DO CZYTELNIKA

Bhagawadgita to Pieśń Pana. Jest ona rdzeniem hinduskiej duchowości. To święte dzieło uczy, jak człowiek powinien przezwyciężać swe niskie instynkty, a jednocześnie - jak całkowicie wykorzystać swoje możliwości, by rozpoznać siebie jako nieśmiertelną, tożsamą z Bogiem atmę.

Pięć tysięcy lat temu Kriszna przekazał tę naukę Ardżunie na polu walki tuż przed bitwą, kiedy to siły dobra stanęły do walki z siłami zła. Bitwa ta jest symbolem toczącej się w sercu człowieka walki o zwycięstwo dobra nad złem, symbolem wewnętrznych zmagań trwających nieprzerwanie po dziś dzień. Gita daje świadectwo tym zmaganiom. Jej przesłanie jest ponadczasowe i uniwersalne i odnosi się do ludzi wszechczasów - od Ardżuny do człowieka współczesnego. Aby uprzystępnić to dzieło, przedstawiono streszczenie zawierające esencję utworu i płynących zeń nauk.

Śri Sathya Sai Baba wygłosił 34 dyskursy na temat Bhagawadgity do swoich studentów. Miało to miejsce w sierpniu i wrześniu 1984 roku w Jego aszramie Prasanthi Nilayam na południu Indii. W mowach tych skoncentrował się na dwóch rozdziałach Gity: rozdziale XII, który podkreśla ścieżkę oddania i poświęcenia oraz - rozdziale II, który akcentuje drogę mądrości i działania. Wszystkie dyskursy są ze sobą ściśle powiązane, ale też każdy stanowi odrębną całość.

Czytelnik może rozpocząć lekturę od dowolnego wykładu, a chłonąc tę naukę może rozkoszować się słodyczą wyższej świadomości duchowej przepełniającej serce.

TREŚĆ BHAGAWADGITY

Podczas walki Pandawów z Kaurawami, która zakończyła się zwycięstwem Pandawów, sam Bóg w osobie Kriszny powoził rydwanem Ardżuny. Tuż przed jej rozpoczęciem Kriszna poprowadził rydwan pomiędzy dwie armie. Wówczas Ardżuna, najwspanialszy rycerz Pandawów, zobaczywszy z bliska wojowników wroga poddał się zwątpieniu, ponieważ ujrzał wśród nich swego ukochanego dziadka, nauczycieli i krewnych. Sprzymierzyli się oni z siłami nieprawości. Wydawało się, że w tej sytuacji Pandawowie stoją na pozycji przegranej.

Bliski załamania Ardżuna powiedział: „Kriszno, nie jestem w stanie podjąć tej walki, czuję się bezsilny. Jaki jest sens tego zwycięstwa, skoro będę musiał zabić moich krewnych, nauczycieli i innych bohaterów? Nie wiem, jak powinienem postąpić. Co w tej sytuacji jest właściwe? Całkowicie poddaję się Tobie. Jestem Twym uczniem, proszę, poucz mnie". I wówczas Kriszna objawił mu boską wiedzę - Bhagawadgitę.

„Ardżuno, otrząśnij się z wątpliwości! One są niegodne ciebie. Nie poddawaj się słabości! Bardzo długo przygotowywałeś się do tej walki w obronie prawości...

Poznaj prawdę o atmie, Ardżuno. Tak jak człowiek zdejmuje znoszone ubrania i zakłada nowe, tak atma zdejmuje stare ciało i inkarnuje się w nowym. Ciało rodzi się, a to, co się rodzi, musi umrzeć. Atma zaś nie rodzi się i nie umiera. Żadna broń jej nie zgładzi, ogień nie spali, woda nie zwilży, ani wiatr nie wysuszy...

Atma jest czymś więcej niż twoje śmiertelne ciało. Jest ona niezniszczalną istotą każdego stworzenia. Skoro już to wiesz, nie masz powodu, by wątpić. Mędrzec nigdy nie popada w smutek z żadnego powodu, nawet z powodu śmierci...

Ja jestem atmą, Ardżuno. Jestem najwyższym władcą wszystkiego żyjącym w sercu każdej istoty. Jestem ojcem i matką tego świata, a także tym, który to wszystko podtrzymuje. Jestem początkiem, środkiem i końcem. Wszystko pochodzi ode Mnie. Jakąkolwiek ścieżką podąża człowiek, jest to Moja ścieżka. Jakąkolwiek drogę wybierze, zawsze dotrze do Mnie...

Ja nie podlegam narodzinom, ani zmianom. Jednak gdy niegodziwość zagraża prawości, zstępuję na ziemię i przybieram ludzką postać, by chronić dobro i niweczyć zło...

Jako że skrywa Mnie nieprzenikniona zasłona iluzji, maja, świat Mnie nie rozpoznaje. Chociaż Mnie nie znają, Ardżuno, Ja znam ich wszystkich: ich przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Nie rozumiejąc Mojej transcendentalnej natury, uważają Mnie - nieprzejawionego i nieprzemijającego - za zwykłego śmiertelnika. Nic nie wiedząc o Moim istnieniu, ignorują Mnie i zajmują się próżną pracą, próżnymi nadziejami i zdobywaniem próżnej wiedzy. Zagubieni we mgle iluzji, kręcą się w kółko, jak marionetki na karuzeli...

Moja boska iluzja jest najtrudniejsza do pokonania. Wśród tysięcy ludzi być może zaledwie kilku dąży do poznania Mojej prawdy, a wśród tych, którzy dążą, może tylko jeden poznaje mnie naprawdę i ten staje się joginem. Stań się takim joginem, Ardżuno! Całym sercem poszukuj schronienia we Mnie, a dzięki Mojej łasce dostąpisz najwyższego spokoju.

Od tej chwili nieustannie koncentruj swój umysł na Mnie jako mieszkańcu twojego serca. Oddaj się Mnie, uwielbiaj Mnie, czcij Mnie i wiedz o tym, że zawsze przebywam w tobie, a wkrótce staniesz się ze Mną jednością. Obiecuję ci to, Ardżuno, gdyż jesteś Mi bardzo drogi.

Kto pracuje dla Mnie, Ardżuno, i Mnie obiera za swój najwyższy cel, kto jest Mi oddany i nie przywiązuje się do tego świata, kto nie przejawia złej woli w stosunku do żadnej istoty, szybko do Mnie dociera. Kto rozpoznał Moją boskość i Moje dzieło, nie urodzi się już więcej na tym świecie. Ten dostrzega Mnie wszędzie jako nieprzemijający aspekt przemijającego...

Tym, którzy nieustannie widzą Mnie oczami duszy i z miłością wytrwale Mi służą, pomagam nieść ich brzemię i daję wszystko, czego potrzebują. Uwielbiają mówić o Mnie - czerpią radość z tych rozmów. Współczując im obdarzam ich zdolnością rozróżniania pomiędzy dobrem a złem i rozpraszam mrok niewiedzy zaciemniający ich pole widzenia. Opanowując zmysły zdobywają najwyższą wiedzę, stając się wolnymi od zła zdobywają najwyższe szczęście, wznosząc się ponad świat śmierci i rozkładu osiągają nieśmiertelność...

Kto ofiarowuje Mi z miłością liść, kwiat, owoc, czy choćby odrobinę wody, od tego z pewnością przyjmę ofiarę, jeśli wypływa z czystego i szczerego serca. Cokolwiek robisz - nawet jeśli jest to codzienna czynność, cokolwiek jesz, poświęcasz albo czego się wyrzekasz, jakąkolwiek praktykę duchową podejmujesz, wszystko to ofiaruj Mnie, a wówczas nie będą wiązać cię konsekwencje twoich czynów. Umysł wyciszy się, zanurzy w najwyższej wiedzy i osiągnie stan wyrzeczenia. Z nieporuszonym umysłem, nie pragnąc owoców swych czynów, na zawsze uwolnisz się od kolejnych narodzin i śmierci...

Ardżuno, poświęć Mi każdy swój czyn. Skupiaj umysł wyłącznie na Mnie, wtedy Ja wykonam twoje czynności za pomocą twojego ciała i wyzwolę cię od karmy. Nie bój się. Z Moją łaską przezwyciężysz wszelkie przeszkody...

Lecz jeśli z braku pokory nie posłuchasz Mnie, z pewnością zginiesz. Możesz pomyśleć: 'Nie będę walczył!', lecz twoja natura zmuszona poczuciem obowiązku skłoni cię do walki. Czego z powodu iluzji nie zechcesz uczynić i tak uczynisz. Powstań więc, Ardżuno! Mieczem mądrości, który ci dałem, pokonaj złudzenia, które poddają w wątpliwość boską prawdę umieszczoną przeze Mnie w twoim sercu. Wstań, Ardżuno, i odnieś zwycięstwo! Jesteś zobowiązany przestrzegać prawości, dharmy! Niegodziwość podniosła głowę. Musisz stawić jej czoła i zniszczyć ją!

Szukaj schronienia we Mnie, Ardżuno. Myśl o Mnie i WALCZ! Nie ty pokonasz tych bohaterów, lecz Ja. Ja stworzyłem ten świat i Ja go podtrzymuję, ale również Ja jestem czasem. Czas unicestwia wszystko. Tak naprawdę ci wojownicy z wrogich armii już zostali przeze Mnie uśmierceni. Ty będziesz jedynie narzędziem w Mych rękach...

Oto, Ardżuno, pozwalam ci ujrzeć Moją ponadczasową formę, w której zobaczysz jedność całego stworzenia. Oto Moja boska moc. Oto cała natura - ożywiona i nieożywiona - oto wszystko zjednoczone we Mnie".

Oczarowany i zdumiony Ardżuna złożył ręce jak do modlitwy, skłonił głowę w uwielbieniu i przemówił: „O Boże Bogów! Witaj! Witaj! Chwała Tobie! Chwała! Nawet gdyby tysiąc słońc zapłonęło na niebie, ich blask nie dorównałby Twojej światłości! Jesteś najwyższym nieśmiertelnym Panem odwiecznej dharmy. Jesteś wszechwiedzą. Na widok Twojej postaci wszystkie światy truchleją z bojaźni, ja także. Jak rzeki wpadają do morza, tak wszyscy ci bohaterowie świata materialnego wpadają w Twoje płomienne usta".

Wówczas Pan znowu przyjął piękną postać Kriszny i rzekł: „Obdarzyłem cię łaską i ukazałem ci Moją rzeczywistą, odwieczną, nieskończoną postać w kosmicznej perspektywie. Zaprawdę, bardzo trudno jest zobaczyć, to co ujrzałeś. Ani studiowanie świętych pism, ani najbardziej surowa pokuta, ani miłosierdzie, życzliwość czy poświęcenie nie umożliwiają dostąpienia tej wizji. Można jej doznać jedynie w wyniku całkowitego oddania się Mnie. To doświadczenie, które ci dałem i ta wiedza, którą ci przekazałem, są twymi najcenniejszymi skarbami. Czy słuchałeś Mnie uważnie, Ardżuno? Czy rozwiałem złudzenie wywołane twoją niewiedzą? Przemyśl wszystko, co ci powiedziałem i czyń, co uważasz za właściwe".

Ardżuna odpowiedział: „O Panie wszechświata! Twoje cudowne, pełne mocy słowa wypowiedziane z najgłębszym współczuciem, zawierają najwyższą mądrość. Twoja łaska rozwiała moje złudzenia. Uwolniła mnie od wszelkich wątpliwości. Proszę, prowadź mnie! Uczynię wszystko, cokolwiek rozkażesz!".

Część pierwsza: Ścieżka oddania

Dyskurs pierwszy

MIŁOŚĆ I WYPEŁNIANIE OBOWIĄZKÓW DROGĄ DO DOSKONAŁOŚCI

Jeśli pragniesz szczęścia i pokoju, musisz promieniować miłością.

Tylko w miłości odnajdziesz prawdziwe szczęście;

Tylko w miłości odnajdziesz wewnętrzny spokój;

Dlatego rozwijaj w sobie miłość, stań się miłością;

Miłość żyje dawaniem i przebaczaniem.

Te słowa Sai są płynącym do ciebie strumieniem miłości.

Ucieleśnienia miłości!

Istnieje wiele dziedzin wiedzy. Poza wszelką wiedzą świecką, to znaczy dotyczącą tego świata, istnieje wiedza duchowa, czyli znajomość atmy, wiedza o najwyższej jaźni wynikająca z samopoznania. Jest ona wiedzą najwyższą, wiedzą świętą. Wiedza świecka pomoże ci zrealizować niektóre ziemskie dążenia, lecz tylko dzięki wiedzy o sobie samym, dzięki poznaniu własnej najwyższej jaźni, będziesz mógł doświadczać odwiecznego spokoju i niekończącej się radości - doświadczać swojej rzeczywistej natury.

Nie ma różnicy pomiędzy poznawaniem siebie a poznawaniem Boga. Jest to ten sam duchowy proces, ta sama boska nauka. Umożliwia ona ujrzenie jedności w otaczającej cię różnorodności. Umożliwia wzniesienie się ponad materialną egzystencję ku nieśmiertelności, której poszukujesz. Co jest niezbędnym warunkiem zdobycia owej najwyższej mądrości? Jest nim czystość umysłu.

Oczyszczasz swój umysł dokonując szlachetnych czynów. Kiedy przebywasz w towarzystwie uduchowionych osób, kiedy w codziennym życiu czynisz dobro, gdy angażujesz się w pracę, mając na celu tworzenie czegoś pozytywnego, twój umysł ulega oczyszczeniu. Zaczynasz wówczas rozróżniać pomiędzy niezmiennym a tymczasowym, pomiędzy tym, co korzystne, a tym, co szkodliwe dla twojego duchowego rozwoju. Wszystkie święte pisma służą jako drogowskazy. Wprowadzając w życie zawarte w nich nauki, uświęcasz swoje czyny.

Możesz być wykształconym człowiekiem posiadającym wiedzę świecką, możesz być wielkim uczonym i erudytą, ale wszystkie tytuły i osiągnięcia nie przysporzą ci prawdziwej mądrości. Aby stać się prawdziwie mądrym i usunąć ze swego serca smutek, musisz poznać samego siebie. Musisz uświadomić sobie własną nieśmiertelną naturę. Nie możesz przezwyciężyć smutku żadnym innym sposobem. Wyłącznie wiedza dotycząca twej najwyższej jaźni pozwoli ci pokonać wszelkie cierpienia i nieszczęścia. To ona obdarzy cię szczęściem. Dopiero gdy poznasz siebie, gdy zdobędziesz wiedzę o atmie, czyli osiągniesz stan atmawidji, zaznasz wiecznego szczęścia. Kto zasługuje na zdobycie tej świętej wiedzy? Czy mają do niej prawo dzieci, czy jedynie osoby starsze, a może wyłącznie mężczyźni? Czy można udostępnić ją kobietom? Otóż - każdy ma prawo do najwyższej mądrości.

O ile wiedza świecka może uczynić cię sławnym, może zaspokoić twoje ziemskie aspiracje, o tyle poznanie atmy zaskarbi ci łaskę Boga; a kiedy ją poznasz, zaznasz najwyższego szczęścia. Kasta, wyznanie, kolor skóry czy płeć są tu bez znaczenia. Do jakiej kasty należał mędrzec Walmiki, który za młodu był rozbójnikiem? W jakiej rodzinie urodził się mędrzec Narada, którego matka pracowała jako służąca? Pan przychodzi do tych, którzy są Mu oddani. Zwraca uwagę na serce, a nie na pozycję społeczną.

Filozofia miłości zajmuje ważne miejsce w życiu człowieka. Kriszna powiedział: „Ci wielbiciele są dla Mnie najdrożsi, którzy służą Mi z oddaniem pełnym miłości". Nie znaczy to, że powinieneś odrzucić wiedzę świecką. Staraj się przyswoić ją sobie jak najlepiej. Uwierz w siebie; uwierz w to, że zdołasz wypełnić rolę, dla której przybrałeś ludzką postać. Wiwekananda powiedział, że tajemnicą wielkości jest wiara w siebie i wiara w Boga, zatem najpierw uwierz w siebie. To znaczy, uwierz w boskość ukrytą w twym wnętrzu. Wiedza świecka zapewni ci utrzymanie i dach nad głową, natomiast atmawidja pozwoli ci na przejawienie obecnego w twym wnętrzu Boga, czyli na samorealizację.

Oczywiście, bez wiedzy świeckiej nie zdobędziesz odwiecznej duchowej mądrości. Zatem, nie zaniedbuj świeckiego wykształcenia. Potrzebna jest równowaga pomiędzy kulturą i wiedzą świecką a wiedzą duchową. Walmiki i Wjasa, autorzy takich świętych ksiąg jak Ramajana i Mahabharata, byli szanowanymi przez wszystkich mędrcami, posiadającymi świeckie wykształcenie. Czy bez wykształcenia mogliby stworzyć tak wielkie dzieła?

Wszystko na tym świecie wywodzi się od Boga. A jeśli tak, co możesz Mu ofiarować? Jedyne, co możesz Mu złożyć w darze, to twoja miłość. To wszystko, czego On od ciebie oczekuje. Dlatego wielki poeta śpiewał:

Ukochany Panie!

Ty jesteś przenikającą wszystko rzeczywistością.

Wypełniasz sobą cały wszechświat,

Jakże mógłbym zbudować dla Ciebie świątynię?

Promieniejesz blaskiem milionów słońc,

Jak miałbym ofiarować Ci małe światełko?

Jesteś wewnętrzną rzeczywistością wszystkich stworzeń,

Jak mogę nazywać Cię jakimś szczególnym imieniem?

W Tobie zawiera się cały wszechświat,

Jakże mam ofiarować Ci jakiekolwiek pożywienie?

Mogę Ci ofiarować jedynie swoją miłość,

Aby połączyć się z Tobą - oceanem miłości!

Nadajecie Panu imię i postać, inaczej bowiem nie potrafilibyście Go czcić, wielbić, kochać oraz darzyć szacunkiem. W rzeczywistości Bóg jest bezpostaciowy, lecz przybiera pewne formy i imiona dla was, gdyż to umożliwia wam okazywanie Mu czci i wielbienia. Każdy, kto wielbi Pana kochającym sercem, zbliża się do Niego bez względu na to, jaką Jego formę wybrał.

Ramakriszna Paramahansa nie był wykształconym człowiekiem. Zaledwie umiał pisać. Lecz jego umysł nieprzerwanie wielbił Pana w postaci Boskiej Matki. Jego serce jaśniało miłością do Niej. Całe życie poświęcił wielbieniu Jej. Żył bardzo skromnie, a na całe utrzymanie wystarczało mu zaledwie 5 rupii miesięcznie. I chociaż nie był wykształcony, cały świat szanuje go do dziś. Wszędzie możecie napotkać misje Ramakriszny.

Podobnie rozbójnik Ratnakara dzięki miłości do Boga stał się wielkim Walmikim; Prahlada był synem demona, a jednak dostąpił oświecenia i oczyszczenia dzięki miłości do Boga. Hanuman powtarzał imię Ramy. Ta praktyka uczyniła go sławnym, do dziś czczą go całe Indie. Dżataju był ptakiem, przyjacielem ojca Ramy - Daśarathy. Miłość do Ramy połączyła go z boskim źródłem, kiedy zakończył ziemskie życie. Jeśli pragniesz oddać się Bogu, kasta, wiara, płeć, czy jakiekolwiek inne podziały są bez znaczenia. Wszyscy mają jednakowe szanse.

Rozdział XII jest najważniejszym rozdziałem Bhagawadgity. Właśnie dlatego rozpoczęliśmy dzisiaj od niego. Mówi on o bhaktijodze, ścieżce oddania. Bhakti to nie tylko powtarzanie imienia Boga. Jest to pełna oddania, nieskończona, czysta miłość do Niego, całkowicie bezinteresowna, pozbawiona jakiegokolwiek doczesnego pragnienia. Jest ona czysta, trwała, niezmienna i wieczna. Taką boską miłość powinniście wyrażać codziennym życiem.

Każdy z was musi wiedzieć, kim naprawdę jest. Czy jesteś ciałem? Jeśli jesteś ciałem, dlaczego mówisz: „To jest moje ciało"? Skoro nazywasz je swoim ciałem, musisz być czymś różnym od ciała. Mówiąc „moje serce" sugerujesz, że jesteś czymś innym od serca. Twoje serce jest przedmiotem, to twoja własność. Ty jesteś tym, który je posiada. Zwykle mówimy: mój brat, moja siostra, mój umysł, moje ciało, mój intelekt. Niezmiennym elementem wszystkich tych oświadczeń jest mój, moja, moje. Rzeczywistym Ja, do którego należy moje, jest najgłębsza świadomość. Jest ona obecna w każdym człowieku, we wszystkim. Przenikająca wszystko boska świadomość nazywa się czajtanją.

Boska świadomość jest wszechprzenikająca. Jest ona w tobie, wokół ciebie, pod tobą, nad tobą, za tobą. Faktycznie jest tobą. Tę boską świadomość można znaleźć wszędzie, we wszystkim, co istnieje. Lecz aby zdać sobie z tego sprawę, musisz umysł skierować ku wnętrzu. Musisz pozwolić prowadzić się od wewnątrz, aby odnaleźć prawdę o sobie. Musisz zrozumieć, że nie jesteś ani tym, ani tym, ani tamtym - neti, neti, neti! Nie jesteś umysłem, nie jesteś ciałem, nie jesteś intelektem. Zatem kim jesteś? Odpowiedź brzmi: Ja jestem Ja - aham aham. Oto owoc samopoznania, do którego dochodzi się ścieżką miłości, ścieżką oddania się Bogu. Nie ma innego sposobu odnalezienia Boga.

Spójrz wokoło - Bóg, który nie posiada żadnych atrybutów, przybiera przeróżne formy, jest obecny wszędzie. Abyś jednak mógł Go postrzegać, przyjmuje On postać i nazwę. Narajana jest obecny wszędzie, ale zanim to zrozumiesz, musisz napełnić się oddaniem i miłością do osobowej formy Boga. Zatem, najpierw wchodzisz na ścieżkę bhakti jako na najniższy szczebel i czcisz Boga posiadającego imię i formę. Później wytrwale, krok po kroku, wznosisz się coraz wyżej. Wycofujesz umysł ze świata zewnętrznego, wielbisz Boga bezforemnego, aż w końcu uświadamiasz sobie swoją boską rzeczywistość. To jest właśnie samorealizacja, czyli samopoznanie.

Bez kwiatu nie ma owocu. Rozwój kwiatu, powstawanie najpierw niedojrzałego owocu, a następnie jego dojrzewanie to proces samorealizacji. Ścieżka karmy, czyli aktywności i działania, to rozwijanie się kwiatu. Etap powstawania niedojrzałego owocu to ścieżka bhakti, czyli oddania się Bogu, miłość do niego. Kiedy owoc dojrzewa, wypełnia się słodkim nektarem mądrości; ten proces to z kolei ścieżka dżniany, czyli samopoznania. Kwiat karmy przekształcił się pod wpływem miłości i oddania Bogu w słodki owoc mądrości. Szlachetne czyny i oddawanie czci Bogu posuwają cię naprzód i dochodzisz do stanu braku przywiązania do spraw świata doczesnego, osiągasz mądrość. Dlatego wraz z wielbieniem musisz angażować się w czynienie dobra. Najlepiej, jeśli każdą czynność wykonujesz z miłości do Boga i ofiarowujesz Mu wszystko, co robisz.

Dopóki przebywasz na tym świecie, musisz działać, musisz być aktywny. Działanie jest bardzo ważnym elementem ludzkiego życia. To właśnie dzięki pracy i aktywności uczysz się utrzymywania w harmonii myśli, słowa i czyny. Dla wielkich dusz, czyli mahatmów, słowa, myśli i czyny zawsze są jednym. Na początku drogi pracujesz mając na względzie rezultaty swej pracy. Wówczas masz jeszcze wiele pragnień i nie jesteś w stanie podejmować niszkamakarmy, to znaczy działania wolnego od oczekiwań na owoce swej pracy lub zadowolenie z niej. Z czasem jednak stajesz się bezinteresowny, przestajesz spodziewać się wyników. W ten sposób twoja praca stopniowo zmienia się w wielbienie. Zaczynasz wtedy czynić wszystko wiedziony miłością do Boga.

Prawda jest jedna, ale mędrcy nazywają ją wieloma imionami. Boskość jest jednią, lecz istnieje wiele nazw, których używa się dla określenia tej absolutnej rzeczywistości. Z jedności Bóg stał się wielością. Kiedy urodzi się dziecko, ludzie nazywają je niemowlęciem, gdy podrośnie - młodzieńcem. Po dwudziestu latach jest dojrzałym człowiekiem, potem staje się rodzicem, a jeszcze później - dziadkiem. Ale wszystkie te postaci to jedna i ta sama osoba. Podobnie, rzeczywistość jest zawsze jedna i ta sama. Aby zrozumieć rozwinięcie jedności w wielość, musisz ciągle myśleć o jedności, która ukrywa się pod pozorem różnorodności. Gdy w końcu uświadomisz sobie tę jedność, tę jedyną boskość kryjącą się pod wszelkimi zmieniającymi się imionami i formami, zdobędziesz coś naprawdę cennego.

Musicie dogłębnie zrozumieć Bhagawadgitę. Powinna ona wypełniać wasze serca. Co jest istotą jej nauk? Niektórzy twierdzą, że karmajoga - ścieżka działania, bezinteresownego służenia. Inni mówią, ze bhaktijoga, ścieżka oddania się Bogu i miłości, jeszcze inni, że dznianajoga - ścieżka mądrości. Wszystkie te opinie tylko częściowo oddają prawdę. Aby w pełni zrozumieć osobowość człowieka, musicie widzieć całość. Nie możecie poznać osoby, widząc zaledwie jej stopy. Bhagawadgitę rozpoczyna wers, którego pierwsze słowo brzmi „dharmakszetra". Dharma znaczy tu właściwe postępowanie lub powinność. Ostatni wers Gity kończy się słowem „mama", co znaczy „moje". Połączenie obu tych wyrazów - „mamadharma" znaczy „moja powinność, moja praca". To wyrażenie streszcza całą naukę Gity. Znaczy to, że powinieneś spełniać przypisaną ci powinność z doskonałością dochodzącą do granic ludzkich możliwości czyniąc to, co jest właściwe dla etapu życia, na którym się w danym momencie znajdujesz.

Jeśli jesteś studentem, twoim obowiązkiem jest pilnie studiować. Jeśli jesteś głową rodziny, powinieneś być za nią odpowiedzialny. Kiedy jesteś na emeryturze, winieneś spełniać obowiązki właściwe temu etapowi życia, a jeśli wyrzekłeś się świata, aby zająć się kontemplowaniem boskiej rzeczywistości, twoim obowiązkiem jest trzymać się tej drogi. Jeśli będziesz postępował ścieżką swojej dharmy najlepiej jak potrafisz, szczerze i sumiennie spełniając swoje obowiązki, nigdy nie spowodujesz zamieszania czy cierpienia. Ardżuna musiał wypełnić swoją powinność na polu walki. Był rycerzem, którego obowiązkiem było walczyć ze złem. Gdy znalazł się na polu bitwy i po przeciwnej stronie zobaczył swych krewnych i przyjaciół, zapomniał o tym, co było jego zadaniem. Jego ziemskie przywiązania kazały mu odrzucić broń. Poczuł się nieszczęśliwy i bezsilny. Lecz Kriszna nauczył Ardżunę, w jaki sposób ma uwolnić się od przywiązań i złudzeń, a mianowicie, konsekwentnie podążać za swą powinnością. Kriszna objawił mu prawdę o nieśmiertelnej jaźni. Wytłumaczył, że jego obowiązkiem jest wykonywać polecenia Pana płynące z serca, gdyż właśnie tam przebywa Bóg. Kiedy Kriszna skończył mówić, zapytał Ardżunę: „Czy twoje przywiązania i złudzenia zniknęły?". Ardżuna podniósł swój łuk i odpowiedział: „O Panie, rozwiałeś moje wątpliwości. Zniknęło zaślepienie. Nic nie pozostało z moich złudzeń".

Zaślepienie to moha, wolność to moksza. Dopóki pozostajesz pod wpływem mohy, nie możesz osiągnąć mokszy. Dopóki żyjesz iluzją, pozostajesz zniewolony. Moksza nie ma nic wspólnego z ziemską przyjemnością, jaką może ci zapewnić klimatyzowany pokój albo pluszowy fotel. Moksza to stan uniezależnienia się od złudzeń i przywiązań. Wyraz moksza składa się z dwóch członów: moha i kszaja, co oznacza zupełne wyeliminowanie mohy, czyli zniweczenie wszelkich pragnień i złudzeń.

Musicie wszyscy stać się ideałami dla innych i perfekcyjnie wypełniać swoją powinność. Uczcie się wersetów Gity i wprowadzajcie w życie zawarte w nich wzniosłe i szlachetne nauki. Błogosławię wam w tym zadaniu. Wielu z was marnuje czas. Zmieńcie się od dzisiaj. Nie marnujcie czasu. Czas jest Bogiem. Kontemplujcie codziennie jakiś fragment i przyswajajcie sobie jego głębokie znaczenie. Zrozumiawszy owe nauki wcielajcie je w czyn. Tylko w ten sposób uświęcicie swoje życie, doprowadzicie je do czystości i doskonałości, które są oznakami prawdziwego człowieczeństwa.

Dyskurs drugi

ODDANIE SIĘ BOGU - ŚRODKIEM DUCHOWEJ TRANSFORMACJI

Kriszna oznajmił w Gicie: „Kto odda Mi się bez reszty i we Mnie znajdzie schronienie, tego będę strzegł i otoczę opieką. Zniweczę wszystkie jego grzechy i poprowadzę ku Bogu". Jeśli pragniesz czynić postępy na ścieżce duchowej, pielęgnuj tę myśl jak najdroższy skarb i wytrwale podążaj ku zupełnemu poddaniu się Bogu, a osiągniesz spełnienie.

Moc Boga jest niezmierzona i nieograniczona. Ta wielka różnorodność, którą postrzegasz we wszechświecie, jest wynikiem złudzenia. Fizyczny aspekt wszechświata dostępny ludzkim oczom jest zaledwie niewielkim wycinkiem nieskończoności Boga. Wszystkie światy mogłaby przykryć maleńka część stopy Pana. Nie można pojąć Jego nieskończoności. Przenika On cały wszechświat - zarówno sfery materialne, jak i subtelne. Zaprawdę, Bóg jest wszechobecny.

Świat jest ucieleśnieniem Boga. Zrozumienie boskiej zasady rządzącej całym stworzeniem wymaga nieco wysiłku. Księżyc oddalony jest od ziemi o setki tysięcy kilometrów, słońce - o wiele dziesiątków milionów kilometrów. Najbliższa gwiazda znajduje się w odległości bilionów kilometrów od naszej planety. W najdalszych krańcach widzialnego wszechświata istnieją gwiazdy położone miliard-krotnie dalej. Fizyczny aspekt wszechświata, który wydaje się nam nieskończony (bhutakasza), jest tylko najmniejszą częścią subtelniejszego, czyli mentalnego aspektu (czittakasza). W porównaniu z owym subtelnym aspektem istnienia, nasz fizyczny wszechświat nie jest większy od atomu.

Z kolei wszechświat subtelny, którego wielkości nie da się opisać w kategoriach miar świata fizycznego, stanowi mikroskopijną cząstkę jeszcze bardziej rozległego aspektu wszechświata - przestrzeni przyczynowej (czidakasza). Ten najsubtelniejszy aspekt całego stworzenia stanowi źródło, przyczynę, pierwowzór obu pozostałych. Wszystkie te trzy przestrzenie: fizyczna, subtelna i przyczynowa są niezmierzone; umysł ludzki nie jest w stanie ich ogarnąć, ani też ludzka mowa opisać. A jednak istnieje coś, co kieruje nimi i przewyższa je wszystkie - jest to boska zasada, transcendentna i immanentna zarazem - praprzyczyna całego stworzenia mahakarana.

Zrozumienie praw rządzących wszechświatem przekracza możliwości ludzkiego umysłu. Bóg istnieje ponad światami: fizycznym, subtelnym i przyczynowym, ale również w nich; włada nimi wszystkimi. Jest Panem czasu - przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Człowiek dysponuje ograniczonymi możliwościami i dlatego zrozumienie boskiej zasady wydaje się niemożliwe. Najłatwiejszą drogą wiodącą do jej poznania jest ścieżka oddania, bhaktijoga. Kriszna wyjaśnił Ardżunie trzy kolejne jej etapy:

Pracuj dla Mnie!

Zrozum, że wszelka praca, którą wykonujesz w tym materialnym świecie, jest związana z Bogiem, gdyż On jest najwyższym władcą całego istnienia. Pracuj z tą myślą, że czynisz to dla Niego.

Tylko dla Mnie!

Nie czyń nic dla siebie. Do tej pory myślałeś przede wszystkim o sobie. Lecz kim ty jesteś? Kriszna powiedział: „To właśnie Ja promieniuję w tobie". Słowo Ja nie odnosi się do ciała. Emanuje ono z wyższego Ja, z samego źródła, z atmy. Owo wyższe Ja nie jest powiązane ani z ciałem, ani z umysłem, ani nawet z intuicją, gdyż przekracza wszystkie te ograniczone aspekty i dotyczy jedynie nieograniczonej niczym atmy.

Twoje małe ja stanowi jedynie odbicie wyższego Ja, jedynej atmy. Cokolwiek czynisz, czynisz dla radości atmy. Nie zdając sobie sprawy z tej świętej prawdy, oddajesz się w niewolę złudzenia. Kriszna powiedział Ardżunie: „Cokolwiek czynisz, czyń przez wzgląd na Mnie. Wykonuj wszystko w Moim imieniu i z Mojego powodu. Działaj jako Mój pośrednik. Zrozum, że wszystko, co robisz, robisz tylko ze względu na Mnie". Moje lub ja tak naprawdę odnosi się do atmy.

Bądź oddany wyłącznie Mnie!

Musisz zrozumieć głęboką tajemnicę tego polecenia. Oddanie jest wyrazem miłości. Energia zwana miłością emanuje z atmy. Miłość jest równoznaczna z atmą. Miłość nie ma nic wspólnego z ludzkimi uczuciami. Miłość jest samą istotą atmy. Miłość promieniująca prosto z serca musi przepełniać każdy twój czyn, słowo i myśl. Aby tak było naprawdę, musisz czuć, że wszystko, co robisz, mówisz czy myślisz, czynisz wyłącznie dla Boga.

W stanie jawy wydaje ci się, że robisz coś ze względu na swoje ciało lub umysł, ale w stanie głębokiego snu nie jesteś świadomy ani ciała, ani umysłu. W takim razie kto cieszy się odpoczynkiem i spokojnym snem? Właśnie atma. Sen, jedzenie, wszystkie codzienne czynności inspirowane są miłością do Ja, a Ja pochodzi od atmy.

W Upaniszadzie Brihadaranjaka Jadżniawalkja wyjaśnia ten problem swojej żonie Majtreji, opisując głębszą istotę wszelkich związków międzyludzkich. Powiada: „Dla kogo mnie kochasz? Zona nie kocha męża dla niego samego. Kocha go dla siebie. Uważa się, że matka kocha swe dziecko dla niego samego, ale tak nie jest. Kocha je dla siebie. Mówi się, że guru kocha ucznia dla niego, ale w rzeczywistości kocha go dla samego siebie".

W tym kontekście można odnaleźć ukrytą prawdę leżącą u podłoża wszelkich duchowych praktyk. Wielbicielowi wydaje się, że kocha Boga dla Niego samego, ale tak naprawdę kocha Go dla siebie. Bóg zaś kocha swoich wielbicieli wyłącznie dla nich samych, ponieważ w oczach Boga nie ma żadnych różnic, żadnych odrębności, a zatem nie ma też przynależności do konkretnej osoby. Wraz z poczuciem oddzielności i indywidualności pojawia się egoizm oraz odczucie ja i moje. Bóg nie ogranicza się do konkretnej formy, więc nie utożsamia się z ego i nie odczuwa oddzielności wyrażającej się w poczuciu moje i twoje. Trzy etapy bhaktijogi, a mianowicie: „Pracuj dla Mnie", „Tylko dla Mnie", „Bądź oddany wyłącznie Mnie", stanowią kolejne szczeble - one są dla was. Przechodząc z jednego na drugi, stopniowo pozbawiacie się ego i osiągacie cel. Niestety, tylko niewielu jest w stanie zrozumieć prawdę kryjącą się w tych zaleceniach.

Jeśli chcesz się ochłodzić, używasz wachlarza, za pomocą którego wytwarzasz delikatny powiew. Trąba powietrzna wyrywa z korzeniami wielkie drzewa. Podmuch, jaki wytwarzasz za pomocą wachlarza, jest niczym w porównaniu z siłą trąby powietrznej. Rozważ inny przykład. Kiedy czerpiesz wodę ze studni, możesz nabrać tylko ograniczoną ilość. Ale kiedy przychodzi wielka ulewa, strumienie zamieniają się w rwące rzeki, które mogą zalać wszystko. Jedno jest obrazem ograniczonej mocy człowieka, drugie - nieograniczonej mocy Boga.

Weź przykład światła w swoim domu. Możesz zapalić świecę lub lampę elektryczną. Ale gdy o świcie wstaje słońce, jego światło oświetla wszystko. Małe światełko twojej lampy jest bardzo nikłe w porównaniu z oświetlającym wszystko blaskiem słońca. Jest to kolejny obraz uświadamiający ci nieograniczoność mocy Boga i ograniczoność mocy człowieka. Jak mógłbyś osiągnąć tę bezgraniczną boską moc? Jak zamienić ograniczone możliwości ludzkie w nieograniczone możliwości Boga? Odpowiedź brzmi: całkowicie oddając się Bogu.

Pan powiedział w Gicie: „Zniweczę wszystkie twoje grzechy i wyniosę cię na boski szczyt, na Mój szczyt". Zastanawiasz się - jak to jest możliwe? Fizyczny świat, który postrzegasz ludzkimi oczami, to najgrubszy, materialny aspekt stworzenia zwany bhutakaszą. Obraz tego fizycznego świata powstający w umyśle tworzy subtelną formę stworzenia - czittakaszę. A ta subtelna forma przybiera w sercu jeszcze subtelniejszą formę - przyczynowy aspekt stworzenia, czidakaszę. Pomyśl - nieskończony Bóg, który jest ponad tym wszystkim, największy z największych, przybiera formę najmniejszego z najmniejszych i zamieszkuje przestrzeń czidakaszy, która mieści się w samym sercu wielbiciela. Czyż to nie cudowne, że nieskończenie wielki, nieograniczony i wszechmocny Bóg pozwala umieścić się w sercu człowieka? A oto historia, która to zilustruje.

Pewnego razu mędrzec Narada stanął przed obliczem Pana. Pan zapytał go: „Narado, czy podróżując po świecie zdołałeś odkryć sekret stworzenia? Czy zrozumiałeś tajemnicę ukrytą w tym przejawionym świecie? Co jest najważniejsze w całym stworzeniu? Gdziekolwiek spojrzysz, dostrzeżesz pięć podstawowych żywiołów: ziemię, wodę, ogień, powietrze i przestrzeń. Jak sądzisz, który z nich jest najważniejszy?". Narada zastanowił się i odpowiedział: „Panie, najcięższym, największym i najważniejszym z nich musi być ziemia". Pan odpowiedział: „Jak ziemia może być najważniejszym z żywiołów, skoro trzy czwarte ziemi pokrywa woda, a tylko jedną czwartą zajmują lądy? Ta wielka ziemia pływa w wodzie. Co jest większe: to, co pływa, czy to, w czym coś pływa?". Narada przyznał, że woda musi być ważniejsza, gdyż to ona otacza ziemię.

Pan ciągnął dalej: „Zapewne znasz, Narado, pewną starożytną opowieść o tym, jak to kiedyś demony ukryły się w oceanie, a mędrzec Agastja, aby je odnaleźć, połknął jednym haustem cały oceanem. Jak myślisz, kto jest potężniejszy: Agastja czy ocean?". Narada musiał się zgodzić, że bez wątpienia Agastja jest potężniejszy niż woda, którą połknął. „Ale - kontynuował Pan - mówią, że kiedy opuścił swoje ziemskie ciało, ten sam Agastja stał się gwiazdą polarną. Ktoś tak wielki

jak Agastja jest teraz małą gwiazdą na niezmierzonej przestrzeni nieba. Zatem, jak myślisz, kto jest większy: Agastja czy niebo?". Narada odparł: „Swami, niebo jest z pewnością większe od Agastji". Wtedy Pan zapytał: „A jednak wiemy, że pewnego razu, kiedy Pan przyszedł jako awatar, przykrył zarówno ziemię, jak i niebo swoją stopą. Jak myślisz: czy stopa Boga jest większa czy niebo?". „Och, stopa Boga z pewnością jest większa" - odparł Narada. Lecz Pan pytał dalej: „Jeśli Jego stopa jest tak wielka, to co powiesz o Jego nieskończonej postaci?".

W tym momencie Narada poczuł, że doszedł do ostatecznej konkluzji. „Tak - odpowiedział w uniesieniu i radości - Pan musi być największy. Jest nieskończony. W żadnym ze światów nie istnieje nic większego niż On sam". Ale Pan miał w zanadrzu jeszcze jedno pytanie. „A co z wielbicielem, któremu udało się uwięzić owego nieskończonego Boga w swoim sercu? Powiedz mi, Narado, kto jest potężniejszy: wielbiciel, który uwięził Boga, czy Bóg uwięziony w jego sercu?". Narada musiał przyznać, że wielbiciel jest potężniejszy od samego Boga.

Taka olbrzymia moc, która wiąże samego Boga, jest w zasięgu ręki każdego człowieka. Bez względu na to, jak wielka i wspaniała byłaby jakaś potęga, jeśli jakaś inna moc może ją związać, to owa inna moc musi być uznana za silniejszą. Nieskończona moc Boga może zostać związana siłą miłości człowieka. Zatem, możesz związać samego Boga i umieścić Go w sercu mocą swej miłości.

Jeśli weźmiesz na swoją dłoń kroplę z oceanu, wyda ci się ona bardzo mała w porównaniu z oceanem. Ale wrzuć tę samą kroplę z powrotem do oceanu, a stanie się częścią tego nieskończonego bezmiaru. Jeśli twoja ludzka, niewielka moc połączy się z olbrzymią mocą Boga, staniesz się nieskończony i wszechmocny, staniesz się jednością z Bogiem. W pismach świętych powiedziane jest: brahmawid orahmaiwa bhawati, to znaczy „poznaj brahmana, a staniesz się brahmanem". Proces, który jednoczy cię z Bogiem, to bhakti, czyli całkowite oddanie się Jemu.

Niestety, obecnie większość ludzi nie chce nawet dowiedzieć się czegoś o Bogu; polegają na własnych, ograniczonych możliwościach, wierzą jedynie w osiągnięcia ludzkiego umysłu. Są gotowi kłaniać się Przed urzędnikiem, a odmawiają okazania pokory i posłuszeństwa wszechmocnej osobie, Panu wszelkiego stworzenia. Boga, który jest źródłem i przyczyną wszystkiego, co istnieje, traktuje się niewłaściwie. Powodem tego smutnego stanu rzeczy jest fakt, iż bardzo niewielu ludzi rozumie prawdę leżącą u podstaw stworzenia. Małe umysły podążają bocznymi ścieżkami. Gdybyś zrozumiał, że wszystko jest częścią boskości, nigdy nie poszedłbyś taką boczną drogą.

Gdyby w twoim ogrodzie rosło drzewo spełniające wszelkie życzenia, czy szukałbyś owoców w lesie? Gdybyś posiadał własną krowę, czy chodziłbyś na targ po mleko? Gdybyś poznał nieograniczone korzyści, jakie mogłoby ci zapewnić cudowne drzewo z twojego własnego ogrodu, nigdy nie traciłbyś czasu na bezcelowe poszukiwania gdzie indziej.

Małym umysłom nawet małe osiągnięcia wydają się wielkie. Pamiętaj, że zawsze dostajesz tyle, na ile zasługujesz. Myśl o czymś małym, a dostaniesz mało. Płytkie, przyziemne myśli prowadzą do kształtowania się małodusznych charakterów. Przyciągają cię małe sprawy, ponieważ sądzisz, że twoja moc jest ograniczona, choć tak naprawdę jest ona bezgraniczna. Pozostajesz mały przez to, że identyfikujesz się z ciałem. Myślisz: „jestem ciałem" (aham dehasmi). To przekonanie utwierdza cię w stanie małości. Przejdź od poczucia Jestem ciałem" do poczucia Jestem duszą, iskrą boskości" (aham dżiwasmi). W ten sposób wznieś się od świadomości dwoistości (dwajta) do poziomu świadomości warunkowej niedwoistości (wisisztadwajta). Następnie musisz przejść od poczucia Jestem duszą, iskrą boskości" do Jestem samą boskością, nie różnię się niczym od Boga. Ja i Bóg to jedno" (aham brahmasmi). To jest świadomość bezwarunkowej niedwoistości (adwajta). Tak długo, jak długo tkwisz w świadomości dwoistości, dręczyć cię będą smutek i żal. Dopiero gdy utożsamisz się z atmą, ze swoim wyższym Ja, zanurzysz się w stanie niewysłowionego szczęścia i radości.

Musisz wznieść się na wyższy poziom świadomości i utożsamić się z atmą, porzucając identyfikację z ciałem. To jest właściwa postawa dla oddawania czci Bogu. W sanskrycie wielbienie nazywa się upasaną, co znaczy „siedzenie w pobliżu". Jednakże nie wystarczy po prostu siedzieć blisko. Żaba siedzi na kwiecie lotosu, ale czy pije jego słodki nektar? Samo przebywanie blisko na nic się nie zda, musisz jeszcze stać się Panu drogi, żeby móc spijać boski nektar.

Twoi sąsiedzi mieszkają tuż obok ciebie, ale ich kłopoty nie poruszają cię zbyt głęboko. Natomiast kiedy twój brat lub mąż przebywa w dalekiej Ameryce, martwisz się, jeśli nie dostajesz od niego listu. W tym przypadku ciało jest daleko, ale wasza wzajemna miłość sprawia, że jesteście sobie bliscy i drodzy. W relacji z sąsiadami nie ma takiej miłości, chociaż oni znajdują się w pobliżu. Rozważ inny przykład.

W twoim mieszkaniu grasują myszy lub mrówki. Czy nazywasz je przyjaciółmi? Fizyczna bliskość nie ma znaczenia, jeśli brak jest uczucia miłości. Głębokie uczucie wzajemnej miłości musi rozwinąć się i przenikać związek z drugim człowiekiem. Upasana oznacza bliskość z Panem i wiarę w to, że jest się Mu bardzo drogim.

Jaką korzyść odniesiesz z przebywania blisko Pana i poczucia, że jesteś Mu drogi? Jeśli usiądziesz w pobliżu lampy, jej światło umożliwi ci wykonywanie jakiejś czynności w nocy. Jeśli usiądziesz przy wentylatorze, poczujesz przyjemny chłód. A gdy w zimie podejdziesz do ognia, on cię ogrzeje. W każdym przypadku jedna jakość zastępuje inną. Podobnie, jeśli znajdziesz się blisko Boga i poczujesz, że jesteś Mu drogi, otrzymasz Jego miłość, a po jakimś czasie twoje złe cechy zostaną zastąpione dobrymi, takimi, jakie uosabia Bóg. Pokochaj Go, a zbliżysz się do Niego, będziesz Mu coraz droższy. Najłatwiejszym sposobem zbliżania się do Boga jest ciągłe pamiętanie o Nim - we wszystkim, co widzisz, mówisz i czynisz. Myśl tylko o Bogu, o tym, aby zawsze zbliżać się do niego i stawać się Mu coraz droższym.

Jeśli pragniesz podążać ścieżką oddania się Bogu, nie wystarczy twoja miłość do Niego. Aby poczuć Jego miłość, musisz ją sobie zaskarbić, a najlepszą drogą ku temu jest zaangażowanie się w bezinteresowne działanie. Istnieje wiele innych cech, dzięki którym możesz zdobyć serce Boga. Traktuj krytykę i pochwałę, gorąco i zimno, korzyść i stratę, radość i smutek, honor i hańbę, czy inne przeciwieństwa z jednakowym spokojem umysłu. Nie bądź przygnębiony, kiedy cię krytykują, ani dumny, gdy cię chwalą. Nie ciesz się z korzyści i nie smuć z powodu straty. Nie narzekaj, kiedy jest ci zbyt gorąco lub zbyt zimno.

Zimą zakładasz wełniany szal i z radością grzejesz się przy piecu. W lecie nosisz cienkie ubrania i tęsknisz za chłodem. Raz cieszy cię upał, innym razem chłód. Sposób, w jaki z nich korzystasz, decyduje o tym, czy doświadczasz przyjemności, czy też nie. Gorąco i zimno, zysk i strata - wszelkie przeciwieństwa czemuś służą. Wszystko, co postrzegasz i czego doświadczasz, służy jakiemuś celowi. Chodzi o to, abyś potrafił to wykorzystać właściwie i odpowiednio do twojego etapu rozwoju.

Byłoby całkowitą głupotą dawać dziecku do zabawy złoty puchar albo szaleńcowi miecz. Złoty puchar powinien zostać ofiarowany komuś, kto doceni jego wartość. Taka osoba na pewno szczerze ucieszy się z prezentu i będzie wiedziała, jak go używać. Ten, kto zna wartość oddania się Bogu, wypełni siebie i innych czystą radością. Prawdziwa miłość nigdy nie stanie się źródłem kłopotów, nigdy nie doprowadzi do nienawiści. W XII rozdziale Gity wymieniono cechy, którymi powinien odznaczać się prawdziwy wielbiciel Boga. Ta lista rozpoczyna się następującym cytatem: adweszta sarwabhutanam - niech na świecie nie będzie nienawiści. Powtarzanie jak papuga: „Panie, kocham Cię" i jednocześnie sprawianie przykrości innym zaprzecza oddaniu się Bogu.

Prawdziwie kochasz Boga i stajesz się Jego wielbicielem, kiedy całkowicie poddajesz się Jemu i jesteś gotów wykonać każde Jego polecenie. Ardżuna, z powodu dumy i egoizmu, czuł się odrzucony, ale po wysłuchaniu słów Pana upadł do boskich stóp i powiedział: „Panie, jestem Twoim uczniem. Poucz mnie o tym, co jest dla mnie dobre. Całkowicie oddaję się Tobie". Przedtem Kriszna i Ardżuna traktowali się nawzajem jak krewni. Ale od chwili, w której Ardżuna zdecydował: „Zrobię, co każesz. Wykonam każde Twoje polecenie", stał się wielbicielem Kriszny. Przemiana dokonała się w jego umyśle - przestał być krewnym, stał się uczniem Pana. Taka duchowa przemiana jest niezbędna. Jeśli ona nie nastąpi, twoje oddanie stanie się daremne i bezcelowe bez względu na to, jak bliski Panu się czujesz.

Wypełniaj swoje życiowe obowiązki ze świadomością tych wzniosłych zasad. Utrzymuj umysł w równowadze i zanim coś zrobisz, upewnij się, czy jest to słuszne i właściwe. Nie chodzi o to, żeby uczyć się na pamięć kolejnych wersetów Gity. Chodzi o to, by zrozumieć i wprowadzać w czyn zawarte w nich zasady, a wówczas odpłyną twoje zmartwienia i smutki. Lecz jeśli będziesz te święte strofy jedynie bezmyślnie powtarzał, pogłębisz tylko swoją frustrację i przygnębienie.

Dyskurs trzeci

JAK ZASKARBIĆ SOBIE MIŁOŚĆ BOGA?

Pan rzekł w Gicie: „Ten, kto jest Mi szczerze oddany, staje się dla Mnie bardzo drogi i bliski".

Możesz zgromadzić najrozmaitsze dobra tego świata: majątek, złoto, posiadłości. Możesz cieszyć się sławą, pozycją i prestiżem. Jednakże Pan wyjawił w Gicie, że wszystkie te dobra są przemijające i nie posiadają żadnej trwałej wartości. Jedyną niezmienną, prawdziwie cenną wartością, jaką możesz zdobyć na tej ziemi, jest miłość Boga. Boska miłość jest niezwykła, bezcenna. Jest najwspanialszym skarbem, największym bogactwem. Powinieneś przede wszystkim starać się odkryć to, w jaki sposób zaskarbić sobie ową bezcenną miłość Boga. Jaką ścieżką podążać, aby ją odnaleźć?

Jeśli wysiejesz ziarno na niewyplewioną i nieprzygotowaną przedtem ziemię, nie możesz spodziewać się dobrych zbiorów. Podobnie rzecz się ma, jeśli chodzi o grunt, jakim jest ludzkie serce - dopóki nie usuniesz złych nawyków wypływających z egoizmu, nie uzyskasz dobrych rezultatów. Gita uczy, że przywiązanie i utożsamianie się z ciałem to chwasty, z których w pierwszej kolejności musisz oczyścić swoje serce.

Może wyobrażasz sobie, że kochasz Boga, ale z tego, że tak sądzisz, nic nie wynika. To tak, jak wysiewanie dobrego ziarna na jałową, nieprzygotowaną ziemię. Najważniejsze jest, czy Bóg kocha ciebie. Jeśli nawet będziesz Go kochał, ale nie zrobisz nic w tym kierunku, aby stać się Mu drogim i bliskim, twoja miłość nie zda się na nic.

Zatem, jak stać się drogim i bliskim Bogu? Odpowiedź na to pytanie znajdziesz w Bhagawadgicie, w rozdziale o bhaktijodze - ścieżce oddania i poświęcenia. Samo wyrażenie „błiaktijoga" oznacza trwanie w jedności z Bogiem. Bhaktijoga wymaga ćwiczenia równowagi umysłu we wszelkich okolicznościach, jak również stanowczości oraz konsekwentnego przestrzegania duchowych nauk w codziennym życiu. Wymaga również stanu ciągłego bezwarunkowego zadowolenia z tego, co niesie życie.

Istnieje znaczna różnica pomiędzy satysfakcją, określaną w sanskrycie słowem tripti, a prawdziwą szczęśliwością, zwaną santripti. Aby to zrozumieć, rozważmy różnicę pomiędzy kirtanem i sankirtanem. Kirtan, czyli muzyka wokalna, płynie ze strun głosowych, natomiast sankirtan to muzyka pełni, płynąca swobodnie, spontanicznie i z wielką radością z głębi serca. Podobnie tripti odnosi się do satysfakcji czerpanej ze świata, to jest do chwilowych przyjemności, których doznajesz dzięki przedmiotom i zjawiskom tego względnego świata. Santripti zaś, tak jak sankirtan, to prawdziwa radość pochodząca z głębi serca. Jest ona niezmienna, nieprzemijająca i niezależna od wszelkich ziemskich spraw; jej źródłem jest prawda. Santripti nigdy nie ulega zmianom. Zawsze jest pełna i doskonała, niczego nie potrzebuje.

Zatem, nie pozwalaj zwodzić się światu, nie nadawaj mu pierwszorzędnej wagi. Pożytkuj czas i energię na opanowanie kaprysów umysłu i pogłębianie wewnętrznej równowagi. Santripti to prawdziwa radość wypływająca ze spokoju umysłu i równowagi, która pozostaje niezachwiana bez względu na to, co się wydarzy: zwycięstwo czy klęska, zysk czy strata, radość czy smutek. Oddanie i santripti odnoszą się do nieprzemijającego uczucia miłości i zadowolenia, a nie do przedmiotów i emocji, które podlegają zmianom w czasie. Przyjmuj wszystko, co cię spotyka, jako podarunek od Boga, jako dar miłości ofiarowany ci dla twojego dobra - wówczas będziesz zawsze czuł się szczęśliwy. Jeśli akceptujesz wszystkich i wszystko z niezachwianym spokojem, wypełniasz się santripti, czyli prawdziwą szczęśliwością.

Odwaga, zdecydowanie, stanowczość - to wrodzone cechy każdego człowieka, choć u każdego przejawiają się one inaczej. Jedni uprawiają wspinaczkę górską i zdobywają kolejne szczyty. Inni pokonują oceany czy nieprzebyte dżungle. Jeszcze inni wykorzystują te wspaniałe cechy w interesach i zdobywają liczne dobra materialne. Odwagę, zdecydowanie lub stanowczość można przejawiać w sposób bezwzględny. Jeśli odrzucisz przymioty ludzkie i boskie, twoja odwaga uczyni z ciebie demona. To, w jaki sposób oraz w jakim celu - godziwym czy niegodziwym - wykorzystasz ją, zależy od ciebie.

Walmiki we wczesnej młodości był rozbójnikiem Ratnakarą - odwagę, męstwo i stanowczość wykorzystywał w niecnych celach. Później poznał siedmiu mędrców, którzy zalecili mu powtarzanie imienia Boga. W wyniku tej praktyki zmienił się i zaczął wykorzystywać swe zdecydowanie dla dobra innych. Jego usta nieprzerwanie powtarzały imię Ramy, dzięki czemu napisał wielką epopeję Ramajanę. Zamiast trwonić stanowczość i wytrwałość w niecnym celu czy nawet na zwykłe przyziemne sprawy, lepiej jest wykorzystać je po to, by zaskarbić sobie łaskę Boga.

W rozdziale dotyczącym bhaktijogi Kriszna szczegółowo mówi o wielbieniu Boga, zarówno posiadającego określoną formę, jak i bezosobowego. Porównuje te dwie drogi i wskazuje, która z nich jest łatwiejsza i skuteczniejsza, w zależności od etapu duchowego rozwoju wielbiciela. Gita głosi, że aby człowiek osiągnął taki poziom świadomości, na którym będzie zdolny wielbić Boga bezprzymiotowego i bezforemnego, musi przejść etap oddawania czci Bogu posiadającemu określone cechy i formę. Dopóki odczuwasz przywiązanie do ciała i tkwisz w świadomości cielesnej, nie zrozumiesz i nie zbliżysz się do Absolutu - Boga bez granic i bez formy. Będziesz zdolny do wielbienia bezforemnego aspektu Boga jedynie wtedy, gdy zerwiesz przywiązania do ciała i świata. Dopóki więc utożsamiasz się z ciałem, nie pokochasz bezosobowego Boga.

Tak więc musisz zacząć od wielbienia Boga posiadającego pewne cechy, to znaczy od wielbienia Jego konkretnej inkarnacji lub postaci. Po jakimś czasie będziesz mógł zmienić swoją praktykę duchową na oddawanie czci bezpostaciowemu aspektowi Najwyższego. W rzeczywistości cały wszechświat materialny jest formą Boga. Wszystko, co widzisz, jest Nim. Na początku drogi najłatwiej ci będzie skupić się na konkretnej boskiej postaci, czyli na którejś z Jego inkarnacji. Te postaci należą do świata materii. Jeśli chodzi o kosmiczną formę Boga w świecie subtelnym - jest nią cały świat mentalny. Świat fizyczny i mentalny rozpoznajesz za pomocą zmysłów i umysłu. Ponad nimi istnieje świat przyczynowy - jest to najsubtelniejsza manifestacja Boga, składająca się z potencjalnych form, jak gdyby z nasion wszelkich form i nazw. Przyczynowego aspektu istnienia doświadczasz w stanie głębokiego snu - doświadczasz wówczas bezforemnego aspektu Boga.

W stanie jawy oddziaływanie umysłu i zmysłów jest bardzo silne. W stanie marzeń sennych, kiedy doświadczasz świata mentalnego, zewnętrzne zmysły są uśpione, ale umysł pozostaje aktywny. W stanie głębokiego snu aktywność umysłu zanika. Doświadczasz wówczas świata przyczynowego. Świat materialny, który postrzegasz za pomocą zmysłów w stanie jawy, nazywa się bhutakaszą, świat mentalny, którego doznajesz w stanie marzeń sennych to czittakasza. W stanie głębokiego snu doznajesz czidakaszy, czyli świata przyczynowego. Jedynie wówczas nie działają zmysły ani umysł i doświadczasz bezprzymiotowego i bezpostaciowego aspektu Boga.

Aby doznać owego najsubtelniejszego aspektu istnienia w stanie jawy, musisz całkowicie wyciszyć umysł i zmysły, tak aby umysł znalazł się w stanie doskonałej równowagi, a zmysły nie wykazywały żadnej aktywności. Wówczas doświadczysz również na jawie bezpostaciowego aspektu Boga.

Nie możesz bez końca budować swoich duchowych doświadczeń jedynie na konkretnej postaci i imieniu Boga. Zarówno forma, jak i aspekt bezpostaciowy są ci niezbędne. To tak, jak niezbędna jest para skrzydeł czy para nóg. Chodzisz na dwóch nogach, ciągle stawiając jedną przed drugą. Jedna noga symbolizuje formę, a druga - bezforemny aspekt Boga. Ważne jest uświadomienie sobie faktu, że przejawienie Boga w jakiejkolwiek postaci jest tymczasowe, zaś aspekt bezforemny jest wieczny, nieprzemijający i niezmienny. Oto przykład ilustrujący tę prawdę.

Obecnie siedzisz tu, przed świątynią, wraz z tysiącem innych osób i słuchasz Mojego dyskursu. Ta sytuacja potrwa około dwóch godzin. To zdarzenie zachodzi w świecie fizycznym w określonym miejscu i czasie. Ale możesz je przeżyć jeszcze raz po powrocie do domu. Kiedy tylko o nim pomyślisz, odnajdziesz je w czittakaszy, w umyśle, czyli w świecie mentalnym - zobaczysz Swamiego, inne osoby i świątynię. Jak to możliwe? Otóż to doświadczenie zapisało się w twym sercu, a umysł może je w każdej chwili odtworzyć.

Twoje doznanie w świecie fizycznym trwało dwie godziny, ale może pozostać z tobą na zawsze. Doświadczenie przeżycia na jawie, czyli w świecie materii, bhutakaszy, zamienia się w trwały zapis w przestrzeni przyczynowej - czidakaszy, który to zapis można później odtworzyć w świecie mentalnym, czyli w czittakaszy. Gdybyś nie był tu obecny w swojej fizycznej postaci, w twym sercu nie powstałby zapis, który możesz odtwarzać w umyśle, i dzięki któremu możesz doświadczać tego zdarzenia, lecz już bez potrzeby fizycznego przebywania w tym miejscu i w tym czasie, bez potrzeby oglądania fizycznej postaci Swamiego. I podobnie, kiedy doświadczysz Boga w jakiejś postaci, będziesz w stanie także doświadczyć Boga bezforemnego. Forma jest przemijająca, bezforemność zaś wieczna, jednak bezforemne stanie się dla ciebie trwałą rzeczywistością tylko wtedy, gdy doświadczysz boskiej formy. Twoje uwielbienie zapisze ją na stałe w twym sercu. Rozważmy inny przykład.

Przypuśćmy, że chcesz zaznajomić dziecko z pojęciem krzesło. Jeśli wypowiesz wyraz krzesło, dla dziecka będzie to puste słowo. Jednak możesz mu pokazać krzesło i zaproponować, żeby je sobie dokładnie obejrzało. Kiedy dziecko będzie przyglądało się krzesłu, powtórzysz słowo krzesło. Jeśli później zobaczy ono ten przedmiot, skojarzy wyraz krzesło z formą, którą mu pokazałeś i powtórzy sobie - krzesło. Forma konkretnego krzesła, dzięki której nauczyłeś dziecko znaczenia tego słowa, nie jest trwała. To krzesło może przestać istnieć, ale słowo krzesło zawsze już będzie kojarzyło się dziecku z tego typu przedmiotem. Dziecko nie pozna ponadczasowego pojęcia krzesło, jeśli nie zobaczy formy, która jest tymczasowa. Zatem, niezmienne może być zrozumiane jedynie przez doświadczenie zmiennego. Dlatego chociaż Bóg jest bezforemny, aby Go doświadczyć, musisz najpierw kojarzyć Go z jakąś konkretną postacią.

Większość ludzi nie posiada solidnej wiary w istnienie Boga. Ich umysły ciągle zadają pytanie: „Czy Bóg naprawdę istnieje?". Najistotniejsza jest silna determinacja, aby kultywować niezachwianą wiarę w Boga. Możesz uciszyć swój niespokojny umysł i głęboko uwierzyć w Boga jedynie w procesie wielbienia jakiejś Jego formy. Rozważ inny przykład.

Oto poduszka wypełniona bawełną. Co pokrywa tę poduszkę? Poszewka z materiału. Co jest wewnątrz? Bawełna. Na zewnątrz mamy kawałek materiału, a wewnątrz - bawełnę. W rzeczywistości zarówno poszewka, jak i wypełnienie to bawełna. Bezpostaciowa bawełna przybrała formę nici, z których utkano materiał. Tego materiału użyto jako pokrycie dla bezforemnej bawełny. Materiał jest formą, bawełna nie posiada formy. Od bezforemności do formy i od formy z powrotem do bezforemności - oto przemiany, które prowadzą do Boga. Aby otrzymać poduszkę, nie możesz użyć surowej bawełny. Musisz ją najpierw zamienić w materiał, który nada kształt bezforemnej bawełnie wewnątrz. Analogicznie, postaciowy i bezpostaciowy aspekt Boga są w istocie tym samym. Dzięki przemijającemu aspektowi postaciowemu uświadamiasz sobie istnienie wiecznego aspektu bezpostaciowego. Dopóki utożsamiasz się ze strukturą ciało-umysł, potrzebujesz jakiejś formy Boga. Dopiero gdy uciszysz umysł i umocnisz swą wiarę, będziesz mógł wznieść się ponad ciało i umysł i doświadczyć bezpostaciowego aspektu Boga.

Boga w materialnej formie można czcić na wiele różnych sposobów. Temu celowi służą tradycyjne rytuały. Możesz ofiarowywać Mu kwiaty, obmywać Jego figurkę w poświęconej wodzie, palić kadzidła lub wykonywać inne rytualne czynności, które sprawią, że odczujesz pewną satysfakcję. Tak więc forma zapewni ci tripti - zadowolenie. Kiedy jednak wpiszesz Boga w swe serce, będziesz Go czcił i wielbił, składając Mu w ofierze kwiaty swych uczuć, wzniesiesz się ponad świadomość ciała i formy i zaczniesz wielbić bezpostaciowy aspekt Boga, co przyniesie ci nieprzemijającą radość duchową - santripti.

Jak długo wielbisz Boga w formie, używasz kwiatów należących do świata materii, na przykład róż, nagietków czy jaśminu. Są one przemijające tak jak ciało, które składa je w ofierze. Lecz jeśli zapragniesz wielbić bezforemnego Boga obecnego w twym sercu, będziesz musiał ofiarować Mu inne kwiaty, a mianowicie twoje cnoty, które wyhodujesz w swym sercu dla Boga. Są nimi: niekrzywdzenie, powściągliwość zmysłów, prawda, cierpliwość i wyrozumiałość, wytrwałość, miłość i współczucie, miłosierdzie i poświęcenie. One służą oddawaniu Bogu czci na płaszczyźnie duchowej. Abyś mógł wznieść się na ten poziom, musisz wyhodować w swym sercu duchowe kwiaty. Wtedy doświadczysz nieopisanej, wiecznej duchowej radości - santripti i znajdziesz się na ścieżce prowadzącej z powrotem do domu, do twojego boskiego źródła.

W XII rozdziale Gity Kriszna podał podstawowe cnoty, którymi winien odznaczać się prawdziwy wielbiciel Boga, jeśli pragnie boskiej miłości. Przede wszystkim jest to wewnętrzny spokój, determinacja, a także zadowolenie. Nie pozwól, aby ból i przygnębienie opanowały twe serce i zakłócały twoją wewnętrzną harmonię.

W znanej świętej księdze Śrimad Bhagawatam przedstawiono przykład idealnego wielbiciela Boga. Był nim Prahlada, syn króla demonów. Prahlada nigdy nie pozwolił na to, aby ból wkradł się w jego serce, chociaż ojciec poddawał go wielu trudnym i bolesnym próbom. Nieustannie powtarzał imię Narajany, oddając się Mu jako swemu opiekunowi i zbawcy. Nigdy nie uronił ani jednej łzy, ani też nie uskarżał się na los. Dlatego Prahladę uważa się za tego, który w pełni zjednoczył się z Bogiem. Chociaż żył w ciele materialnym, nie pozwolił, by jego serce zdominowane zostało przez jakieś pragnienie czy przywiązanie.

Prawdziwy wielbiciel Boga musi być wolny od nienawiści, zazdrości, złości i pożądania. Są to bowiem najpoważniejsze przeszkody na drodze wiodącej ku Niemu. Musisz odczuwać jedność ze wszystkimi istotami. Jeżeli żywisz do kogoś nienawiść, nienawidzisz tym samym Boga, którego pragniesz czcić. To właśnie nadmiernie wybujałe ego podpowiada ci działania na szkodę innych, to ono rodzi nienawiść, zazdrość i złość. Dlatego Bhagawadgita ostrzega cię, abyś nie żywił nienawiści do żadnego stworzenia.

Jeżeli nie przygotujesz ziemi pod uprawę i nie wykorzenisz z niej chwastów, nie wyda ona dobrych plonów. Analogicznie, jeśli nie usuniesz chwastu egoizmu ze swego serca, zmarnujesz całą swoją praktykę duchową. Najważniejsze jest to, abyś nie ograniczał swojej miłości jedynie do Boga, lecz byś kochał wszystkie stworzenia, traktując je jako Jego przejawienia. Oddawanie czci Bogu i jednocześnie krzywdzenie innych nie ma nic wspólnego z prawdziwym oddaniem. Takie postępowanie dowodzi jedynie głębokiej ignorancji, która uniemożliwia duchowy rozwój.

W nadchodzących dniach poznacie metody pogłębiania wiary. Dowiecie się, jak możecie uświęcić swoje życie dobrymi uczynkami. Łaskę Boga można sobie zaskarbić jedynie cnotami i prawością postępowania.

Dyskurs czwarty

ODDAJ SIĘ BOGU, A OTRZYMASZ WSZYSTKO

Bezustanne kontemplowanie Boga jest jedną z praktyk duchowych. W Gicie owa praktyka zanurzania umysłu w Bogu nazwana jest abhjasajogą albo dhjaną, czyli medytacją. Jest to metoda ciągłego zwracania umysłu ku własnemu wnętrzu, prowadząca do zjednoczenia z Bogiem. Słowo dhjana pochodzi z sanskrytu i oznacza bezustanne pamiętanie o Bogu. Zatem medytacja to pamiętanie o Bogu we wszystkich okolicznościach, zawsze i wszędzie. Wspominanie Boga od czasu do czasu nie jest medytacją.

Wszystkie ćwiczenia koncentracji, które podejmujesz od przypadku do przypadku, czyli sporadycznie, zwykle związane są z wybranym przedmiotem, miejscem i czasem. Z kolei medytacja jako proces ciągły zachodzi niezależnie od przedmiotów, zjawisk, miejsca czy czasu. Właśnie dlatego praktyka ciągłej medytacji została uznana w Gicie za przewyższającą każdą inną praktykę podejmowaną sporadycznie. Jednakże ważniejsze od medytacji jest nabywanie mądrości. Mądrość wypływa z wiczarany, praktyki wewnętrznego dociekania. Jest to praktyka wglądu w istotę życia. Jeśli będziesz ją sumiennie kontynuował, stopniowo osiągniesz najwyższy stan spokoju i błogości. Jest to jedyny cel ludzkiego życia, który - wcześniej czy później - osiągnie cała ludzkość.

Wznoszenie się do poziomu owego spokoju to proces zachodzący stopniowo, wymagający od ciebie przejścia przez trzy kolejne etapy lub stany świadomości. Pierwszy etap - wyjściowy, to etap dżidżniasu, to znaczy ucznia i poszukującego prawdy. Dalej przechodzisz do stanu sadhaki, w którym w pełni poświęcasz się realizowaniu duchowych nauk w codziennym życiu. Następnie osiągasz etap arudhy, czyli stan najwyższego szczęścia wynikającego z urzeczywistnienia Boga. Aby łatwiej było ci to zrozumieć, możesz porównać stan dżidżniasu z tym okresem życia, w którym uczysz się lub studiujesz. Twoja aktywność skierowana jest wówczas na zdobywanie wiedzy. Jako dżidżniasu starasz się odkryć Boga i Jego tajemnicę. Starasz się zrozumieć zasadę tat twam asi, czyli tamtego i tego. Tat dotyczy wiecznej boskiej zasady, którą nazywamy Bogiem, a twam - nieśmiertelnej atmy, która stanowi jedyną prawdziwą istotę każdego stworzenia. Na etapie dżidżniasu usiłujesz dostrzec jedność tat i twam.

Przede wszystkim musisz zrozumieć, że u podstaw wszelkiego stworzenia tkwi jedność. Później, kiedy już osiągniesz tę świadomość, musisz żyć z nią w zgodzie, to znaczy stosować ową wielką prawdę we wszystkich swoich poczynaniach. W ten sposób posuniesz się naprzód i staniesz się sadhaką. Stan sadhaki można porównać do tego okresu życia, kiedy pracujesz w swoim zawodzie. Jeśli nie zdobyłeś odpowiednich kwalifikacji, nie znajdziesz posady. W stanie dżidżniasu zdobywasz wiedzę po to, abyś jako sadhaką wprowadzał ją w czyn i wykorzystywał w życiu, tak jak wykorzystujesz swoje wykształcenie w pracy

Stan arudhy można porównać do późniejszego okresu życia, kiedy przechodzisz na emeryturę. Otrzymujesz ją pod warunkiem zakończenia kariery zawodowej. Karierę zawodową rozpocząłeś, gdy otrzymałeś pracę. Dostałeś ją po zakończeniu edukacji i zdobyciu odpowiednich kwalifikacji. Oto są trzy etapy twojego duchowego rozwoju, jak również twojej drogi życiowej, a mianowicie: pierwszy, kiedy jesteś uczniem, drugi, gdy jesteś wykwalifikowanym pracownikiem, i ostatni, kiedy jesteś emerytem. W tym najwyższym stanie arudhy cieszysz się pełnym spokojem umysłu i doświadczasz jedności wszelkiego stworzenia. Aby osiągnąć ten nieprzemijający stan spokoju umysłu i wiecznego wewnętrznego szczęścia, musisz najpierw wejść na ścieżkę poszukiwań i zerwać wszelkie przywiązanie do świata materialnego.

Obecnie tak zwani duchowi aspiranci tkwią w licznych przywiązaniach i starają się wejść na ścieżkę poszukiwań duchowych. Nazywają siebie braćmi lub siostrami i aspirują do stanu sadhaki, wciąż nabywając nowych przywiązań. W najlepszym wypadku można ich nazwać wielbicielami na pół etatu. Bhagawadgita nie toleruje takiego połowicznego oddania. Bhagawadgita naucza całkowitego poddania się Bogu. Dla zasady całkowitego poddania bardzo ważnym czynnikiem jest czas.

Bóg nie podlega wpływowi czasu, On panuje nad czasem. Człowiek jest ograniczony czasem, lecz Bóg pozostaje ponad nim. Człowiek jest śmiertelny, Bóg - nieśmiertelny. Jedynie całkowite oddanie się Bogu pozwoli ci wznieść się ponad ograniczenia przez czas. Jednym z wielu imion Boga jest Kalakala, czyli Pan czasu. Czas niweczy człowieka Bóg może zniweczyć czas. Czas jest istotnym czynnikiem rozwoju lub upadku człowieka. Dlatego w Upaniszadach znajdujemy taką oto modlitwę:

O Boże, który jesteś ucieleśnieniem czasu! Proszę Cię, pomóż mi uświęcić moje czyny i spędzić dany mi czas na rozpamiętywaniu Twojej obecności, abym bezpiecznie dotarł do Twoich lotosowych stóp.

Cały świat uzależniony jest od czasu. Czasu nie można zatrzymać. Czas na nikogo nie czeka. Człowiek musi liczyć się z czasem, a czas nie liczy się z człowiekiem. Czas można porównać do wielkiego strumienia, który porywa wszystko, co spotka na swej drodze. Człowiek, którego zniosła powódź, nie znajdzie oparcia ani schronienia w czymś, co również płynie. Człowieka, jak również wszystko, czym się otoczył, znoszą fale czasu. Kto szuka schronienia w czymś, co także podlega rozpadowi, postępuje jak ślepiec, który pozwala prowadzić się drugiemu ślepcowi. W końcu obaj się zgubią. Twoją szansą na ocalenie jest ktoś, kto bezpiecznie stoi na brzegu.

Osobą stojącą na brzegu, której nie znosi powódź czasu, jest Bóg. Kto ratuje się ucieczką do Boga, uwalnia się od wszelkich problemów związanych z czynnikiem czasu. Bóg ujawnił człowiekowi zasadę oddania i podkreślił jej wagę, mówiąc: „Człowieku, zmiatają cię fale czasu. Jedyną osobą, która może cię uratować, jestem Ja. Znajdź schronienie we Mnie, a Ja cię ocalę". Kto zastosuje się do tego boskiego polecenia i złoży siebie, swoje bogactwa oraz wszystko, co posiada i co jest mu drogie u lotosowych stóp Pana oraz Jemu odda się całkowicie, zostanie ocalony.

Pomiędzy człowiekiem a Bogiem istnieje gęsta zasłona. To ona jest przyczyną wszelkich wątpliwości, które czynią człowieka niezdolnym do całkowitego oddania się Bogu. Ta zasłona to iluzja czyli maja. Jaka jest jej zasada? Otóż, czyni ona widocznym to, co istnieje tylko pozornie, a skrywa to, co istnieje faktycznie - czyli jedność wszechrzeczy. Jedynym, co istnieje naprawdę, jest Bóg. Świat postrzegany przez nas jako twór złożony z wielu zmiennych elementów jest bytem pozornym.

W ciemności patrzysz na sznur, a myślisz, że to wąż. Boisz się i odczuwasz napięcie, wyobrażając sobie węża tam, gdzie go faktycznie nie ma. Dlaczego odczuwasz strach? Powodem jest to, że wyobrażasz sobie istnienie czegoś, co w rzeczywistości nie istnieje. To wyobrażenie jest przyczyną wszystkich twoich zmartwień. Gdyby było widniej, czyli gdybyś miał pełną świadomość, znalazłbyś tylko sznur, nawet nie pomyślałbyś o wężu. Nie odczuwałbyś strachu, nie bałbyś się wziąć go do ręki, ponieważ zdawałbyś sobie sprawę z tego, że masz przed sobą kawałek liny.

Doświadczasz smutku, ponieważ nie wiesz, że ten świat w rzeczywistości jest ucieleśnieniem Boga. Świat wcale nie jest tym, czym go postrzegasz, ponieważ patrzysz przez pryzmat materialnych zjawisk, a nie z perspektywy wewnętrznego dociekania. Gdybyś mógł spojrzeć na świat oczami mądrości, uświadomiłbyś sobie, że w istocie ten świat jest strumieniem bezustannych zmian. Wody rzeki płyną nieprzerwanie. Słowo nadi - rzeka, znaczy ciągły przepływ, ale także - strumień zmieniającej się prawdy, czyli prawdy względnej, zawierającej w sobie prawdę absolutną oraz element zmienny, odnoszący się do przemijającego, względnego świata materii.

Woda w rzece stwarza pozory niezmiennego, ciągłego strumienia. Jednakże w każdym momencie i w każdym miejscu jej struktura wciąż się zmienia. Podobnie - wszystkie stworzenia rodzą się i umierają, ale choć poszczególne organizmy przychodzą i odchodzą, istnieje ciągłość życia. Zycie jako takie odzwierciedla prawdę, lecz poszczególne stworzenia, które pozornie tworzą życie, podlegają zmianom i jako takie odzwierciedlają jedynie prawdę względną. Dlatego świat można porównać do rzeki, w której prawda stapia się z tym, co zmienne i przemijające. Wedanta określa ten stan jako sat-asat, czyli połączenie prawdy niezmiennej z elementem zmiennym.

Niewiedza, natura, świat, tamas, iluzja, umysł - wszystko to stanowi maję. Maja przejawia sobą trzy guny, to znaczy jakości, cechy, mianowicie: bierność (tamas), aktywność (radżas) i harmonię (sattwa). Mają jest przekonanie, że prawda względna jest prawdą absolutną oraz pozostawanie pod jego wpływem. Znane jest powiedzenie: brahma satjam dżagad mithja, co znaczy Bóg jest prawdą, ale świat jest fałszem. Musimy to poprawnie zrozumieć. Fałszywe jest nasze postrzeganie i doświadczanie świata, lecz sam świat jest prawdziwy. Brahman jest jedyną, niezmienną podstawą owego świata mithji. Świat w istocie jest brahmanem, niczym innym. W Bhagawadgicie Kriszna powiedział Ardżunie: „Ardżuno, poddajesz się wpływowi czasu, dajesz się unosić jego falom i oddalasz się ode Mnie. Poddaj się Mnie, a znikną twoje zmartwienia".

Kiedy czujesz się związany z Bogiem i jesteś blisko Niego, maja nie ma na ciebie żadnego wpływu. Oto przykład. Bogaci ludzie zwykle trzymają psa przy bramie do swej posiadłości. Taki pies różni się od psa z ulicy, gdyż został odpowiednio wychowany przez swoich właścicieli. Nie szczeka na każdego przechodnia. Reaguje dopiero wtedy, gdy ktoś próbuje otworzyć bramę i wejść do środka. Większość przechodniów słysząc szczekanie psa odchodzi. Jednak ci, którym zależy na spotkaniu z właścicielem domu, stoją przy bramie i wołają go. W końcu właściciel wyjdzie z mieszkania. Jeśli rozpozna w czekającej osobie swojego przyjaciela, podejdzie do bramy, wpuści go i wprowadzi do domu.

Kiedy ten pozornie obcy, czekający przy bramie człowiek okaże się przyjacielem gospodarza i wejdzie z nim do środka, pies przestanie na niego szczekać i atakować go, ponieważ sam właściciel pozwolił znajomemu wejść. Maję, czyli iluzję, można porównać do takiego psa. Pilnuje ona pałacu mokszy, bramy wyzwolenia i szczęścia. Jeśli przychodzi ktoś, kto nie jest przyjacielem pana domu i koniecznie chce wejść, pies rzuca się na niego. Większość ludzi ucieka, bojąc się konsekwencji takiego ataku. Lecz człowiek zdecydowany, bardzo pragnący spotkać się z właścicielem domu nie przestraszy się psa. Będzie czekać przy bramie i zechce zwrócić na siebie uwagę, stojąc tak długo, aż właściciel wyjdzie. Dla kogoś tak wytrwałego nawet szczekanie psa okaże się pomocne, ponieważ przyciągnie uwagę gospodarza. Wtedy on zaprosi go do domu. Zatem tylko ten, kto nie zważając na ujadanie psa, cierpliwie i z determinacją zaczeka przy bramie, wejdzie do pałacu najwyższego spokoju.

Dlatego też Kriszna powiedział Ardżunie: „Jesteś przywiązany do wielu materialnych przedmiotów, Ardżuno, i stąd twój niepokój. Nie udało ci się osiągnąć stanu koncentracji umysłu ani umieścić Mnie w swym sercu. Ćwicz wytrwale, a osiągniesz stan skupienia umysłu. Dopiero wówczas będziesz mógł całkowicie oddać się Mnie. W każdym miejscu i o każdej porze myśl o Mnie. Cokolwiek czynisz, myśl o Mnie i tylko o Mnie. Wspominaj Mnie z miłością i wiarą. Prowadząc wojnę walcz i myśl o Mnie. To nie jest zwyczajna wojna. Ta walka nie jest zwykłą potyczką z innymi ludźmi. Walczysz tu ze swoimi słabościami, złymi nawykami i własnymi ograniczeniami. Prowadź tę wewnętrzną walkę z myślą o Mnie i wygraj ją. Pamiętaj, że nie walczysz z ludźmi. Walczysz ze swoimi wewnętrznymi zmysłami, więc nie rezygnuj, aż je ujarzmisz i całkowicie nad nimi zapanujesz".

Prahlada również mówił o takiej wewnętrznej walce swojemu ojcu, królowi demonów - Hiranjakaśipu. „Ojcze, wygrałeś wiele wojen i zdobyłeś panowanie nad światem, ale nie zdołałeś osiągnąć zwycięstwa nad własnymi zmysłami. Podbiwszy różne zewnętrzne światy, stałeś się potężnym władcą, ale władcą całego wszechświata zostaniesz dopiero wtedy, gdy zyskasz kontrolę nad własnymi zmysłami. Jeżeli wciąż przegrywasz z wewnętrznymi wrogami, jak możesz wygrać z zewnętrznymi? Kiedy już pokonasz wewnętrznych wrogów, łatwo rozprawisz się z zewnętrznymi".

Kiedy będziesz mógł osiągnąć takie zwycięstwo? Dopiero wówczas, gdy poddasz się Bogu. Mówisz: moje rzeczy, ja sam, moi krewni. Dopóki posiadasz tego typu przywiązania, nie jesteś w stanie się poddać. To wszystko należy do bhutakaszy, czyli do materialnej sfery życia. Musisz najpierw zapanować nad czittakaszą, czyli nad własnym umysłem i całą sferą jego działania, żeby móc wznieść się do czidakaszy, czyli do stanu „poza ciałem", do stanu wiecznego świadka wydarzeń, który nie musi już troszczyć się o nic.

Zanim dotrzesz na stację kolejową, musisz przetransportować bagaż rikszą albo samochodem. Jeśli nie znajdziesz nikogo do pomocy, musisz dźwigać go sam. Ale gdy już wsiądziesz do pociągu, możesz odłożyć bagaż i odpocząć, nie musisz o nim myśleć. Pociąg powiezie i ciebie i bagaż. Są jednak głupcy, którzy siedząc w pociągu nadal trzymają swój bagaż na głowie. Kiedy poddajesz się Panu, składasz cały swój bagaż u Jego lotosowych stóp. Jeśli potrafisz całkowicie Mu zaufać, jeśli tylko bezwarunkowo pozwolisz Mu decydować o przebiegu wydarzeń, On weźmie twoje życie w swoje ręce. Na tym etapie oddania się Bogu nie ma już miejsca na jakikolwiek ślad ego albo poczucie własnej indywidualności. Takie bezwarunkowe poddanie się woli Boga ilustruje postać Lakszmany w Ramajanie.

Podejmijmy opowiadanie w momencie, kiedy Rama, Sita i Lakszmana dotarli do podnóża góry Citrakuta. Pan zawsze prowadzi swoją lilę, czyli boską grę. Jest znakomitym aktorem. Chociaż nie odczuwa smutku ani bólu, zachowuje się tak, jak gdyby też im ulegał. Kiedy Bóg zstępuje na ziemię w ludzkiej postaci, pozornie zachowuje się jak zwykły człowiek. Przybiera ludzką postać, abyśmy mogli nawiązać z Nim kontakt. Tego dnia Rama zachowywał się tak, jak gdyby był bardzo zmęczony. Ocierając pot z czoła, zwrócił się do Lakszmany: „Jestem bardzo zmęczony, Lakszmano i nie mogę już iść dalej. Zbuduj szałas, byśmy mogli odpocząć". Lakszmana zapytał Ramę: „Bracie, gdzie go postawić?". „Sam wybierz miejsce" - odpowiedział Rama. Słysząc to Lakszmana wykrzyknął: „Ramo, Ramo, co ja takiego uczyniłem? Jakim błędem lub grzechem zasłużyłem sobie na takie słowa? Dlaczego mówisz do mnie w ten sposób?". Rama doskonale wiedział, dlaczego brat tak zareagował na Jego słowa, lecz by pomóc Sicie zrozumieć głębię oddania Lakszmany rzekł: „Powiedz mi, Lakszmano, co cię trapi? Cóż takiego powiedziałem, że poczułeś się dotknięty?".

Lakszmana odpowiedział: „Porzuciłem wszystko - żonę, matkę, ojca, królestwo. Poszedłem za tobą wierząc, że jesteś mi ojcem, a Sita matką; że gdziekolwiek ty jesteś, tam jest również nasza piękna stolica Ajodhja. Poszedłem za tobą, aby spełniać twoją wolę. Odrzuciłem własną wolę, a teraz ty prosisz mnie, żebym zbudował szałas i sam wybrał miejsce. Moja wola stała się twoją wolą. Spełnię każdy twój rozkaz. Jedynym moim zadaniem jest słuchać cię. Jedynym moim celem jesteś ty i tylko ty". Sita zrozumiała głębię i szczerość oddania Lakszmany. Poprosiła Ramę, żeby uwolnił go od kłopotu i sam wybrał właściwe miejsce na szałas.

Ta opowieść uczy, że człowiek nie powinien mieć własnych pragnień. Wszystko należy do Boga i tylko do Niego. Oddanie oznacza bezwarunkowe i bezwzględne wypełnianie woli Boga. A Bóg mówi: „Przyjdź i usiądź w Moim pociągu, a Ja zaopiekuję się tobą. Pozbądź się egoizmu i wszelkich pragnień. Nie trzymaj bagażu na głowie, bo jest ci z nim ciężko". W podobny sposób Kriszna nauczał tej najwyższej formy oddania się Bogu. Kiedy całkowicie poddasz się Panu, zdobędziesz Jego łaskę. „Gdziekolwiek jesteś: w mieście, czy na wsi, w lesie czy w chmurach, Ja jestem twoim schronieniem. Przybądź i oddaj się Mnie". Oto jest rozkaz Pana i Jego obietnica. Zatem, zechciej należeć do Niego, a On otoczy cię opieką i ochroni przed wszelkimi nieszczęściami.

Odkryj właściwą sobie drogę oddania się Bogu, a uświęcisz swoje życie i osiągniesz cel.

Dyskurs piąty

ODSZUKAJ BOGA WE WŁASNYM SERCU

Pan rzekł w Gicie: „Ten jest Mi drogi, kto porzuca egoizm i przywiązanie, kto z niewzruszonym spokojem przyjmuje zarówno radość, jak i smutek".

Osiągnięcie stanu idealnej równowagi umysłu i uwolnienie się od przywiązań oraz egoistycznych uczuć to bardzo trudne zadanie, nawet dla kogoś, kto usilnie poszukuje prawdy. Dla tych, którzy założyli rodziny, jest to zadanie prawie niewykonalne. Potrafią oni wielbić Boga, odprawiając rozmaite rytuały zalecane przez święte księgi, ale bardzo trudno jest im przezwyciężyć ego i odrzucić poczucie indywidualności. Dlaczego tak się dzieje? Z powodu oddzielenia własnej woli od nakazów i woli Boga. Kiedy uświadomisz sobie wszechprzenikającą jedność Boga, bez trudu będziesz podążał za Jego głosem. Będziesz w stanie pokonać ego i przywiązania dopiero wtedy, gdy zrozumiesz, że Bóg żyje w sercu każdego człowieka pod postacią wiecznie jaśniejącego światła. Światło boskiej obecności ożywia twoje ciało. Ten, który jest źródłem wszelkiego życia, stanowi integralną część ciebie samego.

Od niepamiętnych czasów ludzie stawiają sobie pytanie o istnienie Boga. Kiedy już przekonasz się, że Bóg istnieje, następnym krokiem będzie znalezienie do Niego drogi. Trudno jest odpowiedzieć na pytanie, jak i gdzie odnaleźć Boga. Aby rozwiązać ten problem, starożytni mędrcy podejmowali rozmaite praktyki duchowe. Właściwie wykorzystując swoje możliwości i umiejętności, dowiedzieli się o istnieniu świetlistego Pana Stworzenia i obwieścili całemu światu:

O mieszkańcy ziemi! Ujrzeliśmy i zrozumieliśmy najwyższą zasadę, która istnieje poza widzialnym światem. Nie w zewnętrznym świecie, czy w przestrzeni kosmicznej, lecz we wnętrzu waszej własnej istoty można odnaleźć błogosławionego Pana. Zamieszkuje On uświęcone serce waszego ciała, wnętrze waszej duszy i tam w wewnętrznej wizji możecie Go ujrzeć.

Ich największym odkryciem było to, że Bóg żyje w człowieku. W sanskrycie wyraz śarira oznacza to, co podlega zniszczeniu, co obumiera, i odnosi się do ciała. Bóg nazwany jest śaririn, to znaczy Ten, który przebywa w śmiertelnym ciele. Nazywa się Go również dehin - Tym, który zamieszkuje dehę - tymczasową postać. A w Gicie nosi On imię kszetradżnia, czyli świadomość żyjąca w tym, co bezwładne i nieświadome siebie. Aby przeniknąć zasłonę niewiedzy, czyli maję, która skrywa prawdę o twoim rzeczywistym Ja, musisz odkryć nieśmiertelnego Boga, promieniejącego życiem z twojego śmiertelnego ciała. Będziesz musiał też uświadomić sobie, że Bóg jest zasadniczym elementem wszelkiego stworzenia i każdego z pięciu żywiołów: przestrzeni, powietrza, ognia, wody i ziemi.

Aby znaleźć diament, musisz kopać głęboko w ziemi. Nie znajdziesz go na drzewie. Tak samo nie znajdziesz najcenniejszego klejnotu, jakim jest Pan, gdzieś na zewnątrz, gdzie każdy mógłby Go zauważyć. Wykorzystując wiedzę przekazaną światu przez mahatmów, czyli wielkie dusze, musisz szukać Boga w swoim wnętrzu. Ciało nie jest zwykłą materią, ono jest świątynią Boga, rydwanem, którym powozi Pan. W tym świecie, który można porównać do dużej wsi, Pan wieziony jest w procesji w rydwanie zwanym ciałem.

Jako że ludzkie ciało jest świątynią Boga, człowiek nie powinien lekceważyć go lub zaniedbywać, czy też używać w sposób niewłaściwy lub nieprawy. Ciało powinno być wykorzystywane do czynów boskich, bezinteresownych. Musisz dbać o nie i uświęcać je, angażując je wyłącznie do świętych zadań. Ciało jako takie jest bezwładne. To, co je ożywia, to najczystsza, boska świadomość. Ciało można porównać do łodzi, która pomoże ci przebrnąć przez ocean samsary, czyli ziemskiej egzystencji. Nie uzyskałeś swego ciała łatwo. Zdobyłeś je dzięki niezliczonym zasługom i wielu narodzinom w innych formach. Niewłaściwe używanie go byłoby stratą tego wszystkiego, co już osiągnąłeś w poprzednich żywotach.

Masz wyjątkowe szczęście, że przyszedłeś tu w ludzkiej postaci. Owa święta postać, tak jak łódź, może zawieźć cię ku twojemu przeznaczeniu. Musisz właściwie jej używać, aby bezpiecznie przepłynąć ocean samsary. Roi się w nim od krokodyli i innych napastliwych stworów, które mogą zaatakować cię w każdej chwili. Te krokodyle to sześć najgroźniejszych wrogów człowieka: gniew, chciwość, żądza, nienawiść, duma i zazdrość. Zamieszkują one każdy poziom bezkresnego oceanu ziemskiej egzystencji. Sam ocean jest mieszaniną przeciwieństw takich jak radość i smutek, sympatia i awersja. Człowiek zanurzony w oceanie życia nie jest w stanie przewidzieć, kiedy spotka go radość, a kiedy smutek.

Jak bezpiecznie dotrzeć do celu, będąc otoczonym tyloma agresywnymi napastnikami? Otóż, musisz dostrzec jedność całego stworzenia. Musisz uwierzyć w to, że sam Bóg w postaci promiennego życia obecny jest w każdym człowieku i w każdej istocie. Skoro tylko uświadomisz sobie wszechobecność Boga i dostrzeżesz jedność w całej tej pozornej różnorodności, nie będziesz już umiał nienawidzić. W Gicie Kriszna podkreśla: adweszta sarwabhutanam, czyli „nie czuj nienawiści do żadnego stworzenia".

Wszelkie rytuały religijne, takie jak śpiewanie bhadżanów czy powtarzanie imienia Boga wydadzą ci się błahe i bez znaczenia, kiedy już uświadomisz sobie, że mieszka On w każdym sercu. Stosujesz rozmaite praktyki oddawania Bogu czci, dopóki nie doświadczysz owej prawdy. Podczas nauki pływania korzystasz z różnych pomocniczych przyrządów. Ale gdy umiesz pływać, one nie są ci już potrzebne. Podobnie rzecz się ma z rytuałami. Są ci potrzebne dopóty, dopóki naprawdę nie zrozumiesz treści Gity. Jeśli pojmiesz sens owej świętej księgi, wszystkie rytuały okażą się dla ciebie bez znaczenia.

W rozdziale o bhaktijodze, czyli ścieżce oddania i poświęcenia, opisano cechy, dzięki którym wielbiciel może zaskarbić sobie miłość Boga. Podkreślono tam, że wszystkie te przymioty rozkwitną, kiedy człowiek pokona swych wewnętrznych wrogów. Czy faktycznie możesz tego dokonać? Tak. Wrogów tych ujarzmisz bez trudu, gdy zrozumiesz, że to Bóg uaktywnia wszystkie pięć żywiołów i że to On ożywia wszelkie stworzenie. Dopóki sobie tego nie uświadomisz, dopóki tego nie doświadczysz, nie zaznasz w życiu prawdziwej satysfakcji.

Jeśli pijesz słodki napój mając w ustach sól, wyczuwasz smak soli. Musisz wypłukać usta z soli, aby poczuć słodycz. Podobnie, dopiero gdy wyplenisz złe cechy, takie jak nienawiść, gniew, zazdrość, duma, chciwość czy egoizm, które stały się integralną częścią ciebie samego, będziesz mógł zasmakować słodyczy współczucia, poświęcenia, dobroczynności i boskiej miłości.

Najpierw postaraj się zrozumieć, czym jest prawdziwe oddanie. Bhakti lub oddanie to miłość do Boga. Sylaba bha to bhagawan, czyli Pan, a kti to anurakti, czyli miłość. Ich połączenie oznacza czyste oddanie, wyrażone słowem bhakti. Kultywując oddanie Bogu rozwijasz w sobie zdolność do poświęcenia i wzrastasz w miłości. A wówczas wszystko, czego potrzebujesz, jest ci dane. Miłość jest oddechem życia. Nie możesz żyć bez miłości. Miłość w swej istocie jest święta. Wielki mędrzec Jadźniawalkja objaśniał kiedyś swej żonie: „Prawdziwym obiektem miłości jest wyższa jaźń. Tak naprawdę miłujesz swą wyższą jaźń, a nie innych". To maja sprawia, że człowiek kieruje boską miłość do atmy ku obiektom świata materialnego. Wszyscy chorują na bhawarogę, czyli chorobę utożsamiania się z ciałem.

Odczuwanie przyjemności najczęściej polega na doznaniu złagodzenia bólu wynikającego z jakiejś choroby. Na przykład wydaje ci się, że jedzenie sprawia ci przyjemność. Tymczasem pokarm działa jak lek na chorobę głodu. Przyjmujesz lek i na jakiś czas zapominasz o chorobie. Gotujesz rozmaite pyszne potrawy i sądzisz, że ich smak sprawia ci przyjemność, ale to nieprawda. Czasami leki podaje się w formie mikstury zawierającej coś smacznego. Podobnie, w chorobie głodu dostajesz miksturę rozmaitych potraw, ale tak naprawdę wszelka żywność jest po prostu tylko lekarstwem.

Pragnienie to także choroba, którą leczysz pijąc zimną wodę. Zupełnie podobnymi dolegliwościami są: złość, zawiść, zazdrość, egoizm, nienawiść i zachłanność, ale to są choroby przewlekłe. Istnieją jednak leki również i na te przypadłości. Zatem mylisz się sądząc, że doświadczasz przyjemności jako takiej, gdyż w istocie łagodzisz objawy różnych dolegliwości. Dopóki nie uświadomisz sobie, że jedynym mieszkańcem twojego ciała jest Bóg, wciąż będą atakowały cię rozmaite choroby i cierpienia.

Każda praktyka duchowa wymaga posiadania ciała. Wykształcenie zdobyłeś również dzięki swemu ciału. Dzięki ciału możesz rozpoznać swoją wielkość i niezwykłe przymioty Boga. Zatem, traktując ciało jako narzędzie, staraj się dostrzec w nim Boga. Nie myśl, że mieszka On gdzieś w innym świecie. Jest On obecny w twoim ciele. Grzech również nie jest czymś odległym. Grzech tkwi w czynach, które podejmujesz przy pomocy swojego ciała. Zarówno dobro jak i zło są rezultatem działań podejmowanych przez ciało. Musisz więc bezustannie poszukiwać Boga w swoim wnętrzu.

Powszechnie znane jest powiedzenie: „Szukajcie, a znajdziecie". Jeśli będziesz wytrwale szukał Boga w sobie, odnajdziesz Go. W pokoju zapełnionym wieloma różnymi przedmiotami możesz znaleźć to, po co przyszedłeś dopiero po dokładnym przeszukaniu całego pomieszczenia. Inaczej nie znajdziesz tego, czego szukałeś. Pan przebywający wewnątrz otworzy ci drzwi dopiero wówczas, gdy do nich zapukasz. Nawet twoja matka nie poda ci jedzenia, jeśli o to nie poprosisz. Musisz bezustannie prosić, pukać, dociekać i poszukiwać.

Może sądzisz, że pukasz już bardzo długo, a nie otworzono ci. Czy jednak pukasz do właściwych drzwi? Czy pukasz do drzwi wyzwolenia, czy może do drzwi przywiązania? Czy pukasz do rezydencji Boga, czy demona? Za kim tęsknisz? U kogo szukasz schronienia? Czy rzeczywiście prosisz Tego, który jest samym miłosierdziem, Tego, który przychodzi w ludzkiej postaci i swoim życiem służy ci jako przykład? Kogo prosisz o strawę - Matkę Wszechświata czy demony?

Może nawet patrzysz na Boga, ale nie prosisz Go o boskie przymioty. Na pewno modlisz się do Niego, lecz prosisz o materialne drobnostki. Stoisz pod drzewem spełniającym wszelkie życzenia, a prosisz o coś, co nie ma żadnej wartości. Módl się o najwyższą prawdę, która jako jedyna może napełnić cię wieczną błogością.

Musisz nieustannie pogłębiać swoje oddanie Bogu wierząc w to, że zamieszkuje On twoje ciało. Jeśli chcesz odszukać Boga w sobie, musisz zwrócić spojrzenie ku wnętrzu. Jak masz podążać ku Bogu? Musisz wołać Go, tak jak cielę przywołuje swą matkę, gdy ta opuści je i popędzi za stadem. Musisz płakać jak kochająca żona, która straciła męża i cierpi z powodu rozłąki. Musisz błagać, tak jak bezdzietne małżeństwo błaga Boga o dziecko. Tak módl się do Boga - pełen oddania i tęsknoty.

Obecnie większość twoich modlitw to słowa pompatyczne i pozbawione uczucia. W umyśle masz jedno, a na ustach coś innego. Lecz słowa i myśli muszą stanowić jedno, aby stały się modlitwą skuteczną. Następnie musisz przełożyć modlitwy na czyny. Kiedy twoje postępowanie będzie zgodne z twoimi myślami i słowami, wówczas modlitwa stanie się wielbieniem Boga. Kiedy już zharmonizujesz swe myśli i słowa z czynami, staniesz się mahatmą, czyli wielką duszą.

Musisz sprawdzić, czy twoje myśli, słowa i czyny pozostają w harmonii. Po dogłębnej analizie może okazać się, że najczęściej zmierzają one w trzech różnych kierunkach, nie mając ze sobą nic wspólnego. Kiedy myślisz jedno, mówisz coś innego, a czynisz jeszcze inaczej, stajesz się nie mahatmą, ale duratmą, czyli nikczemnikiem. Taka dysharmonia nie wyjdzie ci na dobre, ani też nie zbliży cię do Boga.

Jakie będą twoje myśli, takie będą rezultaty twojego działania. To, co myślisz i czujesz odzwierciedla się w twojej mowie i czynach. Zatem powinieneś dążyć do oczyszczenia uczuć. Musisz sprawić, aby twoja miłość stała się czysta. Dlatego rozwiń w sobie kszamę, czyli wyrozumiałość, to znaczy cierpliwość, opanowanie i powściągliwość, bez względu na okoliczności. Obdarzaj dobrem nawet tych, którzy chcieliby cię skrzywdzić. Nie ma nic piękniejszego niż wyrozumiałość. Jest ona równoznaczna z prawdą, jest istotą prawości, treścią Wed. Wyrozumiałość to zasada niekrzywdzenia w praktyce, to pogoda ducha i zdolność współodczuwania. Dopiero, gdy nauczysz się cierpliwości i wyrozumiałości, będziesz mógł zbliżyć się do Boga.

Obecnie tracisz panowanie nad sobą i stwarzasz napięcia z błahych powodów. Taka złość jest niebezpieczna. Gniew może zrujnować całe twoje życie. Jeśli wybuchasz gniewem, nie osiągniesz niczego wartościowego. Będą patrzeć na ciebie z odrazą i wyśmiewać cię. Stracisz wszystko - twoje zaszczyty i tytuły zamienią się w proch. Gniew oddziela cię nawet od najbliższych. Gniew niszczy wszystko. W Bhagawadgicie Kriszna uczy miłości i potrzeby jej kultywowania, ponieważ miłość przeciwdziała nienawiści, zazdrości, złości i wszystkim innym złym cechom, które są przyczyną wszelkich nieszczęść.

Miłość nie zna nienawiści.

Miłości obcy jest wszelki egoizm.

Miłość nie zna gniewu.

Miłość nigdy nie bierze, miłość nieustannie daje.

Miłość to Bóg.

Jeśli pragniesz Boga, musisz stać się zdolny do boskiej miłości. Tylko miłość pozwoli ci doświadczyć Tego, który jest miłością.

Jeśli chcesz ujrzeć księżyc, nie musisz używać świecy ani latarki. Światło księżyca jest wystarczająco silne, abyś mógł go zobaczyć. Jeśli pragniesz ujrzeć Boga, musisz zanurzyć się w miłości. Wypełnij serce miłością, a z pewnością doświadczysz Boga. Jednakże dopóki owa miłość nie zakorzeni się w tobie głęboko, powinieneś stosować pewne praktyki duchowe, jak śpiewanie bhadżanów, dżapa, czy inne. Kiedy już miłość umocni się w tobie, nie będziesz ich potrzebował. Gdy zamkniesz oczy, nie ujrzysz blasku księżyca, tymczasem twe oczy wciąż pozostają zamknięte na obecność Boga w twym wnętrzu, na Jego miłość. Szlachetne czyny oraz różne praktyki duchowe otwierają twoje oczy na Boga, abyś mógł Go widzieć i radować się Nim. To najważniejsza nauka, jaką Kriszna przekazał ludziom w Bhagawadgicie.

Jeśli zrozumiesz i wprowadzisz w czyn Jego święte słowa, osiągniesz swój boski cel. Spędzaj co najmniej godzinę dziennie na studiowaniu tych nauk, a następnie urzeczywistniaj je w codziennym życiu. W ten sposób uświęcisz swe życie.

Dyskurs szósty

TRZY ETAPY ŚCIEŻKI DUCHOWEJ

„O Ardżuno! Tylko dzięki szczeremu oddaniu możesz Mnie poznać, zobaczyć Mnie takim, jakim naprawdę jestem, zbliżyć się do Mnie i połączyć się ze Mną".

Kriszna przedstawił w Gicie podstawowe etapy duchowego rozwoju. Pod koniec XI rozdziału, w którym objawił Ardżunie wizję swej kosmicznej postaci, znajdziesz trzy wyrazy: dźniatum, drasztum i prawesztum. Dźniatum oznacza przeświadczenie, że Pan jest wszechobecny; drasztum - możliwość dostąpienia bezpośredniej wizji Pana; prawesztum znaczy połączenie się z Nim. Te słowa odnoszą się do poziomów, przez które musisz przejść, aby osiągnąć wyzwolenie. Na pierwszym poziomie - dźniatum studiujesz pisma święte lub słowa swego nauczyciela i nabierasz przeświadczenia, że Bóg naprawdę istnieje. Jednakże samo uświadomienie sobie tej prawdy nie zapewni ci bezgranicznego szczęścia. Odkrywasz, że Bóg istnieje, ale wciąż sądzisz, że jesteś od Niego oddzielony. Taki sposób myślenia opiera się na zasadzie dwajty, czyli dwoistości. Filozofia dwajty może posłużyć ci jako podstawa do dalszego rozwoju, ale nie doprowadzi cię do celu duchowej podróży.

Stopniowo wzrasta w tobie pragnienie darszanu Pana, czyli bezpośredniego, osobistego doświadczania i oglądania Boga. Jak możesz to urzeczywistnić? Samo pragnienie nie wystarczy. Musisz szczerze tęsknić, musisz wytrwale dążyć do tego, żeby zobaczyć Boga. Jeśli już pokochałeś którąś z Jego form, coraz bardziej pragniesz ją zobaczyć i bezpośrednio jej doświadczyć. Jeśli twoja tęsknota jest szczera, po jakimś czasie Bóg daje ci się poznać. Dostępujesz wewnętrznego widzenia tej Jego formy, którą kochasz. Jest to bardzo osobiste doznanie kontaktu z Bogiem. A oto krótka historia takiego doświadczenia.

Był sobie biedny pastuszek. Głęboko wierzył w Boga i usilnie pragnął Go ujrzeć. Pewnego razu do wsi, w której mieszkał, przybył pandit Harikathadas i wygłaszał rozprawy na tematy duchowe - mówił o chwale Boga. Biedny pastuszek nie uczestniczył w tych spotkaniach, ponieważ całe dnie musiał paść krowy. Jedynie wieczory miał wolne i wówczas bardzo uważnie i z wielkim przejęciem słuchał dyskursów.

Któregoś wieczoru pandit, czyli uczony w piśmie, opowiadał o Panu Wisznu. Bardzo szczegółowo opisał słuchaczom tradycyjny wizerunek Pana - postaci o ciemnej skórze, z białym znakiem na czole, dosiadającą białego orła. Uczony oznajmił, że Pan Wisznu zawsze przychodzi z pomocą tym, którzy szukają u Niego schronienia i przyjmuje wszystko, co zostanie Mu złożone w ofierze z pełną wiarą i miłością. Powiedział też, że Bóg kocha muzykę i że można Go przebłagać kierując do Niego modlitwy w formie pieśni płynących prosto z serca. Ten wizerunek Pana pozostawił w sercu chłopca niezatarte wrażenie.

Pastuszek zwykle nosił ze sobą coś do jedzenia. Codziennie ofiarowywał swój posiłek Bogu. Szczerze i z oddaniem prosił Go, aby wspólnie z nim spożył obiad. Modlił się śpiewając: „O ciemnoskóry Panie, mówiono mi, że jeździsz na białym orle. Proszę Cię, przybądź do mnie i przyjmij ten posiłek!". Chłopiec modlił się tak przez cały tydzień. Ani razu nie spróbował jedzenia, gdyż czekał na Pana. Pod koniec tygodnia osłabł z głodu. Oprócz fizycznego cierpienia dręczyła go myśl, że pewnie nie potrafi śpiewać i dlatego Pan nie odpowiada na jego modlitwę. Jednakże z coraz większym zaangażowaniem i oddaniem kontynuował śpiewanie wierząc, że w końcu Bóg go wysłucha.

Czuł się coraz bardziej wyczerpany, ale postanowił nie jeść, dopóki jego ofiara nie zostanie przyjęta. Teraz jego pieśń płynęła z głębi serca wyjątkowo melodyjnie. Pastuszek swym śpiewem błagał Boga, aby zaspokoił głód i pragnienie, spożywając posiłek ofiarowany Mu z takim poświęceniem. Słowa i melodia jego pieśni wyrażały tęsknotę serca. Idealna harmonia uczuć, słów i melodii sprawiła, że Pan zszedł na ziemię. I jak myślicie, w jakiej przyszedł postaci? Jako mały bramin. Pastuszek zapytał go: „Powiedz mi, drogi przyjacielu, kim jesteś? Czy jesteś podróżnym?". Chłopiec-bramin odpowiedział: „Jestem Narajaną, modliłeś się, aby Mnie zobaczyć, więc przyszedłem obdarzyć cię Moim darszanem". Pomny tego, że Pan kocha muzykę, pastuszek nadal śpiewał: „Nie odpowiadasz opisowi Pana - On jest ciemnoskóry, ma biały znak na czole i dosiada białego orła. Pandit powiedział, że tak wyglądasz. Ale czy to prawda? Jeśli jesteś błogosławionym Panem, rozwiej moje wątpliwości i pozwól mi ujrzeć Cię w takiej postaci".

Chłopiec wiedział ze słyszenia, jak wygląda Pan i pragnął zobaczyć Go w tej znanej mu postaci. Ale przecież Bóg nie ogranicza się do jednej formy. Jego postać to tysiące oczu, tysiące uszu, tysiące rąk i nóg. Jednak ze względu na pragnących Go ujrzeć wielbicieli, przybiera taką postać, w jakiej oni Go sobie wyobrażają i do jakiej się modlą. Jest to etap drasztum, kiedy wielbiciel pragnie ujrzeć konkretną postać Boga. To nie jest Jego jedyna, prawdziwa forma, lecz ta, którą wybrał wielbiciel. Bóg kocha bezgranicznie i dlatego ofiarowuje ci swój darszan w takiej postaci, którą kochasz. Dla pastuszka przybrał w końcu świetlistą formę Wisznu i przyjął ofiarowane Mu przez chłopca z głębi serca jedzenie i picie.

Gdy Pan odszedł, pastuszek pomyślał: „Najpierw usłyszałem, jak Pan wygląda, później modliłem się o możliwość zobaczenia Go. Pan przyszedł do mnie i ujrzałem Go na własne oczy Ale jak mogę dotrzeć do Niego i być przy Nim stale?". Jeśli szczerze wielbisz Boga, nie zadowolisz się słuchaniem, ani nawet ujrzeniem Jego formy. Po doświadczeniu darszanu tęsknisz do pełnego zjednoczenia się z Nim - dopiero ono może dać ci poczucie spełnienia. Pan objawił się pastuszkowi i zniknął. Chłopiec zachował w świadomości Jego obraz takim, jakim Go zobaczył, a więc w postaci Wisznu i ten obraz pozostał na stałe w jego sercu. Pod wpływem wielkiej tęsknoty zaczął szukać sposobów zbliżenia się do Niego i połączenia się z Nim. I tak oto dotarł do trzeciego etapu duchowej podróży - prawesztum.

Słuchając mędrców albo studiując święte księgi dowiesz się, jak może wyglądać Bóg. Jednakże Jego wizja nie zadowoli cię, nie zechcesz na niej poprzestać. Będziesz czuł się od Niego oddalony, będziesz cierpiał z powodu rozłąki. Musisz próbować wspiąć się wyżej, ponad ten podział, ponad ten etap dwoistości. Wówczas dojdziesz do etapu wiśisztadwajty, czyli warunkowej niedwoistości. Charakteryzuje się on silnym pragnieniem ciągłego doświadczania i widzenia Boga. Jak możesz to osiągnąć? Wyłącznie dzięki bezustannej kontemplacji i ciągłemu przywoływaniu na myśl boskiej formy odciśniętej w twoim sercu.

W tym procesie boska postać staje się twoim własnym wyobrażeniem powstałym pod wpływem ujrzenia jej. Teraz musisz przepoić ją swym oddaniem, tak aby w twoim sercu zrodziło się uczucie. To uczucie stopniowo pogłębi się i wzmocni, w wyniku czego postać Boga na zawsze zagości w twym sercu. Zatem, na początku myślisz o Bogu, później żywisz do Niego uczucie, a w końcu bezpośrednio Go doświadczasz. Innymi słowy, myśl rodzi uczucie, które zostaje zamienione w doświadczenie. To jest właśnie drasztum, drugi etap duchowego rozwoju. Otrzymujesz nie tylko osobiste błogosławieństwo w formie wizji Pana, której tak bardzo chciałeś doświadczyć, ale możesz rozmawiać z Nim twarzą w twarz.

Po spotkaniu z Bogiem i bezpośredniej z Nim rozmowie odczujesz wielką satysfakcję, ale ona też nie przyniesie ci poczucia spełnienia. Zapragniesz dotrzeć do Boga i połączyć się z Nim. Uświadomisz sobie: „Słyszałem - dźniatum. Widziałem - drasztum. Teraz muszę dotrzeć do Niego i rozpłynąć się w Nim - prawesztum". Uczucie „należę do Boga" spełnia się w chwili ujrzenia Go. Na poziomie dźniatum, kiedy czytając i słuchając dowiedziałeś się, że Bóg istnieje, czułeś, że Bóg i ty, to dwie oddzielne istności. Na poziomie drasztum widzisz Pana i masz uczucie, że w jakiś sposób należysz do niego. Jest to poziom wiśisztadwajty. Następnie stopniowo dochodzisz do przekonania „Ja i Bóg to jedno", czyli do poziomu adwajty, całkowitej niedwoistości, kiedy myślisz: „Ja muszę się z Nim połączyć, albo On musi stać się jednym ze mną". Wtedy doświadczasz całkowitej jedności.

Dopóki rzeka pozostaje oddzielona od oceanu, który jest jej źródłem i celem, dopóty zachowuje nazwę i posiada indywidualną tożsamość. Ale gdy połączy się z nim, przyjmuje jego formę i nazwę, nabiera jego smaku. Jeśli chcesz doświadczyć jedności z Bogiem, musisz stać się taki jak On, czyli przejawiać sobą Jego przymioty. Musisz na każdym kroku udowadniać swoim postępowaniem, że: „Mój umysł jest nieograniczony, stać mnie na boską tolerancję, na Jego bezinteresowność. Potrafię kochać bezgranicznie, tak jak On". To pozwoli ci nabyć przekonania: „Ja i On to jedno", a wówczas doświadczysz jedności z Nim - odczujesz spełnienie. To jest ostateczny cel ludzkiego życia - wrócić do źródła.

Nawet w zwykłym, codziennym życiu możesz zauważyć owe kolejne etapy dochodzenia do celu. Rozważmy następujący przykład. Przypuśćmy, że na targ przywieziono owoce mango, które bardzo lubisz. Szczególnie smakuje ci jeden ich gatunek. Przychodzi do ciebie jeden z twoich przyjaciół i mówi, że właśnie sprzedają twoje ulubione owoce. Słyszysz to i już odczuwasz pewnego rodzaju zadowolenie. Cieszysz się na samą myśl o tych owocach, chociaż ich jeszcze nie kupiłeś, ani nawet nie skosztowałeś.

Zatem biegniesz na targ, znajdujesz je i dokładnie oglądasz. To daje ci jeszcze więcej zadowolenia, ale nadal nie czujesz się całkiem uszczęśliwiony. Wybierasz najlepsze z nich, wkładasz do torby i płacisz za nie. W drodze do domu myślisz o nich, cieszysz się, że je kupiłeś i że będziesz mógł rozkoszować się ich smakiem. Dlaczego tak długo o nich myślisz? Ponieważ bardzo je lubisz, wprost przepadasz za nimi. Czas i energia poświęcone na ich zdobycie są tego najlepszym dowodem.

Odczuwasz radość, kiedy uczucie, którego doświadczałeś wewnętrznie, urzeczywistnia się na zewnątrz. To, co widzisz na zewnątrz, jest tylko odbiciem twoich myśli. Wewnętrzne pragnienie możesz zrealizować w zewnętrznym świecie. Wracając do owoców mango: przynosisz je do domu, dokładnie myjesz i obierasz, po czym rozkoszujesz się ich smakiem. Owoc staje się częścią ciebie, a ty odczuwasz radość spełnienia.

Jaki jest w istocie powód twojej radości? Przeanalizujmy cały proces. Najpierw dowiedziałeś się, że owoce, które bardzo lubisz, możesz kupić na targu. To jest dźniatum, czyli wiedza, poznanie. Usłyszałeś i odczułeś pragnienie zdobycia ich. Nie zniechęciłeś się koniecznością wyjścia z domu. Poszedłeś na targ. Znalazłeś je i obejrzałeś. Etap patrzenia to drasztum. Następnie nabyłeś je i zjadłeś. To jest etap prawesztum, czyli dotarcia do przedmiotu pragnienia i zjednoczenie się z nim.

Czy odczuwasz równie intensywne pragnienie Boga? To właśnie powinno być twoim najsilniejszym pragnieniem. Po wysłuchaniu tylu dyskursów, po przeczytaniu tak wielu świętych ksiąg, będąc przekonany, że Bóg istnieje, musisz gorąco pragnąć Go zobaczyć. Inaczej wszystkie twoje wysiłki pójdą na marne. Musisz z całkowitą determinacją dążyć do dostąpienia bezpośredniej wizji Boga.

Siedzi tu dzisiaj wielu uczniów. Żaden z nich nie zadowoli się pozostaniem na pierwszym poziomie, będzie dążył do przejścia na następny, wyższy. Jeśli zostanie w tej samej klasie na drugi rok, pojawi się w nim uczucie rozpaczy, przygnębienia i zniechęcenia. Ponadto stanie się przedmiotem kpin ze strony kolegów. Tak samo źle będziesz się czuł, jeśli nie będziesz robił postępów w rozwoju duchowym. Inni bhaktowie powiedzą: „Spójrzcie na niego. Od dawna słucha wykładów, przeczytał wszystkie święte pisma i co mu to dało? Niewiele mu to pomogło w jego rozwoju. Cały czas stoi w miejscu".

Ten godny pożałowania stan utknięcia na pierwszym etapie jest cechą charakterystyczną tamoguny, czyli bezwładu i lenistwa. Musisz Usunąć tę tamasową cechę i przejść od etapu dwajty do następnego -wiśisztadwajty. Kontemplując Boga musisz starać się uzyskać Jego wizję w tej szczególnej formie, którą wybrałeś. Jeśli twoje pragnienie będzie naprawdę silne, otrzymasz wymarzoną szansę widzenia Pana, rozmawiania z Nim i służenia Mu w sobie właściwy sposób.

Ale nawet wówczas nie powinieneś czuć się usatysfakcjonowany. Staraj się pójść dalej, aż do osiągnięcia ostatecznego celu - adwajty, to znaczy całkowitego połączenia się z Bogiem i stania się z Nim jednością. Obecnie poszukujesz jedynie chwili wytchnienia dla ciała i umysłu. Ale to nie jest właściwa droga. Twoim celem jest trwały spokój atmy. Kiedy się z nią zjednoczysz, staniesz się uosobieniem spokoju. Atma jest ucieleśnieniem wiecznego spokoju. Dżiwatma - indywidualna dusza, musi stać się jednością z paramatmą, czyli wszechświatem, aby zakończyć swą długą podróż i osiągnąć wiecznie trwający stan pełnego szczęścia.

Rzeka rodzi się z oceanu i kończy w nim swój bieg. Jak to się dzieje? Najpierw ocean staje się chmurą. Gdy woda z oceanu zamienia się w chmurę, następuje rozdzielenie; chmura i ocean istnieją osobno. Woda w oceanie jest słona, lecz kiedy przechodzi w postać chmury, staje się słodka. Teraz woda, która stała się chmurą, spada w postaci deszczu. Można powiedzieć, że jest to deszcz miłości, ponieważ woda przybiera formę rzeki i z wielkim entuzjazmem dąży do połączenia się z oceanem. Można to porównać do etapu wiśisztadwajty lub drasztum, kiedy pojawia się wielka tęsknota i coraz silniejsze pragnienie zbliżenia się do ostatecznego celu. Gdy znajdujesz się na tym poziomie, tęsknisz całym sercem za swym źródłem, od którego zostałeś oddzielony. Woda w formie rzeki musi na powrót połączyć się z oceanem, od którego pochodzi, by w końcu osiągnąć cel. To jest etap adwajty lub prawesztum.

Urodziłeś się jako człowiek i część swojego życia spędziłeś na zwykłej, szarej egzystencji. W końcu zdecydowałeś się wybrać ścieżkę duchowego rozwoju. Zacząłeś szukać właściwego towarzystwa, satsangu i czytać pisma święte, zainteresowałeś się Bogiem. Lecz po jakimś czasie czujesz, że ci to nie wystarcza. Tęsknisz za bezpośrednią wizją Boga, jednak i ona nie daje ci poczucia spełnienia. Sama możliwość oglądania Boga i rozmawiania z Nim nie da ci upragnionego, trwałego szczęścia. Spełnienie, którego poszukujesz, to połączenie się z Nim na stałe. Wtedy dopiero doświadczysz jedności z nieskończonym spokojem i błogością, którą jest Pan. Tej lekcji Kriszna udzielił Ardżunie na polu walki Dharmakszetra.

Kriszna zwracał się do Ardżuny wieloma imionami. Jednym z nich było imię Dhanamdżaja. W doczesnym życiu ludziom nadaje się różne imiona i tytuły. W Gicie samo ucieleśnienie boskości - Kriszna, nadał Ardżunie wiele imion. Powiedział mu: „Ardżuno, nie jesteś zwykłym śmiertelnikiem! Jesteś ucieleśnieniem Boga. Jesteś synem nieśmiertelności". Ardżuna wiele razy poddawany był próbom, z których wychodził zwycięsko i w rezultacie nadano mu szereg różnych przydomków. Aby zdobyć swoją znakomitą broń, Gandhiwę, poddał się ciężkiej pokucie i zmagał z wieloma trudnościami. Wytrwał we wszystkich trudnych chwilach dzięki głębokiej wierze, odwadze i przekonaniu, że Bóg nigdy go nie opuści. Jego zachowanie w obliczu różnych trudności i przeszkód zostało nagrodzone - otrzymał świętą broń od samego Pana Siwy. W walce o tę cudowną broń wszystkie siły natury sprzysięgły się przeciwko niemu, lecz nic nie mogło go powstrzymać od osiągnięcia celu. Ponieważ udało mu się zdobyć dhanus, czyli boski łuk, Pan nadał mu imię Dhanamdżaja.

Ardżuna mógłby zostać nazwany Dhanamdżaja także w doczesnym życiu. Imię to oznacza człowieka, który odniósł sukces w gromadzeniu dóbr materialnych. Mówi o tym następująca historia.

Najstarszy z braci Pandawów, Dharmaradża, pragnął złożyć bogom królewską ofiarę, zwaną radżasujajagą. W tym czasie Pandawowie mieli za przeciwników złych braci Kaurawów, synów Dhritarasztry. Ponadto ich skarbiec był pusty. W tej sytuacji złożenie takiej ofiary wydawało się niemożliwe. Lecz Dharmaradża nalegał. Zwrócił się do Ardżuny: „Bracie, ta ofiara wymaga wielkich pieniędzy. Jak je zdobyć?". Ardżuna odpowiedział: „Dlaczego martwisz się o pieniądze, Dharmaradżo, skoro w osobie Kriszny mamy przy sobie drzewo spełniające wszelkie życzenia? Jeśli Kriszna nam pobłogosławi, zdobędziemy każdą sumę".

Ardżuna złożył wizyty królom zaprzyjaźnionych krajów obwieszczając, że Dharmaradża pragnie złożyć świętą ofiarę. Wszyscy pospieszyli mu z pomocą w postaci hojnych darów. Ardżuna przywiózł tyle kosztowności, że musiało je wieźć tuzin słoni. Było tam złoto, srebro i klejnoty. Kriszna, który faktycznie był tego sprawcą, zachowywał się tak, jak gdyby o niczym nie wiedział. Zapytał Dharmaradżę: „Skąd wziąłeś wszystkie te kosztowności?". Dharmaradża odpowiedział: „Otrzymałem to wszystko dzięki mojemu bratu, Ardżunie" - jako że nie uświadamiał sobie, kto naprawdę mu pomógł.

Od tego dnia Kriszna zwracał się do Ardżuny imieniem Dhanamdżaja, ukrywając w ten sposób swoją rolę i ogłaszając światu, że to Ardżuna zgromadził tak wielkie bogactwa. Jeszcze wiele innych imion

nadał On Ardżunie, na przykład Partha, syn ziemi. Te imiona nie odnoszą się jedynie do Ardżuny, lecz odnoszą się również do ciebie. Każde z nich zawiera głębsze znaczenie i symbolizuje sposób, w jaki Bóg zsyła łaskę na swoich wielbicieli. Spraw, abyś był godny je nosić, swoim codziennym życiem nadając im właściwe znaczenie.

Dyskurs siódmy

POSKRAMIANIE JĘZYKA W JEDZENIU I MOWIE

Główną bramą wiodącą do jogi, czyli jedności z Bogiem, jest poskromienie języka, zarówno jeśli chodzi o mowę, jak i o jedzenie. Gita mówi, że bez sprawowania kontroli nad językiem nie można podążać ścieżką oddania, ani też wkroczyć do przybytku jogi, która wiedzie ku Bogu.

Jak większość zwierząt i ptaków, człowiek posiada pięć narządów zmysłów. Należy ich używać bardzo ostrożnie, z pełną świadomością ich możliwości oraz ograniczeń. Powinieneś utrzymywać zmysły pod kontrolą, tak samo jak silne źródła energii, czy inne niebezpieczne urządzenia. Na przykład ogień używany inteligentnie i ostrożnie służy wielu pożytecznym celom, lecz jeśli wymknie się spod kontroli, może wyrządzić wiele szkód. Weźmy też przykład elektryczności lub noża. Jeśli wiesz, jak się nimi posłużyć, będą pożyteczne, w przeciwnym razie mogą okazać się bardzo niebezpieczne. Wszystko zależy od twojej ostrożności i inteligencji. Wedanta kładzie szczególny nacisk na poznanie właściwych funkcji narządów zmysłów i stosowanie tej wiedzy w codziennym życiu.

Każdy narząd zmysłu dany człowiekowi pełni jedną funkcję, natomiast język został obdarzony dwoma zdolnościami: mowy i rozróżniania smaków. W Gicie Pan ostrzega, abyś bardzo ostrożnie używał języka. Wyraża się z uznaniem o tych, którzy potrafią nad nim całkowicie zapanować, gdyż oni najprawdopodobniej zdołają również oczyścić swe serca i będą zawsze odczuwać w nich obecność Boga. Aby uzyskać taką kontrolę, wielbiciele Boga podejmują szereg ćwiczeń i praktyk duchowych, takich jak zachowywanie ciszy, ograniczenie ilości jedzenia lub zachowywanie całkowitego postu.

Post sprzyja fizycznemu zdrowiu, a w sferze psychicznej przynosi radość i błogość. Nieograniczone i nieregularne jedzenie jest bardzo szkodliwe dla osób dążących do duchowej przemiany. Objadanie się

może prowadzić do odrętwienia i lenistwa, czyli tamasu. Najwyższą głupotą byłoby sądzić, iż nieustannie rozkoszując się przyjemnościami jedzenia można jednocześnie zadowolić Boga i cieszyć się Jego bliskością. Pobłażanie sobie w jedzeniu i zbliżanie się do Boga nie idą w parze. Dlatego od samego początku musisz zdecydowanie dążyć do opanowania języka Kiedy zdobędziesz nad nim kontrolę, opanujesz tym samym inne zmysły.

Obecnie wielbiciele Boga stosują różnego rodzaju reguły i zasady w celu narzucenia sobie duchowej dyscypliny. Niestety, nie przynoszą one efektów w sferze kontrolowania języka. Prawdę mówiąc nie ma potrzeby podejmowania aż tak mozolnych wysiłków, aby opanować wszystkie narządy zmysłów. Jeśli poskromisz język, wszystkie inne zmysły poddadzą się same. Człowiek nie jest w stanie uzyskać pełnej kontroli nad językiem i dlatego targają nim różne wątpliwości, emocje i sprzeczności. Kontrolowanie języka odnosi się nie tylko do jedzenia, ale również do mowy. Zrozum, że nie ma nic potężniejszego niż moc słowa, dlatego musisz całkowicie kontrolować to, co mówisz.

Zapewne zauważyłeś, że w życiu nawet drobne sprawy wymagają poświęcenia. Nie dostaniesz nic bez zapłaty. Człowiek gotów jest poświęcić całe swoje życie dla różnych bezwartościowych rzeczy. Nie szuka jednak tego, co jest najważniejsze, co zawiera w sobie wszystko inne i stanowi podstawę wszelkich wartości. Tym najcenniejszym ze wszystkich skarbów jest atma. Tylko wtedy gdy zrezygnujesz z jednej rzeczy, możesz w to miejsce otrzymać inną. Czyż nie warto oddać wszystkiego dla tego najcenniejszego klejnotu?

Jeśli zechcesz kupić warzywa, będziesz musiał za nie zapłacić. Bez zapłaty, czyli bez poświęcenia części swoich pieniędzy, nie możesz ich nabyć. Rezygnujesz z jednego i otrzymujesz coś innego. Podobnie, jeśli zechcesz nabyć dobrych cech charakteru, będziesz musiał pozbyć się wad. Poświęcając swe pragnienia i awersje, osiągniesz równowagę umysłu. Wyrzekając się złych skłonności, wzbogacisz się o szlachetne cechy. Porzuciwszy złe myśli, złe nawyki i złe zachowanie, będziesz mógł nabyć dobrych myśli, dobrych nawyków i zmienić swoje zachowanie.

Wielu mędrców pisało o skłonności języka do lubowania się smakiem rozmaitych potraw, ale także o pożytkach z jego okiełznania. Okiełznać język to znaczy praktykować ciszę. Cisza nie oznacza tylko powściągliwości w mowie. Trzeba również praktykować ciszę w myślach. Umysł powinien być wolny od wszelkich myśli - to jest prawdziwa cisza.

Jeśli chcesz sprawować kontrolę nad jedzeniem, nie możesz dostarczać językowi wszystkiego, czego tylko zapragnie. Musisz rozwinąć W sobie buddhijogę, to znaczy zdolność umysłu polegającą na odróżnianiu dobra od zła. Musisz umieć zastosować tę umiejętność w życiu, aby ciągle poszukiwać tego, co trwałe pośród tego, co przemijające. Powinieneś dowiedzieć się, czy jedzenie, które spożywasz, zawiera elementy sattwy, radżasu czy też tamasu i czy twój pokarm jest naprawdę czysty. Gdybyś to analizował, używając umiejętności rozróżniania, i jadł rozsądnie, zawsze pozostawałbyś w stanie równowagi, bez względu na okoliczności, takie jak na przykład krytyka, czy pochwała ze strony innych.

Jeśli nie będziesz zastanawiał się nad tym, co jesz, mając na względzie jedynie zaspokojenie głodu i folgowanie podniebieniu, nie będziesz w stanie kontrolować swych uczuć ani przywiązań. Zauważ, że kiedy słyszysz o sobie niepochlebne opinie, czujesz się źle. Wydaje ci się, że szczęście cię opuściło, a cały świat jest przeciwko tobie; ogarnia cię smutek i zniechęcenie. Natomiast jeśli ktoś cię pochwali lub doceni, rozpiera cię duma i chodzisz napuszony jak paw. Nie można cię wtedy ściągnąć z powrotem na ziemię. Jaki jest powód takiego braku równowagi? Otóż, głównym powodem tego typu słabości jest rodzaj spożywanego przez ciebie pożywienia.

Gita podkreśla potrzebę zachowywania najwyższej ostrożności w doborze pokarmu oraz zwraca uwagę na doniosłe znaczenie pożywienia sattwicznego, które zapewnia stan równowagi we wszystkich sytuacjach. Zapobiega popadaniu w dumę, kiedy obsypują cię pochwałami lub w depresję, gdy cię krytykują. Gita uczy również, że należy dbać o czystość naczyń i narzędzi używanych do przyrządzania posiłków oraz zapewnić czystość samego procesu gotowania. Naczynia muszą być absolutnie czyste. Odnosi się to nie tylko do zwykłej higieny, ale również do sposobu, dzięki któremu owe naczynia i artykuły żywnościowe zostały zdobyte. Musisz dowiedzieć się, czy zostały one nabyte w sposób uczciwy. Artykuły nabyte nieuczciwie, jeśli zostaną użyte do gotowania, nie tylko wytworzą negatywne myśli, ale sprowadzą cię na złą drogę.

Następnym krokiem jest zbadanie czystości samego procesu gotowania. Ważne są tu myśli i uczucia osoby przygotowującej posiłek. Mamy więc trzy elementy składające się na przygotowanie posiłku. Zwykle zwraca się uwagę tylko na czystość naczyń, pomijając pozostałe dwa rodzaje czystości, to znaczy czystość osoby gotującej i czystość samego pożywienia. Nie znasz uczuć kucharza, ani nie wiesz, czy sprzedawca, od którego kupujesz, nabył te artykuły w sposób godziwy czy też nie. Dlatego powinieneś ofiarowywać Bogu każdy swój posiłek i modlić się o oczyszczenie go. Taka modlitwa sprowadzi boskie błogosławieństwo. Ona nie służy Bogu, lecz tobie. Zatem bezpośrednio przed jedzeniem, własnymi słowami i ze szczerego serca proś Go o oczyszczenie i pobłogosławienie pokarmu, który będziesz spożywał. Możesz też odmawiać tradycyjną modlitwę, na którą składają się: werset 24. rozdziału IV oraz werset 14. rozdziału XV Gity:

Brahma'rpanam brahma hawir brahmagnau brahmana hutam brahmaiwa tena gantawjam brahma karma samadhinaha aham wajśwanaro bhutwaha praninam deham aśritaha pranapana samajuktaha paczami annam czaturwidham

Akt ofiarowania jest brahmanem,

sama ofiara jest brahmanem,

ten, kto dokonuje ofiary, jest brahmanem,

brahmanem jest ogień ofiarny.

Jednym z brahmanem staje się ten,

kto brahmanowi oddaje wszelkie swe poczynania.

Ja jestem Wajśwanaro - wszechobecną kosmiczną energią

ożywiającą ciało każdej istoty.

Jestem każdym jej wdechem i wydechem.

To ja spożywam i świętym ogniem trawię wszelkie pożywienie.

Przed odmówieniem tej modlitwy żywność jest tylko zwykłą żywnością, lecz w chwili ofiarowania jej Bogu staje się prasadam, czyli pokarmem uświęconym. Modlitwa usuwa nie tylko zanieczyszczenia naczyń i składników pokarmowych, ale i wszelkie negatywne wpływy, jakie mogły oddziaływać na posiłek w czasie gotowania. Według Gity spożywanie sattwicznego pożywienia, jak również spożywanie go w ograniczonych ilościach, jest dla wielbiciela sprawą absolutnej wagi.

Drugą funkcją języka jest mowa. Jak już wspomniano wyżej, mowa silnie wpływa na umysł i proces myślowy. Ma olbrzymią moc. Słowem można zranić, złamać serce, a nawet zabić. Słowem można też pocieszyć, zainspirować, doprowadzić do celu.

Za pomocą odpowiednich słów można dokonać transformacji ludzkiego umysłu. Niestety, wielu naukowców zaprzecza tej prawdzie. Powiadają: „Jak można przemienić umysł za pomocą słów? Jakie eksperymenty dowiodły takiej mocy słowa? Słowo to tylko zbiór dźwięków rejestrowanych przez ucho. A przecież umysł jest subtelnym, a zarazem potężnym narzędziem. Jak prosty dźwięk może wpłynąć na coś tak potężnego? To niemożliwe". A oto krótkie opowiadanie na ten temat.

Pewien urzędnik hinduskiej administracji państwowej podzielał zdanie wyżej wspomnianych naukowców. Jako odpowiedzialny za sprawy oświaty w swoim rejonie, pewnego razu przeprowadzał wizytację w klasie. Podczas tej lekcji nauczyciel tłumaczył małym dzieciom Wedy. Wykładał bez przerwy przez kilka godzin. Od siedzenia i słuchania tego wykładu kuratora rozbolała głowa. W końcu powiedział: „Drogi przyjacielu, to są małe dzieci. Nie należy zanudzać ich tak długimi wywodami. Są dla nich zupełnie bezużyteczne. Takie małe dzieci nie ogarną ani nie zrozumieją tych świętych prawd i skomplikowanych pojęć wedyjskich". Nauczyciel odpowiedział, że tylko wtedy gdy dzieci są jeszcze delikatne i wrażliwe, można poprowadzić je odpowiednią ścieżką i uznał, że uczenie wzniosłych prawd od dzieciństwa oczyści ich serca z wątpliwości i skieruje na właściwą drogę w życiu. Kurator nadal wyrażał wątpliwość: „Nie wierzę w to wszystko! Jak słowa mogą odmienić umysł? Nie sądzę, aby to było możliwe".

Nauczyciel przytaczał szereg wyjaśnień i argumentów, ale kurator nie dopuszczał do siebie mądrości płynącej z jego ust. Umysł tego urzędnika pozostawał zamknięty. Czasami wykształcenie prowadzi do cynizmu i pychy. Wówczas znikają wszystkie zalety, a zdrowy rozsądek ulega przyćmieniu. Kiedy nauczyciel zrozumiał, że nie zdoła przekonać kuratora za pomocą argumentów, postanowił udowodnić mu swój punkt widzenia w praktyce. Poprosił najmłodszego ucznia: „Dziecko, wyrzuć tego pana z klasy. Natychmiast!".

Te słowa rozwścieczyły urzędnika. Zaczął krzyczeć: „Za kogo pan się uważa? Jestem urzędnikiem administracji państwowej, kuratorem oświaty i wychowania w tym stanie, a pan tak mnie traktuje? Jak pan śmie?". Nauczyciel odpowiedział: „No cóż, nie uderzyłem pana, ani nawet nie dotknąłem. Nic panu nie zrobiłem, a jednak tak bardzo się pan zdenerwował. Dlaczego? Czyżby tych kilka słów wyprowadziło pana z równowagi?". Oto jak nauczyciel udowodnił, że słowa rzeczywiście posiadają wielką moc. Słowami można skrzywdzić albo czynić dobro, zależnie od sposobu, w jaki się ich używa. Po tej praktycznej lekcji urzędnik wyszedł mądrzejszy o nowe doświadczenie.

Również w świętych pismach można odnaleźć wzmianki wskazujące na potęgę słowa, która mogłaby nawet zniszczyć świat. Powiedziano tam, że jeśli zetniesz drzewo, ono odrośnie, jeśli złamiesz na dwie części kawałek żelaza, kowal je połączy. Lecz jeśli zjadliwym słowem złamiesz czyjeś serce, nie scalisz go ponownie. Słowa mogą być przyczyną rozpaczy albo radości. Dlatego powinieneś nadzwyczaj ostrożnie dobierać słowa, aby nie raniły i nie sprawiały innym bólu.

Jeśli poślizgniesz się i upadniesz i w wyniku tego zranisz się, po prostu opatrzysz ranę, która zagoi się wcześniej czy później. Taki wypadek nie pociągnie za sobą żadnych trwałych konsekwencji, lecz jedynie przejściową dolegliwość. Natomiast jeśli twój język poślizgnie się i wypowie słowa, które zranią czyjeś serce lub umysł, żaden lekarz na świecie nie wyleczy zadanej przez ciebie rany. Dlatego nigdy nie używaj słów, które mogłyby zranić czyjeś uczucia. Pewnego dnia twoje słowa wrócą do ciebie, zatem wypowiadaj słowa miłe i dobre.

Wiadomo, że język ma pociąg do słodyczy, dlatego powiedz mu tak: „Języku, tak bardzo lubisz to, co słodkie, więc przylgnij do słodkiego imienia Pana! Języku, wiesz, co znaczy prawdziwe poświęcenie, jesteś jego ucieleśnieniem. Nieustannie wyśpiewuj więc imię Pana. Śpiewaj o Narajanie, Gowindzie, Madhawie, a sam staniesz się święty".

A teraz rozważmy, dlaczego mówimy, że język zna prawdziwe znaczenie poświęcenia i jest całkowicie bezinteresowny. Otóż, doświadczasz tego codziennie. Na przykład podajesz mu coś słodkiego. On wyczuwa słodycz i myśli tak: „Podam tę słodycz żołądkowi, aby i on mógł się nią nacieszyć". Ale jeśli język wyczuwa jakiś nieprzyjemny smak - przypuśćmy, że jest to coś gorzkiego - natychmiast wypluwa tę substancję z ust, aby uchronić żołądek od choroby. Język nie zatrzymuje niczego dla siebie. Żyje bezinteresownie i nie narzeka na swoje ograniczenia. Całe życie pozostaje zamknięty wewnątrz ust. Nigdy nie wychodzi za zewnątrz.

Język posiada jeszcze jedną wspaniałą cechę. Jest nią niezwykła wyrozumiałość. Bez względu na to, jakie kłopoty sprawiają mu inni, pozostaje na swym miejscu i zawsze zachowuje cierpliwość. A mieszka pośród niezmiernie krzywdzących sąsiadów - bardzo ostrych, niebezpiecznych zębów. Z wielką zręcznością potrafi uciec przed kąsającymi współlokatorami, z którymi dzieli swe ciasne mieszkanie. W tych trudnych warunkach żyje z nimi w idealnej zgodzie.

Tak więc język udziela ci wielu bardzo pożytecznych lekcji. Na przykład uczy, że można żyć w zgodzie z ludźmi o trudnych charakterach. Można też cieszyć się życiem w niesprzyjających okolicznościach - oczywiście kosztem pewnego wysiłku i pewnej dozy cierpliwości. Jednak w dzisiejszym świecie niewielu jest ludzi idących za tym przykładem. Większość ludzi, znalazłszy się w niewłaściwym towarzystwie, przejmuje negatywne tendencje, a wówczas w jednej chwili znikają ich czyste uczucia, pozytywne cechy i dobre maniery. Musisz zawsze panować nad swym językiem, żebyś nie stał się taki jak oni.

Swami często podkreśla: „Kochani, nie mówcie zbyt dużo, gdyż w ten sposób marnujecie boską energię. Przez zbytnie angażowanie się w rozmowy tracicie pamięć, a wasze ciała słabną, co prowadzi do przedwczesnej starości. Poza tym, kto za dużo mówi, nie cieszy się dobrą opinią".

Rozważmy przykład radia. Włączasz je, aby posłuchać wiadomości, potem zapominasz je wyłączyć. Ile cennej energii zużyje radio grając niepotrzebnie przez cały dzień? Ludzkie ciało można porównać do radia, a intelekt do kogoś, kto włączył radio, ale zapomniał je wyłączyć. Twój umysł papla bezustannie przez cały dzień i marnuje boską energię na czczą gadaninę.

Od samego świtu, kiedy wstajesz, do zmierzchu, kiedy kładziesz się spać, nieustannie rozmawiasz - jeśli nie głośno, to w myślach. Regulator głośności może być ustawiony na minimum, ale rozmowa ciągle trwa. Radio gra bez przerwy i niepotrzebnie zużywa prąd, nawet jeśli gra cicho. W podobny sposób ty marnujesz boską energię.

Jedną z przyczyn przedwczesnego starzenia się jest gadulstwo. Musisz nauczyć się zachowywać ciszę. Od urodzenia nie udało ci się wypracować w sobie nawyku ciszy. Staraj się zrobić to teraz. W rzeczywistości obie funkcje języka są ze sobą ściśle powiązane. Zbyt wiele rozmów prowadzi do nadmiernego łaknienia. Z kolei na skutek nadmiernego jedzenia pojawiają się uczucia, które muszą zostać wyrażone w jeszcze większej ilości słów. W tych warunkach kontrolowanie zmysłów okazuje się zadaniem niewykonalnym. Gdybyś nakarmił konia treściwą paszą, a następnie przywiązał go do słupa, zwierzę stałoby się bardzo nerwowe i rozdrażnione. Jeśli dostarczysz mu bogatego pożywienia, musisz mu również zapewnić możliwość poruszania. Podobnie człowiek: jeśli odżywia się obficie, nie wykonując ciężkiej pracy ani ćwiczeń fizycznych, staje się nerwowy i niespokojny, w wyniku czego pojawiają się w nim samolubne uczucia egoizmu i dumy. Odpowiednie ćwiczenia wzmacniają zdrowie i przyczyniają się do ograniczenia złych skłonności. Jednym z głównych celów praktyki duchowej jest upewnienie się, że spożywana żywność jest wykorzystywana w służbie dla społeczeństwa. Musisz zdecydowanie czynić dobro. W obliczu przeciwności losu nie możesz drgać jak płomień na wietrze. Musisz mocno uwierzyć w siebie.

Pomyśl o małym ptaszku, który przyleciał i usiadł na gałęzi. Przypuśćmy, że powiał wiatr i gałąź zaczęła się kołysać. Ptaszek nie przestraszył się. Dlaczego? Ponieważ polega na swoich skrzydłach, a nie na gałęzi. Kołysanie gałęzi nie przestraszy go, ani też nie spowoduje upadku. Dzisiejszego człowieka przerażają nawet niewielkie trudności codziennego życia. Brak mu tej wiary w siebie, jaką posiada ów mały ptaszek. Co jest przyczyną takiego stanu rzeczy? Zbyt obfite jedzenie pełne nieczystości, które wznieca radżasowe uczucia, sprzyjające namiętnościom i złości. W rezultacie człowiek nie jest w stanie wyrażać swej prawdziwej natury - zrównoważonej i sattwicznej.

Dzisiaj młodych ludzi dręczy szereg wątpliwości. Obserwują zwierzęta i ptaki korzystające ze swej wolności. Młodzież zastanawia się, dlaczego nie może cieszyć się taką samą wolnością i niezależnością, jak one. Moja odpowiedź brzmi: tak, wy też macie prawo do wolności, ale do wolności właściwej człowiekowi, a nie zwierzęciu. Zwierzęta cieszą się wolnością właściwą zwierzętom. Ty powinieneś radować się wolnością właściwą rodzajowi ludzkiemu. Żyj, jak przystało prawdziwemu człowiekowi, rozwijaj w sobie cechy ludzkie. Nie można nazywać siebie człowiekiem i jednocześnie korzystać z wolności zwierzęcia. Ludzkie cechy to poświęcenie, miłość, współczucie, wspaniałomyślność, wielkoduszność, wzajemne zrozumienie, niekrzywdzenie i wiele innych szlachetnych przymiotów. Samolubstwo, gniew, żądza, nienawiść, zazdrość i tym podobne emocje, to cechy zwierzęce, których człowiek nie powinien wyrażać swoim zachowaniem.

W szczególności nie pozwól, aby zamieszkały w tobie samolubstwo, duma i zazdrość. To są najgorsze ludzkie wady. Jeśli pragniesz pielęgnować w sobie cechy przypisane człowiekowi, musisz poskromić język - zarówno w mowie, jak i w jedzeniu. Królewska droga, jaką jest bhaktijoga, czyli ścieżka oddania, wymaga od człowieka właściwego używania języka w obu jego funkcjach.

W obecnej epoce kali wyjątkowo łatwo można uświęcić język, powtarzając święte imię Boga. Zamiast marnować cenną boską energię i czas na próżne rozmowy, pozwól językowi bezustannie wyśpiewywać chwałę Boga i powtarzać Jego imię. Śpiewaj imię Pana! W ten sposób wypełnisz się Jego chwałą i świętością.

Dyskurs ósmy

MOŻESZ ZDOBYĆ BOGA JEDYNIE MIŁOŚCIĄ

Oto słowa Pana zapisane w Gicie: „Obiecuję, że jeśli będziesz nieustannie wspominał Mnie z miłością, dam ci zdolność rozróżniania - buddhijogę, za pomocą której będziesz mógł na stałe zjednoczyć się ze Mną".

Buddhijoga oznacza umiejętność rozróżniania, dzięki której potrafisz odróżnić rzeczywiste od nierzeczywistego, trwałe od tego, co podlega zmianom. Zdolność tę osiągają osoby, które z miłością oddały się Bogu. Oddanie to królewska droga wiodąca ku mądrości. W rzeczywistości jest to jedyna droga prowadząca do najwyższej wiedzy duchowej. Pan mówi w XII rozdziale Gity: „Ten jest Mi drogi, kto oddaje Mi się całkowicie". Co to jest oddanie? Jest to nieprzerwany strumień miłości płynącej do Boga. Miłość do przemijających przedmiotów tego świata nie jest oddaniem, lecz przywiązaniem. Oddanie Bogu to miłość skierowana ku temu, co nieprzemijające. W praktyce oddanie zaczyna się od przyjęcia wobec Boga postawy sługi, daso'ham. Później dochodzisz do etapu utożsamiania się z Bogiem so'ham - jestem Nim, Bóg i ja to jedno.

Oddanie Bogu może przejawić się w dwojaki sposób. Jednym z nich jest wyrażanie Mu czci drogą formalnych praktyk takich jak, na przykład, szesnaście rodzajów rytualnych ofiar, pielgrzymki do duchowych ośrodków, kąpiele w świętych rzekach i inne. Tę formę oddania określa się słowem wajdhabhakti - zwykłe oddanie. Jednak Pan naucza w Gicie, że istnieje pewna wyższa forma oddania zwana parabhakti. Realizujesz ją wówczas, gdy miłość do Boga nasyci każdą twoją codzienną czynność i sprawi, że twój charakter stanie się nieskazitelnie czysty, a twój umysł na stałe zanurzy się w Bogu, w boskiej świadomości.

Zatem istnieje wyraźna różnica pomiędzy wajdhabhakti - zwykłym oddaniem, a parabhakti - oddaniem najwyższym. Na poziomie wajdhabhakti oddajesz Bogu cześć, posługując się różnymi przedmiotami należącymi do świata fizycznego, takimi jak kwiaty, czy świece. Skąd one pochodzą? Czy je stworzyłeś? Nie. One zostały stworzone przez Boga. Cóż to za poświęcenie, jeśli ofiarowujesz Bogu coś, co On sam stworzył? Takie ofiary to przejaw formalnego oddania. Natomiast ofiarowanie Panu kwiatów swego serca, które nie pochodzą ze świata materii, ofiarowanie ich z miłosnym uwielbieniem Temu, który zamieszkuje twoje wnętrze, stanowi wyraz parabhakti, czyli oddania doskonałego, które jest najmilszą formą wyrażania miłości do Boga. Do takiej miłości powinieneś zmierzać.

Najwyższe oddanie Bogu można również nazwać nieprzerwaną medytacją. W popularnym rozumieniu tego słowa medytacja odnosi się do koncentracji umysłu, mającej na celu wzniesienie się ponad poziom świata materii, myśli i uczuć. To jest dość powierzchowne rozumienie tego pojęcia. Jeśli przeanalizujemy pochodzenie słowa dhjana, które oznacza medytację, odkryjemy, że dotyczy ono kontemplacji Boga i tylko Boga. Zatem medytacja i oddanie są w istocie tym samym - skupieniem się na Bogu i wyłącznie na Nim. Taka medytacja, równoznaczna z całkowitym oddaniem się Panu, jest niezbędna, aby doznawać Jego wszechobecności, czyli dostrzegać boskie światło we wszystkim i wszędzie. W gruncie rzeczy na tym właśnie polega duchowa mądrość.

Pragniesz cieszyć się owocami. Nie otrzymasz ich, jeśli przedtem nie wyhodujesz kwiatu. Najpierw kwiat, potem owoc. Oddanie jest takim kwiatem. Bez oddania nie zasmakujesz owocu duchowej mądrości. W stadium kwiatu rozważasz daso'ham - jestem Twoim sługą, Panie. Potem przechodzisz do so'ham - jestem Nim, jestem brahmanem, jestem Bogiem. Od poziomu daso'ham rozpoczął swoją sadhanę, czyli praktykę duchową, wielki mędrzec Widjaranja. Z czasem sadhana ta pozwoliła mu doznawać so'ham. Zatem, przechodzisz transformację od daso'ham do so'ham.

Pewnego razu Widjaranja rozmawiał ze swoimi uczniami o sadhanie. Zapytali go: „Swami, uczyłeś nas, abyśmy mówili daso'ham, daso'ham, a dzisiaj powtarzasz so'ham, so'ham i śiwo'ham, śiwo'ham - jestem Bogiem, jestem Siwą. Czy to znaczy, że nastąpiła jakaś zmiana w twojej praktyce oddania?". Guru odpowiedział: „Drogie dzieci! Modliłem się daso'ham - 'Panie, jestem Twoim sługą', ale pewnego dnia Czittaczora, ten złodziej serc, przyszedł i ukradł da. Wstąpił do mego serca i zabrał da z daso'ham, pozostawiając mi so'ham. Później przyszedł do mnie we śnie i powiedział: 'Rozpocząłeś sadhanę od daso'ham. Ta praktyka zbliżyła cię do Mnie. Teraz jesteś Mi bardzo bliski i drogi, dlatego możesz powtarzać so'ham, gdyż ty i Ja staliśmy się jednym'".

Innym przykładem takiej sadhany jest historia dwóch uczniów Ramakriszny Paramahansy. Jeden wiódł życie rodzinne, a drugi był sannjasinem, to znaczy wyrzekł się wszystkiego, co ziemskie. Nagamahasaja miał rodzinę, a Wiwekananda był sannjasinem. Nagamahasaja czuł się sługą Pana, więc praktykował daso'ham. Wielka skuteczność daso'ham polega na tym, że ćwiczenie pokory i poddania usuwa egoizm. Dopóki powodują tobą egoistyczne uczucia, nie możesz doświadczyć atmy - swej najwyższej rzeczywistości. Egoizm można dostrzec wszędzie. Nawet Ardżuna, któremu Kriszna tak długo okazywał swą przyjaźń i zawsze dodawał otuchy, nie był wolny od egoistycznych uczuć. Dopiero gdy rzucił na ziemię swój łuk i całkowicie poddał się Bogu, mówiąc: „Kieruj mną, Panie, zrobię, cokolwiek rozkażesz", Kriszna przekazał mu duchową mądrość Gity. Dopóki istnieje w tobie najmniejszy ślad egoizmu, nie osiągniesz wyżyn atmy i nie doświadczysz najwyższej rzeczywistości. W chwili gdy Bóg obdarzy cię swą łaską, egoizm zniknie, bo czyż światło i ciemność mogą współistnieć w tym samym miejscu? Nie mogą.

Tak więc Nagamahasaja zaczął od praktyki pokory: daso'ham - Jestem Twoim sługą". Natomiast Wiwekananda nieustannie powtarzał śiwo'ham - Jestem Siwą, jestem nieskończony, jestem Bogiem". Ze względu na różne sytuacje życiowe, każdy z nich wybrał inną drogę pokonania mocy iluzji. Nagamahasaja, głowa rodziny, podążając ścieżką daso'ham stawał się coraz mniejszy i mniejszy, aż stał się tak mały, że prześlizgnął się między szponami straszliwego tygrysa - maji. Uzyskał wolność, ponieważ zmniejszył swe ego do nieskończenie małych rozmiarów. Natomiast Wiwekananda, powtarzając śiwo'ham, śiwo'ham - jestem Siwą, jestem Bogiem, stał się nieskończenie wielki, w wyniku czego zniewalające go okowy maji pękły. Uświadomiwszy sobie swą boskość, stał się podobny Bogu i przekroczył ograniczenia ego.

Jeśli naprawdę uwierzysz, że w istocie swej jesteś Bogiem - śiwo'ham, pokonasz wszelkie przeszkody. Oczywiście niedorzeczne będzie samo powtarzanie tych słów. Twoje przekonanie musi wypływać z rzeczywistego doświadczenia. Musisz pokonać świadomość ciała i w pełni kontrolować swoje zmysły. Jednocześnie musisz pokochać Boga ponad wszystko oraz każdą czynnością i myślą stawać się Nim, a po pewnym czasie dojdziesz do najwyższej mądrości. Możesz również iść drogą daso'ham, co skutecznie usunie z twojego serca wszelkie egoistyczne uczucia, a wówczas wypełnisz się błogością.

Istnieją trzy kolejne etapy podróży do Boga, czyli do samorealizacji. Są to: dwajta - dwoistość, wiśisztadwajta - warunkowa niedwoistość i adwajta - niedwoistość. Na początku mówisz: „Jestem wielbicielem Boga". Mamy tu dwie istoty: ty i Bóg. Wydaje ci się, że Bóg jest gdzieś daleko, a ty starasz się Go odnaleźć, zbliżyć do Niego i stać się Mu bardzo drogim. Idziesz tą drogą coraz dalej, aż po jakimś czasie spotykasz Boga twarzą w twarz. Wtedy mówisz Mu: „Panie, jestem Twoim sługą". Na tym drugim poziomie stoisz przed Panem i stwierdzasz, że jesteś Jego poddanym. Na trzecim poziomie dochodzisz do przekonania: „Jestem Nim, a On jest mną. Jesteśmy jednością".

Pierwszy poziom wyrażony słowami „Jestem wielbicielem Boga", kiedy to Boga postrzegasz jako oddzielną istotę, jest poziomem dwaty. Drugi, gdy wyrażasz gotowość: „Panie, jestem Twoim poddanym" i czujesz Jego obecność w swoim sercu, jest poziomem wiśisztadwajty. Poziom trzeci, w którym uświadamiasz sobie prawdę: „Panie, jestem Tobą, a Ty mną", kiedy nie widzisz już żadnej granicy pomiędzy sobą a Bogiem, to poziom adwajty, czyli niedwoistości. Duchową podróż zaczynasz od poczucia dwoistości, by zakończyć ją uświadomieniem sobie niedwoistości. Rozpoczynasz sadhanę zwykłym oddaniem - wielbisz Boga postaciowego i przymiotowego, stosując różne rytuały i inne zewnętrzne formy oddawania czci. Później przechodzisz do bezosobowego, absolutnego aspektu Boga. I tak rozwijasz się duchowo będąc najpierw Jego wielbicielem, potem poddanym, sługą, aż w końcu całkowicie się z Nim identyfikujesz i jednoczysz.

Wyobraź sobie jeden bardzo duży okrąg, a obok niego drugi, dużo mniejszy. Duży obrazuje Boga, a mały indywidualną duszę, dżiwę. Teraz dusza różni się od Boga i istnieje osobno - jest to dwajta, czyli dwoistość. Kiedy umieścisz mały okrąg w środku większego, tak że stanie się jego częścią, przejdziesz do wiśisztadwajty, czyli warunkowej niedwoistości. Teraz dusza, dżiwa, jest częścią boskości, istnieje w Bogu. Jak zobrazować całkowite rozpłynięcie się duszy w Bogu? Mały okrąg musi się rozszerzać i rosnąć, aż rozprzestrzeni się do rozmiaru dużego okręgu. Nie da się wówczas odróżnić obu okręgów, dżiwa i dewa - czyli Bóg i człowiek są jednym; człowiek rozpłynął się w Bogu. I to jest adwajta, czyli całkowita niedwoistość.

Dżiwa rozprzestrzenia się i rozpływa w Bogu pod warunkiem całkowitego poddania się Jego woli. Gdy wyrzekniesz się swojej ograniczonej indywidualności i poddasz się wrodzonej ci boskości, wszystkie twe słabości znikną, a twoja świadomość zacznie się rozszerzać, aż stopi się w jedno ze świadomością Boga. Jak możesz zrozumieć swą boską naturę? Jak możesz rozpoznać w sobie Boga, abyś mógł podążać za Jego głosem? Tę umiejętność zdobędziesz drogą systematycznych ćwiczeń. Aby zdobyć jakąkolwiek umiejętność, czy to będzie czytanie, pisanie, chodzenie czy jedzenie, musisz wytrwale ćwiczyć. Jeśli rozpoczniesz praktykę duchową od pierwszego, podstawowego kroku, to być może za jakiś czas będziesz mógł wykonać ostatni. Tym ostatnim krokiem będzie zdobycie duchowej mądrości, która sprawi, że staniesz się wolny.

Istnieją dwa rodzaje wiedzy - wiedza duchowa oraz wiedza dotycząca fizycznego świata. Poznanie różnych własności danego przedmiotu to wiedza dotycząca tego świata. Natomiast rozumienie wewnętrznej istoty, ukrytej podstawy i celu istnienia tego przedmiotu to wiedza duchowa. Można ją nazwać duchową mądrością. Bez tej mądrości, bez duchowego zrozumienia, niemożliwe jest zrozumienie świata materialnego. Zatem, aby zrozumieć istotę świata, musisz zdobyć duchową mądrość.

Bez ciała nie możesz wykonać żadnej czynności. Jest ono niezbędne we wszystkich rodzajach aktywności. Stanowi też narzędzie wszelkich ćwiczeń i praktyk duchowych. Używaj ciała do osiągania celu swojego życia i do wykonywania czynności pożytecznych dla innych. Aby obecne tu małe dzieci mogły to zrozumieć, rozważmy następujący przykład.

Pojechałeś do lasu na piknik i zabrałeś ze sobą wszystkie artykuły niezbędne do przygotowania pożywienia. Zanim zacząłeś przyrządzać posiłek, znalazłeś trzy kamienie i ustawiłeś je tak, by stanowiły podstawę dla naczynia. Następnie wlałeś trochę wody do garnka i wsypałeś ryż. Pod naczyniem, między kamieniami, rozpaliłeś ogień. Po co ogień pod naczyniem? Ponieważ do ugotowania ryżu potrzebna jest wysoka temperatura. Lecz gdybyś wrzucił ryż prosto do ognia, nie Ugotowałbyś posiłku, o jakim marzyłeś. Wysoka temperatura ognia podgrzewa naczynie, naczynie zaś podgrzewa wodę, w której gotuje się ryż. W ten sposób ryż staje się miękki i możesz go zjeść.

W lesie życia poszukujesz ostatecznego szczęścia, którego symbolem jest przygotowywany przez ciebie posiłek. Trzy kamienie to cechy lub jakości: sattwa, radżas i tamas. Twoje ciało można porównać do naczynia, twoje uczucia i pragnienia to woda, a twoja duchowa tęsknota i aspiracje to ryż. Ogień, który roznieciłeś pomiędzy trzema kamieniami symbolizuje oczyszczającą sadhanę, która pozwoli ci zdobyć mądrość. Ten oczyszczający ogień oddziałuje na ciało, a za jego pośrednictwem na twoje pragnienia. Te z kolei, w trakcie gotowania przekształcają się w najwyższą duchową tęsknotę, której następstwem jest ugotowana potrawa, czyli duchowy pokarm - atmadźniana, duchowa świadomość najwyższej jaźni. Nie urzeczywistnisz duchowej mądrości bezpośrednio w swym sercu, ot tak, od razu, tak samo jak nie możesz zjeść ryżu pominąwszy proces gotowania. W procesie czynienia dobra musisz przy udziale ciała wypalić swoje pragnienia i przekształcić je w duchowe aspiracje, które z kolei doprowadzą cię do urzeczywistnienia najwyższej mądrości.

Pozytywnym rezultatem praktykowania medytacji jest przychodząca stopniowo i powoli ciągła kontrola pragnień, jako że medytacja to zanurzanie się w miłości do Boga. Opanowanie zmysłów i pragnień umożliwia naturalne i spontaniczne wykonywanie wszelkich czynności bez oczekiwania na ich rezultaty. Faktycznie każda czynność pociąga za sobą jakieś skutki, czyli owoce. Kiedy angażujesz się w jakiekolwiek działanie, zawsze możesz spodziewać się określonych konsekwencji. Są one owocami tego działania. Zatem nie w tym rzecz, aby unikać owoców, czyli rezultatów pracy. Gita uczy, żebyś nie był nimi zainteresowany. Owoce pojawią się zawsze, a ty powinieneś pracować nie po to, by je osiągnąć, lecz jedynie po to, by spełnić swój obowiązek, bo taka jest wola Boga.

Gdy podejmujesz jakiekolwiek czynności, zawsze może pojawić się pragnienie i zawsze nastąpią jakieś skutki, innymi słowy - owoce. Nie ma w tym nic złego. Po prostu spełniaj nadal swoją powinność. W Gicie nie powiedziano, że działanie nie przyniesie owoców. Ci, którzy niewłaściwie zrozumieli znaczenie wyrzeczenia się owoców swej pracy, porzucają samą pracę. A przecież musisz podejmować działanie. Dopóki trwa proces gotowania, potrzebny jest ogień. Dopóki nie zrozumiesz wewnętrznej tajemnicy pracy, ani tego, na czym polega oddawanie jej owoców Bogu, musisz angażować się w działanie i wypełniać swoje obowiązki.

Szlachetny charakter i właściwe postępowanie są przejawem wewnętrznej prawdy człowieka, prawdy, której istotą jest miłość. Czy praktykujesz karmajogę, poświęcając owoce każdej swej czynności Bogu, czy bhaktijogę, kontemplując wszechobecność Boga, czy też dźnianajogę, zgłębiając swe wnętrze w dążeniu do duchowej mądrości – to wszystkie te praktyki duchowe wypływają z miłości. Prawda, pokój, właściwe postępowanie i niekrzywdzenie (satja, śanti, dharma i ahimsa) nie istnieją oddzielnie. One w istocie są miłością. Miłość wyrażona myślą staje się prawdą. Miłość przyjmująca formę działania to dharma lub właściwe postępowanie. Gdy twoje uczucia pełne są miłości, ty sam stajesz się pokojem. Najgłębszym znaczeniem słowa „pokój" jest miłość. Kiedy twe zrozumienie świata wypłynie z miłości, nie będziesz w stanie krzywdzić, a ta cecha to ahimsa. Wprowadzanie miłości w czyn jest dharma, myślenie z miłością to satja, odczucie miłości to śanti, a dogłębne zrozumienie miłości to ahimsa. Istotą tych wszystkich wartości jest miłość. W buddhijodze, której naucza Gita w rozdziale o oddaniu, powiedziano: „Wypełnij się miłością i stosuj ją, aby dotrzeć do Mnie. W ten sposób staniesz Mi się bliski i drogi".

Drogi wielbicielu, twoje ręce są bardzo małe - tymi dwoma małymi rękami starasz się Mi służyć. Twoje oczy są bardzo małe - tymi małymi oczami próbujesz zobaczyć nieskończony wszechświat, który stworzyłem. Twoje uszy są bardzo małe - za ich pomocą próbujesz słuchać Moich słów. Na swych dwóch małych stopach próbujesz podążać w Moim kierunku. Jednak samo służenie Mi przy pomocy tych małych dłoni nie doprowadzi cię do celu. Na niewiele zda się jedynie patrzenie na Mój rozległy wszechświat. Również słuchanie Moich boskich słów nie wystarczy. Nawet jeśli przybędziesz do mnie na swych dwóch nogach, niewiele osiągniesz. Jest jednak coś, co możesz uczynić, a co wywrze silny wpływ na twoje życie i przyniesie prawdziwie doniosły skutek: możesz na stałe umieścić Mnie w swoim sercu. Kiedy to zrobisz, wszystkie inne twoje czynności nie będą już miały większego znaczenia.

Każda forma wielbienia Boga, którą stosujesz angażując swe oczy, uszy, ręce czy nogi, służy jedynie opanowaniu umysłu. Ale sprawowanie kontroli nad umysłem i zmysłami przyjdzie ci bez trudu, jeśli tylko zaprosisz Boga do swego serca. Wówczas umysł i zmysły uspokoją się same. Nie będziesz już musiał podejmować żadnych szczególnych wysiłków, aby oddawać owoce swojej pracy Bogu. Kriszna powiedział: »Z chwilą gdy zaczniesz myśleć wyłącznie o Mnie, Ja zajmę się resztą". Aby dojść do takiego stanu umysłu, musisz odczuwać determinację i niezachwianą wiarę we wszechobecnego Boga, zamieszkującego twoje serce.

Bóg jest pełnią i doskonałością; aby osiągnąć boską pełnię, musisz posiadać pełną wiarę. Jeżeli On jest pełny i doskonały, a ty nie, nie może powstać odpowiednia siła, która łączyłaby ciebie z Bogiem. Aby osiągnąć pełnię miłości, czyli Boga, twoje własne serce musi wypełnić się wiarą i miłością. Wątpliwości dręczące umysł plamią serce i oddalają cię od wszechwiedzącego, wszechmocnego i wszechobecnego Pana, który zna każdą twoją myśl. Zajmij wszystkie swoje myśli Nim. Myśl o Nim z miłością i wiarą, wtedy z pewnością zbliżysz się do Niego. W Gicie Pan powiedział, że staniesz się Mu drogi, gdy będziesz Go wielbił całym sercem. Oznacza to, że będziesz dostrzegał Go wszędzie i we wszystkim. Gita mówi: adweszta sarwabhutanam - nie odczuwaj nienawiści do nikogo ani do niczego w całym wszechświecie, gdyż On jest w każdym imieniu i w każdej postaci. Zawsze, gdy miłość przenika całą twoją istotę, stajesz się Mu bardzo drogi.

Wszelkie szlachetne ludzkie cechy w całej swej pełni wrodzone są każdemu człowiekowi, ale bardzo niewielu ludzi zdaje sobie z tego sprawę. Marnują oni czas na poszukiwanie zewnętrznych wartości tego świata. Musisz angażować się w działanie w sferze duchowej, wewnętrznej. Na przykład, oddajesz Bogu cześć odprawiając pewne rytuały. To są czynności zewnętrzne. Spróbuj jednak wielbić Boga także wewnętrznie, ofiarowując Mu kwiaty swojego serca. Doświadczysz wówczas harmonii i jedności w każdej dziedzinie życia. Gdy osiągniesz jedność we wszystkich swoich poczynaniach, twoje życie, zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne zostanie uświęcone i dopiero wówczas zaznasz spełnienia w tym, co robisz.

Bhaktijoga, czyli joga oddania naucza, że miłość jest najważniejszą wartością, którą powinieneś w sobie rozwijać. Wszystkie twoje myśli winny wypływać z miłości, wtedy prawda w naturalny sposób zagości w twym sercu. Wszystkimi twoimi czynami powinna powodować miłość, wtedy dharma przejawi się we wszystkich poczynaniach. Wszystkie twoje uczucia powinna inspirować miłość, wtedy będziesz rozkoszował się najgłębszym spokojem. Całe twoje rozumienie świata musi opierać się na miłości, wtedy nie będziesz w stanie nikogo nienawidzić ani krzywdzić, dlatego właśnie miłość przynosi spokój umysłu. Miłość jest źródłem prawdy. Miłość jest fundamentem dharmy i ahimsy, czyli prawości lub właściwego postępowania i niekrzywdzenia. Dlatego właśnie Swami tak często powtarza: „Miłość jest Bogiem, Bóg jest miłością".

Treścią nauk bhaktijogi jest rozwijanie w sobie bezinteresownej miłości i wprowadzanie jej w czyn. Wprowadzając miłość w czyn poszerzasz swoją świadomość i odsłaniasz całą wrodzoną ci boską chwałę.

Dyskurs dziewiąty

PRAGNIENIA I GNIEW - SZKODLIWE WADY

Tylko wówczas, gdy uciszysz swe myśli, będziesz mógł pokonać pragnienia, a dopiero gdy odrzucisz pragnienia, wyzwolisz się od gniewu. Dlatego pierwszym etapem w procesie pokonywania pragnień i gniewu jest uwolnienie się od nieustannego przepływu myśli.

Powyższe stwierdzenie odnosi się do wszystkich ludzi. W rozdziale o bhaktijodze Gita uczy, że dla wielbicieli Boga szczególnie ważne jest wyciszenie umysłu.

Myśl jest energią potężniejszą od materii. Zaczynasz myśleć od momentu narodzin. Tworzywo twoich myśli jest niezwykle subtelne - pochodzi z żywności, którą spożywasz. Jeśli przyjmujesz uświęcony pokarm, przejawiasz boskie myśli. Kiedy wypełniają cię boskie myśli, wszystkie twoje czyny i słowa również stają się święte. Myśli są jak ostry nóż lub miecz. Możesz odszukać w sobie negatywne myśli i uczucia, a następnie odciąć je przy pomocy tych dobrych.

Jeśli spożywasz nieczystą żywność, powstają w tobie negatywne odczucia i myśli, co w konsekwencji prowadzi do niewłaściwych czynów. Ponadto osłabiasz ciało, tracisz zdolność przyswajania i odczuwasz różnego rodzaju fizyczne dolegliwości. Pan podkreślił w Gicie, że warunkiem zarówno zadowolenia z życia, jak też rozwoju wrodzonych człowiekowi możliwości duchowych, jest silne i czyste ciało. Dlatego należy spożywać właściwe pożywienie i zawsze uświęcać je przed jedzeniem, ofiarowując Panu.

Myśli i procesy myślowe kształtują umysł. Jeśli zwracasz myśli ku materialnemu światu, twój umysł koncentruje się na gromadzeniu bogactw, bo one stanowią podstawę życia w tym świecie. Słowo bogactwo zwykle kojarzy się z dobrami materialnymi, takimi jak złoto, dom, ziemia czy dzieci. Inną formą bogactwa jest sława, pozycja i status społeczny. Według Bhagawadgity twoje posiadłości albo pozycja nie są żadnym bogactwem. Twoimi najcenniejszymi skarbami są: charakter, prawość w postępowaniu i duchowa mądrość. Sława i majątek czy rodzina stanowią jedynie miraż. Mogą zniknąć jeszcze za twojego życia. Co więcej, żadne z nich nie pozostanie przy tobie, gdy umrzesz. Natomiast szlachetny charakter, prawość, duchowa mądrość i inne duchowe przymioty będą ci pomocne nie tylko w doczesnym życiu, ale również po śmierci. Pozostaną twoimi wiernymi towarzyszami, poprowadzą cię ku Bogu.

Prawdziwej chwały nie przyniesie ci uroda ani osobisty urok. Nie zapewnią jej posiadane przez ciebie dobra ani siła fizyczna. Nieprzemijającą chwałę może przynieść ci jedynie szlachetny charakter. W pismach świętych można znaleźć historię Wiśwamitry, który licząc na swą siłę fizyczną, postanowił zemścić się na mędrcu imieniem Wasiszta. Wasiszta zaś czerpał energię jedynie z boskiego źródła. Był brahmariszim, czyli wielką duszą, nieustannie zatopioną w boskiej świadomości. Chroniła go niewidzialna tarcza brahmatattwy - to znaczy tarcza boskiej opieki.

Wasiszta zaatakowany śmiercionośnymi strzałami i pociskami Wiśwamitry, który wówczas był potężnym i bezwzględnym królem, pozostał spokojny i nieporuszony. Strzały Wiśwamitry okazały się bezskuteczne, jak gdyby trafiały w kamienną górę. Wszystkie jego pociski rozpadały się na części i spadały na ziemię, gdy tylko dotknęły ciała Wasiszty. Bowiem tak naprawdę siła fizyczna jest raczej pewnego rodzaju słabością. Jedyną niezwyciężoną siłą jest siła prawości pochodząca od Boga. Gdy Wiśwamitra zdał sobie z tego sprawę, podjął surową pokutę. Pragnął wznieść się na ten sam poziom duchowy, na którym trwał Wasiszta. Ostatecznie, po długich wyrzeczeniach zdobył duchową mądrość i sam Wasiszta uznał go za brahmarisziego.

Bracia Kaurawowie również liczyli na siłę fizyczną, pieniądze i potęgę militarną sprzymierzonych z nimi władców. Lecz wszyscy zginęli w wojnie, którą sami rozpętali; nie ocalał ani jeden potomek, który mógłby pogrzebać ich ciała. Jaki straszny los ich spotkał! Zamiast szukać boskiej pomocy, Durjodhana i inni bracia Kaurawowie zaufali swej fizycznej sile, pieniądzom i sprzymierzeńcom. Natomiast Pandawowie oddali się Krisznie i zaufali Jego łasce.

Gdy Ardżuna upadł do stóp Kriszny i całkowicie Mu się poddał, Kriszna podniósł go, mówiąc: „Wstań, Dhanamdżajo! Prawdziwa moc leży w wierze. Sprawiedliwość zawsze zwycięża, a egoizm ponosi klęskę". Ta jedyna i niezmienna zasada dharmy jest prawdą w każdej epoce, we wszystkich czasach. W owym dniu walki Kriszna zapewnił Ardżunę, że kto szuka schronienia w Panu, zaskarbi sobie Jego łaskę i osiągnie sukces w każdym przedsięwzięciu. Zaś ten, kto odrzuca opiekę Boga, odrzuca też jego łaskę. W końcu upada i ponosi klęskę.

Jeśli chcesz zdobyć łaskę Boga, musisz opanować swoje ziemskie pragnienia. Skutki twoich czynów, które podejmujesz w świecie fizycznym, są tak samo nierzeczywiste jak ich rezultaty, o których marzysz. Pałace i rezydencje, które widziałeś w snach, znikają w okamgnieniu w chwili, gdy się budzisz i otwierasz oczy. One nie są rzeczywiste i nigdy nie były. Doświadczenia stanu snu znikają w stanie jawy, a doświadczenia jawy znikają we śnie. W stanie snu znikają wszystkie doznania.

Kriszna nauczał w Gicie, że istnieją trzy światy: fizyczny, mentalny i przyczynowy. Świat mentalny jest subtelniejszą formą świata fizycznego, a przyczynowy - subtelniejszą formą mentalnego. Z tych trzech przenikających się światów, odpowiadających trzem stanom ludzkiej świadomości: jawy, snu i snu głębokiego, świat przyczynowy jest najbardziej subtelny - przenika pozostałe dwa. A ponad nimi wszystkimi istnieje nieskończony Bóg, najwyższe i doskonałe źródło wszelkiego istnienia. Ten boski pierwiastek jest najsubtelniejszym z subtelnych, najmniejszym z najmniejszych, a zarazem największym z największych. Wśród potężnych Bóg jest najpotężniejszy. Nie ma nic potężniejszego od Niego. Poszukuj Boga, umieść Go w swoim sercu, a dostąpisz zbawienia. Wiedz, że ów najpotężniejszy z potężnych to twoja najgłębsza istota. To jest prawda Boga. To jest twoja prawda.

Kto pragnie powrócić do boskiego źródła, które jest najwyższym celem ludzkiego życia, musi rozpocząć duchową podróż od świadomości daso'ham - jestem poddanym Pana, Jego sługą lub wysłannikiem. To jest pierwszy etap owej drogi powrotnej - etap dwajty, czyli dwoistości, który stopniowo prowadzi do świadomości so'ham - Bóg jest we mnie, jestem Nim. Świadomość wiśisztadwajty, to znaczy warunkowej niedwoistości, wynika z poczucia coraz bardziej ścisłego związku z Bogiem, z poczucia bliskości z Nim, które ostatecznie pozwala doświadczać Go we własnym sercu, w sobie. W końcu nawet i ten ślad dwoistości znika i pozostaje świadomość adwajty - niedwoistości, to znaczy świadomości aham - ja i Bóg to jedno, niczym nieograniczona i niezmienna, czysta świadomość Ja. Zatem ludzka świadomość ewoluuje od daso'ham przez so'ham do aham - od dwoistości do niedwoistości. Podróż od daso'ham do aham podobna jest do procesu leczenia rany: ochronna warstwa twardej skóry, która powstaje w miejscu rany, stopniowo odpada wraz z procesem gojenia. Gdy zarówno da, jak i so przesłaniające czyste Ja odpadną, znajdziesz się na ostatnim etapie zwanym świadomością adwajty, czyli niedwoistości. Wtedy zatopisz się w jedynej prawdzie: aham aham - ja jestem Ja.

Nawet jeśli uświadamiasz sobie: „Jestem brahmanem, jestem Bogiem", nadal trwasz w stanie wiśisztadwajty; wciąż odczuwasz pewną dwoistość, jako że istnieją dwie odrębne istoty: ja i Bóg. Lecz nie jest to jeszcze świadomość adwajty. Na samym początku, kiedy wyrażasz przekonanie: daso'ham - „Panie jestem Twoim poddanym", Bóg istnieje osobno i poddany osobno, ich pozycje są różne. Kiedy odczuwasz: „Jestem brahmanem", w twej świadomości istnieje jeszcze ślad dwoistości, ale brak już podziału na oddzielny przedmiot i oddzielny podmiot. Taki stan przypomina wzajemną relację pomiędzy tobą i twoim odbiciem w lustrze.

Gdy uważasz się za odrębną jednostkę, pojmujesz świat jako wielość form i obrazów. Lecz na poziomie wiśisztadwajty widzisz wszędzie jedynie własne odbicie, ponieważ jesteś wszystkim, co istnieje, jesteś jedynym istnieniem, które przejawia się w wielości form, tak jak słońce przejawia się w postaci wielu swych odbić w różnych naczyniach wypełnionych wodą. Zatem na poziomie wiśisztadwajty jesteś sam, nie ma nikogo innego oprócz ciebie. Jedynym przedmiotem, który nadal trwa pomiędzy tobą a Bogiem, jest lustro. Wszędzie postrzegasz swoje, czyli Jego odbicie, więc czujesz, że jesteś bardzo blisko Boga, że zawsze stoisz przed Nim twarzą w twarz.

Skoro postrzegasz wszędzie obraz jednego wszechpotężnego Boga, to czy naprawdę jest to tylko obraz? Czy istnieje takie miejsce, gdzie Go nie ma? Jeśli cały świat jest mieszkaniem wszechobecnego Pana, gdzie miałbyś szukać drzwi, żeby do Niego wejść? Jeśli istniałaby jakaś ulica i jakiś dom, gdzieś musiałyby również być jakieś drzwi wychodzące na tę ulicę. Lecz tak naprawdę nie ma żadnej ulicy. Jeśli Bóg jest wszędzie, dlaczego miałbyś szukać Go w jakimś szczególnym miejscu? Nie, On nie przebywa w żadnym konkretnym miejscu. Kiedy już uświadomisz sobie, że jest On obecny zawsze i wszędzie, zrozumiesz, że wcale nie otaczają cię różne Jego odbicia, ale że wszystko wokół i ty sam to Bóg, jedyna istota przebywająca wszędzie, w pełni przejawiająca się we wszystkim. Taki stan świadomości, w którym postrzegasz ową jedność (jest tylko Jeden, bez drugiego), to świadomość niedwoistości - adwajty.

Niektórzy modlą się takimi słowami: „Panie, jestem grzesznikiem, moją duszę opanował grzech, popełniłem tak wiele grzesznych czynów". Ale kim jest osoba, która grzeszy? Czy istnieje ktoś oddzielony od Boga? Czy może istnieć ktoś taki? Nie powinieneś uważać się za grzesznika ani rozpamiętywać swych grzechów; to nie jest właściwa praktyka. Powinieneś raczej myśleć: „Jestem Siwą, jestem Bogiem, jestem ucieleśnieniem spokoju, jestem miłością, jestem anandą, jestem wieczną, czystą błogością". Zajmowanie umysłu wzniosłymi ideałami skuteczniej prowadzi do osiągnięcia celu.

Listę przymiotów prawdziwego wielbiciela Boga Pan w Gicie rozpoczął od słów: adweszta sarwabhutanam - nie żyw nienawiści do żadnego stworzenia. Jeśli traktujesz szczęście i nieszczęście z jednakowym spokojem, problem nienawiści nie pojawi się wcale. Jeśli rozumiesz, że ta sama transcendentalna boskość ucieleśnia się we wszystkich istotach, nie potrafisz nienawidzić. Jeśli uświadamiasz sobie fakt, że w każdej istocie przejawia się Bóg, czy możesz odczuwać niechęć do innej osoby? Kim jest owa druga osoba? Zatem, możesz zapytać, komu Kriszna polecił: adweszta sarwabhutanam. Czy tym, którzy uświadomili sobie wszechobecność Boga? To oczywiste, że nie. Ten nakaz dany jest tym, którzy jeszcze nie poznali prawdy o jedności wszelkiego stworzenia.

Dostąpisz niezwykłej radości, kiedy przyjmiesz postawę daso'ham. W krótkim czasie wypełni cię boska słodycz i nie zechcesz wyjść z tego stanu szczęśliwości, nie zechcesz zrobić następnego kroku. Dojdziesz do wniosku, że jeśli przejdziesz do etapu „Jestem brahmanem", nie będziesz już doświadczał słodyczy Boga. Cukier nie zna własnej słodyczy. Będziesz wolał pozostać na etapie sługi Boga, aby zawsze rozkoszować się Jego słodyczą.

Hanuman doznawał niezwykłej błogości, której źródłem była jego niezachwiana postawa: „Jestem sługą Ramy". Ale jak długo trwa takie uczucie? Trwa ono dopóki posiadasz łaskę Boga i jesteś Mu bliski. Jeśli oddalisz się od Niego, najprawdopodobniej doświadczysz wielkiej udręki. Na poziomie so'ham twoja tęsknota nie istnieje, gdyż w tym stanie świadomości jesteś bezustannie z Bogiem, zatem nie doznajesz Uczucia oddzielenia. Możesz oddalić się od Boga jako Jego poddany i sługa; natomiast jeśli twoja świadomość wzniosła się do poziomu so'ham, nigdy już nie odczujesz bólu tęsknoty; będziesz zawsze pozostawał w stanie błogości.

Jeśli pragniesz dotrzeć do ostatecznej prawdy swojego istnienia Zanurzyć się w błogości boskiego źródła, musisz całkowicie opanować pragnienia. Kiedy pojawi się myśl, musisz dochodzić jej natury.

Zapytuj siebie: „Czy ta myśl jest pożądana, czy szkodliwa dla mojego duchowego rozwoju?". Musisz nieustannie czuwać nad tym, aby twój umysł nie tworzył negatywnych myśli. Zwykle trudno ci utrzymać umysł w stanie całkowitego spoczynku. Nieustannie wytwarza on jakieś myśli. Kiedy zauważysz szkodliwą myśl, nie zatrzymuj jej w swym umyśle. Natychmiast przekształć ją w myśl pozytywną. W podobny sposób nieustannie sprawuj kontrolę nad tym, co robisz - podejmuj jedynie szlachetne czyny i poświęcaj je Bogu; przekształcaj je w akty wielbienia Go. Postęp na ścieżce duchowego rozwoju polega na ciągłym dokonywaniu transformacji - każdej negatywnej myśli w szlachetną, każdego czynu w wielbienie Boga. Ścisła kontrola myśli umożliwi ci również panowanie nad gniewem. Większość ludzi nie radzi sobie z uczuciem gniewu. A oto kilka propozycji dla nich.

Z chwilą gdy zauważasz, że opanowuje cię gniew, zacznij się głośno śmiać, albo pójdź do łazienki i weź chłodną kąpiel. Możesz również wypić szklankę zimnej wody i zrelaksować się. Równie skuteczne może okazać się opuszczenie danego miejsca i wyjście na spacer. Jeśli nadal nie będziesz mógł opanować emocji, stań przed lustrem i przyjrzyj się swojej twarzy. Gdy zobaczysz, jak wyglądasz, z pewnością poczujesz niesmak i uczucie gniewu odejdzie. Istnieje szereg różnych sposobów radzenia sobie z ową niszczącą emocją.

Gdy przychodzi gniew, warto zapytać siebie o jego przyczynę, czy jest uzasadniony. Zawsze też pamiętaj o tym, że jeśli swą reakcją zranisz kogoś, popełnisz błąd, a to z pewnością przyniesie ci szkodę. Jeżeli te metody okażą się dla ciebie za trudne, przynajmniej powstrzymaj język - nie wylewaj impulsywnie potoku gorzkich słów, w pierwszej chwili zastanów się. Gniew niszczy efekty twojej duchowej praktyki. Każdy wysiłek podjęty w celu opanowania tego jakże szkodliwego uczucia przyczyni się do wzmocnienia twego ciała i oczyszczenia umysłu.

W Gicie powiedziano, że osoby słabe nie są w stanie osiągnąć samorealizacji. Dlatego musisz nieustannie sprawować pełną kontrolę nad swoimi przywiązaniami i niechęcią, pragnieniami i gniewem. Te pary przeciwieństw: pragnienie i niechęć, przyciąganie i odpychanie są właściwe ludzkiej psychice i całemu przejawionemu światu. Przyciąganie i odpychanie to podstawowe siły rządzące materią. To one związują cię i uzależniają od zewnętrznego świata. Dopóki zaś jesteś przezeń zniewolony, nie możesz ujrzeć światła prawdy. Dlatego musisz uwolnić swe serce z więzów pragnień i awersji, a wówczas będzie

mogła zagościć w nim prawda, czyli samopoznanie. Wiedza o tym, kim naprawdę jesteś, przyniesie ci pokój, a jego aromat wypełni przestrzeń wokół ciebie. Natomiast jeśli pozwolisz, aby targały tobą negatywne uczucia i czarne myśli, zatrują one twe serce i całe otoczenie, w wyniku czego inni też będą żywić podobne uczucia.

Czasami trudno jest odróżnić uczucia dobre od złych. Nie są tu istotne zewnętrzne oznaki, lecz wewnętrzna czystość i intencje. Zapach róży, którą trzymasz w ręce, dociera do ciebie i do wszystkich znajdujących się w pobliżu. Nieważne jest, w której ręce ją trzymasz, • choć niektórzy mogliby twierdzić, że powinieneś trzymać ją w prawej. Podobnie rzecz się ma, jeśli chodzi o teistów i ateistów - to człowiek widzi między nimi różnicę. Bogu bliski jest ten, kto czyni dobro, czyje intencje są czyste, a słowa słodkie - nawet jeśli on sam uważa się za ateistę. W Gicie Pan oświadcza: „Ten jest Mi drogi, kto zapanował nad pragnieniami i gniewem, kto porzucił wszelkie przywiązania, zarówno do ludzi, jak i do przedmiotów tego świata, kimkolwiek jest".

Prahlada, syn króla demonów Hiranjakaśipu, był jednym z największych wielbicieli Pana. Z tego powodu ojciec nieustannie dręczył go i poddawał wielu ciężkim próbom. Ale Prahlada czerpał radość ze świadomości swej nieśmiertelnej jaźni i z przekonania, że wszechobecny Pan zawsze jest przy nim. Chociaż pochodził z rodziny demonów, jego charakter lśnił czystością i wszelkimi wspaniałymi przymiotami. Ahlada znaczy radość, błogość, pra - jej rozkwit. Zatem Prahlada to ten, kto zawsze jest szczęśliwy. Ciągle myśl o Bogu, a wówczas boska radość i szczęśliwość rozświetlą twe serce i poczujesz, że stajesz się Nim - brahmanem. Wedy głoszą: brahmawid brahmaiwa bhawati - ten, kto uświadomi sobie, że jest brahmanem, stanie się brahmanem.

Na pierwszym etapie duchowej podróży musisz postarać się, aby przede wszystkim opanować swoje pragnienia, niechęć i złość, tak aby mogło zajaśnieć w tobie boskie źródło. Demoniczne cechy nie sprzyjają nikomu. Tak więc ograniczanie pragnień i gniewu jest twoim pierwszoplanowym zadaniem, najważniejszą praktyką duchową. W ten sposób nadasz swojemu życiu właściwy sens i osiągniesz cel. Jeśli pozwolisz, aby powodowały tobą pragnienia, niechęć i gniew, żadna praktyka duchowa nic ci nie da i całe twoje życie okaże się stratą czasu.

Dyskurs dziesiąty

MIŁOŚĆ I POŚWIĘCENIE LEKARSTWEM NA GNIEW I PRAGNIENIA

Gniew rodzi się z pragnienia, pragnienie - z myśli. Zatem myśli są źródłem zarówno gniewu jak i pragnień. Tak jak nie otrzymasz tkaniny bez nici, a nici bez bawełny, tak gniew nie pojawi się bez pragnienia, a pragnienie bez myśli.

W Gicie boski nauczyciel nazwał pragnienie i gniew ogniem. Ogień może być bardzo niebezpieczny, nawet jeśli płonie w pewnej odległości od ciebie. Pomyśl, jak bardzo musisz być ostrożny, kiedy szaleje on w twoim sercu. Ogień pożądania i gniewu wypala w tobie wszelkie boskie i ludzkie przymioty, pozostawiając jedynie cechy właściwe naturze demonicznej. Płomień pożądań nie gaśnie nigdy. Bez względu na to, jakiego paliwa mu dostarczysz, czy to drewna, oliwy, czy czegoś innego, nigdy nie będzie miał dość.

Zatem, czy istnieje jakaś możliwość ugaszenia tego ognia? Pan rzekł w Gicie: „Możesz pokonać gniew miłością, a pragnienie - wyrzeczeniem i poświęceniem". Tam, gdzie jest miłość, nie ma miejsca na gniew. Jeśli wypełnisz swe serce miłością, gniew i nienawiść nie zapuszczą w nim korzeni, tak jak na jednym krześle nie usiądą jednocześnie dwie osoby. Musisz zrobić wszystko, żeby w twoim sercu rozkwitła miłość jak najpiękniejszy kwiat. Miłość jest spontaniczna, nie dostrzega żadnych wad ani słabości innych. Zawsze daje i przebacza, natomiast małe, samolubne ego bierze i zapomina. Gdzie jest miłość, nie ma egoizmu, gdzie panuje ego, nie ma miłości.

Nie istnieje nic na tym świecie, czego nie mógłbyś osiągnąć, jeśli tylko zajaśniejesz boską miłością. Ona pokonuje wszelkie przeszkody. Tak więc, aby przezwyciężyć gniew, musisz wypełnić serce miłością sprawić, by stała się ona twoją dominującą siłą. Jeżeli uzmysłowisz sobie, że najwyższy Bóg, którego kochasz i czcisz, zamieszkuje zarówno twoje serce, jak też serce każdej innej istoty, nie będziesz w stanie odczuwać nienawiści czy gniewu. Czy możesz żywić jakiekolwiek negatywne uczucia wobec kogoś, w kim widzisz Boga? Dlatego zawsze bądź świadomy Jego wszechobecności i kieruj się miłością.

Jak Swami wcześniej wspominał, miłość wyrażona w myślach staje się prawdą, wprowadzona w czyn - dharmą; jeśli twoje uczucia wyrażają czystą miłość, odczuwasz spokój, a jeśli miłość przyświeca twojemu rozumieniu świata, szanujesz i miłujesz każdy aspekt i każdą formę życia, co oznacza, że spontanicznie realizujesz zasadę niekrzywdzenia. Tak więc miłość wyraża się jako prawda, prawość, pokój i niekrzywdzenie. Ona jest istotą, wspólnym mianownikiem tych najwyższych wartości. Jeśli twymi myślami nie kieruje miłość, nie ma w nich prawdy. Jeśli brak jest miłości w tym, co robisz, postępujesz niezgodnie z dharmą. Jeśli nie czujesz miłości, nie wzniesiesz się do poziomu niekrzywdzenia. Tak jak cukier jest podstawowym składnikiem różnych słodyczy, tak miłość jest istotą prawdy, prawości, pokoju i niekrzywdzenia. Miłość to Bóg, Bóg to miłość. Boska moc, ta życiodajna energia, to właśnie miłość. Tylko ona może pokonać nienawiść i gniew - dlatego żyj w miłości.

Złość jest źródłem wielu kłopotów i problemów. Uwłacza ona twojej godności i człowieczeństwu. Niepostrzeżenie wkrada się w bardzo subtelnej formie i stopniowo zaczyna nad tobą panować. Najpierw prosi o odrobinę miejsca. „Daj mi tylko tyle miejsca, żebym mogła usiąść" - mówi. Kiedy już się rozgości, oznajmia: „Teraz wygodnie się tu położę i zostanę". Nie wolno ci użyczyć jej nawet najmniejszego skrawka swego serca, ponieważ jeśli raz ją wpuścisz, nie będziesz mógł się jej pozbyć. Nie odejdzie, choćbyś nawet chciał jej dać za to wszystkie swoje pieniądze. Złość jest najgroźniejszą trucizną. Chroń swe wnętrze przed jej działaniem.

Zanim samochód zatrzyma się, jako sygnał ostrzegawczy zapalają się czerwone światła. Podobnie, zanim wybuchniesz gniewem, twoje oczy robią się czerwone, usta zaczynają drżeć, a temperatura ciała wzrasta. Gdy tylko zauważysz któryś z tych symptomów, postaraj się natychmiast opuścić miejsce, w którym przebywasz. Posiedź chwilę w samotności, aż wróci spokój. Możesz również wziąć zimną kąpiel, bo wyrażenie gniewu w słowach jedynie skomplikuje sytuację. Nawet jeśli bronisz prawdy, a twoja reakcja wydaje się uzasadniona, musisz wypowiadać się w sposób łagodny i miły, żeby nikogo nie zranić. Wielbiciel Boga musi umieć łagodzić gniew miłością płynącą z głębi serca.

A jak poradzić sobie z pragnieniami? Aby pokonać pragnienia, musisz rozwinąć w sobie skłonność do ponoszenia ofiar, czyli gotowość do poświęceń i wyrzeczeń. Wyrzeczenie nie oznacza porzucenia rodziny ani rezygnacji z posiadanych dóbr i wycofania się z życia do leśnej pustelni. Przestajesz pragnąć danego przedmiotu, kiedy uświadamiasz sobie jego niedoskonałości; kiedy uznajesz fakt, że jest on czymś przemijającym i bezwartościowym z duchowego punktu widzenia, ponieważ nie pomoże ci zbliżyć się do najwyższego celu. Ową bezużyteczność przedmiotów tego świata możesz uświadomić sobie w każdych warunkach - nawet jeśli jesteś głową rodziny i materialny aspekt życia absorbuje cię najbardziej. Przypuśćmy, że stoi przed tobą talerz z twoją ulubioną potrawą, a ty z radością zamierzasz ją zjeść. Nagle wchodzi kucharz i mówi: „Proszę tego nie jeść! Do garnka wpadł owad i cała potrawa jest zakażona". W momencie, w którym uświadamiasz sobie szkodliwość tego, na co miałeś tak wielką ochotę, apetyt znika bez śladu.

Podobnie rzecz się ma z pragnieniami i przedmiotami pragnień. Podlegają one ciągłym zmianom i pewnego dnia przestają istnieć. Skoro już to wiesz, jak możesz angażować się w zdobywanie kolejnych przedmiotów, licząc na nieprzemijającą radość z ich posiadania? Żywność jest lekarstwem na chorobę zwaną głodem. Dlaczego traktujesz ją jako jeden ze środków zaspokajania zmysłowych zachcianek? Gdy jesteś chory i przepisano ci leki, czy odmawiasz zażycia ich, ponieważ są niesmaczne? Uświadom sobie fakt, że wszelkie przedmioty tego świata to lekarstwa na twoje choroby i nic więcej. Kiedy czujesz się dobrze, nie potrzebujesz żadnych leków; gdy zachorujesz, nie możesz odmówić przyjmowania ich tylko dlatego, że ci nie smakują - jeżeli chcesz wyzdrowieć. Obecnie uganiasz się za różnego rodzaju smakołykami, które zamiast leczyć twoje choroby, jeszcze je bardziej pogłębiają. Sądzisz, że jesteś szczęśliwy, odkrywając coraz to nowe przyjemności tego świata i otaczając się przedmiotami, które, jak ci się wydaje, zapewniają ci komfort i radość. Prędzej czy później przekonasz się, ze twoje szczęście jest ulotne, kiedy staniesz w obliczu konsekwencji tych wszystkich uciech, którym się teraz oddajesz.

Wyobraź sobie piękne drzewo z gałęziami obsypanymi kwiatami i owocami. Pewnego dnia zaczyna ono usychać, a jego kwiaty więdną. Czy z powodu niedoboru wody albo nawozu? Czy zaniedbano je? Nie, jakiś szkodnik je zaatakował; lecz podgryza tylko korzenie, a to doprowadza do ruiny całe drzewo. Tak samo dzieje się, kiedy do twego serca dostaną się szkodniki pragnień i nienawiści. One cię zrujnują - to pewne.

Z perspektywy materialnego aspektu życia bogaty człowiek wydaje się być kimś lepszym, lecz w świecie ducha stan posiadania nie ma żadnego znaczenia. Miłość bliźniego jest o wiele ważniejsza od wszelkich dóbr materialnych. Jeśli nie wykorzystujesz ich w celach dobroczynnych, nie przedstawiają one sobą żadnej wartości. Masz czterech synów, z których każdy będzie rościł sobie prawo do twojego majątku. Pierwszy to dobroczynność, drugim jest rząd, trzecim - złodziej, a czwartym - ogień. Każdy z nich spodziewa się otrzymać po tobie spadek. Jeśli wszystko przekażesz pierwszemu, pozostali nie dostaną nic. Jeśli oddasz wszystko na cele dobroczynne, pozostali trzej będą musieli uszanować twoją decyzję i nie będą nalegać na otrzymanie swojej części.

Jeśli łożysz na cele dobroczynne, rząd zwalnia cię od podatków. Możesz się również nie obawiać ognia ani złodziei. Jeśli więc będziesz wspierał dobroczynność, którą można porównać do najstarszego syna, czyli naturalnego spadkobiercy, pozostali nie wystąpią z żadnymi roszczeniami. W przeciwnym razie rząd albo złodziej zainteresują się twoimi dobrami. A gdyby nawet ci dwaj zostawili cię w spokoju, któregoś dnia ogień może zniszczyć wszystko, co posiadasz. Dlatego Gita naucza, że prawdziwą wartością jest miłość bliźniego, a nie majątek.

Podobnie, nie umiejętność wypowiadania się lecz prawda, którą przekazujesz za pomocą słów, jest istotna. Jeśli nie będzie prawdy w tym, co mówisz, twoje słowa pozostaną bezwartościowe. Gita naucza również, że wartość ludzkiemu życiu nadaje dobry charakter człowieka. Jeśli ci go brak, całe twoje życie okaże się bezcelowe. Musisz zatem ukształtować w sobie szlachetny charakter, aby stać się godnym swojego człowieczeństwa, którego znamionami są: szlachetne myśli, prawe postępowanie, łagodna i miła mowa oraz właściwy człowiekowi sposób życia. Musisz być bardzo ostrożny w słowach i czynach. Zamiast żyć sto lat jako wrona żywiąca się odpadkami po innych, o wiele lepiej jest przeżyć kilka chwil jako łabędź o niesplamionym imieniu i nieskazitelnym charakterze. Gita nazywa taką szlachetną duszę, której życie wypełnia jedynie dobroć, paramahansą, czyli najświętszą istotą.

Prawe czyny są dużo bardziej istotne od siły fizycznej. Ciało, które nie służy innym, jest jak martwe. Używaj swojego ciała, aby służyć światu, a nie tylko zaspokajać własne, egoistyczne potrzeby. W dzisiejszych czasach cokolwiek człowiek czyni, myśli czy mówi, jest najczęściej podyktowane przez ego. Chcąc przezwyciężyć ego, musisz ciągle poszukiwać okazji, aby pomagać innym i umacniać w sobie tendencję służenia. Bardzo trudno jest urodzić się w ludzkiej postaci. Zatem zastanów się nad tym, jak właściwie spożytkować tę najwyższą formę życia, która została ci dana, jak przezwyciężyć pragnienia i gniew, udaremniające ci osiągnięcie celu. W jaki sposób możesz wyzwolić się od tych głęboko zakorzenionych złych nawyków i zastąpić je dobrymi? Rozważmy następujący przykład.

Pewnego dnia przychodzi do twego domu piękny pies. Nie wiesz, do kogo należy. Jest tak sympatyczny, że karmisz go, aby zatrzymać go na chwilę i nacieszyć się jego obecnością. Następnego dnia pies znów przychodzi o tej samej porze i znów witasz go i karmisz. I tak oto pies zaczyna przychodzić codziennie i coraz bardziej przywiązuje się do ciebie. Pewnego dnia odkrywasz, że on już nie ma zamiaru odejść, po prostu mieszka u ciebie. Lecz radość, którą odczuwasz, patrząc na fizyczne piękno, nie trwa długo. W końcu owo piękno przestaje cię cieszyć. Wracając do psa - zaczyna cię męczyć jego ciągła obecność, więc szukasz sposobu pozbycia się go.

Najpierw musisz postawić sobie pytanie, dlaczego pies tak mocno przywiązał się do ciebie i zamieszkał w twoim domu. Otóż powodem tego jest fakt, że odkąd przyszedł, regularnie go karmiłeś, głaskałeś i podziwiałeś, poświęcając mu dużo uwagi. To właśnie owa codzienna praktyka umocniła przywiązanie pomiędzy tobą i psem. Obecnie musisz podjąć nową praktykę, która z kolei zerwie te więzy i uwolni cię od psa. Najlepszą metodą jest odwrócenie procesu, który doprowadził do powstania przywiązania.

W przypadku psa - gdyby nie dawano mu jedzenia i zachowywano się wobec niego obojętnie, wkrótce odszedłby z własnej woli. To codzienna praktyka doprowadziła do powstania przywiązania i niepożądanych cech i tylko praktyka może je zniweczyć i zmienić. Bhagawadgita mówi, że praktyka jest początkiem i podstawą procesu duchowego rozwoju. W XII wersecie rozdziału o bhaktijodze powiedziano: „Dzięki praktyce zdobędziesz wiedzę, dzięki wiedzy będziesz mógł ćwiczyć medytację, medytacja rozwinie w tobie zdolność do poświęceń, a dopiero wówczas osiągniesz spokój umysłu". Tak więc wszystko zaczyna się od regularnej praktyki.

Przez wiele wcieleń byłeś zakochany w zewnętrznym pięknie i pozwalałeś unosić się pragnieniom i gniewowi, więc te namiętności zakorzeniły się głęboko w twoim sercu, aż stałeś się ich niewolnikiem. Same słowa nie wystarczą, aby je teraz wyplenić. Po długim okresie umacniania w sobie wszelkich przywiązań, negatywne cechy zapuściły tak silne korzenie, że nawet jeśli będziesz je systematycznie przycinał, będą odrastać. Skoro pragnienia stały się integralną częścią ciebie samego, możesz pozbyć się ich jedynie przez odwrócenie poprzedniego procesu, czyli ćwiczenie nieprzywiązania i wyrzeczenia. Na początku pragnienia wydają się atrakcyjne. Dopiero po jakimś czasie pojawia się do nich niechęć. Jednak wówczas uwolnienie się od nich jest już bardzo trudne, faktycznie prawie niemożliwe. Zatem najlepiej byłoby, gdybyś od samego początku rozwijał w sobie zdolność wyrzeczenia i nieprzywiązania, nie ulegając swoim pragnieniom. Traktuj to jako metodę kształtowania charakteru. Jeśli nie wypracujesz w sobie postawy poświęcenia i umiejętności opierania się pokusom, nie będziesz przygotowany na przyjęcie daru łaski Boga.

Nieposkromiony koń, samochód bez hamulców, czy też życie bez opanowanych zmysłów, są bardzo niebezpieczne. Podporządkowanie sobie zmysłów jest niezwykle ważne. Patańdżali podkreślał w Jogasutrach potrzebę ograniczania tendencji umysłu do błądzenia w różnych kierunkach, do podążania za pragnieniami. Umysł i zmysły muszą być trzymane w ryzach. Nawet szczęście ponad miarę może okazać się szkodliwe.

Wszystko ma swoje granice, pewien zakres właściwego funkcjonowania. Normalna temperatura ciała wynosi 36,6°C. Jeżeli podwyższy się choćby o jeden stopień, organizm choruje, a jeśli utrzymuje się na właściwym poziomie, funkcjonuje prawidłowo. Ciśnienie krwi powinno wynosić 120/80, wartość 150/90 wskazuje na chorobę. Podobnie, liczba uderzeń serca na minutę powinna wynosić około 75; przyspieszone tętno świadczy o chorobie. To samo odnosi się do twoich oczu, które funkcjonują prawidłowo jedynie w pewnym zakresie natężenia światła. Zbyt silne światło oślepia i uszkadza wzrok. To samo dotyczy uszu. Jeśli poziom dźwięku przekroczy właściwy dla ucha zakres, jak to ma miejsce w pobliżu samolotu, pociągu lub głośnika, słuch zostanie uszkodzony.

Widzimy, że życie jest jak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością: jeśli chcesz prowadzić z nią nieograniczone interesy, możesz popaść w tarapaty. Powinieneś zaakceptować pewne normy zachowania i nie przekraczać określonych granic. Można to również nazwać dyscypliną. Dyscyplina jest niezbędna dla duchowego rozwoju, bowiem bez niej człowiek upodabnia się do zwierzęcia. Lecz sama dyscyplina również musi mieć pewne granice, abyś mógł cieszyć się życiem. Powinieneś zatem zrozumieć, że wszystko podlega określonym ograniczeniom. Jeśli będziesz ich przestrzegał, życie nie sprawi ci kłopotów. Gita zaleca, abyś zwracał szczególną uwagę na swych dwóch potężnych wrogów: kamę i krodhę, czyli na pragnienia i gniew, które musisz pokonać. Ci wrogowie nie atakują cię z zewnątrz, oni czają się w twoim wnętrzu. Jeśli nie potrafisz stawić czoła wewnętrznym nieprzyjaciołom, jak możesz mieć nadzieję na pokonanie zewnętrznych? Lecz zwyciężysz ich wszystkich z łatwością, jeśli tylko zapanujesz nad gniewem i pragnieniami. Bhagawadgita uczy, że gniew i pragnienia można pokonać jedynie miłością, wyrzeczeniem i poświęceniem.

Dyskurs jedenasty

WYRZECZENIE TO ODWRÓCENIE UWAGI OD ŚWIATA I SKIEROWANIE JEJ KU BOGU

Jeśli pragniesz dotrzeć do Boga i dostąpić Jego wizji, musisz uzyskać stan nieprzywiązania do spraw i rzeczy tego świata. Owo uczucie nieprzywiązania obdarzy cię możliwością przeżycia wewnętrznej wizji Boga. Pozwoli ci również zwrócić umysł do twego wnętrza. Zaczniesz wtedy dostrzegać swoje wewnętrzne piękno.

Gdy zdasz sobie sprawę z przemijania przedmiotów świata doczesnego, uwolnisz się od pragnienia posiadania ich. Jeśli chcesz doświadczać Boga, musisz wyzwolić się od przywiązania do doczesnych przedmiotów i przyjemności. Nieprzywiązanie pozwoli ci zwrócić umysł ku wnętrzu i zanurzyć się w jego pięknie. Umysł jest bardzo silny i wykazuje tendencję do podążania własną drogą. Kiedy Ardżuna modlił się do Kriszny o pomoc w poskromieniu umysłu: „O Panie, mój umysł jest potężny i samowolny", Kriszna powiedział mu: „Ardżuno, aby zapanować nad umysłem, musisz ćwiczyć nieprzywiązanie".

Umysł można porównać do osiki, której liście nieustannie drżą - nawet przy bezwietrznej pogodzie. Podobnie twój umysł: trwa w nieustannym ruchu, a przy tym jest silny i uparty. Weźmy na przykład słonia - jest również bardzo silny, a czasami bywa też okrutny. Jednak można go poskromić przy pomocy ościenia. Koń rzadko bywa spokojny i dlatego nazwano go aśwa, co znaczy niezdecydowanie, chwiejność. Ciągle wierzga nogami, strzyże uszami, potrząsa głową, macha ogonem. Będąc tak niespokojnym stworzeniem, podąża w różnych kierunkach, lecz przy pomocy wędzidła można nim pokierować i zmusić do posłuszeństwa. Innym przykładem niestałości i płochości jest małpa. Ją także można poskromić, poddając odpowiedniej tresurze. Potężnego i okrutnego słonia można opanować ościeniem, narowistego konia - wędzidłem, małpę tresurą, a umysł ćwiczeniem nieprzywiązania i ciągłą praktyką duchową.

Nieprzywiązanie to uświadomienie sobie zjawiska przemijania przedmiotów i uniemożliwianie umysłowi przywiązywania się do nich.

Nie oznacza to, że masz odczuwać do nich niechęć. Chodzi o to, żebyś się nie przywiązywał. Wyrzeczenie się wszelkich przedmiotów materialnych nie jest możliwe w tym świecie. Możesz jednak uwolnić się od egoistycznego poczucia, że one należą do ciebie, że są twoją własnością, a wówczas nadal będziesz mógł cieszyć się nimi, one nie będą ci już przeszkadzały w duchowym rozwoju. W tym świecie wszystko ulega ciągłym przemianom. Materia nieprzerwanie podlega trzem procesom: tworzenia, istnienia i rozpadu. Bardzo niemądrze jest przywiązywać się do takich nietrwałych obiektów i łudzić się, że są one wieczne.

W świątyni Wisznu spotyka się wizerunki orła Garudy, w świątyniach Siwy - obrazy byka Nandi, a w miejscach kultu Ramy - wizerunki małpy Hanumana. Wszystkie te zwierzęta symbolizują właściwy sobie rodzaj przywiązania do Boga i nieprzywiązania do przemijającego świata. Nandi, Garuda i Hanuman widzą tylko Pana, nie zwracają uwagi na świat. Te obrazy uczą, że nie warto zbytnio dbać o to, co tymczasowe, że należy koncentrować się na tym, co trwałe, to znaczy na Bogu. Kiedy zaczniesz uświadamiać sobie nietrwałość materialnych przedmiotów, stopniowo będziesz uwalniał się od pragnienia posiadania ich. Istnieje wiele przypowieści o władcach, którzy posiedli niezmierzone bogactwa i wszelkie luksusy, ale one nie dały im ani radości, ani spokoju umysłu. Spokój umysłu, zadowolenie i wewnętrzną pociechę odnajdywali dopiero wówczas, gdy zostawiwszy wszystko, poświęcali się duchowej praktyce.

Nieprzywiązanie oznacza coś więcej niż tylko uświadomienie sobie niestałości i nietrwałości natury przedmiotów tego świata. Nieprzywiązanie to również zrozumienie ich pozytywnej jakości i umiejętność pełnego ich wykorzystania. Musisz właściwie wykorzystywać te przedmioty i doceniać ich wartość. Samo zgłębianie ich przemijalności nie przysporzy ci ani radości, ani korzyści. Musisz również wiedzieć, jak właściwie je wykorzystać w celu spełnienia swej powinności na tym świecie - wówczas odczujesz satysfakcję. Uwolnienie się od doczesnych smutków, zatopienie się w błogostanie atmy jest prawdziwym nieprzywiązaniem. Porzucenia rodziny, żony, dzieci, posiadłości i ucieczki w odosobnienie nie można nazwać nieprzywiązaniem. Nieprzywiązanie to rozpoznanie ujemnych stron natury przedmiotów tego świata, ale również zaakceptowanie ich dodatnich aspektów.

Kiedy masz jakieś kłopoty, możesz wzbudzić w sobie uczucie nieprzywiązania w stosunku do powodów twoich problemów. Jest to zupełnie naturalne. Przypuśćmy, że ktoś umarł, a jego ciało zabrano na miejsce kremacji. Uczestniczysz w tym obrzędzie i ogarnia cię pewnego rodzaju uczucie nieprzywiązania, ponieważ uświadamiasz sobie, że ciało wcześniej czy później umiera. To uczucie nieprzywiązania jest jednak krótkotrwałe, przejściowe; to nie jest trwały stan nieprzywiązania.

Innym przykładem może być rodząca kobieta: nie mogąc znieść bólu krzyczy, że wolałaby umrzeć. To jest chwilowy stan nieprzywiązania. Kiedy urodzi się dziecko, powiedzmy, że dziewczynka, kobieta zaraz planuje następne dziecko, tym razem chłopca. Podobna sytuacja ma miejsce, gdy komuś nie udało się spełnić jakiegoś marzenia. Człowiek taki mówi „trudno" i doświadcza chwilowego uczucia nieprzywiązania. Wszystkie te uczucia są tymczasowe; trwałe nieprzywiązanie jest nieprzemijającym stanem umysłu.

Czasami decydujesz się na pielgrzymkę do jakiegoś świętego miejsca, ale odkładasz ją na następny miesiąc. Jeśli chodzi o uczynienie czegoś dobrego, jak na przykład pójście z pielgrzymką, masz skłonność do odwlekania tego przedsięwzięcia. Z drugiej strony, jeśli chcesz zrobić coś złego, nie zwlekasz ani chwili. Ludziom zazwyczaj nie bardzo zależy na tym, aby czynić dobro. Tendencję do odwlekania realizacji pozytywnych postanowień i czynów można nazwać nieprzywiązaniem fałszywym. Jednak takie postępowanie nie doprowadzi cię do duchowego celu. Jedynie prawdziwe, ciągłe uczucie nieprzywiązania jest warunkiem rozwoju na ścieżce duchowej.

Jeśli uważasz, że jakieś przedsięwzięcie jest właściwe i święte, nie odkładaj tego na później. Jest to królewska droga wskazana wszystkim przez Buddę. Kiedy Gautama Budda zrozumiał, że zarówno ludzkie ciało, jak też wszystkie inne przedmioty tego świata nie trwają wiecznie, postanowił odszukać niezmienną prawdę - porzucił rodzinę, królestwo i odszedł, aby doświadczać najwyższej rzeczywistości. Innego wielkiego władcę, Hariśczandrę, także cechowało nieprzywiązanie i gotowość do poświęceń. Chociaż był królem, jego życie potoczyło się tak, że stracił wszystko i musiał zajmować się paleniem zwłok.

W pierwszym dniu jego pracy przy kremacji przyniesiono ciało bogatego mężczyzny. Przynieśli ciało, zapalili ogień i zaraz odeszli. Tylko Hariśczandra pozostał na miejscu. Żaden z przyjaciół ani krewnych zmarłego nie zaczekał, aż zwłoki spłoną. Nagle Hariśczandra zobaczył, że ciało się podnosi. Bardzo się zdziwił i podszedł bliżej. Ale zwłoki zaraz wróciły do pozycji leżącej. Przez chwilę myślał, że ten człowiek żyje i chce odszukać swych krewnych i przyjaciół. Jednak zorientował się, że było to złudzenie. Zwykle przed podpaleniem zwłoki obciąża się czymś, bowiem w przeciwnym razie, na skutek działania wysokiej temperatury, ciało skręca się, jak gdyby wstawało, po czym znowu opada. Hariśczandra zrozumiał: „Tak jak myślałem, że płonące ciało żyje, tak samo sądzę, że ten świat jest rzeczywisty. Ale on nie jest rzeczywisty, jego realność to złudzenie". Ogarnął go smutek: „Dlaczego nikt z rodziny czy przyjaciół nie został z nim do końca? Cóż z tego, że człowiek zdobywa wysoką pozycję i majątek, skoro w chwili śmierci zostaje sam?". To doświadczenie nauczyło Hariśczandrę prawdziwego nieprzywiązania do przedmiotów i form materialnego świata.

W każdej chwili w każdym przedmiocie we wszechświecie zachodzą zmiany. Zmiany te nie są sztuczne, nie są też wytworem wyobraźni, one są naturalne - taka jest natura materii. Kiedy zrozumiesz, że wszechświat jest sceną, na której nieprzerwanie trwa naturalny proces przemian, uwolnisz się od cierpień. Każdy kto wie, że w zębach jadowitego węża znajduje się śmiertelna trucizna, nigdy do niego nie podejdzie. Gdybyś zobaczył skorpiona zbliżającego się z zamiarem zaatakowania cię, czy nie próbowałbyś uciekać? Tylko małe dziecko lub człowiek całkowicie nieświadomy niebezpieczeństwa podszedłby do niego, a wówczas zostałby ukłuty i zmarłby. W codziennym życiu unikasz jadowitych zwierząt, ponieważ wiesz, że kontakt z nimi jest niebezpieczny. Tak samo unikałbyś wszelkich przywiązań, gdybyś wiedział, jak bardzo są dla ciebie niebezpieczne. Pan nauczał w Gicie, że owe przywiązania są przyczyną twoich cierpień i rozczarowań, ponieważ to, do czego się przywiązujesz, podlega nieuchronnym zmianom. Dlatego najlepiej byłoby pozostawać niezależnym od wszelkich przedmiotów doczesnego świata. Ty jednak nadal planujesz i nadal przywiązujesz się, licząc na satysfakcję, która później okazuje się tymczasowa i przemijająca. Wyczerpujesz się myśląc: „powinienem to, powinienem tamto" albo „powinienem zrobić to zamiast tamtego" i niepotrzebnie angażujesz się w przeróżne zamysły i czynności. W przyszłości będziesz musiał zebrać ich konsekwencje.

Twoje czyny i zamysły są jak ziarna, które siejesz. Dojrzewają one i wracają do ciebie w postaci plonu, czyli konsekwencji. Jeśli ziarno należy do jednego rodzaju, czy możesz spodziewać się, że otrzymasz innego rodzaju konsekwencje? Jakie czyny podejmujesz, takie otrzymujesz owoce, niczym girlandę zarzuconą na szyję. Kiedy rodzisz się z łona matki, nie masz żadnej girlandy, ani z pereł, ani z drogich kamieni, ani ze złota. Jednak z pewnością ją posiadasz. Składa się ona z konsekwencji czynów, których dokonałeś w ciągu wielu poprzednich żywotów. Ta girlanda ofiarowana ci przez Stwórcę ozdabia twoją szyję, chociaż ludzkie oko jej nie widzi. Osoba, która zrozumie prawdę, Że każdy czyn pociąga za sobą konsekwencje, będzie czyniła jedynie dobro i spędzi życie angażując się w przedsięwzięcia przynoszące dobre rezultaty. Tego właśnie naucza Gita i jest to najważniejsza praktyka duchowa. Jest to najwyższa mądrość prowadząca do niezmąconego spokoju, wynikającego z całkowitego nieprzywiązania do świata. A oto przykład obrazujący iluzoryczność świata i rodzaj nieprzywiązania, jakie powinieneś osiągnąć.

Król Dżanaka posiadł najwyższą wiedzę. Nazywano go Widehą, to znaczy „ten, który wzniósł się ponad świadomość ciała". Któregoś wieczoru król Dżanaka do późna omawiał pewne sprawy administracyjne ze swoimi ministrami. Przysłano mu do sypialni kolację, ale nawet jej nie tknął. Położył się na sofie, a królowa masowała mu stopy. Wkrótce Dżanaka zasnął. Królowa przykryła go i przygasiła światło, siadając cicho u jego boku. Nagle Dżanaka otworzył oczy, usiadł, popatrzył wokół z niedowierzaniem i zapytał: „Czy to jest rzeczywiste, czy tamto? Czy to jest prawdą, czy tamto?".

Królowa zaniepokoiła się jego nieobecnym spojrzeniem i dziwnym pytaniem. Próbowała zrozumieć, o co mu chodziło, ale Dżanaka nie odpowiadał na jej pytania. Ciągle powtarzał: „Czy to jest prawdą, czy tamto jest prawdą?". Posłała więc po ministrów i doradców. Wszyscy przyszli i pytali króla: „Maharadżo, co cię dręczy? O co właściwie pytasz?". Ale król nie odpowiadał. Zaniepokojeni ministrowie przyprowadzili wielkiego mędrca Wasisztę, który zwrócił się do niego: „O co pytasz, królu? Jakie masz wątpliwości? Czy mogę ci je wyjaśnić?". Jedyną odpowiedzią króla było to samo dziwne pytanie: „Czy tamto jest prawdą, czy to? Czy to jest rzeczywistością, czy tamto?"

Wszechwiedzący mędrzec Wasiszta zamknął oczy, pogrążył się w medytacji i odkrył przyczynę niezwykłego zachowania króla. Otóż, Dżanaka miał sen, w którym stracił swoje królestwo i znalazł się w lesie - błądzący, zagubiony, samotny i przygnębiony. Był głodny, bardzo zmęczony i opuszczony. Wołał: „Jestem głodny, jestem głodny". Na szczęście spotkał rozbójników pożywiających się jadłem ułożonym na talerzach z liści. Ulitowali się nad nim i zaprosili do wspólnego posiłku. Lecz nagle pojawił się tygrys. Wszyscy uciekli, a zwierzę pożarło całą strawę. I znów Dżanaka słaniając się przemierzał las i lamentował: „O, jakże jestem głodny. Jestem bardzo głodny!". Kiedy się obudził, okazało się, że znajduje się w pałacu i spoczywa na królewskim łożu przy boku królowej. Zobaczył też na stole srebrną tacę pełną wyśmienitych potraw. W tym momencie nie wiedział, czy jest głodującym, zapomnianym przez wszystkich nieszczęśnikiem, błądzącym po lesie, czy też wielkim władcą, zamieszkującym wspaniały pałac i otoczonym wszelkim zbytkiem: „Czy to jest prawdą, czy tamto?".

Mędrzec Wasiszta zrozumiał problem króla: „Królu Dżanako, żadna z tych dwóch postaci nie jest rzeczywista. Ty sam jesteś rzeczywistością. Ty sam jesteś prawdą. Ty, czyli ten, który istniał jako czysta świadomość, zarówno w stanie snu, jak i w stanie jawy, i był świadkiem obu tych stanów, jest rzeczywistością. To, czego doświadczasz w ciągu dnia, jest snem na jawie, a to, czego doświadczasz w nocy, jest snem we śnie. Oba doznania są złudzeniami, które ciągle przechodzą z jednego w drugie, zatem nie mogą być rzeczywiste. Tylko ty pozostajesz niezmienny we wszystkich tych stanach, jesteś rzeczywisty, wolny od wszelkich zmian i złudzeń".

Tę prawdę Kiszna wyjawił w Gicie, kiedy podkreślał, że świat podlega ciągłym zmianom i że jedyną niezmienną rzeczywistością jest najwyższa jaźń, czysta świadomość.

Swami wspominał już wcześniej, że nieprzywiązanie, czyli niezależność od przedmiotów i spraw tego świata, nie oznacza porzucenia wszystkiego, odejścia do lasu i prowadzenia życia pustelnika. Wyrzeczenie nie polega na cielesnych pokutach. Wyrzeczenie się tego świata to intensywne uczucie tęsknoty, którego doświadczasz, gdy czujesz się oddzielony od Boga. Gdy tylko doznajesz udręki spowodowanej rozłąką z Bogiem, wtedy gdziekolwiek jesteś, praktykujesz wyrzeczenie. Gdy doświadczasz tej tęsknoty oraz silnego pragnienia połączenia się z Bogiem, uwalniasz się spod władzy trzech gun, czyli trzech jakości lub tendencji: tamasu, radżasu i sattwy. W tym momencie wszystkie trzy guny zlewają się w jedno. Jedność tych trzech cech można nazwać tapasem - wyrzeczeniem lub nieprzywiązaniem. Temu stanowi towarzyszy niewysłowiona radość, błogość, czyli ananda. Tak więc prawdziwy tapas to stan świadomości, w którym trzy tendencje stapiają się w jedno, a wówczas doświadczasz anandy, czyli błogości. Aby to głębiej zrozumieć, rozważ taki oto przykład z codziennego życia.

Codziennie korzystasz z dobrodziejstw elektryczności. Masz zapewne w swoim pokoju elektryczny wentylator. Jego śmigło połączone z silnikiem składa się z trzech ramion. Gdyby każde z nich obracało się w innym kierunku, nie wytwarzałyby powiewu. Jeśli jednak wszystkie kręcą się zgodnie, jak gdyby były jednym ramieniem, wytwarzają miły podmuch. Zatem, aby wentylator spełniał swe zadanie, trzy ramiona śmigła muszą pracować razem i obracać się jak jedno. Podobnie trzy guny muszą połączyć się w jedno, abyś mógł doświadczać prawdziwej błogości. Twoje serce można porównać do pokoju, w którym znajduje się wentylator. Trzy guny to jego trzy ramiona. Twój rozum można uważać za przełącznik, a duchowa moc, energia płynąca z atmy, to prąd elektryczny zasilający wentylator. Twoja sadhana, czyli praktyka duchowa, jest procesem oczyszczania umysłu, czyli czynnością włączania przełącznika. Gdy trzy guny pracują w harmonii, tak jak trzy ramiona wentylatora, wszystkie twoje udręki roztapiają się w błogości.

Zamiast jednak poszukiwać drogi tapoguny, czyli wyrzeczenia się świata, człowiek w dzisiejszych czasach poddaje się tamogunie, czyli bierności i niewiedzy. Zaniedbał praktykowania tapasu i zapomniał, na czym on polega. Gdy pozwalasz swojej uwadze błądzić po tymczasowym i przemijającym świecie, poddajesz się tamasowi. Kiedy koncentrujesz świadomość na wiecznym Bogu, praktykujesz tapas. Swami często ilustrował to następującym przykładem: masz przed sobą zamknięte drzwi. Jeśli chcesz je otworzyć, musisz włożyć klucz do zamka i przekręcić go w prawo. Jeśli jednak przekręcisz klucz w lewo, drzwi pozostaną zamknięte. Jest to ten sam klucz i ten sam zamek. Różnica polega na kierunku przekręcania klucza. Twoje serce jest tym zamkiem, a umysł kluczem. Jeśli skierujesz umysł ku Bogu, osiągniesz wolność. Jeśli skierujesz go ku fizycznemu światu, pozostaniesz w niewoli. Ten sam umysł może wyzwolić cię lub zniewolić.

Prawdziwe wyrzeczenie to zwrócenie umysłu ku Bogu, który jest wieczny. Takie nieprzywiązanie musi przerodzić się w bardzo intensywne uczucie. Nie powinieneś odkładać praktyki duchowej na następny dzień, a później znów na następny i tak dalej. Przypuśćmy, że Zaproszono cię na ślub. Przygotowujesz specjalne ubranie na długo przed tą uroczystością. Albo, powiedzmy, masz okazję pójść do kina - wtedy jesteś gotowy bardzo szybko. Nawet do wyjścia na spacer zawsze jesteś chętny. No cóż, jeśli nie możesz pójść do kina dzisiaj, możesz to przełożyć na inny dzień. Jeśli nie pójdziesz na spacer teraz, możesz to zrobić kiedy indziej. Ale podróży do Boga nie można ani odwołać, ani przełożyć na później. Musisz być zawsze gotowy na przyjęcie tego, co cię spotyka. Czas nie czeka na nikogo. Czas nie podąża za człowiekiem, to człowiek musi podążać za czasem. Czas nieustannie płynie i zabiera ze sobą wszystko.

Gita uczy, że możesz cieszyć się różnymi przedmiotami tego świata, ale nie powinieneś przywiązywać się do nich ani sądzić, że je posiadasz. Takie wewnętrzne wyrzeczenie czy nieprzywiązanie jest jednym z najważniejszych aspektów duchowej wiedzy przekazanej w Gicie.

Dyskurs dwunasty

CZYSTOŚĆ - JEDNOŚĆ MYŚLI, SŁÓW I CZYNÓW

W doczesnym świecie umysł jest najwyższym punktem odniesienia, a zarazem ośrodkiem decydującym o każdym działaniu. Aby wznieść się ponad umysł i uzyskać wgląd z perspektywy atmy - najwyższej, nieśmiertelnej jaźni - musisz osiągnąć stan nieprzywiązania.

Kiedy wyzwolisz się spod wpływu przedmiotów materialnego świata, czyli kiedy osiągniesz stan nieprzywiązania, zmysły nie będą już sprawować władzy nad twoim umysłem. Umysł, który uwolnił się spod ich władzy, staje się przejrzysty. Wówczas dostępujesz wizji najwyższej jaźni, w wyniku czego odczuwasz jedność z całym stworzeniem. Doświadczasz anandy jako swojej jaźni. A ta jaźń jest najwyższą jaźnią, atmą, Bogiem.

Również w Jogasutrach Patańdżalego powiedziano, że nieprzywiązanie to taki stan umysłu, w którym nie ulega on zmysłom ani zewnętrznym przedmiotom. Taki umysł, będąc wolnym od wpływu zmysłów i przedmiotów materialnych, pozostaje czysty i nieskażony złudzeniem. Czystość umysłu osiągniesz wówczas, gdy zaczniesz postrzegać wszelkie przedmioty tego świata jako zjawiska przejściowe. Upaniszady mówią, że wszystko, co należy do fizycznego świata, nawet istoty niebiańskie, jest tymczasowe, złudne i ulega ciągłym przemianom. Jeśli już poznałeś tę prawdę, powinieneś umieć uwolnić się od przywiązań do przedmiotów przyciągających twoje zmysły. Pamiętaj też o tym, że każde przywiązanie stopniowo prowadzi do zniewolenia.

Jak po usunięciu drewna ogień wygasa, tak po usunięciu z zasięgu działania zmysłów przedmiotów materialnych zmysły uspokajają się same. Święte pisma bardzo dobitnie podkreślają, że stan całkowitego nieprzywiązania osiągnął ten, kto za jedyne swe pragnienie uważa urzeczywistnienie czystej świadomości atmy. Takiej osoby nic nie zwiedzie z drogi do celu, nawet świat niebiański, a tym bardziej fizyczny.

W Upaniszadzie Kathaka można znaleźć opowiadanie o młodym chłopcu imieniem Nacziketas, którego chciał usidlić bóg śmierci Jama. Obiecywał mu: „Dam ci wszelkie bogactwa i wszelką władzę nad tym światem, dam ci również wszystkie radości świata niebiańskiego". Nacziketas odpowiedział: „Ten świat, a także wszystkie inne są tymczasowe, one nie będą trwały wiecznie. Nie chcę niczego, co przychodzi i odchodzi. Pragnę jedynie wizji atmy. Pragnę poznać najwyższą, ponadczasową prawdę. Świat ze swoimi więzami i niedolami jest dla tych, którzy ulegają urokowi jego przedmiotów. Mnie one nie interesują".

Załóżmy, że mieszkasz w jakimś domu od dłuższego czasu. Pewnego dnia przenosisz się do innego mieszkania. Pakujesz wszystkie rzeczy, ładujesz na ciężarówkę i zawozisz na nowe miejsce. Najczęściej zabierasz ze sobą również znoszone kapcie i starą miotłę tylko dlatego, że są twoją własnością. Dlaczego tak robisz? Otóż, zniewoliło cię przywiązanie do tych przedmiotów. Poświęcasz tyle uwagi pakowaniu wszystkich tych niepotrzebnych staroci i zabierasz je ze sobą, ponieważ jesteś do nich przywiązany, masz poczucie ich posiadania. A teraz zastanów się nad innym przykładem.

Każda szkoła wyposażona jest w szereg wartościowych przedmiotów. Zwykle w laboratorium znajduje się cenny sprzęt. Ponadto są tam stoły, krzesła, meble, zegar ścienny i inne. Kiedy dyrektor szkoły przechodzi na emeryturę lub do innej placówki, nie odczuwa przywiązania do tych wszystkich dóbr. Opuszcza szkołę nie zabierając ze sobą niczego. Nie martwi się o te przedmioty, gdyż doskonale wie, że żaden z nich nie należy do niego. Są one własnością szkoły lub kuratorium. Zatem odchodzi ze spokojem, gdyż nie czuje przywiązania.

Gdzie występuje poczucie własności, czyli przekonanie, że coś jest moje, tam pojawia się cierpienie. Jeśli uwolnisz się od poczucia własności, nic nie będzie cię wiązać i nie będziesz cierpiał. Za wszystkie te więzy i niedole odpowiedzialna jest świadomość ja i moje. Możesz korzystać ze wszystkich przedmiotów, które znajdujesz na tym świecie, jak dyrektor szkoły. Nie musisz rezygnować ani ze swojej działalności ani z przedmiotów. Porzuć jedynie przywiązanie, które w stosunku do nich odczuwasz. Zrezygnuj z przywiązania do świata i do swych czynów. Inaczej mówiąc, zechciej porzucić owoce swojego działania. Spełniaj swe obowiązki z dystansem, zdając sobie sprawę z przemijalności wszystkich przedmiotów.

Gdy zrozumiesz podstawowe prawo rządzące tym światem, czyli gdy uświadomisz sobie ulotność przedmiotów materialnych, pokonasz przywiązania, które wobec nich odczuwasz. Zanim człowiek się urodzi - kto jest rodzicem, a kto dzieckiem? Przed zawarciem małżeństwa - kto jest żoną, a kto mężem? Relacja rodzic-dziecko pojawia się dopiero po przyjściu człowieka na świat. Przed tym wydarzeniem nie istnieje tego rodzaju związek. Uczucie posiadania i przywiązania pojawia się jedynie podczas krótkotrwałego okresu przejściowego od narodzin do śmierci i spowodowane jest błędnym postrzeganiem świata, jako że twoja zdolność widzenia ograniczona jest do pojmowania fizycznego aspektu rzeczywistości.

Odpowiedzialność za zmartwienia i niedole ponosi twoja postawa wobec świata i wypływające z niej uczucia. Jeśli naprawdę uświadomisz sobie nietrwałość i tymczasowość każdego przedmiotu, poczucie własności zniknie.

Postaraj się zrozumieć zasadę wyrzeczenia. Musisz osiągnąć stan, w którym nie będziesz odczuwał żadnych przywiązań, zarówno na jawie, jak i w stanie marzeń sennych czy głębokiego snu. Przywiązanie ze stanu jawy przejawia się w subtelnej fazie marzeń sennych i głębokiego snu. Stan marzeń sennych można porównać do odbicia w lustrze. Odbijają się w nim refleksy tego, czego doświadczyłeś na jawie. Zatem stan jawy i marzeń sennych są jak przedmiot i jego obraz. Jeśli na jawie obierasz właściwą drogę, to znaczy rozpoznajesz prawdę i kierujesz się nią, będziesz również szedł tą drogą w stanie snu. Jednakże musisz zrozumieć ulotność przedmiotów oddziałujących na twoje zmysły i stopniowo uwalniać się od zależności od nich, porzucając swoje przywiązania.

Wszystko podlega przemianom za sprawą nieustannie płynącego czasu. Świeżo ugotowany posiłek jest aromatyczny i smaczny; stanowi źródło siły i zdrowia. Ale po upływie dwóch dni staje się trujący. To, co było pożyteczne, zdrowe i dobroczynne, po jakimś czasie przemienia się w coś bezużytecznego, niezdrowego i szkodliwego. Ten proces jest nieunikniony.

Podczas wielu żywotów człowieka jego życiowe ścieżki również podlegają zmianom. Ludzkie ścieżki życia można podzielić na cztery kategorie: pierwsza to ścieżka pełna nieszczęść i cierpienia, na której człowiek pragnie uwolnić się od bólu; druga to ścieżka, na której człowiek dąży do materialnego bogactwa i wszelkiego powodzenia w doczesnym życiu; na trzeciej poszukuje on duchowej wiedzy, a czwartą ścieżką podążają mędrcy, czyli ci, którzy osiągnęli już duchową wiedzę. Każdy przechodzi przez te cztery ścieżki wraz z upływem czasu i kolejnych inkarnacji.

Łatwiej jest prześledzić zmiany zachodzące w okresie trwania jednego ludzkiego życia. Człowiek rodzi się jako niemowlę, po kilku latach staje się dzieckiem, dwadzieścia lat później ta sama osoba jest człowiekiem dorosłym, a po następnych trzydziestu latach staje się dziadkiem. To nie są różne osoby, jest to ta sama istota ludzka, która przeobraża się pod wpływem czasu.

Człowiek jest najdoskonalszą istotą we wszechświecie - tak trudno jest urodzić się człowiekiem, a jednak on również zmienia się pod wpływem czasu. Jeśli temu procesowi podlega istota ludzka, tym bardziej podlegają mu inne stworzenia i przedmioty. Niedoskonałością człowieka jest to, że jego ciało fizyczne, tak jak każdy inny przedmiot, ulega nieuchronnym zmianom. Czy te zmiany są korzystne czy też nie, są nieuniknione. A skoro wszystko tutaj zmienia się, należy traktować ten świat jako świat przejściowych zjawisk i nie stwarzać przywiązań do jego przedmiotów ani osób, jak również nie nabywać poczucia własności w stosunku do czegokolwiek i kogokolwiek.

Kim jest ojciec? Kim jest matka? Kim są dzieci? Kim są członkowie rodziny? Kim są przyjaciele? To są nieustannie zmieniające się formy. Nie możesz zastanawiać się nad tym w nieskończoność. Skoro już uświadomiłeś sobie przemijalność tych wszystkich form i związków, jak możesz przywiązywać się do nich? Gita uczy, że człowiek musi rozpoznać zasadniczą niedoskonałość wszelkich form tego świata, polegającą na ich nieuchronnym przemijaniu, i nie przywiązywać się do nich. Są one tylko zjawiskami przejściowymi.

Zatem, pierwszą dyscypliną, którą powinieneś podjąć, jest ćwiczenie nieprzywiązania, a drugą - systematyczna praktyka. Co to za praktyka? Jedną z praktyk jest tapas, czyli wyrzeczenie i asceza. Gdy ludzie słyszą słowo tapas, odczuwają niechęć. Tapas kojarzy się im z wycofaniem się z życia, żywieniem się owocami i korzonkami oraz z umartwianiem się. Prawdę mówiąc, nie jest to żaden tapas. Jest to jedynie poddawanie ciała różnym cierpieniom. Ale to nie ciało trzeba poddać ascezie, lecz umysł i zmysły. Umysł albo popada w lenistwo, gnuśność, niewiedzę i poczucie moje, czyli tamas, albo też w nadmierną aktywność, namiętność i poczucie „tego, który czyni", czyli radżas. Wszystkie te negatywne tendencje tak silnie zakorzeniły się w umyśle, że tylko asceza może je usunąć. Istnieją trzy rodzaje tapasu: fizyczny tapas ciała, tapas mowy i tapas mentalny, umysłowy.

Tapas fizyczny polega na angażowaniu ciała we właściwe działanie, do którego należy wielbienie Boga, wyrażanie Mu wdzięczności, a także służenie wielkim duszom. Jeśli zdobędziesz ich łaskę, egoistyczne aspekty ja i moje będą stopniowo zanikać, a wówczas zaczną rozwijać się w tobie pozytywne cechy oraz tendencje do właściwego działania i właściwego towarzystwa - satsangu, co zainspiruje cię do czytania i studiowania Gity, Ramajany, Upaniszad i innych wielkich świętych tekstów. Ponadto odczujesz potrzebę podjęcia działalności dobroczynnej, na przykład w dziedzinie edukacji, medycyny, na rzecz szpitali, ubogich czy też innych pozytywnych przedsięwzięć. Ludzie od dawna poszukiwali możliwości uświęcenia ziemskiego życia. Jedną z nich było niesienie pomocy najuboższym - oddawano złoto, krowy, ziemię. Jeśli szczerze zaangażujesz się w działalność na rzecz innych, czyny szkodliwe lub zakazane staną ci się obce, a poczucie „tego, który czyni" i własności zniknie. Zaczniesz uwalniać się z więzów takich uczuć. Wszystko to można nazwać fizyczną ascezą lub tapasem.

Tapas mowy to używanie miłych i szlachetnych słów. Głosząc prawdę musisz uważać, żeby nie zranić kogoś surowym lub ostrym słowem. Gita podkreśla, że prawda powinna brzmieć słodko i łagodnie. Język jest boskim instrumentem danym ci przez Boga. Dlatego używaj go tak, by twoje słowa przynosiły radość, pociechę i pomoc. Niech twe myśli koncentrują się na Bogu, a słowa opiewają Jego chwałę, wskazują ścieżkę prawdy i służą przekazywaniu innym twoich najgłębszych duchowych doświadczeń. Jeżeli zwracasz uwagę komuś, kto podąża niewłaściwą drogą, zawsze mów łagodnie i uprzejmie. Pamiętaj o tym, aby żaden fałsz nie skalał twego serca ani mowy. W ten sposób staniesz się adeptem prawdy i zasady niekrzywdzenia.

Podążając ścieżką prawdy możesz spotkać się z trudnymi do rozwiązania dylematami. Pewien mędrzec złożył przysięgę, że nigdy nie skłamie i nikogo nie skrzywdzi, bez względu na okoliczności, a okrutny myśliwy postanowił skłonić go do złamania tej przysięgi. Tropiąc jelenia tak nim pokierował, aby przebiegł on przed domem wielkiego risziego. Mędrzec zauważył zwierzę ukryte w zaroślach. Niebawem zjawił się myśliwy i spytał go, czy widział uciekającego jelenia. Riszi stanął przed dylematem: jeśli powie prawdę, skrzywdzi jelenia, jeśli skłamie, złamie przysięgę.

Mędrzec wybrnął z tej trudnej sytuacji, odpowiadając myśliwemu w sposób dość zagadkowy: „Oczy, które widzą, nie potrafią mówić, a usta, które mówią, nie widzą. Nie mogę sprawić, żeby to, co widzi - mówiło, a to, co mówi - widziało. I to jest prawda". Nawet w najtrudniejszych sytuacjach nie wolno kłamać, chociaż czasami bywa tak, że nie można też powiedzieć prawdy. Jeśli praktykujesz tapas mowy i znajdziesz się w takiej sytuacji, musisz starać się wybrnąć z niej tak, żeby nie splamić się kłamstwem. Nie kłam w żadnych okolicznościach. Jeśli nie można powiedzieć prawdy, lepiej zachować ciszę niż kłamać.

Rozważmy teraz trzeci rodzaj tapasu, czyli tapas mentalny. Ta praktyka wymagać będzie od ciebie kształtowania dobrych cech charakteru i czystych myśli. Twoje myśli odbijają się na twej twarzy. Dlatego mówi się, że twarz jest odzwierciedleniem umysłu. Wszystkie myśli uwidaczniają się na twarzy. Jeśli jesteś przygnębiony, twoja twarz również wyrazi smutek. Jeśli twoje myśli są szlachetne, twarz promienieje.

Boskie myśli, uczucia i idee sprawiają, że czujesz się szczęśliwy. Kiedy gnębią cię złe myśli, to nawet gdybyś próbował uśmiechnąć się do kogoś, twój sztuczny uśmiech zdradzi wewnętrzne wzburzenie. Unikaj takiego stanu. Zawsze staraj się być szczęśliwy. Jak możesz tego dokonać? Czujesz się szczęśliwy za sprawą pozytywnych i szlachetnych myśli. Zatem, musisz starać się panować nad swymi myślami.

Dobrze jest zachowywać ciszę przynajmniej przez kilka godzin dziennie, gdyż wówczas umysł odpoczywa od słów i myśli. Możesz również powtarzać jedno ze świętych imion Boga i skupiać się na Nim. Taka praktyka uspokaja i oczyszcza umysł. Tak jak codziennie bierzesz prysznic, żeby utrzymać w czystości ciało, tak też musisz regularnie poddawać umysł oczyszczającej kąpieli, która odświeży go i uświęci. Wewnętrzna czystość, czyli czystość umysłu, jest równie ważna, jak zewnętrzna czystość ciała. Tę wewnętrzną czystość osiąga się za pomocą takich środków, jak szlachetne myśli, uczucia i czyny.

Prawdziwy tapas to jedność czynów, myśli i słów. Mahatma, czyli wielka dusza, to ktoś, kto osiągnął tę jedność. Jeśli czyjeś myśli, słowa i czyny są rozbieżne, takiej osoby nie można nazwać wielką. Ludzką istotą powodują trzy podstawowe tendencje, tak zwane guny: tamoguna - inercja, pasywność; radżoguna - aktywność, namiętność i sattwaguna - równowaga, harmonia. Tapas oznacza zrównoważenie dwóch pierwszych tendencji: tamogunę można przezwyciężyć radżoguna, a następnie radżogunę usunąć za pomocą sattwaguny. W ten sposób możesz przekształcić te trzy różne jakości w harmonijną jedność. A wówczas twoje myśli, słowa i czyny też staną się jednością. W rezultacie wyzwolisz się nawet spod wpływu sattwaguny, czyli wzniesiesz się ponad wszelkie jakości.

Przypuśćmy, że nadepnąłeś na kolec. Jeśli chcesz go usunąć ze stopy, nie musisz szukać specjalnego narzędzia. Możesz użyć innego kolca, a potem wyrzucić obydwa. Podobnie, obie niższe guny sprawiające ci tyle kłopotów możesz usunąć za pomocą sattwaguny. Dopóki powodują tobą owe niższe tendencje, potrzebujesz sattwaguny. Sattwaguna jest jak złoty łańcuch, radżoguna - jak miedziany, a tamoguna - jak żelazny. Chociaż każdy łańcuch przedstawia sobą inną wartość, wszystkie one wiążą cię i zniewalają.

Gita uczy, że jeśli chcesz przezwyciężyć umysł, musisz stosować regularną praktykę i wyrzeczenie. Praktyka to nie tylko codzienne rytuały religijne. Prawdziwa praktyka to wykorzystywanie ciała, umysłu i języka w taki sposób, aby nie stwarzać przywiązań. Praktyka oznacza podporządkowanie całego życia jednemu celowi, którym jest wzniesienie się do boskiego poziomu. Każde słowo, każda myśl, każdy czyn muszą być czyste i zgodne z prawdą. Na tym polega prawdziwa asceza. Prawda i czystość są doskonałymi narzędziami duchowego rozwoju.

Moim życzeniem jest, abyście rozwijali w sobie te wartości i uświęcali swoje życie.

Dyskurs trzynasty

STRACONY CZAS TO STRACONE ŻYCIE

Pan rzekł w Gicie: „Kto nieustannie o Mnie pamięta, jest Mi bardzo drogi. Dlatego zawsze myśl o Mnie. Ofiaruj Mi swój umysł i wolę. Oddaj Mi wszystko, a z pewnością do Mnie dotrzesz".

Według Gity radość i smutek, zimno i gorąco, korzyść i stratę, krytykę i pochwałę należy przyjmować z niewzruszonym spokojem. Równowaga umysłu jest jednym z licznych przymiotów wielbiciela Boga. Warunkiem niezbędnym dla wykształcenia w sobie tych wszystkich cech jest dyscyplina i wyrzeczenie. Dyscyplina ściśle wiąże się z trzema rodzajami tapasu czyli ascezy: tapasem ciała, umysłu i mowy. Wyrzeczenie zaś polega na zrozumieniu przemijalności wszelkich przedmiotów tego świata i nieprzywiązywaniu się do nich - inaczej mówiąc, chodzi tu o zachowanie postawy świadka. Jeżeli w codziennym życiu będziesz przestrzegał dyscypliny i praktykował nieprzywiązanie, żadna inna praktyka duchowa nie będzie ci potrzebna.

Jeśli chcesz nauczyć się wyrzeczenia i nieprzywiązania, powinieneś już w dzieciństwie wykorzystywać czas na uszlachetnianie i uświęcanie swojego charakteru. W dzisiejszym świecie ludzie podejmują praktykę duchową na starość. Gdy nacieszą się przedmiotami zbytku i zaspokoją zmysły, kiedy już znudzą się doczesnym światem, zwracają się w kierunku wartości duchowych. Większą część życia spędzają w przekonaniu, że nieprzemijającą radość i spokój umysłu przyniosą im przedmioty materialne, życie rodzinne, dzieci, majątek albo pozycja społeczna, po czym rozczarowują się. Nagle uświadamiają sobie pustkę wszystkich dotychczasowych przeżyć, a znalazłszy się u kresu życia, podejmują duchowe praktyki.

W starszym wieku, kiedy pojawiają się różne dolegliwości fizyczne i umysłowe, trudniej jest poddać się rygorom duchowego życia i praktyce. To nie znaczy, że dla ludzi starszych droga duchowego rozwoju pozostaje zamknięta. Lepiej jest zwrócić się ku Bogu późno niż wcale. Nie ma tu ograniczeń czasu, miejsca, czy wieku. Boski nauczyciel powiedział w Gicie: „Myśl o Mnie zawsze i wszędzie". Niemniej jednak stwierdził też, że najlepszym okresem dla zdecydowanego podjęcia ćwiczeń duchowych jest młodość, kiedy narządy zmysłów są sprawne, a kondycja fizyczna i umysłowa najlepsza.

Jeżeli rozpocząłeś praktykę duchową za młodu, to tak jak gdybyś przed podróżą zarezerwował sobie miejsce w samolocie: przychodzisz na lotnisko i wylatujesz zgodnie z planem. Jeśli nie masz rezerwacji, możesz nie dostać biletu. To zależy od okoliczności, zatem musisz być przygotowany na ewentualne przełożenie podróży na później. W podobnej sytuacji są ci, którzy dopiero w starszym wieku zaczęli myśleć o sprawach duchowych. Może się zdarzyć, że osiągną cel, ale nie zawsze tak się dzieje. Gdyby podjęli praktykę duchową w młodości, doskonaląc się długo i systematycznie, dotarliby do celu.

Jeśli za młodu marnujesz czas oraz sprawność narządów zmysłów i ciała oddając się przyjemnościom życia doczesnego, na starość możesz pozbawić się szansy na osiągnięcie najwyższego celu, to jest połączenia się z Bogiem. Nie ma najmniejszego sensu w ofiarowywaniu wspaniałych potraw demonom, a kiedy one zabiorą najcenniejsze składniki, proponowanie resztek Bogu. Ty karmisz demony, a resztki chcesz podarować Bogu! Kiedy wszystkie twoje siły i możliwości zostały pożarte przez demony gniewu, chciwości, pożądania i dumy, zanosisz Bogu to, co po nich zostało. To nie jest właściwa postawa. Bóg nie przyjmie takiej ofiary, dlatego też Pan w Gicie podkreślał, że młodość jest najcenniejszym okresem życia człowieka, zatem należy ją spożytkować na rozwój duchowy.

Jeśli posiadasz jakąś rzecz od dłuższego czasu, zwykle nie doceniasz jej wartości, ponieważ fakt posiadania uważasz za oczywisty. Dopiero gdy ją stracisz i odczujesz jej brak, uświadamiasz sobie, jak bardzo była dla ciebie cenna. Dopóki masz zdrowe oczy, nie doceniasz ich. Kiedy stracisz wzrok, uświadamiasz sobie ich wartość. Gdy cieszysz się dobrym zdrowiem, a wszelkie twoje zdolności rozkwitają, nie zdajesz sobie sprawy z tego, jak wiele zostało ci dane. Lecz gdy stracisz zdrowie, a twój potencjał twórczy osłabnie, gorzko żałujesz, że wszystko to znikło. Narzekanie jest bezcelowe. W młodości pozwoliłeś, aby złe nawyki i złe cechy stały się twoimi przyjaciółmi i głęboko zakorzeniły się w tobie. To one sprawiły, że roztrwoniłeś zdolności w pogoni za przyjemnościami. Niewłaściwe nawyki i cechy, które pielęgnowałeś w młodości, na starość stają się twoimi wrogami.

Najczęściej młodzi ludzie nie wykorzystują właściwie danej im zdolności rozróżniania. Nie używają intelektu, aby odróżnić prawdziwych przyjaciół od wrogów, guru od ucznia, reżysera od aktora. Jeśli nie posługujesz się intelektem w celu zrozumienia sensu życia, czy można nazwać cię człowiekiem? Czym różnisz się od zwierząt? Gdy pojmiesz znaczenie ludzkiego życia i jego doniosłość, kiedy wykształcisz w sobie szlachetne cechy właściwe ludzkiej naturze, zmysły przestaną cię zwodzić.

Obecnie wykorzystujesz Boga dla dobra swojego ciała. Nie używasz ciała, żeby wielbić Boga. Kiedy jesteś chory, modlisz się do Niego o zdrowie. Lecz gdy za młodu cieszysz się dobrą kondycją, nie wykorzystujesz swych fizycznych możliwości dla Boga. Planujesz zająć się kontemplacją i praktyką duchową po przejściu na emeryturę. Może wydaje ci się, że młodość lepiej jest poświęcić zmysłowym przyjemnościom? Kiedy zamierzasz oddać się Bogu? Gdy będziesz już stary i bezsilny?

Jeśli nie spożytkujesz młodości na służenie Bogu, „później" może okazać się za późno. Kiedy dzieci będą się z ciebie natrząsać, nazywając cię „starą małpą", czy wtedy wystarczy ci energii na podjęcie intensywnej sadhany? Kiedy posiwiejesz, gdy trudno ci będzie poruszać się, kiedy oczy odmówią ci posłuszeństwa, a inne narządy zmysłów osłabną, czy wówczas będziesz mógł je efektywnie wykorzystać dla chwały Boga? Nie, to nie będzie już możliwe. W hinduskich pismach świętych znajdziesz takie oto pytanie: „Czy zdążysz choćby wspomnieć Boga, kiedy śmierć przyjdzie po ciebie, a twoi krewni zajmą się przygotowaniami do pogrzebu? Czy będziesz w stanie zagłębić się w Bogu, widząc rozpacz swej żony i dzieci? Czy wówczas powiesz śmierci, żeby zaczekała, bo ty chciałbyś jeszcze choć raz pomyśleć o Bogu?".

Powinieneś zawczasu gromadzić wszystko, co jest niezbędne do postawienia mocnych fundamentów dla szczęśliwej starości. Czy sądzisz, że będziesz miał czas myśleć o Bogu dopiero na emeryturze? Mylisz się. Praktykę duchową trzeba podjąć za młodu. A ty zajmujesz się wyłącznie biznesem, nawet na emeryturze. Marnujesz czas na chodzenie do klubów i tam trwonisz swoje cenne życie. Kiedyś żona zapytała męża: „Czy przynajmniej teraz, na starość, nie mógłbyś pomyśleć o Bogu? Gdy pracowałeś, nie miałeś na to czasu, więc zajmij się tym teraz!". Biznesmen odpowiedział: „Nie mam czasu umrzeć, a co dopiero myśleć o Bogu". Czy uważasz, że śmierć nie przyjdzie po ciebie dlatego, że nie masz czasu umrzeć? Czy śmierć przychodzi na czyjeś życzenie? Nie, czas na nikogo nie czeka, dlatego wykorzystuj go właściwie, gdy jeszcze nim dysponujesz.

Śmierć wspomagana przez armię żołnierzy zwanych chorobami tylko czeka, aby wszcząć wojnę z ludzkim ciałem. Człowiek zaatakowany przez chorobę i śmierć umiera w pożałowania godny sposób. Jednak żadna wroga armia nie zaatakuje tych, którzy zaskarbili sobie łaskę Boga. Zatem musisz zdobyć tę łaskę w młodych latach i zawczasu przygotować się na spotkanie z armią chorób i śmiercią. Nade wszystko musisz być głęboko przekonany, że życie jest bardzo daleką podróżą. Wszystkie inne wyprawy - czy to autobusem, pociągiem czy samolotem, trwają krótką chwilę. Lecz podróż życia potrwa o wiele dłużej. Musisz przygotować się na wszelkie ewentualności tej drogi, gdyż w przeciwnym razie będziesz cierpieć, stając w obliczu różnych problemów. Na wagonach pociągów towarowych zwykle umieszcza się datę ich powrotu do macierzystej stacji. Po wykorzystaniu wagon odsyła się w oznaczonym terminie. To samo dotyczy wagonu, którym jest twoje ciało. Bóg wypisał na nim datę powrotu, lecz ty nie zdajesz sobie z tego sprawy.

Nie wiesz, że musisz wrócić, ponieważ zapomniałeś o tym. Jeśli chcesz cieszyć się życiem w późniejszym wieku, musisz zaskarbić sobie łaskę Boga w młodości. W ludzkim życiu bardzo ważne są dzieciństwo i młodość. Nie zdając sobie sprawy z wartości tych okresów życia, marnujesz czas młodości. Używasz złotego kielicha wysadzanego drogocennymi kamieniami do banalnych celów. Aby podtrzymać ogień zmysłów, stosujesz jako opał kosztowne drewno sandałowe. Naczynie jest drogocenne, opał również, lecz posiłek, który ugotujesz jest bezwartościowy i niesmaczny. Swe ciało i dany ci boski opał trwonisz na bezsensowne i błahe przyjemności. Cenne naczynie, jakim jest twoje ciało, zaśmiecasz bezwartościowymi detalami w pogoni za przyjemnościami. Używasz złotego pługa, a nie uprawiasz nic poza bezużytecznymi chwastami.

Pole twojego serca jest najcenniejsze i najświętsze. Boski nauczyciel mówi, że należy ono do Niego. Mówi też, że On jest zarówno polem, jak i tym, który o tym polu wie wszystko. Jest jedynym właścicielem twojego serca i ciała. Identyfikuje się z nimi. A ty co robisz z tym świętym sercem i ciałem? Używasz złotego pługa, aby wyhodować bezwartościowe plony zmysłowych przyjemności. Ten, kto zdaje sobie sprawę ze świętości serca i jego uczuć, nie użyje ich w sposób niewłaściwy. Celem ludzkiego życia jest dobro i pomyślność wszystkich ludzi, a także odkrywanie boskiego światła w każdym sercu i umyśle. Aby osiągnąć ten cel, musisz podążać świętą ścieżką prowadzącą do połączenia się z Bogiem. Tylko wtedy będziesz mógł powiedzieć, że uświęciłeś swe życie i nadałeś mu boski wymiar.

Bardzo trudno jest uzyskać ludzką postać. Cóż jest tak szczególnego w ludzkim życiu? Dlaczego tak trudno je otrzymać? Jako człowiek możesz doznawać tych przyjemności życia, które są również udziałem zwierząt i ptaków. Zatem, dlaczego ludzkie życie jest tak szczególne i cenne? Otóż jedynie człowiek dysponuje zdolnością rozróżniania pomiędzy dobrem i złem, jedynie człowiek może wznieść się ponad przywiązania i awersje. W tym celu musisz użyć danego ci intelektu i wybierać pomiędzy sposobem życia zwierzęcia, a stylem życia właściwym człowiekowi. Nie rozpoznając tego, co jest najwyższą jaźnią, a co niższą, stajesz się ofiarą podniecenia i niepokoju. Nie odnajdujesz wewnętrznego spokoju, ponieważ podążasz niewłaściwą drogą.

Młodzi ludzie powinni zdecydowanie podejmować tapas fizyczny, mentalny oraz tapas mowy i w ten sposób dać przykład światu. Musisz użyć radżoguny, aby przezwyciężyć tamogunę, a następnie sattwaguny, żeby wyzwolić się spod wpływów radżoguny. Nie osiągniesz równowagi, dopóki twym sercem rządzić będą zarówno namiętności, jak i bezwład. Kiedy twój umysł jest czysty, możesz mieć nadzieję na wypełnienie go szlachetnymi ideami, lecz jeśli jest zaśmiecony bezwartościowymi myślami, jak wypełnisz go czymś wielkim i wzniosłym? Skoro zapełniłeś głowę niepotrzebnymi głupstwami, najpierw musisz ją z nich opróżnić, a dopiero potem będziesz mógł napełnić ją boskimi uczuciami i uświęconymi myślami.

Wielu z was prowadzi bezsensowne życie. Z płaczem przychodzicie na ten świat i z płaczem umieracie. Pomiędzy narodzinami i śmiercią również płaczecie z najrozmaitszych powodów. A czy płaczecie patrząc na upadek dharmy? To jest powód do płaczu. Winniście spożytkować swoje siły i zdolności w celu ratowania dharmy od upadku i leczenia ran, które są wynikiem jej schyłku. Czym jest dharma? Dharma to ciągłe pamiętanie o Bogu i nieprzerwane kontemplowanie Jego chwały; to wykonywanie codziennych obowiązków z myślą o Nim. Gita nie uczy, że masz porzucić rodzinę, wszelkie dobra, które posiadasz i odejść do lasu. Nie! Dbaj o rodzinę, wypełniaj swoje obowiązki, ale Uwagę skupiaj na Bogu. Cokolwiek robisz, nie zapominaj o tym najwyższym celu. Jeśli stracisz Go z oczu, zgubisz się i zejdziesz na złą drogę. Zatem, miej na uwadze boski cel i spełniaj swe codzienne obowiązki, nieustannie pamiętając o Jego obecności.

Przede wszystkim nie pozwól, aby jakikolwiek fałsz wkradł się w twe słowa. Musisz dołożyć wszelkich starań, aby zawsze mówić prawdę. Niektórzy sądzą, że w pewnych sytuacjach można nieco prawdę zmodyfikować, albo powiedzieć jakieś kłamstwo. To nie jest właściwe postępowanie. W trudnych okolicznościach należy posłużyć się intelektem i zachować milczenie, zamiast mówić prawdę niepotrzebnie albo kłamać. Jeśli mówisz prawdę, rób to w sposób miły i łagodny. Nie wyrażaj prawdy w ostrych słowach, ani nieprawdy w miłych. Trudne sytuacje to testy dla ciebie - musisz wiedzieć, jak je rozwiązać, unikając mówienia nieprawdy. W pewnych okolicznościach będziesz zmuszony zachować się wyjątkowo ostrożnie. Twoim zadaniem jest wiedzieć, jak używać słów, aby nie ranić innych. Powiadają: „Szczęśliwy jest ten, kto potrafi rozmawiać z każdym tak, że nigdy nikogo nie rani". Zatem, nie rań nikogo i nie pozwalaj ranić siebie. A oto krótka historyjka.

Pewna niewiasta uczestniczyła w spotkaniu podobnym do naszego tutaj. Z wielką uwagą słuchała wykładu pandita, który objaśniał treść Ramajany i między innymi powiedział, że mąż powinien być jedynym celem życia żony. „Obowiązkiem żony jest uszczęśliwiać i zadowalać męża - mówił. Zawsze traktuj męża jak Boga". Kobieta wróciła do domu. Wykład wywarł na niej tak silne wrażenie, że postanowiła wcielić w życie wszystko, co usłyszała. Gdy mąż wrócił do domu, wzięła dzban z wodą i wylała na jego stopy, zanim zdążył zdjąć buty. Sądziła, że w ten sposób oddaje mu boską cześć. Mąż poczuł się zażenowany. Wszedł do domu i usiadł, by zdjąć buty i wysuszyć stopy, ale zanim zdążył cokolwiek uczynić, żona rzuciła się do jego stóp, żeby to zrobić za niego.

Zaniepokojony jej dziwnym zachowaniem zadzwonił po lekarza. Nie wiedział, że żona uczęszcza na wykłady o świętych pismach. Lekarz stwierdził atak histerii i przepisał jej tabletki uspokajające. Następnego dnia żona znów udała się na wykład. Tym razem pandit mówił o iluzoryczności związku między mężem i żoną. „Kim jest mąż? Kim jest żona? Nic nie trwa wiecznie. Wszystko jest tymczasowe i przejściowe. Nic nie istnieje naprawdę". Na koniec jeszcze dodał: „Jedynie Bóg jest prawdą". Żona wróciła do domu i udała się do pokoju modlitwy.

Tego dnia mąż wrócił z pracy nieco wcześniej niż zwykle, gdyż niepokoił się o stan zdrowia żony. Zastał drzwi zamknięte na klucz, więc zapukał i poprosił, żeby mu otworzyła. Z pokoju modlitwy usłyszał jej głos: „Nie istnieje matka, nie istnieje ojciec, nie ma domu, nie ma nic, i nawet mąż nie istnieje". Bardzo zatrwożył się jej zachowaniem. Na szczęście udało mu się skłonić ją do otworzenia drzwi. Wszedł do domu i natychmiast zadzwonił po psychiatrę. Psychiatra przyszedł, porozmawiał z nią i postawił diagnozę. Stwierdził, że wykłady, których wysłuchała, wywarły zbyt silny wpływ na jej psychikę. Poradził mężowi, aby uniemożliwił jej uczęszczanie na te zajęcia. Zatem poinformowano kierowcę i resztę służby, że pani nie może wychodzić z domu.

W wyniku tych przedsięwzięć kobieta przez dwa dni nie wychodziła na nauki, a jej zachowanie wróciło do normy. Tak więc postawa nieprzywiązania, którą demonstrowała, była tymczasowa i sztuczna. Mąż

bardzo się cieszył powrotem żony do normalności. Ale po miesiącu znów udała się na wykłady. Tym razem uczony objaśniał Gitę. Wykładał o obowiązku mówienia prawdy. Tego samego dnia wieczorem mąż z żoną udali się na przyjęcie weselne.

Ceremonia zaślubin trwała. Według tradycji panującej w tamtej okolicy każda starsza osoba powinna dotknąć i pobłogosławić naszyjnik panny młodej, co wróży pomyślność. Ojciec panny młodej podszedł do owej niewiasty i zapytał: „ Jak się czuje pani matka? Czy wszystko w porządku?". To były grzecznościowe pytania, chodziło o krótką wymianę zdań z gościem. Tymczasem ona, błogosławiąc ten ślubny klejnot, odpowiedziała: „Moja matka czuje się dobrze, ale tydzień temu nagle zmarła moja teściowa". Kobieta siedząca obok zapytała ze zdziwieniem: „Dlaczego powiedziałaś o tak tragicznym wydarzeniu w chwili, gdy błogosławiłaś naszyjnik, który ma przecież zapewnić długie i szczęśliwe życie młodej parze?". A ta odrzekła: „Czy miałam skłamać z uwagi na sytuację? Nie, nigdy nie skłamię. To prawda, że moja teściowa zmarła w zeszłym tygodniu". Jakaś inteligentna, młoda dama siedząca w pobliżu dorzuciła: „To oczywiste, że trzeba mówić prawdę, przedtem jednak należy rozważyć, czy mówiąc ją w danych okolicznościach, nie popełni się nietaktu".

Kiedy słuchasz duchowych nauk, chciałbyś natychmiast wprowadzać je w życie bez względu na okoliczności, w jakich się znalazłeś. Ten twój „słomiany zapał" trwa zwykle jeden dzień. Nie jest to właściwa droga duchowego rozwoju. Powinieneś używać intelektu, aby zrozumieć sytuację, zanim zaczniesz cokolwiek mówić. Prawda jest królewską drogą prowadzącą do boskiego celu. Twoja mowa nie może zostać skażona kłamstwem. Ciało nie może zostać splamione czyjąś krzywdą. Umysł nie może być skażony złymi emocjami. Warunkiem dostąpienia wizji Boga jest czystość mowy, ciała i umysłu.

Zwłaszcza studenci powinni starać się mówić prawdę; muszą również uważać, aby nie mówić za dużo i niepotrzebnie nie ranić innych. Kontroluj to, co mówisz. Jeżeli będziesz wskazywał komuś różne jego wady powołując się na prawdę, na pewno nie dojdziecie do porozumienia. Nie powinieneś też odczuwać do nikogo niechęci czy nienawiści. Gdy twe serce wypełni miłość, twoje słowa zawsze będą brzmiały słodko, zniknie też problem niechęci. Nawet jeśli pojawi się gniew, szybko przeminie.

Ludzi można podzielić na cztery typy. Gniew człowieka o naturze sattwicznej, zrównoważonej, będzie krótkotrwały, ustąpi natychmiast. Gita mówi, że taka osoba jest wielką duszą. Osoby należące do drugiego typu będą odczuwać gniew przez kilka minut. Ludzie trzeciego rodzaju odczuwają gniew przez cały dzień, a pozostali gniewają się całe życie. W Gicie Pan wyraził to w następujący sposób: „Gniew dobrego człowieka jest jak pismo na wodzie - szybko znika. Gniew osób należących do drugiego typu jest jak pismo na piasku - ulega zatarciu od razu lub za chwilę. Gniew ludzi trzeciego rodzaju jest jak pismo na kamieniu. Po bardzo długim czasie ulegnie erozji. A gniew osób czwartego typu jest jak pismo wyryte na żelaznej płycie - nigdy nie ulegnie zniszczeniu, chyba że się ją stopi i odleje na nowo. W takim przypadku konieczna jest transformacja w ogniu.

Gita jest skarbnicą nauk odnoszących się do różnych aspektów życia codziennego. Wprowadzenie ich wszystkich w czyn jest niemożliwe. Powinniście wybrać te, które możecie bezpośrednio zastosować w waszym obecnym życiu i ściśle ich przestrzegać. Ta praktyka w krótkim czasie przyniesie wam korzyści i pozwoli posunąć się naprzód w podróży do duchowego celu.

Dyskurs czternasty

PAMIĘTAJ O BOGU, ZAPOMNIJ O ŚWIECIE

Czas jest najcenniejszą wartością tego świata. Przemyśl, jak spędzasz swój cenny czas. Twoim najważniejszym obowiązkiem jest
ofiarować ciało, pracę i czas Bogu, który jest ucieleśnieniem czasu.

Stracone zdrowie można niekiedy odzyskać przy pomocy leków. Natomiast stracony czas przeminął bezpowrotnie. Nie ma sposobu, aby go odzyskać i ponownie wykorzystać. Zatem musisz dołożyć wszelkich starań, żeby tak cenny czas spożytkować na uświęcone cele. Czas jest nieskończony, zawsze płynie. Czas dany tobie jest mikroskopijną cząstką owej nieskończoności. Wielu z was marnuje życie sądząc, że świat fizyczny jest jedyną rzeczywistością. W rezultacie spędzacie dany wam czas na zapewnianiu sobie trywialnych przyjemności życia. Gdybyście głęboko zastanowili się nad tym, co naprawdę osiągnęliście, z żalem uświadomilibyście sobie, że zmarnowaliście ten drogocenny dar.

Kiedy się rodzisz, płaczesz, ponieważ znalazłeś się tu, nie wiedząc, kim jesteś i skąd przyszedłeś. Jeśli poświęcisz całe życie wyłącznie na sprawy związane ze swoją fizyczną egzystencją, to kiedy będziesz miał czas na odkrycie, kim naprawdę jesteś? Masz przed sobą cel wyższy, niż jedynie ten, by zadbać o swoje ciało. Rozpoczynasz życie od ko'ham - kim jestem?, a powinieneś zakończyć je so'ham - jestem

Nim, jestem Bogiem. Musisz rozpoznać w swym Ja boską jaźń i zakończyć życie w praśanti - najwyższym spokoju, który jest twoją prawdziwą naturą. Niestety, większość z was skupia całą swoją uwagę na doczesnych przyjemnościach, nie zastanawiając się nad ich konsekwencjami.

Kiedy żaba widzi przed sobą muchę lub robaka, odczuwa silne pragnienie: skoczyć, połknąć go i rozkoszować się jego smakiem. Za żabą leży przyczajony wąż, gotów ją złapać. Wąż odczuwa pragnienie zjedzenia żaby, która w tym momencie nie zauważa grożącego jej niebezpieczeństwa. Lecz wąż nie wie, że nad nim kołuje już jastrząb, który pochłonięty pragnieniem zjedzenia węża, nie widzi gotowego do strzału myśliwego.

Tak samo zachowuje się człowiek; zaabsorbowany zaspokajaniem swych pragnień, nie zauważa czyhających nań niebezpieczeństw. Marnujesz czas, nie zdając sobie sprawy z grożących ci konsekwencji i nieszczęść. Nie wiesz, kiedy, gdzie i w jakich okolicznościach mogą się one pojawić. Zatem uświęcaj swoje życie, wykorzystując na ten cel każdą daną ci chwilę, uświadamiając sobie jej wartość.

Możesz wydać miliony dolarów na różne przedmioty, ale za żadne pieniądze nie odkupisz czasu, który minął. Najcenniejsza jest młodość. Ona zapewnia ci najlepsze możliwości właściwego wykorzystania czasu i uświęcenia życia. Okres młodości jest jak prąd wartkiej rzeki - nie można go zawrócić. Dzisiejsza młodzież musi zdać sobie z tego sprawę. Wykorzystaj ten czas właściwie, a osiągniesz spełnienie. Uświadamiaj sobie mnogość aspektów koła czasu, zrozum jego doniosłe znaczenie. Zawsze miej na uwadze wyższy cel swojego życia.

W Bhagawadgicie w rozdziale o oddaniu powiedziano, że czas jest najważniejszym czynnikiem w ludzkim życiu. Pan obiecuje tam, że nawet jeśli nie zdołasz osiągnąć całkowitego poczucia nieprzywiązania w stosunku do przedmiotów tego świata, On pobłogosławi twe życie. Jednak dany ci czas powinieneś wykorzystać na spełnianie swych obowiązków, wielbiąc Go w ten sposób, i ofiarowywać Mu każdą swą czynność oraz uświadamiać sobie Jego wszechobecność. Kriszna powiedział Ardżunie: „Spełniaj swój obowiązek, Ardżuno! Jeśli musisz walczyć, to walcz! Lecz walcz, myśląc o Mnie! Wówczas nie popełnisz grzechu. Jeśli ofiarowujesz Mi wszystko i stale odczuwasz w swoim sercu Mą obecność, nie ponosisz żadnych konsekwencji swych czynów. Nie wymagam, abyś w odosobnieniu odbywał pokutę lub odszedł od krewnych. Nie musisz porzucać rodziny, domu ani tego wszystkiego, co posiadasz. Cokolwiek czynisz, myślisz, mówisz, słyszysz lub widzisz - traktuj to jako Moją wolę i wszystko to ofiaruj Mnie, oddaj Mi swój umysł i intelekt, a zapewniam cię, uświęcę twe życie i doprowadzę cię do zbawienia".

Niestety, obecnie nikt nie podejmuje wyrzeczenia, ani też nie wykazuje determinacji, głębokiej wiary i gotowości do całkowitego oddania Bogu umysłu i intelektu. Dzisiejszym ludziom brak jest wiary. Musicie rozwinąć w sobie silną wiarę. Nie wiecie, co czeka was w przyszłości, gdzie się znajdziecie i w jakich okolicznościach. Jedynie Bóg to wie. Jeśli potraficie oddać Mu się całkowicie i ofiarować Mu wszystko, On zawsze i wszędzie będzie was chronił. Takie wyrzeczenie wymaga silnej wiary i otwartości umysłu, a także determinacji i stanowczości - bez tego nie można osiągnąć celu.

Mały ptaszek złożył jaja na brzegu oceanu, mając nadzieję na spokojne życie. Tymczasem przyszła fala i zmyła je do oceanu. Ptaszek jeszcze wiele razy składał jaja, ale fale zabierały mu je. Z czasem rozgniewał się na ocean. Pomyślisz może: jak taki mały ptaszek poradzi fobie z ogromnym oceanem? Ale on nie myślał o tym, że jest małym tworzeniem niezdolnym do zmierzenia się z oceanem. Nie, wręcz przeciwnie. Postanowił wypić cały ocean. Dzień i noc stał na brzegu, zanurzał dziób, nabierał wodę i wylewał ją na brzeg. Wierzył, że uda mu się opróżnić ocean, a pracował z wielką determinacją. Kiedy zrozumiał, że sam niewiele zdziała, zwrócił się o pomoc do orła Garudy, który służy za pojazd Panu Wisznu. Za jego wstawiennictwem zdobył łaskę Pana. W tej sytuacji ocean przestraszył się i pokornie przeprosił małego ptaszka. Zapewnił, że fale nigdy już nie będą niszczyć jaj. Jak mały był ptaszek, a jak olbrzymi ocean! Ty też myślisz o sobie, że jesteś bezsilny, lecz nigdy nie poddawaj się rozpaczy, ani nie trać nadziei. Nie powinieneś czuć się przytłoczony przeświadczeniem, że tak mało znaczysz wobec nieskończoności, wszechobecności i wszechmocy Boga. Być może pomyślisz: dlaczego Bóg miałby zwracać na mnie uwagę? Cóż mogę Mu dać, skoro cały kosmos należy do niego? Jeśli nawet aniołowie i istoty niebiańskie nie oglądają Go, jak ja mogę mieć nadzieję na to, że kiedykolwiek ujrzę Jego postać? Taki sposób myślenia nie zaprowadzi cię daleko. Poniżanie samego siebie uniemożliwia zarówno odbieranie łaski Boga, jak i zdolność służenia Mu. Nie ulegaj tego rodzaju słabościom. Wprowadź Boga do swojego serca i powiedz Mu: „Najukochańszy Panie! Wiem, że zamieszkujesz cały Wszechświat, ale jesteś również tu, w moim sercu. Potrafię zatrzymać cię, zawsze będziesz we mnie. To prawda, że jesteś największy z największych. Lecz jesteś także najmniejszy z najmniejszych. W tej małej postaci zawsze żyjesz w moim sercu". Aby połączyć się z Bogiem i czerpać ze źródła jego mocy, konieczna jest silna wiara w siebie i zdecydowane dążenie do całkowitego oddania Mu swego serca.

Gautama Budda, dzięki niezwykłej determinacji i wyrzeczeniu, osiągnął stan nirwany. Pewnego dnia jego ojciec dowiedział się, że Budda żebrze o jałmużnę, posłał więc do niego posłańca z wiadomością: „O moje dziecko, twój dziadek był królem, twój ojciec jest królem i ty też jesteś królem. Słyszałem, że ty, który pochodzisz z królewskiego rodu, musisz prosić o jedzenie. W moim królestwie nie brakuje niczego - możesz mieć wszystko, czego zapragniesz. Cierpię niewypowiedziany ból wiedząc, że ty, który mógłbyś rozkoszować się wszelkimi wygodami życia w pałacu, żebrzesz i śpisz na twardej ziemi. Proszę, wróć do pałacu. Powitam cię z radością. Całe królestwo będzie twoje".

Budda wysłuchał wszystkiego nie wykazując zainteresowania doczesnymi sprawami i przekazał królowi następującą odpowiedź: „Tak, mój dziadek był królem, mój ojciec jest królem i ja też byłem królem. Lecz teraz jestem sannjasinem i wyrzekłem się doczesnego świata. Wierzę, że moi prawdziwi przodkowie również byli sannjasinami. Jeśli chcesz, bym wrócił, odpowiedz mi na kilka pytań: Czy potrafisz uwolnić mnie od śmierci? Czy potrafisz uwolnić mnie od choroby? Czy możesz uwolnić mnie od starości? Czy dysponujesz mocą, która wybawiłaby mnie od tego zła? Jeśli odpowiesz twierdząco, wrócę do pałacu". Budda zrozumiał, że przychodzimy na ten świat, by doświadczać smutku - życie niesie ze sobą cierpienie, a jego koniec jest również smutny. Budda zrozumiał to, gdy na własne oczy zobaczył niedole ludzkiego życia, cierpienie i śmierć. Od tej chwili nie potrafił już cieszyć się doczesnym życiem.

Życie Buddy powinno stanowić dla ciebie lekcję. W tym krótkim czasie, który otrzymałeś w postaci życia, musisz poznać swoją tożsamość. To jest twój jedyny cel. Twoje ciało składa się z pięciu żywiołów i któregoś dnia ulegnie rozpadowi. Jedyną wieczną istotą jest Ten, kto zamieszkuje twoje ciało. Owa istota nie podlega chorobie, starości ani śmierci. Gdy zrozumiesz, że jest ona Bogiem, poznasz prawdę i doznasz nieprzemijającego spokoju.

W XIII rozdziale Gity wyjaśnione są pojęcia kszetra i kszetradżnia. Kszetra znaczy pole, a sylaba dżnia odnosi się do najwyższej świadomości. Zatem kszetradżnia to ten, który wie, ten, który zna pole, ma świadomość. Czym jest kszetra, pole pozbawione świadomości? Tym polem jest ciało, czyli miejsce przebywania świadomości. Zatem na ziemi Bóg zamieszkuje ciało. Jest ono Jego ziemską rezydencją.

W codziennym życiu powiadasz „moje ciało". Zatem przyznajesz, że ono jest twoje, czyli ty nie jesteś nim. Ten, który mieszka w twoim ciele, uważa je za swoją własność. Kiedy mówisz o czymś „to jest moje", stwierdzasz, że ty i dany przedmiot to dwie różne rzeczy.

Mówiąc „to jest moja chusteczka" nie utożsamiasz się z nią. Mówiąc „to jest moje ciało", także stwierdzasz, że jesteś czymś różnym od ciała. Zaś Pan powiada, że pole należy do Niego. Z tego wynika, że może je opuścić, kiedy zechce.

Ciało zostało ci podarowane, abyś mógł uświadomić sobie, kim naprawdę jesteś, abyś mógł rozpoznać Tego, który jest jego mieszkańcem. Bez ciała nie byłbyś w stanie dowiedzieć się o Nim. Nie mógłbyś, wykonać żadnej czynności, ani żadnej praktyki duchowej. Wszystkie czynności wykonujesz przy pomocy ciała. Ciało składa się z 20 elementów: pięciu narządów poznania, pięciu narządów działania, pięciu sił witalnych i pięciu powłok. Jeśli dodasz do nich niższy umysł (manas), moc rozróżniania (buddhi), siedzibę uczuć w sercu (czitta) i ego (ahamkara), to razem z wewnętrzną atmą otrzymasz 25 elementów tworzących istotę ludzką. Wiedzę o ciele i zamieszkującym go duchu określa się słowem sankhja. Ścieżka prowadząca do nabycia tej wiedzy, sankhjajoga, została omówiona w II rozdziale Gity.

Ci, którzy rodzą się i żyją w iluzji, nie zdają sobie sprawy z tego, czym jest maja. Cały świat jest mają, czyli iluzją, przywiązania są mają, rodzina jest mają, śmierć, to, co postrzegasz i to, o czym myślisz -

wszystko jest mają. Życie jest mają. Gdzie są ci królowie i władcy, którzy byli tak dumni ze swych dokonań? Wszyscy zostali zmiażdżeni kołem czasu. Dni, miesiące, lata, epoki roztapiają się w sobie nawzajem. Czas jest ciągłym przepływem, falą. Wszystko i wszyscy, każdy przedmiot i każdy człowiek znoszony jest przez tę falę. Coś, co płynie z falą czasu, nie może stanowić oparcia dla czegoś, co również
zmiatane jest falą przemijania.

Kto kogo może tu ocalić? Jedyną istotą, której nie zmiatają fale czasu. jest Bóg. Jedynie On stanowi opokę. Jest on stałym brzegiem niekończącej się rzeki czasu. Trzymaj się Go - oto cały sekret życia i znak szczególny prawdziwego człowieka. Uwierz w Boga, a nie w świat - oto sposób życia, który pozwoli ci czerpać z niego radość. Zawsze pamiętaj o trzech podstawowych zasadach: po pierwsze - nie zapominaj o Bogu, po drugie - nie wierz w świat, po trzecie - nie bój się śmierci. Oto trzy najważniejsze dla ludzi zalecenia.

W Gicie wymieniono 64 cechy, którymi powinien odznaczać się wielbiciel Boga. Niemożliwe jest jednak, aby człowiek rozwinął je "Wszystkie. Możesz realizować jedną lub dwie z nich, nie będziesz potrzebował niczego więcej, to wystarczy. Niezachwianie wierz w Boga! W pudełku znajduje się 50 zapałek. Wystarczy użyć jednej z nich, nie musisz zapalać wszystkich. To samo dotyczy owych 64 cech idealnego wielbiciela - wystarczy, że doprowadzisz do perfekcji jedną. Najważniejszą z nich jest prema, czyli bezinteresowna miłość. Swami często mówi: „Miłość jest Bogiem, Bóg jest miłością. Żyj w miłości". Żyjąc w miłości stapiasz się z Bogiem, a wówczas On bierze na siebie odpowiedzialność za twoje życie. Kriszna powiedział: „Kto głęboko we Mnie wierzy, szczerze się Mnie oddaje i wszystko Mnie pozostawia, jest Mi bardzo drogi i bliski".

Prawdziwe bhakti, czyli oddanie Bogu, nie oznacza jedynie przeprowadzania różnych religijnych rytuałów, takich jak śpiewanie nabożnych pieśni, intonowanie mantr, odmawianie cichych lub wspólnych modlitw, czy medytowanie. Oddanie to głęboka, niezachwiana wiara w Boga. Istnieją cztery typy wielbicieli: pierwszy to ten, który modli się do Boga w ciężkich chwilach o złagodzenie bólu lub cierpienia. Jedynie przy okazji trudnych doświadczeń życiowych myśli o Bogu i wielbi Go. Drugi prosi Boga o zdrowie, wysoką pozycję, udane potomstwo i długie życie w dostatku. Większość ludzi tęskni za materialnymi dobrami, nie zdając sobie sprawy z tego, że ich prawdziwym bogactwem jest mądrość i prawy charakter, że najcenniejszym klejnotem - boska miłość. Zależy im na zdobywaniu doczesnych dóbr, ale nie rozumieją głębszego znaczenia wszystkich tych zewnętrznych symboli ziemskiego bogactwa.

Trzecim typem jest ktoś, kto z determinacją poszukuje prawdy, zadając sobie pytania: Gdzie jest Bóg? Kim jest Bóg? Jak mogę dotrzeć do Boga? Jaki jest mój związek z Bogiem? Kim jestem? Na tym etapie dążysz do zdobycia duchowej wiedzy. Zatem najpierw starasz się odpowiedzieć sobie na pytanie: Kim jestem? Czym jest ten świat? Jaki jest mój cel? Aby dowiedzieć się tego, poszukujesz wielkich nauczycieli, słuchasz ich nauk, służysz im i studiujesz święte pisma. Nabyta w ten sposób wiedza pośrednia z czasem zostaje potwierdzona twoim bezpośrednim, wewnętrznym doświadczeniem, a wówczas stajesz się tym, który wie, dżnianinem. Dżniana oznacza wiedzę. Czy wiedzę świecką? Nie. Dżniana nie ma nic wspólnego z wiedzą o tym świecie. Dżniana jest wiedzą duchową, transcendentalną, która przewyższa wszelką inną wiedzę. Jest mądrością pochodzącą z bezpośredniego doświadczenia jedności - istnieje Jeden bez drugiego.

Zajmowanie się jedynie sprawami tego świata pogrąży cię w smutku. Jeśli swoje postrzeganie oprzesz wyłącznie na wiedzy świeckiej, będziesz doznawał różnych reakcji na różne doświadczenia. Przypuśćmy, na przykład, że silnie uderzyłeś ręką w stół. W danej chwili przyniosło ci to zadowolenie, ponieważ odczuwałeś taką potrzebę. Ale zaraz potem ku swojemu zdziwieniu zauważasz, że stół oddał ci to uderzenie - zabolała cię ręka. Na poziomie tego świata zawsze doświadczasz reakcji, to znaczy odpowiedzi. Cokolwiek uczynisz, powiesz lub pomyślisz, odbije się na tobie i powróci do ciebie jak echo.

Na poziomie duchowym nie istnieje żadne odbicie, żadna reakcja. Istnieje jedynie doświadczenie transcendencji, stanowiące źródło prawdziwej wiedzy. Nie znajdziesz tam przedmiotów, które odpowiedzą reakcją, niczego, co mogłoby się odbić i wrócić jak echo, ponieważ nie istnieje nic oddzielnego. Wszystko jest jednością. Jeśli istnieje oddzielny byt, czyli coś drugiego, zawsze pojawia się pragnienie, aby albo to posiąść, albo od tego uciec, innymi słowy - powstaje uczucie pożądania lub niechęci. Lecz kiedy doznajesz jedności, nie postrzegasz niczego ani nikogo innego, a wówczas nie może pojawić się ani pożądanie ani awersja. Ten stan można nazwać stanem najwyższej wiedzy, najwyższego poznania. W tym podniosłym stanie nie postrzegasz niczego, co byłoby oddzielne od jaźni. Trwasz w najwyższej błogości, opisywanej jako sat-czit-ananda, czyli istnienie-świadomość-szczęśliwość. A oto pewna historia ilustrująca cztery typy oddania, które omówiliśmy.

Pewien bogaty człowiek, który miał cztery żony, wyjechał za granicę i spędził tam kilka miesięcy. Przed powrotem do domu napisał do swych żon, że wraca za kilka tygodni i chciałby przywieźć im to, czego najbardziej pragną.

Czwarta żona, najmłodsza, miała najwięcej pragnień. Napisała: „Drogi mężu! Proszę, przywieź mi klejnoty, kilka jedwabnych sari i różne modne drobiazgi, jakie znajdziesz w tym kraju". Mąż kupił wszystko, o co prosiła. Trzecia żona cierpiała na rozmaite dolegliwości. Posłała mężowi spis leków, wyrażając nadzieję, że zagraniczne lekarstwa poprawią jej samopoczucie.

Druga żona wykazywała wielkie zainteresowanie sprawami duchowymi. Poprosiła go o dostępne tam książki, opisujące życie wielkich świętych i ich doświadczenia. Zawsze szukała inspiracji w dobrych książkach o tematyce duchowej. Natomiast pierwsza żona napisała: „Najdroższy! Nie potrzebuję niczego, będę bardzo szczęśliwa, gdy cały i zdrowy wrócisz do domu!".

Mąż przywiózł wszystko, o co prosiły żony: najmłodszej czwartej Żonie - biżuterię i jedwabne sari, trzeciej - najnowsze leki, drugiej - wspaniałe woluminy świętych ksiąg. Następnie udał się do pokojów pierwszej żony, która napisała: „Przyjedź do domu szczęśliwie. Nie pragnę niczego poza tobą". Pragnęła tylko jego! Pozostałe trzy żony zazdrościły pierwszej, gdyż mąż przeprowadził się do niej na stałe. Słały listy z pytaniami: „Po tak długim okresie rozłąki ani razu nie przyszedłeś nas odwiedzić. Dlaczego?". Mąż odpowiedział: „Podarowałem wam to, o co prosiłyście. Jedna z was prosiła o klejnoty - przywiozłem je. Druga prosiła o lekarstwa - dostała je. Trzeciej przywiozłem święte księgi, o które prosiła. Tylko jedna z was pragnęła mnie samego. Dlatego teraz należę do niej!".

Owym mężem jest Bóg, a cztery żony symbolizują cztery typy wielbicieli. Bóg da ci to, o co prosisz. Jeśli pragniesz wyłącznie Boga, On przyjdzie i na stałe zamieszka w twoim sercu. Bóg jest cudownym drzewem spełniającym wszelkie życzenia. Bóg odpowiada na wszystkie twoje prośby. Jest wszechwiedzący i wszechobecny. Wie, czego pragniesz i daje ci to. Tak naprawdę cały świat jest drzewem spełniającym wszystkie życzenia. Bóg używa tego świata, aby spełniać twoje pragnienia. Bardzo niewielu zdaje sobie z tego sprawę. A oto krótkie opowiadanie obrazujące tę prawdę.

Pewien podróżnik długo wędrował w spiekocie. W końcu znalazł schronienie pod dużym, pięknym drzewem i zatrzymał się tam, żeby trochę odpocząć. Był bardzo zmęczony, a cień drzewa przynosił mu wytchnienie. „Jak miło byłoby wypić szklankę zimnej wody" - pomyślał. Nieoczekiwanie pojawił się przed nim kubek świeżej wody. Człowiek ów nie wiedział, że usiadł pod cudownym drzewem spełniającym wszystkie życzenia. Gdy już ugasił pragnienie, przyszła mu do głowy taka oto myśl: „Jak dobrze byłoby położyć się na wygodnym łóżku z miękką poduszką". Natychmiast pojawiło się łóżko z poduszką sprezentowane mu przez samego Boga. Podróżny poczuł się wspaniale i pomyślał: „A gdyby tak była tu ze mną jeszcze moja żona!". Natychmiast pojawiła się żona. W tym momencie podróżny przestraszył się: „Czy to moja żona, czy może jakiś demon?". W chwili, gdy tak pomyślał, żona zamieniła się w demona. Teraz wpadł już w panikę: „Czy ten demon mnie połknie?". I w tej samej chwili demon rzucił się na niego i zjadł go.

Morał tej opowiastki jest następujący: jeśli usiądziesz pod cudownym drzewem spełniającym wszelkie życzenia, wszystko o czym pomyślisz, stanie się rzeczywistością. Świat można porównać do tego drzewa. Dobre myśli przynoszą dobro, zaś złe myśli przynoszą zło.

Dlatego też nie żyw złych uczuć ani złych myśli. Swami zawsze zaleca: „Bądź dobry, czyń dobro, dostrzegaj dobro. Oto droga do Boga".

Ten świat jest materializacją woli Boga. Wszędzie jest tylko Bóg. Nie żyw złych myśli o innych. Opanuj zmysły i myśl pozytywnie. Czy jesteś stary, czy młody, otwieraj umysł wyłącznie na dobre myśli i staraj się czynić dobro. To jest miarą człowieczeństwa. Słowo nara - człowiek - oznacza tego, kogo nie można zniszczyć i czyim przeznaczeniem jest wrócić do Boga. Ra odnosi się do destrukcji, a na znaczy nie. Zatem nara oznacza niepokonanego syna nieśmiertelności. W Upaniszadach powiedziano: „Nie jesteś istotą śmiertelną, jesteś dzieckiem nieśmiertelności". Człowieka określa się również słowem manawa. Ma znaczy ignorancja, niewiedza, na - nie, a wa - zachowanie. Cały wyraz znaczy więc: ten, kto swoim zachowaniem potwierdza, że uwolnił się od niewiedzy. Lecz dzisiaj wszyscy zachowujecie się niemądrze. Wasze myśli, słowa i czyny nie nadają właściwej rangi słowu człowiek.

Mówi się, że śmierć jest słodsza od niewiedzy. Musisz usunąć ze swoich oczu kataraktę ignorancji. Jeśli chcesz rozproszyć ciemność, musisz zaświecić światło. Tam, gdzie jest światło, nie ma ciemności. Jeśli chcesz rozproszyć ciemność niewiedzy, musisz zaświecić światło mądrości. Mądrość usuwa zasłonę niewiedzy. Jeśli pragniesz mądrości, musisz zaskarbić sobie łaskę Boga. Poeta Tjagaradża śpiewał: „O Ramo! Czegóż miałbym obawiać się, skoro Ty obdarzasz mnie swoją łaską? Cóż los może mi uczynić?". Nie pozwól, aby twoim życiem kierowały: żądza, duma, gniew, chciwość, namiętność i zazdrość. One wszystkie są produktami niewiedzy. To twoi wrogowie; musisz ich pokonać. Twym życiem musi kierować światło mądrości i łaska Boga. Już od tej chwili staraj się o Jego łaskę i dąż do mądrości. Aby zaskarbić sobie łaskę Boga, myśl o Nim zawsze i wszędzie. W obecnej epoce zwanej kalijugą nie ma skuteczniejszej praktyki duchowej. Nieustannie powtarzaj święte imię Pana i wprowadź Go na stałe do serca. W ten sposób uświęcisz swe życie i staniesz się wspaniałym przykładem dla innych.

Część druga: Ścieżka mądrości

Dyskurs piętnasty

PORZUĆ ZŁUDZENIE, A ROZPOZNASZ SWOJĄ PRAWDZIWĄ TOŻSAMOŚĆ

Kriszna upominał Ardżunę: „Porzuć tchórzostwo, Ardżuno! Znajdź w sobie odwagę i walcz! Zwątpienie, które cię opanowało, nie jest godne bohatera!".

Co było przyczyną zwątpienia Ardżuny? Niewiedza. Z powodu niewiedzy jego świadomość ograniczała się do świadomości ciała, co stanowiło przyczynę niezdecydowania i zwątpienia. Poczuł się zdezorientowany i zagubiony, stracił odwagę i nie był w stanie podjąć żadnego działania. Kriszna powiedział mu: „Bez odwagi niczego nie dokonasz. Ogarnia cię przygnębienie, a czy wiesz, co jest jego przyczyną? Twoje przywiązania. Opanowało cię poczucie posiadania; mówisz moi ludzie, moi przyjaciele, moi krewni. Ta postawa wyrasta z niewiedzy. Przywiązanie i zaślepienie czynią cię tchórzliwym i pogrążają w ciemności. To one są twymi wrogami, których musisz pokonać".

Dopóki zniewala cię poczucie posiadania i myślisz jedynie o sobie, swojej rodzinie, swoich przyjaciołach czy swojej własności, możesz być pewien, że prędzej czy później ogarnie cię przygnębienie. Musisz przejść od identyfikowania się z ja i moje do utożsamiania się z my i nasze. Musisz przebyć drogę od egoizmu do bezinteresowności, od przywiązania do wolności, od woli ego do woli Boga. Powszechnie wiadomo, że uczniowie szkół średnich po złożeniu końcowych egzaminów niecierpliwie czekają na wyniki, które w Indiach zwykle podaje się w prasie. Listy numerów identyfikacyjnych uczniów, którzy zdali egzaminy, zajmują prawie dwie strony. W jednym okręgu przystępuje do egzaminu do stu tysięcy uczniów. Kiedy wyniki zostają ogłoszone w gazecie, każdy przegląda rzędy cyfr, nie zwracając uwagi na numery swoich przyjaciół. Podobnie rzecz się ma, gdy przynoszą zdjęcia z laboratorium fotograficznego. Każdy szuka swojej fotografii i wcale nie interesuje się, czy równie dobrze wyszły zdjęcia innych. Są to przykłady postawy samolubnej świadczącej o wąskich horyzontach myślowych. Musisz porzucić takie zawężone postrzeganie i dążyć do poszerzenia horyzontów. Dopiero wówczas będziesz mógł stać się narzędziem w rękach Boga i przyczynić się do dobra ludzkości.

Przed wojną Mahabharaty Ardżuna uczestniczył w wielu bitwach, lecz nigdy nie gnębiło go uczucie smutku i przywiązania. Teraz jednak ten sam Ardżuna stracił ducha, gdy uświadomił sobie, że jego przeciwnikami w tej walce będą: jego dziadek, jego nauczyciel i krewni. Przywiązanie przygnębiło go. Stał się ofiarą zaślepienia, gdyż w jego serce wkradło się uczucie związane z poczuciem posiadania. Gdy to uczucie pogłębiało się, pogłębiał się też smutek, będący jego konsekwencją. Poprzednio, kiedy Kriszna podjął się pokojowej misji i pojechał na dwór Kaurawów, Ardżuna pragnął walczyć. Był przekonany, że misja Kriszny okaże się daremna.

Powiedział wtedy Krisznie: „Kriszno, konfliktu o prawdę nie można rozwiązać ugodowo. Kaurawowie nigdy nie zgodzą się na twoje pokojowe warunki. Ich nienawiść i żądze są nie do zaspokojenia. Po co marnujesz swój cenny czas i wysiłek? Dobro i zło nie mogą współistnieć, dlatego twoja misja nie może okazać się skuteczna". Ardżuna mówił tak pełen odwagi i zdecydowania, ponieważ w tym czasie nie widział swojego dziadka, ukochanego guru, krewnych ani przyjaciół, którzy znaleźli się po przeciwnej stronie. Zanim rozkwitło w nim uczucie posiadania, Ardżuna był człowiekiem o szerokich horyzontach myślowych. Lecz teraz, gdy przybył na pole bitwy, by rozpocząć długo przygotowywaną walkę w obronie prawości, jego oczy przesłoniła mgła, zrobiło mu się ciężko na sercu, a w umyśle zapanowało zwątpienie. Kiedy po przeciwnej stronie zobaczył krewnych i przyjaciół, poczuł się zagubiony. Powiedział: „Kriszno, nie będę walczył!".

Pamiętaj o tym, że Ardżuna miał bronić prawości i długo przygotowywał się do tej decydującej walki. Wreszcie nadszedł czas rozpoczęcia dawno zaplanowanej bitwy. Czy to był odpowiedni moment na analizowanie związków pokrewieństwa z przeciwnikiem? Kriszna rozgniewał się, usłyszawszy słowa Ardżuny. Powiedział: „To zwykłe tchórzostwo, Ardżuno! To ci nie przystoi! Ty, nieustraszony wojownik, który zawsze nosił podniesioną głowę jak prawdziwy bohater, wyglądasz teraz, jak gdyby opanował cię strach. Słaby człowiek nie może być Moim uczniem! Wojna ma się rozpocząć. Końcowe przygotowania do niej trwały trzy miesiące, ustalono plany walki. Gdybyś od początku okazał niezdecydowanie, nie podjąłbym się prowadzenia twojego rydwanu. A teraz, w ostatniej chwili, wahasz się? Rozesłałeś listy do sprzymierzeńców z prośbą, żeby przyłączyli się do ciebie, a teraz, kiedy wszyscy zgromadzili się u twego boku, chcesz złożyć broń i poddać się? Czy tak postępuje bohater wywodzący się z królewskiego rodu, którego obowiązkiem jest bronić honoru i prawości? Jeśli postąpisz jak człowiek tchórzliwy i niezdecydowany, przyszłe pokolenia będą wyśmiewać się z ciebie. Nosisz imię Ardżuny, a nie dorosłeś do niego".

Słowo ardżuna oznacza świętość i czystość. Zatem, jeśli osoba o tym imieniu nie podejmuje walki, w której stawką jest dharma, może to wynikać jedynie z chwilowego zaślepienia, z niewiedzy. Pan, będąc w pełni świadomy pojawienia się u Ardżuny tej choroby, postanowił ją wyleczyć. Kriszna mógł wyłożyć zasady oddania się Bogu i bezinteresowności na początku Gity, lecz nie zrobił tego. Mówi o tym dopiero w II rozdziale. Cały I rozdział to narzekanie i lamenty Ardżuny.
Kriszna pozwala mu mówić. Dopiero w II rozdziale, począwszy od wersetu 11. Kriszna zaczyna nauczać. Do tej pory cierpliwie słuchał, a potem zapytał: „Skończyłeś, Ardżuno? Czy wyraziłeś wszystkie swoje uczucia i niepokoje?".

Tak jak studenci po napisaniu egzaminów czują pustkę w głowie, tak Ardżuna odczuł pustkę po wyrażeniu w słowach swoich uczuć. Wtedy Kriszna zwrócił się do niego: „Wykiełkowała w tobie groźna wada - słabość umysłu. Wiem, jak sobie z nią poradzić. Wykorzenię ją! To niewiedza zaślepiła cię, to ona jest powodem twojej słabości!".

I wówczas Kriszna przekazał Ardżunie najwyższą wiedzę, umożliwiającą rozróżnianie pomiędzy rzeczywistym Ja a ego, pomiędzy wiecznym a przemijającym, współodczuwaniem a sentymentalizmem.

Jak uwolnić od złudzenia kogoś, kto cierpi z powodu niewiedzy? Taki człowiek jest jak pacjent, który znalazł się w śmiertelnym niebezpieczeństwie. Lekarz musi najpierw usunąć bezpośrednią przyczynę zagrożenia, a dopiero potem podjąć leczenie. Zatem najpierw stosuje pierwszą pomoc. Gdy pacjentowi nie zagraża już bezpośrednie niebezpieczeństwo, podejmuje dalszą terapię. Na przykład, jeśli ktoś tonie w rzece, najpierw trzeba go wyciągnąć na brzeg i zastosować sztuczne oddychanie, a dopiero potem można podjąć terapię pobudzającą krążenie, czy zapobiegającą skutkom szoku.

Kriszna zaaplikował Ardżunie zastrzyk odwagi, aby uratować go od utonięcia w smutku i depresji. Jego pierwszą pomocą była nauka o najwyższej jaźni oraz o tym, co nią nie jest, czyli o umiejętności rozróżniania. Pan powiedział: „Ardżuno, dopóki nie przezwyciężysz strachu i niepokoju, niczego nie dokonasz. Bądź odważny. Uwierz w to, że jesteś atmą, nie ciałem; ta wiara uczyni z ciebie bohatera. Pomogę ci wznieść się na najwyższe szczyty, ale musisz działać w oparciu o najwyższą wiedzę i pozostawać nieustraszonym". Teraz Kriszna uśmiechał się, a Ardżuna płakał.

Tym, który zawsze się uśmiecha, jest Narajana, Bóg. Tym, który zawsze płacze, jest nara - człowiek. Człowiek płacze, ponieważ jest nieświadomy. Kriszna jest atmą, rzeczywistą jaźnią, Ardżuna fałszywą jaźnią, związaną z ciałem. Jeden jest uosobieniem mądrości, drugi niewiedzy. Kriszna rzekł: „Zauważ, zachowujemy się odmiennie - Ja uśmiecham się, a ty płaczesz. Jak możemy upodobnić się do siebie? Albo Ja stanę się taki jak ty, albo ty - taki jak Ja. Gdybym Ja upodobnił się do ciebie, mój umysł stałby się słaby, a to jest przecież niemożliwe! Żadna słabość nie ma prawa Mnie ogarnąć. Jeśli ty chciałbyś stać się taki jak Ja, musisz podążać za Mną i wykonywać Moje polecenia". Na to Ardżuna odparł: „Swami, mój mistrzu, zrobię wszystko, co każesz. Wykonam bezwarunkowo wszelkie twoje polecenia". Kriszna podbudował Ardżunę, obudziwszy z letargu jego wewnętrzną moc i determinację, w wyniku czego Ardżuna postanowił walczyć, podążając za wskazówkami Pana.

Pierwsze wyjaśnienia Kriszny odnoszą się do prawd dotyczących ciała i umysłu. Pan powiedział: „Sądzisz, Ardżuno, że ci ludzie są twoimi krewnymi i przyjaciółmi! Lecz kto jest krewnym, a kto przyjacielem? Czym jest ciało, kim zaś Ten, który je zamieszkuje? Ciało jest jak bańka mydlana - powstaje i znika. Ci, do których jesteś teraz przywiązany, żyli wcześniej w wielu poprzednich żywotach. Ty również istniałeś przedtem i Ja także. Ciało, umysł i intelekt są czymś w rodzaju ubrań, które zmieniasz co pewien czas. To są twoje instrumenty, narzędzia. Dlaczego miałbyś się do nich przywiązywać, rozkochiwać się w nich, a potem cierpieć z ich powodu? Spełniaj swoją powinność, a honor należny ci jako wojownikowi zostanie ci oddany. Na polu walki nie ma miejsca na słabość umysłu czy serca. Nie pogodzisz walki o zachowanie dharmy ze słabością, która cię opanowała. Na polu walki wojownikowi nie przystoi okazywanie braku pewności siebie. Twoja sprawa jest słuszna i przyszedłeś walczyć. Więc idź i walcz!". Tymi słowami Kriszna wyleczył Ardżunę ze zwątpienia i pomógł mu odnaleźć odwagę i siłę.

Pole, na którym toczyła się bitwa, nazywało się Dharmakszetrą. Od wieków składano tu ofiary, zatem zgodnie z tradycją było to miejsce święte. Ale również na tym polu zabawiali się nikczemni potomkowie Kuru z dynastii Kaurawów, dlatego nazywa się je także polem Kuru, Kurukszetrą. To pole symbolizuje ludzkie ciało i umysł. Noworodek jest czysty i nieskażony, gdyż jego ciało i umysł nie padły jeszcze ofiarą żadnego z sześciu wrogów człowieka: pożądania, gniewu, chciwości, namiętności, dumy i zazdrości. Nowonarodzone dziecko jest zawsze szczęśliwe; płacze jedynie wtedy, gdy jest głodne. Czy spojrzy na nie złodziej, czy król, czy zechce je pocałować, czy uderzyć, dziecko czuje się szczęśliwe i uśmiecha się do wszystkich. Ciało i umysł dziecka są czyste, dlatego można je nazwać dharmakszetrą. Ciało niesplamione żadną z trzech gun jest dharmakszetrą. Z wiekiem nabiera różnych złych cech: zazdrości, nienawiści, przywiązań i staje się kurukszetrą. Zatem, to samo ciało można nazwać dharmakszetrą i kurukszetrą. W twoim sercu znaleźć można zarówno dobro, jak i zło.

Radżoguna i tamoguna są przyczyną chęci posiadania. Słowo pandawa oznacza czystość i naturę satwiczną. Biel i czystość określa się w języku telugu słowem pandu. Dzieci Pandawów były czyste. Wojna pomiędzy Pandawami i Kaurawami symbolizuje wewnętrzną walkę w człowieku, walkę między dobrem a złem, między czystym a nieczystym. Wojna Pandawów z Kaurawami nie trwała długo, lecz walka dobra ze złem ciągnie się przez całe życie. Walka ta toczy się na polu dharmy. Kiedy wkraczasz na pole dharmy, w twojej naturze dokonuje się przemiana. Kiedy Dritharasztra, ojciec stu braci Kaurawów, pytał mędrca Sandżaję: „Co robią moi ludzie?", skrycie liczył na to, że skoro jego synowie weszli na pole dharmy, nastąpi w nich zasadnicza przemiana. Wiedział, że są źli i nikczemni, ale łudził się, że to święte miejsce odmieni ich umysły. Dritharasztra i Kaurawowie symbolizują skłonność do posiadania, utożsamiania się z ciałem i zmysłami oraz chciwość i dumę. Każdy, kto uważa królestwo nienależące do niego za własne, jest Dritharasztra. Jeśli uważnie przyjrzysz się ludziom z rodu Dritharasztry, to znaczy przejawiającym pragnienie posiadania, odkryjesz, że oni wszyscy utożsamiają się z ciałem i zmysłami.

Być może zastanawiasz się, dlaczego Pan przekazał Gitę Ardżunie. Dlaczego nie Dharmaradży? Uchodził za bardziej zaawansowanego w sprawach duchowych niż Ardżuna; znany był z wyjątkowej siły moralnej. Gdybyśmy z kolei wzięli pod uwagę fizyczne cechy, to najsilniejszym z braci Pandawow był Bhima. Dlaczego Kriszna nie przekazał jemu swych boskich nauk? Dlaczego wybrał właśnie Ardżunę? Musisz zrozumieć znaczenie takiego wyboru. Dharmaradża był ucieleśnieniem dharmy, ale brakowało mu przezorności. Nie zastanawiał się nad konsekwencjami swych przedsięwzięć. Myślał o nich dopiero wówczas, gdy pojawiały się i żałował tego, co uczynił. Potrafił wyciągać słuszne wnioski, patrząc wstecz, lecz nie umiał przewidywać skutków. Bhima dysponował siłą fizyczną, ale brakowało mu inteligencji. Był w stanie wyrwać drzewo z korzeniami, ale nie posiadał daru rozróżniania. Ardżuna natomiast potrafił przewidywać konsekwencje. Na przykład, powiedział Krisznie: „Wolę umrzeć, niż stoczyć tę walkę. Ona pociągnie za sobą cierpienie, nawet jeśli ją wygramy".

W przeciwieństwie do Ardżuny, Dharmaradża był gotów walczyć, ale po zakończeniu wojny czuł przygnębienie. Może przypominasz sobie słynną grę w kości, kiedy to Dharmaradża stracił wszystko - majątek, królestwo oraz żonę, a później cierpiał z powodu wyrzutów sumienia. Jeśli człowiek nieposiadający umiejętności rozróżniania pomiędzy dobrem a złem, ani przewidywania skutków swoich poczynań, zmuszony jest podjąć decyzję w trudnych okolicznościach, później zwykle żałuje dokonanego wyboru. Taka była natura króla Daśarathy, ojca Ramy. Daśaratha również nie umiał przewidywać skutków swych decyzji ani rozróżniać.

Na początku swego panowania Daśaratha musiał stoczyć ciężką walkę w obronie prawości. Wziął ze sobą młodą żonę - Kajkeji, która pochodziła z królewskiego rodu i była dobrze obeznana ze sztuką wojenną. To ona uczyła Ramę łucznictwa i różnych metod prowadzenia wojny. Podczas walki jedno z kół rydwanu Daśarathy zaczęło zsuwać się z osi. Kajkeji z wielkim poświęceniem uratowała mężowi życie, przytrzymując koło palcem. Po tej zwycięskiej walce król zobaczył, że ręka Kajkeji obficie krwawi. Na ten widok ogarnęła go fala namiętności i padł ofiarą zaślepienia. Pod wpływem emocji powiedział: „Możesz prosić mnie o dwa dary, Kajkeji. Zrobię wszystko, co w mojej mocy, aby spełnić dwa twoje życzenia". Złożył tę obietnicę, nie myśląc o konsekwencjach. A Kajkeji poprosiła o owe dary dużo później, kiedy to Daśaratha miał przekazać władzę Ramie. Wówczas zażądała, żeby wygnał Ramę do lasu, a królestwo przekazał jej synowi - Bharacie. Daśaratha gorzko żałował swej krótkowzroczności, ale nie mógł wycofać się z obietnicy. Cała ta sytuacja przyczyniła się do jego przedwczesnej śmierci.

Wiemy, że Kriszna żywił szczególne uczucia dla Ardżuny, ale czy to one były powodem, dla którego przekazał mu Gitę? Nie. Kriszna rozważył wszelkie możliwości i stwierdził, że jedynie Ardżuna był gotów na przyjęcie nauk Gity. Potrafił on przewidzieć sytuację po walce. Oświadczył, że nie chce jej podejmować, ponieważ zdaje sobie sprawę z konsekwencji. Nie żałował niczego po fakcie, zastanawiał się przedtem. Taka zdolność odczuwania żalu przed czynem zamiast później jest charakterystyczna dla czystego serca. Ardżuna z pewnością miał czyste i święte serce. Nieustannie przebywał u boku Kriszny przez okres około 70 lat. Dlaczego Kriszna nie przekazał mu wcześniej świętych nauk Gity? Otóż Ardżuna traktował Krisznę jak szwagra i bliskiego przyjaciela; cały czas żył w świadomości ciała.

Dopiero gdy oddał Mu się jako uczeń, Kriszna stał się jego nauczycielem i wówczas przekazał mu Gitę. Jeśli szczerze pragniesz, aby ktoś przekazał ci duchową wiedzę, musisz w stosunku do tej osoby przyjąć postawę ucznia, a wówczas ten ktoś stanie się twym guru. Relacja uczeń-guru jest warunkiem koniecznym dla swobodnego przepływu duchowej mądrości.

Żył kiedyś wielki mędrzec Udalaka, był najwspanialszym nauczycielem duchowym tamtych czasów. Jednak nie podjął się przekazania swej wiedzy własnemu synowi; wysłał go do innego guru. Dlaczego? Otóż, Udalaka zdawał sobie sprawę z tego, że syn nie będzie w stanie traktować go jak nauczyciela, że relacja ojciec-syn zakłóci proces nauczania. Podobny stosunek istniał między Kriszną i Ardżuną. Ardżuna nie mógł czuć się uczniem Kriszny, dopóki odczuwał związek pokrewieństwa. Dopiero gdy dostrzegł w Krisznie Boga, a uczucia związane z pokrewieństwem zastąpił całkowitym oddaniem się Mu jako najwyższemu mistrzowi, był w stanie przyjąć od Niego duchową wiedzę.

Ardżuna modlił się do Kriszny tymi słowami:

Twamewa mata cza pita twamewa twamewa bandu cza sakha twamewa twamewa widja drawinam twamewa twamewa sarwam mama dewa dewa.

Ty jesteś moją matką, Ty jesteś moim ojcem,

Ty jesteś moim najbliższym krewnym i najdroższym przyjacielem;

Ty jesteś moją mądrością i moim skarbem;

Ty jesteś dla mnie wszystkim - moim Bogiem, moim jedynym Panem.

I tak oto całkowicie oddał się Krisznie, a wówczas On przyjął go na swego ucznia. Jako mistrz nakazał mu: „Wykonuj Moją pracę. Rób wszystko dla Mnie, a Ja zaopiekuję się tobą". Kriszna uwolnił Ardżunę od poczucia tożsamości z ciałem - to było najważniejsze z jego dokonań. Nie jesteś w stanie skutecznie poddać się żadnej dyscyplinie, dopóki utożsamiasz się z ciałem - bez względu na to, jaką ścieżką podążasz: czy bezinteresownej służby, czy ścieżką oddania się Bogu, czy też ścieżką wewnętrznych poszukiwań. Poczucie tożsamości z ciałem i wynikające z tego przywiązania nieustannie zanieczyszczają twoje serce. Nie wypełnisz serca wzniosłymi uczuciami, zanim nie opróżnisz go ze śmieci. Gdy wiadro jest pełne wody, czy można napełnić je mlekiem? Trzeba najpierw wylać wodę. Kriszna stwierdził: „Jesteś pełen świadomości cielesnej, Ardżuno. Musisz pozbyć się jej, abym mógł napełnić twój umysł wzniosłymi myślami".

Kriszna uwolnił Ardżunę od przywiązania, zaślepienia, namiętności oraz ich konsekwencji w postaci smutku i przygnębienia. Kiedy w Ardżunie znikło już poczucie tożsamości z ciałem, Kriszna mógł wyjawić mu duchową wiedzę - wiedzę o najwyższej jaźni. Aby zbudzić go ze snu niewiedzy, Kriszna przedstawił mu różne argumenty. Mówił: „Ardżuno, istnieje wiele powodów twojego przygnębienia, lecz podstawowym jest niewiedza. Nieświadomy swojej prawdziwej natury poddałeś się zwątpieniu. Ale pragniesz Boga i domagasz się dharmy; wołasz Mnie. A skoro Mnie wołasz, Ja zaopiekuję się tobą i dam ci wszystko, czego potrzebujesz".

Wy wszyscy płaczecie z różnych powodów, ale czy wylewacie łzy patrząc na upadek dharmy? Czy płaczecie z tęsknoty za Bogiem? Jeśli tak, Pan zamieszka w waszych sercach, przekaże wam najwyższą mądrość i uczyni narzędziami w swej misji. Lecz musicie być odważni i silni. Kriszna zwrócił się do Ardżuny: „Nie możesz poddawać się słabości. Boska moc wypełni twe serce, gdy usuniesz z niego wszelką słabość. Jeśli nie będziesz odważny, nawet owca cię przestraszy, nie mówiąc już o złym człowieku. Musisz umieć stawić czoła każdej trudności. Jeśli będziesz w panice uciekał, nawet małpy cię zaatakują, natomiast gdy zobaczą w twej ręce kij, a w oczach zdecydowanie - nie zbliżą się do ciebie. Nigdy nie odwracaj się plecami, zawsze pokazuj twarz, a wówczas będziesz mógł osiągnąć cel".

Podobnie nauczał Wiwekananda. Powiadał: „Bądź nieustraszony! Odwaga jest niezbędna do osiągnięcia sukcesu". Obecnie ludziom brak odwagi i zdecydowania. Jednak nie należy mylić odwagi z brakiem rozwagi. Odwadze musi towarzyszyć zdolność rozróżniania, aby stała się skutecznym środkiem zdobywania sukcesu.

Dyskurs szesnasty

PORZUĆ NIEWIEDZĘ, A SMUTEK OPUŚCI CIĘ NA ZAWSZE

Aby zdobyć wiedzę duchową, musisz podjąć praktykę wewnętrznych poszukiwań, a praktyka ta wymaga oderwania się od umysłu i myśli. Utożsamianie się z umysłem jest powodem zniewolenia. Kriszna mówił Ardżunie: „Brak odwagi, Ardżuno, smutek, przygnębienie, wszystkie te słabości i niepokoje są wytworem umysłu. Powodem tego żałosnego stanu, w jakim się obecnie znalazłeś, są nieczystości twojego umysłu oraz to, że utożsamiasz się z nim".

Na początku rozmowy z Ardżuną Kriszna postawił diagnozę jego choroby. Otóż Ardżuna cierpiał z powodu niewiedzy - nie zdawał sobie sprawy z tego, kim naprawdę jest, jaka jest jego tożsamość oraz tożsamość wszystkich innych ludzi. Owa nieświadomość spowodowała, że wpadł w pułapkę iluzji i dwoistości. Stał się ofiarą własnego umysłu. Odczuwał samotność, przygnębienie, smutek i żal. Lekiem na ową chorobę jest wiedza duchowa. Dlatego Kriszna rozpoczął nauczanie od ukazania mu ścieżki mądrości.

Życie można traktować jak ciągły przepływ energii, uczuć lub stanów emocjonalnych. W wyniku tego przepływu różne ulotne jakości zmieniają się w swoje przeciwieństwa. Odcinek czasu, w którym następuje zmiana danej jakości w przeciwną, można nazwać okresem przejściowym. Przykładami takich zmian są: przejście nocy w dzień, przejście od stanu snu do stanu jawy, od zdrowia do choroby, od szczęścia do smutku. Rozważmy taki okres czasu, w którym twój nastrój zmienia się z radości w smutek. W chwili przejścia nie czujesz się ani szczęśliwy ani nieszczęśliwy. W czasie przejścia od jednego uczucia do uczucia przeciwnego twój umysł znajduje się w stanie równowagi - nie powoduje nim żadna emocja. Ale nie pozostajesz w tym stanie długo - niebawem przechodzisz do przeciwnej jakości: jeśli czułeś się szczęśliwy, popadasz w przygnębienie. Na tej zasadzie nieustannie podlegasz wahaniom emocjonalnym. Oczywiście, chciałbyś doświadczać jedynie radości, nie chcesz doświadczać smutku. Aby doznawać bezustannej szczęśliwości, musisz wznieść się ponad owe zmienne nastroje.

Jeśli uważnie przeanalizujesz te przejścia, zauważysz, że twoje Ja, twoja niezmienna prawda, nie jest żadnym z tych przeciwieństw, których na przemian doświadczasz w życiu. Wiedza duchowa pozwoli ci zrozumieć, że twoją istotą, twoją prawdziwą naturą jest wieczna szczęśliwość, że twoje prawdziwe Ja nie ma nic wspólnego z przejściowymi radościami i smutkami. Gdy utożsamisz się z niezmiennym Ja, wszelkie przeciwieństwa nie będą miały na ciebie wpływu. Duchowa wiedza wskaże ci drogę do wiecznej szczęśliwości - ta droga to praktyka rozróżniania i nieprzywiązania, inspirowana bezwarunkową miłością do wszechobecnego Boga.

W Gicie pojawiają się dwa terminy: hriszikeśa i gudakeśa. Hriszikeśa oznacza zwierzchnika, pana zmysłów, a gudakeśa - tego, który nauczył się je kontrolować. Kriszna jest Panem zmysłów, a Ardżuna osiągnął nad nimi kontrolę. Lecz na początku Ardżuna był pogrążony w świadomości ciała i nie panował nad zmysłami.

Ardżuna popadł w przygnębienie, gdy pomyślał o konsekwencjach bitwy z krewnymi i przyjaciółmi. Wiedział, że będzie musiał ich zabić. Innymi słowy, Ardżuna myślał jedynie w kategoriach świadomości ciała i umysłu. Ciało można uważać za naczynie, pojemnik lub ubranie, którym posługuje się dusza. Jak zdejmujesz brudne, znoszone ubranie i zakładasz nowe, tak też dusza porzuca zużyte ciało i przyodziewa się w nowe. Kriszna wykazał, że śmierć podobna jest do zdejmowania z siebie starego ubrania.

Oczywiście porównanie ludzkiego ciała do ubrania może budzić pewne kontrowersje. Po osiemdziesięciu czy dziewięćdziesięciu latach życia, kiedy widoczne są już objawy starzenia się ciała, łatwo jest przyjąć teorię, że ciało upodobniło się do zużytego ubrania. Nietrudno wtedy zaakceptować fakt, że prędzej czy później musisz porzucić to stare odzienie. Ale jeśli ktoś umiera w sile wieku, czy znaczy to, że porzucił nowe ubranie? Przypuśćmy, że umiera dwudziestoletni człowiek. Jak można nazwać jego ciało starym, zużytym ubraniem? Przecież ono jest nowe! Kriszna wyjaśnił ten problem, podając następujący przykład: powiedzmy, że kupiłeś sobie materiał na koszulę, włożyłeś go do szafy i zapomniałeś o nim. Po pięciu czy dziesięciu latach znajdujesz ten materiał i przypominasz sobie, że kiedyś go kupiłeś. Zanosisz do krawca i każesz uszyć z niego koszulę. Zakładasz ją na siebie... i przy pierwszym gwałtowniejszym ruchu koszula drze się na plecach. Jesteś zdziwiony: dlaczego nowa koszula podarła się tak szybko? Otóż, koszula była nowa, ale materiał zleżały, pochodził ze starych zapasów. Jeżeli dusza przyobleka się w ciało i po niedługim czasie porzuca je, to znaczy, że ono pochodziło „ze starych zapasów", choć wyglądało na nowe. Wiele poprzednich żywotów odcisnęło na nim swe piętno.

A oto inny przykład, który pomoże ci to zrozumieć. Pewien młody człowiek chciał rozkruszyć kamień. Uderzył młotkiem dwadzieścia razy, ale kamień ani drgnął. Nadszedł staruszek, uderzył młotkiem dwa razy i rozbił kamień. Dlaczego młodemu, silnemu mężczyźnie nie udało się rozkruszyć go za drugim uderzeniem? Błąd w rozumowaniu polega na tym, że liczysz jedynie dwa uderzenia starego człowieka sądząc, że kamień pękł pod ich wpływem. Faktycznie pękł on po dwudziestu dwóch uderzeniach. Podobnie i ty mogłeś w poprzednich wcieleniach opanować szereg ćwiczeń duchowych i doznać wielu głębokich przeżyć. W obecnym życiu kontynuujesz swą pracę i możesz uzyskać duchowe spełnienie, zanim dożyjesz starości. Człowiek zwykle bierze pod uwagę swoje obecne życie, lecz w oczach Boga Uczą się wszystkie twoje przeszłe żywoty, wszystkie twoje przeszłe dążenia i ich konsekwencje. Kriszna mówi: „Drogie dziecko, wiedz o tym, że w końcu każde ciało ulega zniszczeniu pod wpływem czasu. Żyłeś w niezliczonych ciałach, od niepamiętnych czasów przechodzisz kolejne narodziny i śmierć".

Słowo śarira, którym w sanskrycie określa się ciało, oznacza coś, co się zdziera i niszczy. Ciało rodzi się jako niezbyt foremny twór, później dorasta i staje się atrakcyjne, a następnie starzeje się i traci swą siłę oraz piękno. Ciało stanowi bezwładną materię bez czucia podlegającą zmianom w czasie. W końcu staje się jak znoszone ubranie. Tutaj pojawia się pytanie: czy ludzkie ciało jest bezwładne i pozbawione czucia? Przecież mówi, chodzi, żyje, widzi, słyszy, odczuwa ból. Czy można nazwać je bezwładnym? Gdy nakręcisz zegarek, zaczyna chodzić. Jego wskazówki poruszają się, a odpowiedni mechanizm wybija godziny. Ale to nie znaczy, że zegarek żyje. Funkcjonuje on dzięki energii, której mu dostarczyłeś, nakręcając sprężynę. Podobnie funkcjonuje ciało - dzięki energii życiowej, której źródłem jest Bóg, ciało wykonuje wszelkie czynności. Bez ożywiającej je boskiej energii nie funkcjonuje, tak jak zegarek nie działa, jeśli go nie nakręcisz.

Teraz powstaje inna wątpliwość. Zegarek, chociaż chodzi, nie zmienia formy, ani rozmiaru, ciało zaś rośnie i zmienia się. Jak można to wytłumaczyć? Jak może rosnąć, skoro stanowi bezwładną materię? Gdy zamiatasz podłogę, zgarniasz śmieci i wrzucasz je do kosza; masa śmieci i kurzu rośnie. Ciągle karmisz ciało jakimś pożywieniem, zatem ono też musi zwiększać swą objętość. Skoro pokarm gromadzi się w ciele, ono rośnie. Góra śmieci także rośnie, choć przecież nie twierdzisz, że żyje. Podobnie nie możesz wnioskować, że twoje ciało żyje na podstawie obserwacji faktu zwiększania objętości. Ciało samo w sobie jest bezwładną materią. Bezwładna materia wypełniona jest świadomością, a świadomość to aspekt boskości. Pamiętaj stale o tym, że życie we wszystkich stworzeniach podtrzymuje boska świadomość.

Kriszna nazwał Ardżunę człowiekiem nieświadomym. Czy miał na myśli to, że Ardżuna nie posiadał wykształcenia? Z pewnością nie. Ardżuna był człowiekiem wykształconym. Uczył się sztuki wojennej, sztuki sprawowania rządów, studiował też inne dziedziny nauki. Lecz nie posiadał wykształcenia w dziedzinie duchowej. Każdy człowiek specjalizuje się w jednej, konkretnej dziedzinie, na przykład w muzyce, poezji, malarstwie czy rzeźbie. Weźmy nasz uniwersytet: są tu różni naukowcy - fizycy, chemicy, matematycy, biolodzy. Doszli do wyjątkowych osiągnięć, każdy w swojej dziedzinie, ale niewiele wiedzą o innych dyscyplinach naukowych.

Jedynym mistrzem wszystkich dziedzin wiedzy jest Bóg. To On jest wszechwiedzący, wszechmocny i wszechobecny. Kriszna, znając przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, wiedział, że Ardżuna był gotowy na przyjęcie wielkich prawd duchowych, zatem przekazał je właśnie jemu: „Uświadom sobie ulotną naturę ciała i zawsze pamiętaj o boskim aspekcie człowieka. Skoncentrowany na tej boskiej podstawie, spełniaj swe obowiązki. Na początek musisz porzucić wszelkie przywiązania. Jesteś mocno przywiązany do ciała, a to przywiązanie jest bardzo niebezpieczne. Utożsamiając się z ciałem, zatracasz zdolność rozróżniania". A oto krótka historyjka na ten temat.

Pewnego razu Indra na skutek klątwy narodził się na ziemi w postaci wieprza. Wraz ze swoją rodziną żył w chlewie. Przechodził tamtędy mędrzec Narada, zobaczył wieprza, rozpoznał w nim Indrę, Pana niebios, którego bardzo kochał i powiedział: „Indro, w jakim żałosnym stanie się znalazłeś. Jak to się stało? Nie martw się, wyciągnę cię z tego. Użyję całej swej mocy, którą nabyłem w wyniku ascezy i pomogę ci". Mędrzec przemawiał do wieprza z wielkim współczuciem: ten, który ma prawo do wszelkich niebiańskich rozkoszy, mieszka w chlewie! Jak opłakane stało się jego życie! Indra w postaci wieprza odpowiedział: „Dlaczego chcesz zburzyć mój spokój, Narado? Czuję się w tym chlewie bardzo, bardzo szczęśliwy. Mam żonę, dzieci - nawet w niebie nie byłoby mi tak dobrze, jak tutaj razem z nimi. Wolałbym, żebyś nie ingerował w moje życie. Idź swoją drogą". Indra, który uległ iluzji przywiązania, nie uświadamiał sobie swojego żałosnego położenia.

Kiedy znajdujesz się pod wpływem mohy, czyli przywiązania, jesteś całkowicie zaślepiony mocą maji, która skutecznie skrywa przed tobą prawdę. Jeśli chcesz pokonać ową iluzję, musisz odkryć, kim naprawdę jesteś. Dlatego Kriszna zaczął od wyjawienia Ardżunie wiedzy o najwyższej jaźni. Jednakże najważniejsze jest bezpośrednie doświadczenie owej nieśmiertelnej jaźni. Słuchanie nauk duchowych pomoże ci tylko do pewnego stopnia. Gdy słuchasz Gity lub czytasz ją, czujesz się szczęśliwy i pełen radości. Jej treść wydaje ci się prosta i oczywista. Ale uniesienie, które odczuwasz, jest zjawiskiem przejściowym. Kiedy starasz się wprowadzić te nauki w czyn, pojawiają się trudności. Jednak musisz wytrwać w swym wysiłku, bowiem teoria bez praktyki nie doprowadzi cię do celu. To, o czym słyszałeś lub to, co czytałeś, musi stać się twoim wewnętrznym przekonaniem. Kiedyś Kriszna Czajtanja znalazł się w wiosce Śrirangapatnam na południu Indii. W tamtejszej świątyni zgromadziło się wiele osób, by wysłuchać jego wykładu. Czajtanja przedstawiał nauki Bhagawadgity: czytał tekst, słuchacze powtarzali święte wersety, a potem on je komentował. Wszyscy uważnie słuchali uczonego i powtarzali wersety. Ich twarze zmieniały się w zależności od czytanego fragmentu: czasami widać było na nich radość, czasami powagę. Tylko jeden mężczyzna siedział w rogu i cały czas płakał. Czajtanja obserwował słuchaczy. Wreszcie podszedł do tego mężczyzny i zapytał: „Dlaczego płaczesz? Przecież Gita jest bardzo radosna". Człowiek ten odpowiedział: „Swami, nie wiem kim jesteś. Nie znam sanskrytu. Nie chcę powtarzać świętych tekstów z błędami, gdyż w ten sposób popełniłbym grzech. Dlatego zamiast powtarzać, wyobraziłem sobie Pana przekazującego Gitę Ardżunie. Kriszna siedział z przodu rydwanu na miejscu woźnicy, zatem musiał odwrócić głowę do tyłu, żeby rozmawiać z Ardżuną. Rozmowa trwała jakiś czas. Rozmyślałem, że ta niewygodna pozycja musiała powodować ból, a Kriszna tak długo pozostawał odwrócony do tyłu. Właśnie dlatego płaczę. Gdyby Ardżuna siedział z przodu, Krisznie byłoby wygodniej". Czajtanja uświadomił sobie, że oto stoi przed prawdziwym wielbicielem Boga. Jego szczera miłość do Kriszny sprawiła, że wyobrażając sobie sytuację, w której Pan nauczał Ardżunę, utożsamił się z Nim i współczuł Mu. Czajtanja doszedł do wniosku, że takie doświadczenie jest o wiele ważniejsze, niż słuchanie i powtarzanie wersetów Gity.

Nawet teraz, gdy mówimy o Gicie, niektórzy z was skrupulatnie zapisują coś w notatnikach, a inni trzymają Gitę w rękach i śledzą wersety, starając się je zapamiętać. Lecz to są jedynie zewnętrzne formy, które nie wzbudzą w was szczerego uczucia oddania. Jeśli chcesz, aby twoje serce wypełniło się tymi naukami, musisz dążyć do przeżycia wewnętrznego doświadczenia. Drogą wiodącą do takiego doznania jest praktykowanie nauk Gity w codziennym życiu. Jeśli uda ci się wprowadzić w czyn choćby jeden z wersetów, będzie to wystarczająco dużo. Jaki pożytek z zapisywania setek słów? Jeśli wypełnisz głowę całą zawartością książki, twoja głowa stanie się jej kopią. Liczy się tylko to, co zapiszesz w księdze swego serca. Jeśli choć jeden z tych wersetów na stałe zapisze się w twoim sercu, to wystarczy. Niech twoje serce napełni się miłością. Niczego więcej nie potrzebujesz. Lepiej wypełnić serce miłością, niż głowę teoriami.

Kriszna powiedział Ardżunie: „Twój smutek i narzekanie nie mają sensu, gdyż wszystkie te uczucia powstały z cielesnych przywiązań i związków. Skieruj umysł ku wnętrzu, a zrozumiesz wszystko. Martwisz się o ludzi, o których nie ma potrzeby się martwić. Ogarnia cię przygnębienie bez powodu. Nie powinieneś tak cierpieć. Odczuwasz smutek, ponieważ w twym umyśle panuje ignorancja. Pozbądź się jej. Prawdziwe zrozumienie przyjdzie dopiero wówczas, gdy całkowicie uwolnisz umysł od niewiedzy".

Niewiedza jest jak ogień, który został przygaszony. Gdy powieje wiatr, niewidoczny, przykryty popiołem, żarzący się węgielek może wzniecić pożar. Dlatego nie wolno ci pozostawiać nawet najmniejszej iskierki niewiedzy. Niewiedzę można też porównać do choroby. Przypuśćmy, że wyszedłeś ze szpitala i zarzuciłeś stosowanie przepisanej ci diety. Choroba, choć prawie wyleczona, może powrócić. Zatem, trzeba ją wyleczyć całkowicie. Niewiedza podobna jest też do długów. Przypuśćmy, że spłaciłeś wszystkie swoje długi z wyjątkiem małej pożyczki w wysokości tysiąca rupii. Jeśli będziesz zwlekał z oddaniem jej, naliczą ci odsetki i suma do spłacenia szybko wzrośnie. Podobnie rzecz się ma, gdy w twoim sercu pozostaną ukryte przywiązania i pożądania. Twój smutek najprawdopodobniej wybuchnie na nowo i jeszcze się pogłębi. Dlatego Kriszna przestrzegał Ardżunę: „Jeśli pozostawisz w sercu choćby najmniejszy skrawek przywiązania, moje nauki okażą się dla ciebie bezużyteczne. Musisz całkowicie zlikwidować wszystkie więzy. One są skutkiem niewiedzy, która zaciemnia twój umysł. Odkrywam przed tobą ścieżkę mądrości, aby ci pomóc".

Drugi rozdział Bhagawadgity, dotyczący ścieżki duchowej mądrości, jest fundamentalną częścią owej świętej księgi. Gdy uświadomisz sobie różnicę pomiędzy swoim prawdziwym, wiecznym Ja, czyli boską atmą, a związanym z ciałem i umysłem oraz przedmiotami i sprawami tego świata fałszywym ja, wówczas bez trudu zrozumiesz wszystkie pozostałe rozdziały Gity. Dlatego powinieneś przeanalizować ten rozdział linijka po linijce. Systematycznie koncentruj się na jego treści. Jeden dzień ci nie wystarczy - poświęć na to więcej czasu, aż naprawdę zrozumiesz różnicę pomiędzy tym, co rzeczywiste, a tym, co nierzeczywiste, i zerwiesz wszelkie przywiązania do nierzeczywistego.

Każde słowo tych nauk jest bezcennym klejnotem. Dopiero gdy zgłębisz istotę ścieżki duchowej mądrości, będziesz mógł w pełni zrozumieć Bhagawadgitę i uwolnić się od wszelkiego przygnębienia.

Dyskurs siedemnasty

OPANUJ ZMYSŁY, A ŚWIAT BĘDZIE TWÓJ

Gdziekolwiek spojrzysz, czy tu na ziemi, w niebie, czy też w niższych światach, wszystko, co je tworzy, składa się z pięciu żywiołów. Nie istnieje nic poza nimi. Wszystko, czego kiedykolwiek pragnąłeś, czego używałeś, co straciłeś, jest niczym innym, jak tylko różnymi kombinacjami tych żywiołów. Kombinacje te podlegały, podlegają i będą podlegać zmianom pod wpływem czasu. Wszystkie one są nietrwałe i ulotne, nieustannie przechodzą od jednej nazwy i formy do innej.

Kwiat, który zakwitł dzisiaj, jutro zwiędnie, a po kilku dniach ulegnie rozkładowi. Przygotowana dziś potrawa jutro zepsuje się i zamieni w truciznę. Nigdy nie odzyskasz jej pierwotnej świeżości. Dzisiejsze piękno jutro zamieni się w brzydotę. Nawet atomy tworzące materię księżyca mogą po jakimś czasie znaleźć się na ziemi, a atomy ziemskiej materii na księżycu. Co siedem lat wszystkie atomy tworzące ludzkie ciało ulegają wymianie. Doprawdy głupotą byłoby sądzić, że ciało i narządy zmysłów, które składają się z pięciu żywiołów, są trwałe, lub że jakikolwiek przedmiot z nich złożony posiada trwałą wartość. Tylko zewnętrzne zmysły pożądają tych iluzorycznych przedmiotów.

Gita ujawnia, że nietrwały układ, który nazywamy ciałem, składa się z dwudziestu czterech elementów: pięciu fizycznych, czyli zewnętrznych narządów zmysłów zwanych karmendrijami, pięciu wewnętrznych narządów zmysłów zwanych dżnianendrijami, pięciu energii życiowych zwanych pranami, pięciu powłok zwanych kośami oraz czterech aspektów umysłu. Zewnętrzne narządy zmysłów to: uszy, skóra, oczy, język i nos. Ich zadaniem jest rozpoznawanie świata zewnętrznego za pomocą wewnętrznych narządów zmysłów, którymi są: słuch, dotyk, wzrok, smak i węch. Zewnętrzne narządy zmysłów spełniają swe zadanie jedynie przy udziale wewnętrznych - same nie funkcjonują. Na przykład: możesz mieć oczy i nie widzieć, uszy i nie słyszeć albo posiadać język i nie czuć smaku.

Z kolei energie życiowe umożliwiają funkcjonowanie ciała. Pięć pran umożliwia oddychanie, wydalanie, krążenie, trawienie oraz działanie wyższych centrów energetycznych. Umysł, który stanowi wewnętrzny instrument poznania, posiada cztery zdolności. Są nimi: zdolność myślenia, analizowania i reagowania tworzące manas, czyli niższy umysł, zdolność rozróżniania pomiędzy nierzeczywistym a rzeczywistym, czyli buddhi lub intuicja, zdolność subiektywnego postrzegania własnego ja, czyli ego, zwane w sanskrycie ahamkara oraz pamięć i zdolność doznawania uczuć, czyli czitta.

Dziewiętnaście wyżej wymienionych elementów zawiera się w pięciu powłokach. Można je uważać za kolejne ciała, z których każde następne jest bardziej subtelne od poprzedniego i przenika je. Najmniej subtelną, najgęstszą i jedyną widzialną powłoką jest ciało fizyczne, tak zwana annamajakośa. Następną jest powłoka energii życiowej, tak zwana pranamajakośa. Trzecia to powłoka niższego umysłu - manomajakośa, czwartą jest powłoka intelektualna - widżnianamajakośa. Ostatnią, najsubtelniejszą z powłok, jest powłoka szczęśliwości, w sanskrycie zwana anandamajakośą.

Pierwsza powłoka to ciało fizyczne, druga, trzecia i czwarta składają się na ciało subtelne, a piąta stanowi ciało przyczynowe istoty ludzkiej, które przekracza każdy aspekt umysłu. Jest ono źródłem wszystkiego, co pojawia się w umyśle. Wymienione tu 24 elementy nieustannie podlegają zmianom w czasie. To one tworzą iluzję sprawiającą, iż wydaje ci się, że stanowisz odrębną istotę, w związku z czym nie postrzegasz tego, co transcendentne i niezmienne - nie postrzegasz wiecznej, nieśmiertelnej jaźni, czyli atmy, która jest niezmienną bazą i źródłem owych dwudziestu czterech ulotnych elementów. Jeżeli całe życie uzależniasz od tej 24-składnikowej iluzji, nigdy nie będziesz w stanie zaznać wiecznej szczęśliwości, która stanowi twoją prawdziwą naturę, całkowicie niezależną od tego wszystkiego, co zmienia się i przemija.

Wszystkie przyjemności, których doświadczasz za pośrednictwem zmysłów, z czasem doprowadzą cię do stanu przygnębienia. One przychodzą i odchodzą, nie trwają wiecznie. Kriszna dobitnie podkreślał, że nie warto wierzyć zmysłom, ani pozwalać im się zwodzić. Jeśli nie uzyskasz kontroli nad zmysłami, nie doświadczysz spokoju umysłu. Nie pomoże ci w tej kwestii ani wykształcenie, ani stanowisko, ani pozycja społeczna. Warunkiem osiągnięcia wewnętrznego spokoju jest opanowanie zmysłów. Może ci się wydawać, że to dla ciebie zbyt trudne, lecz w Gicie Kriszna przedstawił szereg sposobów skutecznego ich poskromienia.

Kriszna powiedział, że ludzi można podzielić na szlachetnych i niegodziwych. Szlachetni podążają boską ścieżką. Poszukują towarzystwa wielkich mędrców i wprowadzają w czyn ich nauki, w rezultacie czego doświadczają duchowych prawd i radują się życiem ducha. Ich przeciwieństwem są niegodziwi. Ich myśli są przyziemne, a serca nieczyste. Błądzą w mrokach niewiedzy. Ich zachowanie stanowi przeciwieństwo przykładnego zachowania szlachetnych, tak jak ciemność jest przeciwieństwem światłości. Zatem, jedni podobni są bogom, a drudzy demonom, jedni są istotami światła, a drudzy ciemności. Kriszna rzekł: „Do tej pory myślałem, Ardżuno, że jesteś osobą szlachetną, a teraz widzę, że wchodzisz na złą drogę. Pogrążasz się w mroku iluzji. Byłoby błędem nazywać cię szlachetnym, gdyż zmierzasz ku ciemności".

Kriszna mówił do Ardżuny w ten sposób, aby zachęcić go do heroicznego wysiłku zdobycia oświecenia. Powiedział: „Główną przyczyną twojego obecnego przygnębienia jest przywiązanie, a u podstawy twego przywiązania leży niewiedza. To ona sprawia, że pozwalasz, by zmysły kierowały twym postępowaniem. Jeśli chcesz uwolnić się od przywiązania i przygnębienia, musisz opanować zmysły. Musisz dobrze zrozumieć ich naturę. W podróży życia one są ci potrzebne jak konie ciągnące twój rydwan. Lecz tylko wtedy gdy całkowicie panujesz nad końmi, podróżujesz bezpiecznie. Jeśli pozostawisz konie bez kontroli, czeka cię katastrofa, więc jeśli pragniesz osiągnąć cel, musisz sprawować pełną kontrolę nad końmi, czyli swoimi zmysłami".

W Gicie Kriszna zwrócił uwagę na to, że zmysły są swoistymi przyrządami pomiarowymi, których zadaniem jest sprawdzać i określać przedmioty zewnętrznego świata. Na przykład język określa smak żywności, ucho ocenia melodyjność dźwięków, oko odróżnia piękno od brzydoty. Tak więc sprawdzają one i określają różne jakości. Kriszna przypomniał też o ich ograniczeniach - funkcjonują one prawidłowo pod warunkiem, że człowiek używa ich właściwie. Bóg dał ci nos, aby służył do wąchania i oddychania. Zatem, używaj go zgodnie z jego przeznaczeniem, stosuj się do zaleceń Pana.

Jeśli nos służy ci do wdychania narkotyków, używasz go w niewłaściwy sposób, czyli nie przestrzegasz boskich zaleceń. Co do języka Pan delikatnie ci przypomina: „Dziecko! Używaj języka tak, aby twoja mowa nie raniła serc innych ludzi. Używaj słów, które przynoszą radość". Inną funkcją języka jest ocena żywności, którą spożywasz.

Powinieneś używać go w celu rozpoznawania żywności zdrowej, pełnowartościowej, bogatej w witaminy i proteiny. Jeśli jednak język i wewnętrzny zmysł smaku wykorzystujesz w celu palenia papierosów czy picia alkoholu, używasz ich w niewłaściwy sposób - sprzeciwiasz się zaleceniom Boga. Powinieneś korzystać ze wszystkich narządów zmysłów zgodnie z Jego wolą, a wówczas będą one prawidłowo funkcjonować i pomagać ci w podróży ku twemu przeznaczeniu.

W wyniku funkcjonowania zmysłów możesz doświadczać przyjemności lub bólu, radości lub smutku. Te emocje nie pochodzą od zmysłów, lecz pojawiają się, gdy któryś ze zmysłów wejdzie w kontakt z jakimś przedmiotem. Teraz jesteś tutaj, a to oznacza, że twoje uszy również są tu z tobą. Załóżmy, że coś wydarzyło się w twojej wiosce. Nie doświadczasz szczęścia ani żalu, radości ani smutku, dopóki twoje uszy nie usłyszą wiadomości. Dopiero gdy ktoś zadzwoni do ciebie i usłyszysz wiadomość, odczujesz radość lub smutek, w zależności od tego, co się tam wydarzyło. Emocja pojawia się jako skutek kontaktu narządu zmysłu z przedmiotami.

Na świecie istnieje mnóstwo obiektów, na które reagują ludzkie zmysły. Staraj się o to, aby twoje zmysły nie kontaktowały się ze zbyt wieloma takimi przedmiotami, gdyż wszystkie one są przemijające. Kiedy zniewalają cię niskie przyjemności, twoje życie staje się przyziemne i nieczyste. Możesz zaobserwować to na przykładzie wielu zwierząt, które są ofiarami zmysłów. Na przykład jeleń pod wpływem melodyjnej muzyki, która go fascynuje, staje się łatwym łupem dla myśliwego. Zmysł słuchu zniewala jelenia. Potężnego słonia można okiełznać działając na jego zmysł dotyku. Wiele zwierząt daje się poskromić przez działanie na któryś ze zmysłów. Weźmy na przykład ćmę, która leci do światła, by zginąć w płomieniu. Podobnie ryba - połyka przynętę założoną na haczyk, gdyż zniewala ją zmysł smaku. Pszczoła kierując się zmysłem smaku, wchodzi do kielicha kwiatu. Może zostać tam uwięziona na noc, jeśli w tym momencie kwiat zaniknie swoje płatki. Każde z tych stworzeń uzależnione jest od któregoś ze zmysłów. Człowiek może zostać zniewolony przez wszystkie pięć zmysłów, zatem znajduje się w najtrudniejszej sytuacji. A oto krótkie opowiadanie.

Mędrzec Dakszinamurti uważał, że najlepszym guru są żywioły. Pewnego razu obserwował ocean. Zauważył, że fale wyrzucają na brzeg każdy śmieć, który znalazł się w wodzie. Dakszinamurti pomyślał: „Dlaczego ocean, który jest tak głęboki i rozległy wyrzuca na brzeg każdy, nawet najdrobniejszy brud, który mógłby zniknąć bez śladu w jego głębinach?". Później zagłębił się w medytacji i zrozumiał, że gdyby ocean pozwolił, aby wpadające do niego brudy pozostawały w jego wodach, z czasem zanieczyściłyby go, gromadząc się z dnia na dzień. Doszedł do wniosku, że ocean oczyszcza się systematycznie, wyrzucając na brzeg każdy, nawet najmniejszy śmieć.

Tak samo systematycznie dbaj o to, aby niedobre myśli nie gromadziły się w umyśle, a nieczyste uczucia w sercu. Każdą nieczystość niezwłocznie usuwaj, zanim zdąży się zakorzenić. Nawet jeśli uznasz ją za nieistotną i nie usuniesz jej, zagnieździ się w tobie i rozrośnie. Jeśli zrozumiesz, jak funkcjonują zmysły i nauczysz się używać ich właściwie, to znaczy zgodnie z ich przeznaczeniem, one nie będą cię zniewalać, lecz służyć ci. Jeśli dopuścisz do tego, by zmysły przejęły nad tobą władzę, nigdy nie zaznasz ani radości, ani spokoju umysłu. A oto historyjka na ten temat.

Pewien król miał pięć żon. Był potężnym władcą, cieszył się autorytetem całego narodu. Jedynie żony go nie słuchały. Na głowie nosił koronę, a w głowie - poważne zmartwienie. „Stałem się niewolnikiem własnych żon" - ubolewał. „Czy istnieje na tym świecie ktoś, kto nie boi się żony? Jeśli tak, jak mu się to udało?". Ponieważ nie wypadało mu wypytywać o to mieszkańców królestwa, postanowił zorganizować spotkanie i zaprosić na nie wszystkich poddanych płci męskiej. Ustawiono dwa ogromne namioty: jeden przeznaczony dla tych, którzy podporządkowali sobie żony, a drugi dla tych, którzy im ulegają. Mężczyźni z całego kraju zjechali do stolicy. Wszyscy wchodzili razu do drugiego namiotu. Kiedy przybył król, drugi namiot był zatłoczony do granic możliwości. To podniosło go trochę na duchu - okazało się, że nie był jedynym człowiekiem, który został zdominowany przez własne żony. Natomiast w pierwszym namiocie siedział jeden człowiek. Król ucieszył się na jego widok. „Przynajmniej jeden mężczyzna w tym królestwie trzyma w ryzach żonę" - pomyślał i zapytał go: „Powiedz mi, proszę, w czym leży sekret twojego zwycięstwa?". Człowiek ten odpowiedział: „O nie panie, wcale nie jest tak jak myślisz. Nie panuję nad nią. To ona panuje nade mną". Król odrzekł: „W takim razie dlaczego wszedłeś do tego namiotu?". „Moja żona kazała mi tu wejść - odparł człowiek - właśnie dlatego tu jestem. Zabroniła mi wchodzić do namiotu, gdzie przebywają niewolnicy swoich żon, kazała mi wejść tutaj!". Król bardzo się rozgniewał i rozkazał mu: „Natychmiast opuść ten namiot! Nie masz prawa tu pozostać!". Słysząc to, mężczyzna pobladł ze strachu. Upadł na kolana i z rękami złożonymi w błagalnym geście prosił króla: „O panie, proszę wysłuchaj mnie! Możesz mnie ukarać. Możesz zrobić ze mną, co zechcesz. Ale ja nie mogę sprzeciwić się żonie i pójść do tamtego namiotu!". Wówczas król zrozumiał, że w jego królestwie nie ma ani jednego mężczyzny, który nie byłby niewolnikiem swojej żony

Owym królem jest umysł. Nigdy nie zdoła on zadowolić wszystkich żon, czyli zmysłów. Oko rozkazuje: „Zabierz mnie tam, gdzie można podziwiać najpiękniejsze widoki". Język żąda najbardziej wyszukanych przysmaków. Ucho wymaga najpiękniejszych dźwięków. Skóra pragnie tylko najprzyjemniejszych dotyków. A nos chciałby wąchać najwspanialsze perfumy świata. Któż zdoła zaspokoić wszystkie żądania zmysłów? Każdy z nich pragnie czego innego, brak im współpracy i koordynacji. Jeśli poddasz się zmysłom, sprowadzą one na ciebie same kłopoty. Musisz znaleźć sposób poskromienia ich. Prawdziwym bohaterem jest ten, kto zdołał całkowicie opanować swoje zmysły.

Gdy zmysły przedstawiają swoje żądania, nie słuchaj ich. Niech w tym momencie twój umysł zwróci się o radę do wyższego umysłu, do buddhi. Cokolwiek postanowi buddhi, przekaże niższemu umysłowi, a ten z kolei wyda polecenie zmysłom, zmuszając je do posłuszeństwa. Oto właściwy sposób poskromienia zmysłów. Ten, kto podporządkowuje się niższemu umysłowi i zmysłom, stanie się gorszy od zwierzęcia. Mądry człowiek kieruje się decyzjami wyższego umysłu, zdolnością rozróżniania i intuicją, czyli buddhi. Ten, kto idzie za głosem buddhi, doskonali się. Jeśli podporządkujesz swoje życie buddhi, będziesz prostą drogą zmierzał do celu, natomiast jeśli uzależnisz się od niższego umysłu, co chwilę będą zaskakiwać cię zmiany i nigdy nie przewidzisz, co się z tobą stanie i gdzie się znajdziesz. To tak, jak gdybyś płynął małą łódką przez ocean w czasie sztormu. Nigdy nie wiesz, kiedy może nastąpić katastrofa.

Żył kiedyś w Indiach wielki święty Hazrat Muhammad. Był cnotliwym, mądrym człowiekiem. Uzyskał pełną kontrolę nad swoimi zmysłami. Pewnego dnia, gdy nadchodził kres jego życia, wszyscy uczniowie zgromadzili się u jego łoża. Mistrz cierpiał z powodu bardzo silnego bólu gardła. Podejmował heroiczny wprost wysiłek, aby nad nim zapanować. Zdawało się, że chce coś powiedzieć, ale nie może. Uczniowie byli bardzo zainteresowani tym, jakie przesłanie pragnie im przekazać mistrz w ostatniej chwili swego życia. Błagali go: „Swami, pragniesz nam coś przekazać, prosimy cię, powiedz to". Zebrawszy resztki sił Muhammad odezwał się tymi słowy: „Moje drogie dzieci! Przez wszystkie lata szła za mną maja, moc złudzenia. Dziś powiedziała do mnie: Ludzie są moimi niewolnikami, nikt nie potrafi uwolnić się ode mnie, oprócz ciebie. Opanowałeś zmysły i pokonałeś mnie!'. Odpowiedziałem jej: Proszę cię, majo, nie mów, że całkowicie cię pokonałem, gdyż została mi jeszcze chwila życia. Nie spocznę do ostatniego tchu, kiedy to naprawdę całkowicie cię pokonam. Aż do teraz, moje drogie dzieci, byłem w stanie panować nad mają, ale nie wiem, czy uda mi się to w ostatniej chwili. Aby uwolnić się od niej, myślę teraz jedynie o Allachu i całym sercem modlę się do Niego". W tej sekundzie ucichł i zakończył życie.

Aby nie poddać się zmysłom, musisz być ostrożny aż do ostatniej chwili swego życia. Chcąc wyrazić sobą najwyższą jaźń, musisz całkowicie kontrolować zmysły, dlatego opanowanie zmysłów stanowi integralną część ścieżki mądrości, której nauczał Kriszna. Gdy osiągniesz pełną kontrolę nad zmysłami, bez trudu opanujesz inne duchowe ścieżki.

Na początku będzie ci to sprawiało pewne trudności. Kiedy uczysz się prowadzić samochód, najpierw musisz ćwiczyć na otwartej przestrzeni. Dopiero gdy nauczysz się panować nad pojazdem, możesz jeździć zarówno po autostradach, jak i wąskich ulicach w mieście. Przedtem będzie to dla ciebie nie tylko trudne, ale i niebezpieczne. Podobnie, kiedy opanujesz zmysły tak, że nie będziesz już wpadał w pułapki pokus tego świata, będziesz w stanie bez trudu i bez emocji sprostać każdej sytuacji życiowej.

Aby stać się panem zmysłów, należy poszerzyć horyzonty myślowe i drogą dociekania wewnętrznego dowiedzieć się, czym jest prawdziwe Ja, a czym małe ja, czyli ego. Gdy zaczniesz je od siebie odróżniać, będziesz mógł podążać do celu, bezpiecznie poruszając się w tym świecie.

Chwiejne zmysły nigdy nie zapewnią ci trwałego zadowolenia. Dopiero gdy zdobędziesz wiedzę o swym prawdziwym Ja, doświadczysz rzeczywistej radości. Wykształcenie i wiedza o tym świecie mogą jedynie pomóc ci zapewnić sobie środki do życia. Prawdziwa mądrość polega na rozpoznaniu swej rzeczywistej tożsamości, a to pozwoli ci poczuć się jednością z całym stworzeniem. Gdy utożsamisz się z Bogiem, który istnieje we wszystkim, nie zaznasz już konfliktów wypływających z poczucia odrębności. Kiedy doświadczysz prawdy, to znaczy odczujesz, że wszystko jest Bogiem, że cały świat jest niczym innym, jak tylko Bogiem, nie będzie ci już więcej potrzebna zdolność rozróżniania, gdyż wszystko stanie się dla ciebie jednością.

Jak to już Swami uprzednio zaznaczył, zmysły mogą być bardzo niebezpieczne. Szaleją one jak dzikie konie. Jeśli do ich poskromienia nie użyjesz odpowiednich cugli, pociągną twój rydwan w niewiadomym kierunku. Powściągnij zmysły za pomocą umysłu. Zmuś zmysły smaku, węchu, wzroku, słuchu i dotyku, aby posłusznie ci służyły, a wówczas zapanujesz nad swymi zmysłowymi wrażeniami. Już nie raz Swami mówił wam, że nie powinniście widzieć i słyszeć zbyt wiele. Tylko wtedy, gdy coś zobaczysz lub usłyszysz, zaczynasz o tym myśleć. Gdy zaczynasz myśleć o danym przedmiocie, przywiązujesz się do niego i pragniesz go posiąść. Gdy mówisz o czymś, myślisz o formie. Zawsze stawiaj sobie pytanie: czy dany przedmiot jest wieczny? Kiedy uświadomisz sobie jego ulotność, nie przywiążesz się do niego. Jeśli pragniesz Boga, musisz uwolnić się od zniekształcającego spojrzenia i iluzorycznego przywiązania do wrażeń zmysłowych.

Praktyka duchowa zaczyna się od poskromienia języka, ponieważ język spełnia dwie funkcje. Oczy widzą, uszy słyszą, nos wyczuwa zapachy. Język natomiast spełnia dwie funkcje: mówi i odczuwa smak, dlatego przede wszystkim musisz skoncentrować się na zdobyciu nad nim pełnej kontroli. Nie masz prawa krytykować innych, ani źle o nich myśleć. Byłoby o wiele lepiej, gdybyś zamiast tego zajął się własnymi wadami i słabostkami. W innych dostrzegaj dobro. Wykorzeniaj swoją nieprawość. Jeśli nie masz wglądu w swoją najwyższą jaźń, jak możesz przypuszczać, że znasz prawdę dotyczącą innych? Najpierw sam osiągnij wyzwolenie, a dopiero potem pomagaj w tym innym. Nigdy nie używaj słów, które krzywdzą, nie patrz krytycznym okiem, ani nie myśl źle o innych. Pielęgnuj dobre myśli, słuchaj tego, co dobre, a twe słowa niech zawsze niosą dobro.

Aby nauczyć się samokontroli, trzeba podjąć ćwiczenia duchowe. Systematyczna praktyka i nieprzywiązanie są niezbędnymi środkami uzyskania kontroli nad zmysłami. Jeśli zrozumiesz, że wszystkie przedmioty tego świata są przemijające, nie będziesz przywiązywał się do nich, a to pozwoli ci zapanować nad zmysłami. Twoim prawdziwym Ja jest prawość i świętość, a nie niegodziwość. Spraw, aby lśniły w tobie świętość i mądrość duchowa. Wówczas będziesz mógł pomagać innym dobrą myślą, kochającym spojrzeniem czy mądrą radą. Ci, którzy to czynią, osiągnęli boski poziom, a ci, którzy przejawiają cechy przeciwne, to demony. Demony szukają ciemności. Porzuć ciemność i wypełnij się światłem. Jeśli wybierzesz drogę światła, Bóg zaakceptuje cię i ześle ci swoją łaskę bez względu na twoją przeszłość.

Wibhiszana, brat króla demonów, poddał się Ramie i padł Mu do stóp. Widząc to Sugriwa, naczelny dowódca armii walczącej po stronie Ramy, przestrzegał swego Pana: „On jest bratem Rawany. Jest demonem. Kocha ciemność. Nie powinieneś mu ufać tylko dlatego, że pokłócił się z bratem i opuścił go. Nie dawaj wiary młodszemu bratu, który stał się wrogiem starszego". Słysząc to Rama uśmiechnął się i rzekł: „Sugriwo, czy ty sam nie stałeś się wrogiem własnego brata Walego? Zanim skrytykujesz kogoś, pomyśl o swoich wadach". Następnie Rama oświadczył: „Zaopiekuję się każdym, kto przychodzi do Mnie i Mnie się oddaje, mówiąc: 'Jestem Twój'. Nie dbam o to, kim był". Na to Sugriwa odrzekł: „Udzieliłeś mu schronienia, Swami, i obiecałeś, że po obaleniu Rawany zostanie królem Lanki. Przypuśćmy, że sam Rawana przyjdzie do Ciebie i odda się Tobie w opiekę. Jakie królestwo mu ofiarujesz?". Rama odparł: „Jeśli Rawanie przyjdzie do głowy tak wzniosła myśl, żeby oddać się Mnie, poproszę mojego brata Bharatę, aby ustąpił z tronu i uczynił Rawanę królem Ajodhji. Nigdy nikogo o nic nie prosiłem. Prosić o przysługę nie leży w mojej naturze. Ale jeśli Rawana zacznie myśleć takimi kategoriami, jestem gotowy poprosić Bharatę o ustąpienie z tronu".

Od wieków boskie inkarnacje wyrażały swoim postępowaniem takie święte myśli i ideały. W ten sposób awatarzy służyli ludzkości przykładem. Nieważne, jaka była twoja przeszłość, jak niskie i nieczyste twoje poczynania - jeżeli ze szczerym sercem oddasz się Bogu, On przyjmie cię. Zacznij od poskromienia zmysłów. To jest pierwszy krok, który zbliży cię do boskiego źródła. Kontrola nad zmysłami stanowi warunek konieczny wszelkich wzniosłych czynów i uwolnienia się od zmartwień.

Kriszna powiedział: „Nie istnieje nic, czego nie mógłbyś osiągnąć, jeśli w pełni zapanujesz nad zmysłami. Możesz być panem tego świata. Lecz jeśli jesteś niewolnikiem zmysłów, wpadasz w pułapkę pragnień, stajesz się niewolnikiem. Ardżuno, uczyń zmysły swymi niewolnikami, a staniesz się narzędziem w Mojej misji. Powstań, Ardżuno, i naucz się kontrolować zmysły! Nie pozwalaj, aby unosiła cię radość, ani przygnębiał smutek. Głównym powodem twojego przygnębienia jest niewiedza. Nie widzisz różnicy pomiędzy prawdą, a nieprawdą, między rzeczywistym, a pozornym, między prawdziwym Ja, a niskim egoistycznym ja. Naucz się rozróżniać, a pokonasz zmysły. Staniesz się prawdziwym królem tego świata".

Dyskurs osiemnasty

JESTEŚ MIESZKAŃCEM CIAŁA, NIE CIAŁEM

Kriszna powiedział: „Ardżuno, niech twój umysł zawsze będzie skupiony na Mnie, gdyż to Ja jestem twoją rzeczywistą jaźnią. Wypełniaj swoje obowiązki z umysłem zanurzonym we Mnie".

Kto pracuje będąc świadomym swojej wewnętrznej rzeczywistości - atmy, dokona rzeczy wielkich. Czyny wykonywane ze świadomością atmy są wolne od konsekwencji karmicznych. Jednakże, aby wykonywać jakiekolwiek czynności, mając jednocześnie świadomość tożsamości z atmą, trzeba całkowicie panować nad zmysłami - to jest warunek konieczny. Kiedy zdobędziesz pełną kontrolę nad nimi, można cię będzie nazwać człowiekiem oświeconym. Gdy będziesz przyjmował wszelkie przeciwieństwa, takie jak radość i smutek, gorąco i zimno, korzyść i stratę, honor i dyshonor, z jednakowo zrównoważonym umysłem, nieporuszenie trwając w swej wewnętrznej rzeczywistości, będzie można powiedzieć, że kierujesz się mądrością. Cechą charakterystyczną takiej osoby jest akceptacja - przyjmowanie wszystkiego z niewzruszonym spokojem. Jeśli rozpoznasz prawdziwą naturę zmysłów, łatwo ci będzie podążać ścieżką duchowej mądrości. Lecz jeśli zamiast utożsamiać się z atmą, nadal będziesz trwał w przekonaniu, że twoje ja to ciało i umysł, nigdy nie zaznasz wzniosłego stanu oświecenia.

Kriszna powiedział Ardżunie: „Pamiętaj, jesteś tym, który zamieszkuje ciało, a nie ciałem. Jesteś tym, który nosi ubranie, a nie ubraniem. Jesteś mieszkańcem domu, a nie domem. Jesteś świadkiem, świadomością, nie ciałem, a tymczasem utożsamiasz się z nim. Satysfakcja, jaką czerpiesz z przemijających przedmiotów, jest złudna. Wszystkie te przyjemności kiedyś obrócą się w przygnębienie i żal. Zainteresowanie błahostkami sprzyja jedynie rozwojowi żądnego błyskotek niższego umysłu. Dlatego utrzymuj umysł w równowadze i pracuj, ciągle pamiętając o atmie. Nie myśl o narodzeniu ani o śmierci, o radościach ani rozczarowaniach, których doświadczasz. Narodziny i śmierć dotyczą nie ciała, nie ciebie. Nie jesteś ciałem, jesteś nieśmiertelną, wieczną istotą, wolną od narodzin i śmierci. Nie masz początku ani końca. Nie rodzisz się ani nie umierasz. Jesteś atmą. Przenikasz wszystko. Tak naprawdę jesteś Bogiem. Twoje prawdziwe Ja to Bóg. Bóg to ty". Czy ktokolwiek boleje nad tym, że ogień pali? Czy ktoś zamartwia się tym, że lód chłodzi? To naturalne, że ogień pali, a lód chłodzi. Tak samo naturalne jest, że to, co się rodzi, po jakimś czasie umiera. To, co przychodzi, kiedyś odchodzi. Nie angażuj się emocjonalnie w coś, co stanowi wyraz naturalnego porządku rzeczy - narodziny i śmierć, radość i smutek. Raczej rozpoznaj niedoskonałość wszelkich przedmiotów tego świata, polegającą na ich ulotnym charakterze. One wszystkie składają się z pięciu żywiołów.

W najdalszych zakątkach tego świata nie znajdziesz nic innego poza owymi pięcioma żywiołami. Ale one są również w tobie, więc jaki sens w szukaniu ich na zewnątrz? To naturalne, że poszukujesz czegoś, czego nie posiadasz, lecz poszukiwanie i dążenie do czegoś, co masz, nie wygląda na naturalne. Istnieje tylko jedna istota, która wznosi się ponad pięć żywiołów - jest nią Bóg. To do Niego powinieneś dążyć. Dżniana, czyli mądrość, to dostrzeganie owej jedności. Ta wszechprzenikająca jedność to atma. Jej zawsze poszukuj. Wszelkie działania podejmowane w imię atmy lub w celu zadowolenia Boga są czyste, a ten, kto je podejmuje, staje się świętym mędrcem. Od niepamiętnych czasów riszi podejmowali heroiczne wysiłki, aby wznieść się do poziomu najwyższej duchowej mądrości i osiągali to. Pewnego razu król Grecji Aleksander znalazł się nad brzegami rzeki Sindhu. Przybył tu ze swą potężną armią, gdyż zamierzał podbić Indie. Armia przeprawiła się przez rzekę i wkroczyła do lasu. Przednia straż znalazła pod drzewem jogina pogrążonego w głębokim śnie. Jego nogi leżały na drodze. Jogin ten osiągnął stan najwyższej mądrości. Jeden z żołnierzy zbudził go i kazał mu usunąć się z drogi. Jogin nie ruszył się z miejsca. Wtedy żołnierz postraszył go wielką armią, lecz mędrzec nie drgnął. W tym czasie przybył król. Jogin nadal pozostawał całkowicie obojętny. Ponieważ nie oddał monarsze hołdu, żołnierz wyciągnął miecz i zagroził mu śmiercią. Wtedy jogin wstał i roześmiał się. Na jego twarzy nie widać było śladu lęku, jedynie spokój i pogodę ducha. Władca zwrócił się do niego: „Mój żołnierz zagroził ci ścięciem głowy, a ty wyglądasz na zadowolonego. Gdybyś był zwykłym człowiekiem, prosiłbyś o ułaskawienie. A ty się tylko uśmiechasz. Co to wszystko znaczy?". Jogin odparł: „Jestem ucieleśnieniem sat-czit-anandy. Jestem odwieczną prawdą, czystą świadomością i błogością. Jestem zawsze wolny. Wasza broń nie może wyrządzić mi krzywdy. Ogień nie zdoła mnie spalić, woda nie zdoła mnie zmoczyć, ani wiatr mnie nie zwieje. Nie narodziłem się nigdy, nigdy też nie umrę. Jestem nieśmiertelną atmą. A twój żołnierz mówi, że mnie zabije. Ten absurd rozbawił mnie". Król bardzo się zdziwił. Pomyślał: „Wszyscy boją się śmierci - to naturalne. Widocznie w Indiach są ludzie, którzy osiągnęli taki stan doskonałości duchowej, że nie obawiają się nawet umrzeć. Jak mogę podbić taki naród? Nigdy tego nie dokonam". I podjął decyzję wycofania wojska.

Od niepamiętnych czasów żyli w Indiach wielcy jogini, którzy swoim przykładem wskazywali ludziom najwyższą duchową prawdę. Swym życiem dowodzili, że opanowując zmysły, można wznieść się na duchowe wyżyny. Większość ludzi nie zna metod poskramiania zmysłów, przez co gubi się i wchodzi na niewłaściwą drogę. Lecz przecież kontrola zmysłów jest całkiem łatwym zadaniem. Musisz tylko zrozumieć ich naturę. Jeśli uświadomisz sobie ich ograniczenia, sprawowanie nad nimi pełnej kontroli okaże się łatwe, gdyż będziesz wiedział o tym, że konsekwencją wszelkich przyjemności, których doświadczasz za sprawą zmysłów, jest smutek.

Pierwszym krokiem prowadzącym do opanowania zmysłów jest rozpoznanie ujemnych stron przedmiotów tego świata. W imię chwilowej przyjemności narażasz się na konsekwencje, które będą cię prześladować nawet wówczas, gdy już zapomnisz o tamtej radości. Człowiek chory może zjeść coś, co jest dla niego niewskazane i przez chwilę poczuć zadowolenie. Jednakże zarzucając dietę doświadcza krótkotrwałej przyjemności. Wkrótce odczuje również konsekwencje, które mogą okazać się dla niego niebezpieczne. Zatem, oddając się zmysłowej przyjemności, skazujesz się na późniejsze cierpienie.

Potężni królowie zbudowali ogromne pałace, korzystali z wszelkich luksusów i wygód. Jedli najznakomitsze potrawy, podróżowali wspaniałymi pojazdami i oddawali się wszelkim uciechom tego świata sądząc, że doznają największych przyjemności życia. Gdzie oni teraz są? Zastanów się: czy to oni wykorzystali życie, czy może życie ich wykorzystało? To raczej oni zostali wykorzystani przez przedmioty świata materialnego. One ich zniszczyły. Z czasem zestarzeli się, osłabli i padli ofiarami rozmaitych chorób. Gdyby naprawdę czerpali radość z przedmiotów materialnych, zapewniłyby im one zdrowie i siłę. Ale oni zmarnowali zdrowie i skrócili sobie życie. Nie rozpoznając prawdy, doświadczali złudnego szczęścia. Człowiek skupia uwagę na przemijających przedmiotach tego świata, nie zdając sobie sprawy z konsekwencji pogoni za zmysłowymi przyjemnościami.

Pewien mężczyzna udał się do wróżbity, który czytał z dłoni i pokazał mu swoją rękę. Wróżbita zwrócił uwagę na pewną szczególną linię, oznaczającą bogactwo. Usłyszawszy to, mężczyzna bardzo się ucieszył. Następnie wróżbita powiedział mu, że czeka go wiele zaszczytów, więc człowiek ten poczuł jeszcze większą radość. Obejrzawszy dokładniej jego dłoń, jasnowidz stwierdził: „Będziesz zajmował wysoką pozycję". Mężczyzna poczuł się bardzo szczęśliwy. Po chwili astrolog przepowiedział mu dużo dzieci, co również ucieszyło go niezmiernie. Ostatnia przepowiednia brzmiała: „Będziesz żył bardzo krótko". W tym momencie radość opuściła go. Poczuł wielkie przygnębienie, nieomal skurczył się z rozpaczy.

Zatem, jaką wartość przedstawia majątek, pozycja, honory czy rodzina, jeśli długość twojego życia jest ograniczona? Jaki pożytek z tego wszystkiego? Jeśli ciebie tu nie będzie, czy któryś z tych przedmiotów będzie nadal miał dla ciebie jakieś znaczenie?

Ilu królów i władców żyło do tej pory na ziemi? W jakich okolicznościach odchodzili z tego świata? Pomyśl o Hariśczandrze, który panował nad Indiami. Czy i on nie musiał umrzeć? Król Nala panował nad całym światem, a czy mógł wziąć ze sobą chociaż garstkę ziemi? Rama zbudował most nad oceanem. Gdzie jest teraz ten most? Tak wielu było władców - przychodzili i odchodzili. Nikt nie może zabrać ze sobą nawet garstki ziemi. Jeśli zastanowisz się nad historią ludzkości, zrozumiesz, jak nietrwały jest ten świat.

Wszystko, co widzisz w zewnętrznym świecie, stanowi odbicie twojego wnętrza. Istnieje tylko jedno: to jest w tobie, a zarazem przenika wszystko - satjam, śiwam, sundaram - odwieczna, prawdziwa, wszelaka pomyślność, nieprzemijające piękno. Staraj się rozpoznać tę odwieczną prawdę. Żyj w owej pomyślności, stań się jednym z Bogiem będącym ucieleśnieniem wszelkiego piękna.

Wyjaśniwszy Ardżunie, jakimi przymiotami charakteryzuje się człowiek oświecony, Kriszna skierował go na pole bitwy i powiedział: „Zwróć całą swą uwagę wyłącznie na Mnie. Spełniaj Moje rozkazy i czyń swą powinność. To ciało zostało ci dane po to, żebyś mógł ją spełnić. Otrzymałeś to życie za swoje przeszłe czyny, teraz uświęć je kolejnymi prawymi czynami".

Jedynym światłem, które nigdy nie gaśnie, jest światło najwyższej jaźni. Żarówka świeci, dopóki płynie prąd. Lampa błyskowa działa, jeśli zasila ją bateria. Jeśli wyłączysz prąd - żarówka zgaśnie. Odłączysz baterię - lampa błyskowa przestanie działać. Podobnie zmysły - jeśli nie dostarczysz im energii, przestaną funkcjonować. Nawet słońce i księżyc stracą kiedyś swój blask. Jeśli słońce nie będzie świeciło wiecznie, to co będzie z tobą? Jeśli potężne góry z czasem zamienią się w pył, co stanie się z tobą, małym kamyczkiem ulegającym złudzeniu tożsamości z ciałem?. „Z powodu przygnębienia wynikającego z twych przywiązań, pogrążasz się w niewiedzy. Zmywa cię fala twoich własnych łez. Powstań! Zbudź się! Nie zatrzymuj się, dopóki nie osiągniesz celu!". Tak oto uczył Kriszna Ardżunę.

Słońce i księżyc oświetlają świat, ale nie mogą oświetlić Boga. Lampa oświetla tylko wnętrze pokoju, lecz nie oświetla Boga. Skąd wiesz, że słońce i księżyc świecą, albo że ogień płonie? Na jakiej podstawie twierdzisz, że one wysyłają światło? Wiesz to, ponieważ twoje oczy postrzegają ich blask. Gdybyś nie miał oczu, nie widziałbyś promiennego światła słońca. A jak to się dzieje, że oczy widzą? Nawet gdy śpisz, albo gdy masz zamknięte oczy, twoja świadomość jaśnieje światłością. To jest twoja intuicja, wyższy intelekt, buddhi. Zatem intelekt oświetla oczy. A oto krótkie opowiadanie na ten temat. Dwaj przyjaciele, niewidomy i kulawy, wędrowali od wioski do wioski. Niewidomy miał sprawne nogi, a kulawy zdrowe oczy. Niewidomy niósł kulawego na ramionach. Pewnego razu przechodzili koło pola ogórków. Kulawy rzekł: „Bracie, na tym polu rosną piękne ogórki. Możemy się najeść, odpocząć, a potem pójdziemy dalej". Niewidomy odparł: „Bądź ostrożny, bracie. Jakiś stróż może pilnować pola". Na to rzekł kulawy: „Nie, nie ma tu nikogo". Niewidomy zapytał: „Powiedz mi, czy jest jakiś płot wokół tego pola?". Kulawy odpowiedział: „Nie, nie ma żadnego ogrodzenia. Możemy wejść i zerwać kilka ogórków". Wtedy niewidomy rzekł: „Bracie, skoro nie ma tu ani stróża ani ogrodzenia, to ogórki muszą być gorzkie".

Człowiek może nie mieć oczu, ale jeśli używa intelektu, widzi więcej niż ten, który patrzy jedynie oczami. Tak naprawdę to intelekt użycza oczom swego światła. Lecz skąd pochodzi to światło? Intelekt czerpie je ze swego źródła - atmy. Atma oświetla intelekt, a intelekt - oczy. Oczy widzą blask słońca, które oświetla świat. Źródłem wszelkiego światła jest atma. To ją należy wielbić Nieustannie myśl o atmie. Pamiętaj o niej wykonując każdą czynność - ta praktyka doprowadzi cię do duchowej mądrości. Jest taki aforyzm: „Mędrzec śpi, gdy wszyscy inni się zbudzili, natomiast budzi się, kiedy inni śpią". Z tego powiedzenia można wysnuć wniosek, jakoby mędrcem był ten, kto pracuje nocą, a śpi w dzień, na przykład nocny stróż lub zawiadowca stacji. Oczywiście, to nie jest właściwe znaczenie tej sentencji.

Otóż ludzie, którzy żyją zewnętrznym światem, ożywiają się pod wpływem przedmiotów tego świata - to one budzą ich do życia. Z kolei mędrzec pozostaje nieporuszony obiektami świata zewnętrznego. To nie one ożywiają go, lecz atma. Większość ludzi nie dostrzega blasku atmy - oni przesypiają jej piękno. Pozostają obojętni wobec światła atmy, czyli śpią. Mędrzec jest na nie wrażliwy, nie śpi. Natomiast śpi, czyli pozostaje niewrażliwy na przedmioty świata materialnego. To nie znaczy, że powinien zamknąć się w pustelni. Kriszna powiedział: „Pracuj w tym świecie. Nie musisz wyrzekać się przedmiotów, które są ci niezbędne w codziennym życiu. Ale nieustannie koncentruj swą uwagę na atmie. Czyniąc tak, dostąpisz odwiecznej mądrości".

Tu może pojawić się pewna wątpliwość. Dlaczego taka święta osoba musi pracować? Otóż, gdyby mędrzec wykazywał obojętny stosunek do pracy i nie wykonywał jej, nie byłby w stanie inspirować innych. A przecież jego życie powinno być przykładem, wzorem do naśladowania. Tak więc on pracuje, będąc wolnym od wszelkich ambicji ego. Robi to jedynie dla dobra ludzkości. „Dlatego, Ardżuno - rzekł Kriszna - stań się ideałem. Jesteś bardzo bliski i drogi Krisznie. Niech te nauki utwierdzą się mocno w twoim sercu. Pragnę uczynić cię przykładem dla całego świata. Pragnę posłużyć się tobą. Będziesz instrumentem, za pomocą którego dokonam duchowej przemiany wszystkich ludzi".

Wszystko, co powiedział Kriszna, miało na celu wzniesienie ludzi do poziomu ideału. Wszyscy awatarzy zstępują na ziemię w tym celu, lecz ludzie najczęściej nie uświadamiają sobie tego. Dlatego Kriszna powiedział Ardżunie: „Nie podjąłem się zadania prowadzenia twojego rydwanu, Ardżuno, ze względu na swoje upodobania. Nie robię tego dla przyjemności powożenia twoimi końmi. Czy myślisz, że nie mam własnych koni i rydwanów? Utożsamiasz się z ciałem. To jest choroba, którą masz we krwi. Zainicjowałem i odgrywam cały ten dramat jedynie po to, aby raz na zawsze wyleczyć cię z tej słabości". Bóg nie pragnie, aby Go wielbić pustymi słowami. Ardżuna często zwracał się do Kriszny jak do bardzo bliskiego krewnego. Kiedyś, gdy siedzieli razem nad brzegiem rzeki Jamuny, Kriszna powiedział: „Ardżuno, nie podoba mi się to, że zwracasz się do Mnie w ten sposób, przecież nie jestem twoim krewnym".

Ludzie często używają w odniesieniu do Boga słów, które mogłyby świadczyć o wielkim szacunku lub więzach pokrewieństwa, lecz Bóg nie przyjmuje czczych pochlebstw. Ludzie używają podobnych zwrotów w odniesieniu do wysokich urzędników, gdyż liczą na ich względy. Takie puste słowa są jak perfumowana woda - można ją powąchać, ale nie można ugasić nią pragnienia. Słuchasz pochlebstw, lecz nie bierzesz ich do serca. Bóg przyjmuje jedynie słowa wyrażające szczere uczucia płynące z głębi serca, czyli prawdę.

Kriszna powiedział: „Nie chciałbym jednak prosić cię, żebyś przestał Mnie tak nazywać, chociaż wiem, że te słowa wyrażają twoje uwielbienie, a nie istniejący stan rzeczy. Dlatego też, abyś mógł ich nadal używać w odniesieniu do Mnie, i aby były one całkowicie zgodne z prawdą, zostanę twym szwagrem".

Niedługo potem Kriszna zaproponował Ardżunie małżeństwo ze swą siostrą, Subhadrą. W ten sposób stał się dla Ardżuny szwagrem. Balarama, brat Kriszny, nie aprobował jednak tego małżeństwa. Na znak protestu nie przybył na ślub i na zawsze odszedł do lasu. Od tego czasu Balarama nie odczuwał już wielkiej miłości do Kriszny. Kriszna wykazuje tu pewną rzadką cechę, a mianowicie Jego czyny są zawsze zgodne ze słowami. Jedność myśli, słów i czynów to boska cecha, ale również i ludzka. Zatem twoje słowa powinny pozostawać w harmonii z myślami, a czyny ze słowami.

Kriszna oznajmił Ardżunie: „Pragnę uczynić cię przykładem dla wszystkich ludzi, dlatego nauczam cię tu, na polu walki. Przekażę ci duchową wiedzę, a potem będę nauczał innych, posługując się twoim przykładem. Na początek musisz zrozumieć prawdę: nie jesteś ciałem. Jesteś tym, który je zamieszkuje. Gdy uświadomisz to sobie, nie będziesz już dłużej tkwił w świadomości ciała. Ciało jest nietrwałe i kiedyś przeminie. Bóg jest wieczny i nie przeminie. Nie jesteś ubraniem, lecz tym, który je nosi. Ciało jest świątynią, w której przebywa Bóg. Świat jest pełen smutku; nie ma sensu szukać w nim schronienia. Wszystkie osoby, które znasz, z czasem zmienią się. Jedynie Bóg nigdy się nie zmieni. Jest On jedyną lampą, która nigdy nie zgaśnie. Schroń się w Nim. On jest światłem doskonałym; On jest światłem duszy; On jest światłem wiecznym - jedynym światłem czystej świadomości".

Te inspirujące słowa odmieniły serce Ardżuny i rozwiały wszelkie jego wątpliwości. Kriszna odsłonił przed nim prawdę, dzięki czemu serce Ardżuny stało się czyste i promienne. Kriszna uczynił zeń człowieka oświeconego, charakteryzującego się boskimi cechami.

Dyskurs dziewiętnasty

OPANOWANIE ZMYSŁÓW - KLUCZEM DO NAJWYŻSZEJ MĄDROŚCI

Kiedy naprawdę wyrzekniesz się przedmiotów tego świata, nawet zdobycie najwyższych niebiańskich światów wyda ci się banalne i nieistotne. Ardżuna powiedział Krisznie: „Kriszno, nawet gdyby dano mi władzę nad trzema światami, nie miałoby to dla mnie znaczenia, gdyż one mnie nie interesują".

Słowa te wskazują na stan wyrzeczenia, jaki osiągnął Ardżuna, gdy poddał się Bogu. Zdecydowanie odwrócił się od świata materialnego ku transcendentalnemu Absolutowi, który objawił się w postaci Śri Kriszny. Wówczas dopiero otworzył się na przyjęcie nauk Gity. Takie wyrzeczenie się świata na rzecz Boga musi stać się twoim celem. Zresztą, ono jest twym przeznaczeniem jak i przeznaczeniem wszystkich ludzi. Rozwój duchowy prowadzi do takiego wyrzeczenia i zaniku przywiązania w stosunku do przedmiotów oddziałujących na zmysły. Wówczas pojawia się intensywne dążenie do odkrywania i urzeczywistniania atmy.

Jeśli pragniesz zbudować dom, nawet niewielki, musisz położyć odpowiednie fundamenty. O ile ważniejszy jest solidny fundament, na którym będziesz stawiał budowlę samopoznania! Tym fundamentem jest zdecydowana postawa nieprzywiązania wobec przedmiotów świata materialnego, dlatego Kriszna w Gicie podkreślał potrzebę opanowania zmysłów. Bez mocnego fundamentu twoja budowla wiedzy o najwyższej jaźni niechybnie zawali się.

Nieprzywiązanie i wyrzeczenie, które tworzą podstawę duchowej wiedzy, nie przychodzą nagle, spontanicznie, ani pod wpływem chwilowego impulsu. Trzeba je systematycznie rozwijać i wprowadzać w codzienne życie wraz z oddaniem się Bogu i kontrolowaniem zmysłów. Jeśli chcesz zapalić lampę oliwną, będzie ci potrzebny olej, pojemnik oraz knot. Podobnie, aby zapalić lampę mądrości, potrzebujesz nieprzywiązania, oddania się Bogu i kontroli zmysłów. Nieprzywiązanie, czyli dystans wobec przedmiotów i spraw tego świata, można porównać do pojemnika, oddanie do oleju, a powściąganie zmysłów do knota. Jeśli wyposażysz się w te trzy elementy, Bóg sam przyjdzie i zapali twą lampę duchowej mądrości. Aby zapalić taką lampę w sercu Ardżuny, Kriszna pouczył go, że najpierw musi on pokonać swoje zmysły.

Większość łudzi nie jest w stanie całkowicie opanować zmysłów. Jeśli nawet osiągną pewien poziom samokontroli, trudno im będzie utrzymać się na nim z powodu głęboko zakorzenionego przekonania, iż źródłem wszelkich przyjemności, których można doświadczać, są przedmioty tego świata oraz zmysły, które postrzegają ten świat. Wydaje się ludziom, że porzucenie zmysłowych przyjemności oznacza koniec życia. Uważają je za jedyne źródło szczęścia. Dzieje się tak dlatego, że owych drobnych radości mogą doświadczać codziennie, zatem już je znają. Natomiast radości odkrywania swej prawdziwej tożsamości nie znają, gdyż nigdy jeszcze jej nie doświadczyli. Kiedy trzymasz w dłoni ptaka, czy wypuścisz go, żeby złapać dwa inne ukrywające się w koronach drzew? Rozumując w ten sposób uważają za szaleństwo porzucanie przyjemności, których na każdym kroku dostarczają im zmysły na rzecz nieznanej szczęśliwości, której źródłem jest poznanie atmy.

Z tych właśnie powodów krytykuje się ideę nieprzywiązania i opanowania zmysłów wyłożoną w Gicie. Twierdzi się, że nie można jej zrealizować w codziennym życiu. Tymczasem ludzie są nieświadomi tego, czego naprawdę codziennie doznają. Wszystkie ich przyjemności są jedynie mentalnym odbiciem prawdziwej radości bijącej w każdym sercu. Myśląc nieustannie o kimś lub o czymś, umysł oddala się od miejsca swojego spoczynku i przenosi się na obiekt swych zainteresowań, przybierając jego formę. Wówczas łudzi się sądząc, że czerpie z tego radość. To nie jest prawdziwa radość. To jest jedynie wyobrażenie radości, czyli odbicie twojej wewnętrznej radości w umyśle. Jednak jej źródłem jest twoje wnętrze - atma. Aby to stało się jasne, rozważmy następujący przykład.

Małe dziecko ssie swój kciuk i połyka ślinę. Ta czynność przynosi mu zadowolenie, gdyż sądzi, że ssie mleko. Dziecko ulega złudzeniu, że źródło jego przyjemności istnieje na zewnątrz, poza nim. Rozważmy inny przykład. Pies znajduje twardą kość. Nie chce dzielić się nią z żadnym innym psem, więc zanosi ją w zaciszne miejsce i zaczyna obgryzać. Ta twarda kość kaleczy mu dziąsło. Trochę krwi wycieka na kość. Pies jest przekonany, że krew pochodzi z kości - co za radość dla niego! Lecz w rzeczywistości krew nie pochodzi z kości, lecz z jego własnego dziąsła. Pies nie uświadamia sobie prawdy, podobnie jak dziecko ssące własny kciuk ulega w tym momencie złudzeniu, będącemu wytworem jego umysłu.

Podobnie nieświadomi prawdy ludzie sądzą, że doznają radości ciesząc się przedmiotami tego świata. Przemijające zadowolenie, którego doświadczają, nie istnieje poza nimi. Niewyczerpane źródło błogości bije w ich własnych sercach. Wewnętrzna błogość ulega „nałożeniu" na konkretny przedmiot. W wyniku tego procesu przedmiot wydaje się źródłem radości. W rzeczywistości owa radość stanowi jedynie skończone odbicie nieskończonej wewnętrznej błogości. Łudząc się, że ten miraż przyjemności jest prawdziwym doznaniem, ludzie przywiązują się do świata i nie odczuwają żadnej potrzeby poszukiwania radości absolutnej. Nieustannie gonią za różnymi przedmiotami tego świata w nadziei, że to one zapewnią im szczęście.

Gdyby dany przedmiot rzeczywiście był źródłem prawdziwej radości, wszyscy doznawaliby jej w takim samym stopniu. Jednak dobrze wiesz, że tak nie jest. Dany przedmiot tobie kojarzy się z przyjemnością, a komuś innemu wręcz odwrotnie - z czymś niemiłym i niepożądanym. Niektórym bardzo smakują ogórki, a inni nie lubią ich. Gdyby przyjemność jedzenia ogórka związana była z nim samym, wszyscy jednakowo lubiliby ogórki. Dlaczego istnieje różnica w odbiorze danego przedmiotu przez różnych ludzi? Dlaczego przedmioty, które jedni uwielbiają, u innych wzbudzają wstręt? Można to wytłumaczyć jedynie tym, że radość, jakiej doświadczasz, nie jest bezpośrednio związana z przedmiotem, z którym ją błędnie utożsamiasz, ale z tobą. Twoja radość doświadczania danego przedmiotu stanowi odzwierciedlenie niewyczerpalnego źródła szczęścia, bijącego w twoim wnętrzu.

Upodobania i awersje, które odczuwasz, są jedynie tymczasowymi zjawiskami, one nie trwają wiecznie. Na przykład: czujesz głód, a ktoś podaje ci jedzenie. W tym momencie uważasz je za wyjątkowo smaczne. Dlaczego tak bardzo ci ono smakuje? Przyczyną jest uczucie głodu. Dopóki jesteś głodny, zadowoli cię nawet najskromniejsze jedzenie. Lecz kiedy już zaspokoisz głód, nawet najbardziej wyszukane potrawy nie wzbudzą w tobie zainteresowania. Jedynym wytłumaczeniem takiej zmiany jest to, że wszystkie twoje upodobania i uprzedzenia, sympatie i antypatie wypływają bezpośrednio z ciebie, a nie z zewnętrznych przedmiotów jako takich. Wszystkie twoje uczucia, na przykład radość czy smutek, emanują wyłącznie z twojego wnętrza.

Człowiek zwykle sądzi, że uczucia radości czy bólu, jakich doznaje kontaktując się z innymi ludźmi, których lubi bardziej lub mniej, wywołują w nim tamci ludzie. Ale tak nie jest. To twoje własne upodobania i uprzedzenia stanowią przyczynę twojego smutku lub radości. Zauważ, że jeśli kogoś bardzo lubisz, jeśli dana osoba jest ci droga, akceptujesz ją bez względu na jej zachowanie. Jaki może być powód takiej akceptacji, skoro dana osoba potrafi zachować się wobec ciebie niemiło? Powodem jest to, że jeśli kogoś bardzo lubisz lub kochasz, wszystko, co on uczyni wydaje ci się właściwe. Jednakże to, co nazywasz miłością, faktycznie jest przywiązaniem do drugiej osoby. Zarówno twoja miłość, jak uczucie radości, które jej towarzyszy, ma swe źródło w tobie i tylko w tobie.

Nie ma znaczenia, czy owa druga osoba żywi względem ciebie podobne uczucia, czy też nie. Wszystko, czego doświadczasz, pochodzi jedynie z twojego wnętrza. Twoje doznania nie stanowią części tej drugiej osoby. Wielki mędrzec Jadżniawalkja powiedział kiedyś swojej żonie Majtreji: „Moja droga, nie kochasz mnie ze względu na mnie, lecz ze względu na siebie. Wszystko, co kochasz i co uważasz za drogie, kochasz ze względu na atmę, swą najwyższą jaźń. To ona jest ci najdroższa. Uczucia, które żywisz w stosunku do innych, są tylko pewnym przejawieniem wiecznej i niezmiennej miłości, którą odczuwasz do swojej prawdziwej jaźni". Tak więc kochamy innych ze względu na siebie, a nie ze względu na nich. Jeśli kochasz jakiś przedmiot, kochasz go ze względu na swoją najwyższą jaźń, a nie ze względu na ten przedmiot. Czysta miłość najwyższej jaźni ulega skażeniu świadomością ciała i zamienia się w przywiązanie, a ono nieuchronnie prowadzi do smutku i przygnębienia.

Ciało jest śmiertelne, to nie ulega wątpliwości. Nawet gdyby ktoś miał żyć sto lat, pewnego dnia musi stanąć w obliczu śmierci. Skoro każdy o tym wie, czy to nie dziwne, że ten, który umrze, płacze i żałuje tych, którzy już umarli? Jeżeli wiadomo, że każdy umrze, czyż nie powinno się myśleć o każdym jak o umierającym? Żyjesz pośród umierających, a odczuwasz smutek i żal, gdy ktoś umiera. Jak gdyby śmierć była czymś nieoczekiwanym i nienaturalnym! A przecież jest ona naturalnym przeznaczeniem każdego człowieka! Smutek, który odczuwasz, gdy umiera ktoś bliski i drogi, pojawia się z powodu twojego przywiązania do ciała. To ono jest powodem twojego żalu. Pierwotną przyczyną smutku po czyjejś śmierci jest przywiązanie, nie miłość.

Każdy człowiek poszukuje szczęścia. Dąży do radości i nie chce przeżywać smutku. Człowiek zawsze pragnie korzyści, nigdy straty. Taka jest jego natura. Korzyść, radość i szczęście są mu wrodzone, stanowią jego istotę. Każdy chciałby zdobywać, a nie tracić. Biznesmen zawsze myśli o korzyści. Tutaj, w stanie Andhra Pradesh w Indiach, nikt nie używa słowa „siedem". Gdy sprzeda siedem kilogramów ryżu, nie powie „siedem", lecz „sześć plus jeden", ponieważ w języku telugu wyraz „siedem" znaczy również „płakać". Nikt nie chce nawet wymówić tego słowa. I tak oto człowiek nie akceptuje nieszczęścia ani straty; pragnie samych korzyści, zysków i radości. Ze wszystkich radości tego świata, najdoskonalszą i najwyższą jest radość wypływająca z duchowej wiedzy, z wiedzy o atmie. To jest radość, której powinieneś poszukiwać, gdyż ona okaże się twoim największym szczęściem.

Pomyśl o pięknej róży. Kiedy na nią patrzysz, twoje serce wypełnia się radością. Dzieje się tak zawsze, gdy widzisz kogoś przystojnego lub jakiś piękny przedmiot należący do tego świata - odczuwasz wtedy radość. Ludzie zwiedzają zabytki. Po co? Ponieważ oglądając je odczuwają radość i satysfakcję. Dostrzegasz piękno w naturze, w ludziach, w przedmiotach. Jak długo możesz się nim cieszyć? Róża, którą dziś zerwałeś, jutro zwiędnie, nie będzie już taka piękna. Piękno tego świata przemija, a radość, którą z niego czerpałeś, słabnie. Podobnie rzecz się ma z różnymi etapami ludzkiego życia: z dzieciństwem, młodością, wiekiem dorosłym i starością. Można powiedzieć, że dzieciństwo odzwierciedla boskość. Małe dziecko nie odczuwa nienawiści, zazdrości, złości. Jezus powiedział, że skoro dzieci nie posiadają negatywnych cech, można je uważać za boskie. Umysł dziecka wolny jest od negatywnych myśli, a ciało od wszelkich skażeń. Dziecko jest piękne, ponieważ nie ma w nim złych uczuć, płynących ze złych myśli. Kiedy dorasta, stopniowo ulega skażeniu, a wówczas piękno właściwe dziecku zanika. Nieczyste myśli inspirują nieczyste słowa i czyny, a one zabijają piękno.

Piękno istoty ludzkiej jest przemijające, nie może stanowić źródła wiecznej radości. Nowonarodzone oślątko jest bardzo ładne. Gdy dorasta, dostaje wielkiego brzucha i brzydnie. Wszystko jest piękne dopóki nie ulegnie skażeniu. Wszelkie piękno tego świata, bez względu na to, czy jest to piękno istoty ludzkiej, czy przedmiotu, kiedyś ulega takiemu lub innemu skażeniu i przestaje być pięknem. Radość i piękno zawsze idą w parze: nie ma piękna tam, gdzie brak radości, i nie ma też radości bez piękna. Zatem, gdzież jest źródło nieskończonego piękna i radości? Owo źródło to atma! Jedynie ona nie podlega żadnym zmianom, tylko ona istnieje ponad wszelkimi formami i stanowi istotę piękna.

Chociaż radość spontanicznie emanuje z twojego serca, wydaje ci się, że czerpiesz ją z przedmiotów tego świata. Mylisz się. Wszelka radość pochodzi z twojego wnętrza, natomiast ty sam ulegasz złudzeniu i dlatego uważasz, że pochodzi ona ze świata zewnętrznego. Pisma święte mówią o brahmanandzie, nieziemskim szczęściu, które emanuje z niebiańskiego świata brahmana, Stwórcy. Szczęście, którego można doznać przez kontakt zmysłów z materialnymi przedmiotami, jest zaledwie namiastką szczęśliwości niebiańskiej. Radość i przyjemność, jakich dostarczają ci zmysły, można porównać do kropli w olbrzymim oceanie brahmanandy. Lecz nawet ten niezmierzony ocean byłby wielkości atomu, gdyby porównać go z bezgraniczną błogością, która promieniuje z twojego duchowego serca. To ono stanowi pierwotne źródło wszelkiego szczęścia. Duchowe serce lśni wszechobecnym, promiennym światłem. Rozpoznaj tę olśniewającą duchową światłość, która jest wieczna i transcendentna, która stanowi twoją prawdziwą istotę.

W ciągu dnia słońce oświetla ten świat. Możesz więc dojść do wniosku, że widzenie umożliwia ci światło słońca i księżyca. Tymczasem w czasie marzeń sennych również widzisz różne przedmioty. Gdzie są wtedy słońce i księżyc? Słońce, które widzisz podczas dnia na jawie, nie oświetla świata marzeń sennych. Nie ma tam również księżyca, ani innego widzialnego źródła światła. Jednak widzisz cały świat snu. Co oświetla ten świat? W stanie głębokiego snu panuje absolutna ciemność. W tym stanie nie ma ani wiedzy ani mądrości. Zatem skąd wiesz, że jest ciemno? Za pomocą jakiego światła postrzegasz ciemność? Stan głębokiego snu to poziom nieświadomości, stan marzeń sennych to poziom podświadomości, a stan jawy to poziom świadomości. Ponad tymi trzema istnieje jeszcze czwarty poziom - poziom nadświadomości.

Na tym poziomie widzisz wszystko i wszędzie oraz odczuwasz najwyższą błogość. Co to za światło, które umożliwia ci widzenie i świeci w tej przestrzeni niczym nie zmąconej szczęśliwości? Owo światło to blask emanujący z atmy. Światło to przenika również wszystkie inne stany świadomości i umożliwia ci ich doznawanie. Wielcy mędrcy opisywali w Wedach stan nadświadomości następującymi słowami: „Możemy doznawać takiego stanu świadomości, w którym wznosimy się ponad stan jawy, marzeń sennych i głębokiego snu. W tym najwyższym stanie świadomości możemy postrzegać światło atmy, które oświetla wszystkie pozostałe stany: jawy, marzeń sennych i snu głębokiego". Żeby to zrozumieć, rozważmy przykład ze stanu jawy. Kiedy zamkniesz na chwilę oczy, co widzisz? Widzisz całkowitą ciemność. Zatem, jak to jest, że dostrzegasz ciemność? Skoro widzisz ją i możesz ją opisać, musi istnieć jakieś światło umożliwiające ci zobaczenie czegokolwiek, nawet ciemności. Jest to światło świadomości, światło atmy. Owo transcendentne, najwyższe światło jest źródłem blasku każdego światła.

W czasie święta Dipawali zapalamy jedną świeczkę, żeby od niej zapalić inne. Pierwsze światło jest źródłem pozostałych. Dzięki temu, że pierwsza świeca płonie, możesz zapalić wszystkie inne. To pierwotne światło, które stanowi źródło wszystkich innych, symbolizuje światłość atmy. Pozostałe świece, zapalone od tego światła, symbolizują wszystkie stworzenia. Wszystkie te oddzielne, różnobarwne światełka niezliczonych stworzeń zostały zapalone od jednego światła atmy.

Dzięki światłości atmy twoje oczy widzą. Światło atmy promieniuje z twojego wnętrza. Ono oświetla wszystkie stworzenia i przedmioty, jak również wszelkie materialne źródła światła, takie jak słońce czy

księżyc. Skoro jednak to światło jest niewidzialne dla ludzkiego oka, skąd pewność, że to ono oświetla wszystko, co istnieje? Posłużmy się przykładem akumulatora.

Nie widzisz energii elektrycznej w akumulatorze, ale widzisz światło w żarówce. Gdyby przez żarówkę nie płynął prąd, nie świeciłaby. Ciało można porównać do lampy zasilanej akumulatorem, czyli twoim umysłem. Twoje oczy to żarówki, a twój intelekt to przełącznik. W akumulatorze umysłu zgromadzona jest pewna szczególna energia pochodząca od atmy. W zwykłym akumulatorze energia wyczerpuje się bardzo szybko, lecz atmiczny prąd płynie przez umysł nieprzerwanie. Wedy uczą, że umysł działa jak zbiornik atmicznej energii. Energia ta umożliwia chwilowy przypływ przyjemności, której doznajesz za pośrednictwem przedmiotów materialnych. Jednakże ten 'przepływ' jest krótkotrwały i stanowi jedynie namiastkę i odblask niezmierzonej błogości, która istnieje wewnątrz ciebie. Zaślepiony niewiedzą sądzisz, że odczuwana przez ciebie radość płynie z przedmiotów absorbujących zmysły i że to chwilowe szczęście jest prawdziwe. Prawdziwe jest tylko to, co wieczne. Te przemijające przyjemności związane z przedmiotami zewnętrznego świata nie przynoszą prawdziwego szczęścia. Nieprzemijające szczęście to wieczna błogość atmy. Wszystkie pozostałe radości przychodzą i odchodzą. To, czego doznajesz na jawie, znika w stanie marzeń sennych. Wszystkie radości i smutki, których doświadczasz w czasie marzeń sennych, zostawiasz za sobą, gdy wracasz do stanu jawy. Ludzie i przedmioty ze stanu jawy pojawią się jako swe zniekształcone odbicia w stanie snu, a potem ulegną rozmyciu i znikną w stanie snu głębokiego Podobnie rzecz się ma z twoim uczuciem radości - podlega ono takim samym przemianom.

Wszystkie doczesne przyjemności, o których sądzisz, że są nieprzemijające, z czasem zamienią się w smutek i żal. Dlatego Kriszna powiedział Ardżunie: „Koncentruj uwagę jedynie na swej wewnętrznej prawdzie, wtedy jej zewnętrzne przejawienia nie będą cię niepokoić". Wewnętrzna prawda nie podlega zmianom, ale jej różne przejawienia zmieniają się nieustannie. Gdyby owa wewnętrzna prawda również ulegała przemianom, nie byłbyś w stanie żyć. Rozważ taki oto przykład.

Gdy podróżowałeś po kraju, korzystałeś z różnych środków lokomocji, takich jak na przykład samochód, pociąg, czy autobus. Samochody i pociągi poruszają się w bardzo szybkim tempie, a nawet ty sam, idąc na piechotę, możesz przemieszczać się dość szybko. W każdym przypadku ruch odbywa się po drodze, która pozostaje stała i nieruchoma. Przypuśćmy, że droga również porusza się. Czy mógłbyś wówczas posuwać się w jakimś określonym kierunku? Aby osiągnąć cel, musisz jechać drogą, która pozostaje nieruchoma. I podobnie możesz doświadczać zmiennych przedmiotów tego świata tylko dlatego, że w tobie obecne jest niezmienne atmiczne źródło. Kriszna napominał Ardżunę: „Świat szybko przemija, Ardżuno, jest ulotny i pełen smutku. Świat, który podlega ciągłym przemianom, nie może dostarczyć ci trwałego szczęścia. Odwróć uwagę od świata i zwróć ją ku temu, co nieprzemijające, ku atmie. W niej odnajdziesz nieskończone szczęście, którego na próżno poszukujesz w świecie zewnętrznym".

Sądzisz może, że jeśli siedzące tu małe dzieci nauczymy całkowitego opanowania zmysłów, zamienią się one w bezwładne, nic nie odczuwające istoty. Nie chodzi o to, żeby nie korzystać ze zmysłów, ale żeby nauczyć się panować nad nimi. W każdym samochodzie są hamulce, których kierowca używa w razie niebezpieczeństwa. Studenci muszą to bardzo wnikliwie przemyśleć. Gdy Swami prosi was, abyście kontrolowali umysł i zmysły, zastanawiacie się, czy stosując się do tego zalecenia będziecie mogli normalnie funkcjonować. Swami nie prosi cię, abyś prowadził samochód z nogą na hamulcu, lecz żebyś użył hamulca, kiedy zajdzie potrzeba zatrzymania samochodu w obliczu jakiegoś niebezpieczeństwa. A niebezpieczeństwo to negatywne myśli, nieczyste uczucia, nieprzychylne spojrzenia, czy słuchanie czegoś niewłaściwego. Wtedy musisz użyć hamulca, czyli zapanować nad zmysłami. Jeśli nie będziesz używał hamulców, z pewnością skończysz marnie. Byk, którego nie można poskromić, koń bez cugli, samochód bez hamulców i człowiek bez umiejętności zapanowania nad zmysłami zdążają ku katastrofie.

„Dlatego, Ardżuno - powiedział Kriszna - sprawuj kontrolę nad zmysłami i umysłem, a także uświadom sobie defekty wszelkich przedmiotów tego świata. Odwróć uwagę od zmiennych przejawień i skieruj ją ku Temu, który się przejawia, będąc niezmiennym. Zanurzysz się wówczas w samym źródle wszelkiej szczęśliwości - w atmie i wszędzie już będziesz mógł wieść szczęśliwe życie". Duchowa mądrość nie nakazuje porzucić rodzinę czy obowiązki doczesnego życia. Używaj wszystkich swoich zmysłów w sposób właściwy i etyczny, odpowiedni do czasu i okoliczności. Bhagawadgita uczy dyscypliny polegającej na zachowywaniu rozsądku i umiaru we wszystkim, co czynisz. Jeśli postępujesz etycznie i rozsądnie, nie wyrządzasz żadnych szkód ani krzywd. Ale nawet najbardziej niewinny czyn może wyrządzić szkodę, jeśli nie znasz umiaru.

Na przykład jedzenie w nieograniczonych ilościach doprowadzi cię do zaburzeń w trawieniu, jak również stanie się przyczyną ociężałości umysłu. Z kolei zbyt intensywna praca umysłu również jest szkodliwa. To samo dotyczy przywiązania: skrajne, bardzo silne przywiązanie jest pewnego rodzaju chorobą umysłową, podczas gdy przywiązanie umiarkowane nie jest aż tak niebezpieczne. W samochodzie używa się hamulców dla dobra pasażerów, aby bezpiecznie dotarli do celu. Analogicznie, abyś mógł bezpiecznie dotrzeć do celu swej duchowej wędrówki, musisz zapanować nad zmysłami. Dlatego Kriszna tak usilnie nalegał, aby Ardżuna poskromił zmysły.

Opanowanie zmysłów można porównać do knota w lampie oliwnej twojego serca. Sam knot nie wystarczy, aby zapalić lampę. Musisz jeszcze posiadać olej. Tym olejem jest twoje oddanie. Potrzebny ci także pojemnik, który symbolizuje twoje nieprzywiązanie do przedmiotów i spraw tego świata. Jednakże ktoś musi przyjść i zapalić twoją lampę. Tym kimś jest Bóg. Kiedy nauczysz się nieprzywiązania i oddania, a także opanujesz swoje zmysły, Bóg przyjdzie i zapali lampę miłości w twoim sercu. W przypadku Ardżuny Kriszna dokonał świętego aktu zapalenia lampy i rozświetlenia serca Ardżuny światłością atmy.

Przypuśćmy, że masz kwiaty, igłę i nici. Czy przez to kwiaty same ułożą się w girlandę? Nie. Musi być ktoś, kto nawlecze kwiaty na nić i stworzy z nich girlandę. Możesz posiadać złoto i drogocenne kamienie, lecz bez złotnika nie uzyskasz z nich pięknej biżuterii. Możesz być inteligentny, posiadać książki dotyczące wiedzy duchowej, możesz widzieć litery na kartach tych książek, ale dopóki ktoś nie nauczy cię czytać, one na nic ci się nie przydadzą.

Istnieje wszechobecna atma, istnieje ponadczasowa wiedza duchowa. Ale nawet jeśli będziesz bardzo pragnął oświecenia, musi przyjść prawdziwy guru, nauczyciel duchowy, żeby przekazać ci ową wiedzę. Inaczej nie dostąpisz oświecenia. Jeśli już dojrzałeś do zrozumienia rzeczywistości, do odkrycia w sobie i we wszystkich przedmiotach tego świata boskiego źródła, potrzebujesz prawdziwego nauczyciela. Tym prawdziwym nauczycielem jest Bóg. To On przybywa, aby prowadzić cię ku oświeceniu. Do Ardżuny boski nauczyciel przybył w postaci Kriszny - awatara tamtych czasów i rozpoczął nauczanie od lekcji kontroli nad zmysłami.

Musisz poświęcić trochę czasu na to, żeby naprawdę pojąć wielopoziomowość znaczenia nauk Kriszny na temat opanowania zmysłów. Zauważ, że Kriszna nie przekazał ich Ardżunie w aszramie, lecz na polu walki, tuż przed rozpoczęciem wielkiej bitwy o prawdę i dharmę.

Dyskurs dwudziesty

WIEDZA O ŚWIECIE JEST ZBĘDNA, JEŚLI NIE POZNASZ SAMEGO SIEBIE

Kriszna nauczał w Gicie, że jedynie duchowa wiedza może uwolnić cię od kłopotów i trosk.

Dopóki utożsamiasz się z ciałem, narażasz się na niezliczone problemy i zmartwienia. Zasadniczym powodem, dla którego urodziłeś się w ludzkim ciele, jest umożliwienie ci zebrania owoców twoich czynów z poprzednich żywotów, które to owoce składają się na twą karmę. Powstaje pytanie: dlaczego obciążyłeś się tą karmą? Przyczyną karmy są pragnienia i przywiązanie, jakie odczuwasz wobec pewnych przedmiotów tego świata oraz niechęć w stosunku do innych. Jak powstają te pragnienia i awersje? Tworzy je umysł, który nie postrzega jedności, lecz wielość. Za sprawą umysłu sądzisz, że świat materialny jest jedyną rzeczywistością i że składa się z przedmiotów, które są od ciebie oddzielone. Skąd bierze się owa świadomość dwoistości? Z niewiedzy, która jak ciemna zasłona, skrywa przed tobą twoje prawdziwe Ja. Zapomniałeś o jedności wszechrzeczy, stałeś się nieświadomy boskiego źródła wszelkiego stworzenia. Straciłeś z pola widzenia atmę, swoje prawdziwe Ja i dlatego doświadczasz smutku i cierpienia. Jeśli pragniesz rozproszyć ciemność ignorancji, musisz dysponować światłem mądrości. Jak ciemność znika za sprawą światła, tak mrok niewiedzy można rozproszyć jedynie pod wpływem światła mądrości, czyli wiedzy duchowej. Ignorancja skrywa przed tobą duchową wiedzę i dlatego nie możesz dostrzec prawdy. Tak jak ogniska pokryte są popiołem, tak twoja wiedza została przyprószona popiołem ignorancji. Dlatego nie jesteś w stanie rozpoznać swojej prawdziwej tożsamości.

Twoje oczy widzą, lecz gdybyś miał kataraktę, nie widziałbyś. Jedynie operacyjne usunięcie jej mogłoby przywrócić ci wzrok. Podobnie duchowa operacja usunięcia zasłony niewiedzy sprawi, że zobaczysz światło duchowej mądrości. Ono świeci jak słońce, które oświetli pokój dopiero wtedy, gdy zdejmiesz zasłony. Boskie źródło bije w każdym człowieku, zatem nikt nie jest pozbawiony światła mądrości. Nie ma żadnych wątpliwości co do tego, że we właściwym czasie ludzkość rozsunie zasłony niewiedzy i ujrzy boskie światło w całej pełni. Wszyscy uświadomią sobie wewnętrzną boskość.

Człowiek, który za życia wzniósł się ponad ograniczoną osobowość, stapia się z boskim źródłem w jedno. Człowiek plus nieskończoność to Bóg. Umysł sięgający nieskończoności staje się boskim umysłem - źródłem wszelkiego stworzenia. Atma - prawdziwe Ja każdej istoty ludzkiej - oraz Bóg są jednym i tym samym. Zanurz się w nieskończoności i rozpuść się w niej, a staniesz się Bogiem; stopisz się z atmą. Niestety, z chwilą zejścia na ziemię w ludzkim ciele zapomniałeś o tym, że jesteś nieskończonością i utożsamiłeś się ze swą ograniczoną indywidualnością. Jeśli pragniesz przypomnieć sobie swoją tożsamość, musisz w swym wnętrzu odszukać boskość, którą w istocie jesteś.

Rozważmy przykład człowieka, który zbudował dom. Mieszka w nim i uważa go za swoją własność. Po jego śmierci budynek przechodzi na własność spadkobiercy, który od tej chwili nazywa go swoim domem. Przypuśćmy, że po jakimś czasie nowy właściciel popada w finansowe tarapaty i sprzedaje dom, żeby spłacić długi. Teraz nabywca nazywa ten dom swoim. Zatem, do kogo właściwie należy budynek? Do człowieka, który go zbudował, do jego spadkobiercy, czy też do ostatniego nabywcy? Dom nie zmienił się, innymi słowy - przedmiot pozostał taki, jak przedtem. Wszelkie zmiany dotyczą jedynie osób, które roszczą sobie prawo własności. Dom nadal stoi w tym samym miejscu, lecz co jakiś czas zmieniają się jego właściciele.

Podobnie rzecz się ma z atmą. Ona, tak jak dom, nie zmienia się pod wpływem właścicieli, którzy przychodzą i odchodzą. Każdy z nich rości sobie prawo do Ja, o którym sądzi, że jest jego indywidualną jaźnią, ale w rzeczywistości Ja to niezmienna, zawsze ta sama atma. Zatem, zmiany dotyczą jedynie pojęcia moje, ale atma, do której każdy odnosi się, mówiąc o sobie ja, pozostaje niezmieniona.

Czy istnieje jakieś lekarstwo na tę chorobę zwaną ja i moje? Zarówno wszelkie objawienia, jak też wszystkie święte pisma głoszą, że źródłem skłonności do posiadania jest umysł. Umysł można uważać za pana i władcę wszystkich zmysłów.

Gdyby nie było umysłu, żaden narząd działania ani poznania nie mógłby funkcjonować. Umysł pełni rolę ich regulatora, a także ośrodka przetwarzającego to, co postrzegane za zewnątrz, w odczucia wewnętrzne. Możesz znajdować się tutaj, twoje oczy i uszy mogą być otwarte, lecz jeśli twój umysł nie jest tu obecny, jeśli błąka się po twojej wiosce i myśli o sprawach domowych, nie zarejestruje nic z tego, co się tutaj dzieje. Potem będziesz pytał sąsiada: „Co Swami powiedział? Myślami byłem gdzie indziej". Dlaczego nie słyszysz, skoro twoje uczy rejestrują dźwięki? Dlaczego nie widzisz, skoro twoje oczy patrzą? Tak właśnie działa twój umysł. Jeśli będzie on nieobecny, nie będziesz świadomy tego, co powiedział Swami, choćby twoje uszy odbierały dźwięki. Dzieje się tak dlatego, że umysł kieruje narządami zmysłów. One wszystkie mu podlegają. Kiedy umysł pozostaje w stanie spokoju, narządy zmysłów nie funkcjonują.

Ludzki umysł może pracować na dwóch poziomach: na poziomie zdolności postrzegania i myślenia, czyli nieczystej świadomości (manas), oraz na wyższym poziomie czystej świadomości (czitta), czyli wyższej świadomości duchowej. Świadomość nieczysta to taki stan umysłu, w którym uzależniony jest on od narządów zmysłów. W stanie czystej świadomości umysł podporządkowuje się buddhi, to znaczy wyższemu umysłowi, który zawsze podąża za głosem serca. Naturalnym stanem umysłu jest czystość. Gdy zmysły przejmują kontrolę nad procesem myślenia, umysł staje się nieczysty. Rozważmy mały przykład.

Naturalnym kolorem chusteczki, którą trzymam w ręce, jest biel. Ona brudzi się, kiedy się jej używa. W pewnym momencie zauważasz, że jest brudna. Brudna i czysta chusteczka są jednym i tym samym. Ta sama chusteczka staje się brudna, a po wypraniu, czyli usunięciu brudu, znów jest czysta. W procesie prania chusteczka odzyskuje swój naturalny kolor - czystą biel. Umysł absorbuje wrażenia odbierane przez zmysły tak samo, jak chusteczka absorbuje brud. Gdy odwracasz uwagę umysłu od tego, czego dostarczają mu zmysły, umysł powraca do swego naturalnego stanu - do stanu czystości. Tak należy rozumieć znaczenie tych dwóch poziomów, czy też stanów lub aspektów umysłu: manas i czitta. Manas to umysł całkowicie uzależniony od wrażeń zmysłowych. Jest to kłębowisko myśli, a raczej proces myślenia odbywający się na poziomie dwoistości - myśli powstają na skutek odczuć zmysłowych - pragnień lub awersji, które go zanieczyszczają. Jeśli odwrócisz uwagę umysłu od zmysłów i skierujesz ją ku Bogu, oczyścisz umysł z brudu zmysłowych wrażeń, w wyniku czego powróci on do swego naturalnego stanu czystości, nazywanego czitta, albo czystą boską świadomością.

Dlatego musisz podejmować starania, aby odwracać umysł od zmysłów i kierować go ku Bogu. Proces ten nazywa się medytacją lub jogą, czyli zjednoczeniem z Bogiem. Jest to proces, w trakcie którego oczyszczasz umysł, czyli przywracasz go do stanu pierwotnej czystości.

Tak jak ciało potrzebuje odpoczynku, tak umysł potrzebuje spokoju. W jaki sposób możesz zapewnić mu spokój? Przyjmując kontrolę nad procesem myślowym i zwalniając bieg myśli. Umysł zawsze dąży do kontaktu z przedmiotami, które przyciągają jego uwagę, a ten kontakt stanowi początek procesu myślowego. Jeśli zlikwidujesz tendencję umysłu do zainteresowania tym, co zewnętrzne i zwrócisz go ku wnętrzu, czyli ku Bogu, proces myślowy ustanie, a wówczas umysł zazna spokoju. Na tym polega praktyka ciągłego zwracania umysłu ku wnętrzu, tak zwana abhjasajoga. Przeanalizujmy ją nieco dokładniej. Jaka umiejętność byłaby ci niezbędna w dalekiej podróży rzeką? Przede wszystkim musiałbyś umieć pływać. W przeciwnym wypadku ryzykowałbyś utonięciem. Gdyby twoja łódź zaczęła tonąć, żadna inna umiejętność nie uratowałaby ci życia. Swami opowiadał już tę historię kilka razy, a ponieważ jest tu dziś wielu nowych studentów, opowie ją raz jeszcze.

Pewien znamienity uczony, pandit, płynął łodzią na ważne spotkanie. Tego dnia wiał silny wiatr w przeciwnym kierunku, więc łódź posuwała się do przodu bardzo powoli. Przewoźnik w skupieniu spokojnie prowadził łódź. Wiecie, że uczeni zwykle dużo mówią. Pandit, który był jedynym pasażerem, zapytał przewoźnika: „Czy umiesz pisać i czytać?". Przewoźnik odpowiedział: „Nie, nie umiem ani czytać ani pisać". „Jesteś bardzo dziwnym człowiekiem" - stwierdził uczony. „Obecnie w każdej wiosce jest szkoła, więc mógłbyś nauczyć się chociaż czytać i pisać".

Podróż przedłużała się. Uczony kontynuował rozmowę. „Czy lubisz muzykę?" - zapytał. „Nie znam się na muzyce, swami" - odpowiedział przewoźnik. „Dziwny z ciebie człowiek! Na każdej ulicy jest kino, a z głośników słychać najnowsze przeboje filmowe. Czy nie mógłbyś kupić sobie tranzystorowego radia i słuchać muzyki?". Przewoźnik przyznał: „Nie wiem nawet, co to jest tranzystor". Pandit odpowiedział: „Jak można w dzisiejszych czasach nie wiedzieć, co to tranzystor? Marnujesz czas. To tak, jakbyś wyrzucił do wody co najmniej ćwierć swojego życia". Po czym zadał mu następne pytanie: „Czy masz przy sobie gazetę?". „Nie umiem czytać, więc po co mi gazeta, swami?". Uczony ciągnął: „To nie ma znaczenia. Wszyscy noszą przy sobie gazetę. Po prostu składasz ją i trzymasz pod pachą, taka jest dzisiaj moda! Człowieku, marnujesz życie - to tak jakbyś pół swojego życia wrzucił do wody".

Po kilku minutach pandit znowu odezwał się: „Masz zegarek? Czy możesz powiedzieć mi, która jest godzina?". „Po co mi zegarek? Nie umiem odczytać godziny, swami" - brzmiała odpowiedź. „Jeśli nie znasz się na zegarku, mógłbyś nosić przynajmniej plastikowy. Taka dziś moda. Zrozum, zmarnowałeś trzy czwarte życia - poszło jak kamień wodę".

W tym czasie rozszalała się burza. Łódź zaczęła się kołysać, a rzeka niebezpiecznie wezbrała. Przewoźnik nie mógł już dłużej panować nad łodzią. Zapytał pandita: „Swami, czy umiesz pływać?". Na co uczony odrzekł: „Nie, nigdy się tego nie uczyłem". Przewoźnik, zanim wyskoczył za burtę, krzyknął: „Jaka szkoda, swami! Co za strata! Skoro nie umiesz pływać, całe twoje życie pójdzie teraz pod wodę!".

Jeśli podróżujesz rzeką, musisz umieć pływać. Bez tej umiejętności narażasz się na śmierć. W razie niebezpieczeństwa nie pomoże ci filozofia, fizyka, chemia, botanika, matematyka ani znajomość biznesu czy polityki. W podróży życia płyniesz rwącą rzeką. Nie możesz przewidzieć, co się wydarzy. Aby bezpiecznie przepłynąć rzekę życia, musisz posiadać wiedzę duchową i umiejętność rozróżniania pomiędzy tym, co korzystne, a tym, co niekorzystne w twojej podróży. Bez wiedzy nie osiągniesz spełnienia. Jeśli uzależnisz się od majątku, własności i spraw doczesnych, nigdy nie zaznasz prawdziwego szczęścia. Musisz zdobyć wolność zewnętrzną i wewnętrzną. Wolność zewnętrzna to niezależność od wszelkich zewnętrznych więzów i ograniczeń. Wolność wewnętrzna to niezależność od zmysłów i poddanie ich całkowitej kontroli umysłu. Każdy człowiek powinien zaznać obu tych aspektów wolności.

W świecie zewnętrznym, dopóki pozostajesz pod rządami obcego króla czy władcy, nie jesteś szczęśliwy. Podobnie w świecie wewnętrznym - dopóki jesteś niewolnikiem własnych zmysłów, nie czujesz się wolny. Zresztą, panowanie nad zmysłami konieczne jest również w życiu codziennym. Aby stać się panem swego wewnętrznego świata, musisz przejąć kontrolę nad zmysłami i opanować umysł. Jeśli będziesz panować nad umysłem, będziesz również w stanie odwrócić uwagę od zewnętrznego świata ku wnętrzu, a wówczas wszędzie będziesz dostrzegał Boga.

Opanowanie umysłu i zmysłów to zwycięstwo, które musi odnieść każdy z was. Do tej pory pragnąłeś różnych radości i przyjemności, modliłeś się o szczęście, lecz nie zrobiłeś nic, aby dowiedzieć się, gdzie mógłbyś je odnaleźć. Kriszna powiedział Ardżunie: „Mylisz się sądząc, że znajdziesz szczęście i spokój w zewnętrznym świecie. Przedmioty postrzegane przez zmysły nie zapewnią ci szczęścia, za którym tak tęsknisz. Dopiero wówczas, gdy opanujesz zmysły, doznasz spokoju i radości". Bez względu na to, czy jesteś teistą, czy ateistą, i tak musisz opanować zmysły. Nie pozwalaj ponosić się emocjom i nie goń za przedmiotami tego świata. Ekscytacja obiektami zmysłów sprawia, że jesteś słaby i zapominasz o Bogu. Podążaj za Nim, zajmij Nim swój umysł. Bez Jego łaski nie dokonasz niczego.

Dopóki Ardżuna przebywał w fizycznej obecności Kriszny i nieustannie dostępował Jego błogosławieństwa, był niezrównanym bohaterem; dokonywał heroicznych czynów. Gdy tylko Kriszna opuścił śmiertelne ciało, Ardżuna stracił całą swą moc. Opanowało go poczucie tożsamości z ciałem, w wyniku czego czuł się opuszczony przez Krisżnę. Ten niezwyciężony bohater stał się słaby. Nie potrafił stawić czoła bandytom, którzy zaatakowali go w lesie, kiedy prowadził tamtędy kobiety i dzieci do stolicy Pandawów. Ten sam niepokonany Ardżuna nie był w stanie rozpędzić bandy napastników. Dlaczego? Otóż, mając przy sobie Krisznę, zawsze zwyciężał, zatem czuł w sobie wielką moc. Nie uświadamiając sobie źródła tej siły, przypisywał ją sobie. Ale to była iluzja. Ta siła nie była jego, ona pochodziła od Boga. Człowiek, którego Bóg obdarza swą energią, łudzi się sądząc, że to on sam jest jej źródłem. I tak było z Ardżuną. Po odejściu Kriszny stracił boską energię i nie był w stanie niczego dokonać.

Człowiek może podejmować różnego rodzaju działania, ponieważ Bóg dostarcza mu inspiracji i energii. Bez boskiego wsparcia nie mógłby dokonać nawet najmniejszej rzeczy. Rozważ następujący przykład. Powiedzmy, że wykonałeś piękną kopertę z ozdobnego papieru. Napisałeś na niej adres Swamiego i włożyłeś list - pięknie wykaligrafowany i ozdobiony ornamentami. Brzegi koperty artystycznie udekorowałeś barwnymi wzorami. Zakleiłeś ją i wysłałeś. Jednak pomimo wszystkich twoich starań list nigdy nie dotarł do Swamiego. Dlaczego? Ponieważ nie nakleiłeś znaczka na kopertę. Ozdoby nie przydały się na nic - list nie dotarł do adresata. List bez znaczka wrzucony do skrzynki w hotelu odległym o niecałą milę od Prasanthi Nilayam nie dotrze do celu, chociaż odległość jest niewielka. Jeśli jednak na kopercie znajduje się znaczek, list dociera do miejsca przeznaczenia bez względu na odległość. Na poczcie nie będą patrzeć na ornamenty czy kolorowe wzory. Nikt nie zauważy twojej pracy. Sprawdzą tylko, czy na kopercie widnieje adres i odpowiedni znaczek! Podobnie Bóg zwraca uwagę na intencje i czystość serca. Nie dba o twoje wykształcenie ani pozycję społeczną czy materialną, tak jak to czynią ludzie, których umysły zwrócone są ku światu zewnętrznemu. Stopnie naukowe i wykształcenie nie mają wartości, jeśli w procesie edukacji nie oczyściłeś swego serca. Dlatego tutaj uczysz się wartości, które powinieneś wcielać w codziennym życiu w postaci prawdy i uczciwości. To one poprowadzą cię przez życie i będą twoim najcenniejszym skarbem.

Czy możesz zaspokoić głód patrząc na jedzenie? Czy można wzbogacić się słuchając o pieniądzach? Czy można wyleczyć się myśląc o skutecznych lekarstwach? Samo słuchanie Bhagawadgity czy innych świętych pism nie wystarczy. Aby doświadczyć prawdziwej radości, musisz zastosować w praktyce przynajmniej jedną lub dwie z wartości omówionych w dyskursach, których tu wysłuchałeś. Jednakże najpierw musisz opanować zmysły. Kriszna ostrzegał Ardżunę: „Jeśli nie opanujesz zmysłów, Ardżuno, niczego nie osiągniesz". To samo powiedział Prahlada swojemu ojcu, królowi demonów. „Ojcze - rzekł - dokonałeś tak wielu podbojów, ale nie odniosłeś prawdziwego zwycięstwa - nie pokonałeś samego siebie!". Jeśli człowiek nie potrafi zapanować nad własnym umysłem i zmysłami, jak może doświadczyć słodyczy nektaru boskości?

Celem twojego życia jest uświadomienie sobie, że to samo atmiczne źródło bije w każdym sercu. Na niebie świeci jedno słońce obdarzając swym życiodajnym światłem wszystkie istoty. Wyobraź sobie różne naczynia: dzbany gliniane, miedziane, srebrne, mosiężne - tysiące takich naczyń wypełnionych wodą. W każdym z nich zobaczysz odbicie słońca. Czy to znaczy, że w górze świeci wiele słońc? Nie, słońce jest jedno. Chociaż naczynia różnią się wartością: srebrny dzban jest droższy niż gliniany, woda, która je wypełnia, odbija promienie jednego i tego samego słońca.

Analogicznie, wszyscy ludzie - od uczonego do analfabety, od bogacza do żebraka, od najpotężniejszego władcy do pokornego obywatela - różnią się tylko ciałem i umysłem, lecz atma odzwierciedlona w nich wszystkich jest ta sama. Ubrania i ozdoby, które nosisz mogą być bardzo drogie, biedak na pewno ich sobie nie kupi. Różni je tylko ich wartość. Boskość stanowiąca najsubtelniejszy pierwiastek każdej istoty ludzkiej jest jedna. Gdy uświadomisz sobie tę prawdę, z łatwością opanujesz zmysły. Zamiast pragnąć władzy nad innymi, zaczniesz dążyć do panowania nad własnym umysłem i zmysłami. Bowiem kto nad kim miałby sprawować władzę i kto dla kogo mógłby być autorytetem, skoro nikt nie jest wolny od słabości i wad? Jeśli ktoś błądzi, trzeba wskazać mu właściwą drogę. Lecz twoim najważniejszym zadaniem jest doskonalenie samego siebie. Zatem, wypełniaj swą powinność, zawsze pamiętając o tym, że jeden i ten sam Bóg zamieszkuje serce każdej istoty.

Niewiedza jest nieprzezroczysta, dlatego nie widzisz swej wewnętrznej prawdy. Nie usuniesz tej grubej powłoki nieświadomości od razu. O godzinie siódmej rano, gdy słońce wschodzi, twój cień ma 15 metrów długości, chociaż ty masz 1,5 metra wzrostu. Czy możesz skrócić ten 15-metrowy cień? W jaki sposób mógłbyś z nim walczyć? Czy on sam się skróci, gdy go upomnisz? Cokolwiek zrobisz w danej chwili, jego długość pozostanie niezmieniona. Jednak w miarę jak słońce będzie wznosić się ku górze, cień będzie się skracał. Gdy słońce znajdzie się nad twoją głową, cień sam przyjdzie do twych stóp i zniknie. Zatem, na początku drogi twoja niewiedza Uczy sobie 15 metrów długości. Wraz ze wznoszącym się słońcem mądrości twoja ignorancja stopniowo kurczy się. Znika, gdy owo słońce dochodzi do zenitu. To jest jedna metoda pokonywania niewiedzy.

Jest jeszcze inny sposób. Zauważasz, że twój cień ma 15 metrów długości i uświadamiasz sobie, że nie możesz go zniweczyć ani uciec od niego. Nie możesz go też przeskoczyć. Zatem, zamiast zwracać twarz w stronę cienia, zwróć ją ku słońcu, a wtedy pozostawisz cień za sobą. Zamiast myśleć o swej niewiedzy, myśl o słońcu mądrości. Miej je przed sobą, a cień niewiedzy za sobą, wówczas nie będzie on wywierał na ciebie wpływu. Inaczej mówiąc, niech twoja uwaga będzie zawsze zwrócona ku Bogu. Najlepiej jest stosować obie metody: nabywać duchową wiedzę oraz skupiać uwagę na Bogu.

Bóg używa twego intelektu i intuicji, aby przekazać ci duchową wiedzę. Istnieją dwie ścieżki duchowe, czyli dwie metody - ścieżka mądrości i ścieżka oddania się Bogu. Jeśli zamiast podążać nimi, będziesz wciąż kierował się ku światu, cień twojej niewiedzy wydłuży się, ponieważ słońce mądrości, podążając ku zachodowi, obniży się. „Dlatego - nauczał Kriszna Ardżunę - używaj buddhi, by rozwiewać niewiedzę i wzrastać w mądrości. Gdy rozprawisz się z niewiedzą, wzniesiesz się ponad świadomość dwoistości, a na tym poziomie świadomości nie ma już żadnych pragnień ani awersji. Gdzie nie ma pragnień ani awersji, nie ma też świadomości cielesnej ani związanych z nią trosk czy smutku".

Jeżeli pragniesz wznieść się ponad świadomość ciała, musisz pokonać pragnienia i awersje. Gdy je przezwyciężysz, iluzja dwoistości zniknie, a wówczas uwolnisz się od niewiedzy. Dlatego Gita głosi, że jedynie światło mądrości może rozproszyć ciemność ignorancji i umożliwić ci dotarcie do najwyższego celu. Zatem, jaką wiedzę powinieneś zdobyć - czy wiedzę dotyczącą tego świata? Nie, wiedza duchowa nie ma nic wspólnego ze światem zewnętrznym, ona pochodzi z wewnętrznego doświadczenia. Tylko wtedy, gdy naprawdę uwierzysz w siebie, będziesz mógł szczerze wierzyć w Boga. Jeśli nie wierzysz w swoją jaźń, w atmę, nie możesz wierzyć w Boga. Aby jednak uwierzyć w swoją jaźń, musisz ciągle zagłębiać się w swoje wnętrze.

Od rana, kiedy wstajesz, aż do wieczora, gdy kładziesz się spać, ciągle powtarzasz ja, ja, ja i moje, moje. Czy wiesz, kim naprawdę jest ja? Mówisz „moje ciało", „mój rozum", „moje wewnętrzne odczucie", „moje zmysły", lecz czy zadajesz sobie pytanie, kim jest ja? Jeśli nie dążysz do odkrycia swojej tożsamości, jaki pożytek z wykształcenia, które zdobyłeś? Jeśli nie zrobisz tego sam, któż wymaże z twojego czoła napis? Kto usunie karmę uwarunkowaną w twoim umyśle? Zamiast angażować się w odkrywanie swej prawdziwej natury, pozwalasz złym myślom powstawać w umyśle i dlatego twój umysł przytępia się. Musisz uświadomić sobie, iż mówiąc: „moja chusteczka" wyrażasz pogląd, że ty i twoja chusteczka nie jesteście tym samym. Powiadasz: „moje ciało", a nie, ja jestem tym ciałem". Zatem zgadzasz się z tym, że ty nie jesteś ciałem. Kim jest ten, który to stwierdza? Odpowiedź musi brzmieć: „Właściciel". Jedynie właściciel ziemi może powiedzieć: „To jest moja ziemia". Tylko właściciel ma prawo powiedzieć: „To jest moja własność". Właścicielem ciała i umysłu jest Bóg. On sam nie podlega żadnym zmianom, nigdy cię nie opuści. Musisz starać się odkryć i rozpoznać w sobie tę niezmienną boskość, która stanowi twoją tożsamość.

Każdy, kto pragnie rozwijać się duchowo, powinien podjąć wewnętrzne poszukiwania. Aby osiągnąć sukces w tej dziedzinie, trzy czwarte czasu, który przeznaczasz na wszelkie duchowe praktyki, powinieneś poświęcić na dociekania wewnętrzne. Właściwe wykorzystanie czasu, to znaczy wykorzystanie go na uświęcanie ciała czynami, zapewni ci osiągnięcie celu. Głównym powodem twojego przygnębienia i smutku jest brak kontroli nad zmysłami. Opanuj je, skieruj umysł na właściwą ścieżkę i bądź zdecydowany. W ten sposób staniesz się silny. Bhagawadgita zaleca, abyś opanował zmysły, a nie zniszczył je. Gita nie mówi, że masz zrezygnować z działania. Chodzi o to, żebyś działał, pozostając wolnym od pragnienia przywłaszczenia sobie rezultatów swej pracy. Dlatego musisz pracować. Bóg nie musi wykonywać żadnej pracy, a jednak pracuje On cały czas. Skoro sam Bóg pracuje, czy ty także nie powinieneś pracować?

Pracuj i właściwie wykorzystuj zmysły. Używaj ich w przypisanym im zakresie oraz w celach, dla których zostały stworzone. Nigdy nie używaj ich w sposób niewłaściwy. Oto przesłanie Bhagawadgity.

Dyskurs dwudziesty pierwszy

ZWIĄŻ SIĘ Z BOGIEM I STAŃ SIĘ BOSKI

Kriszna powiedział: „Dopóki będziesz niewolnikiem swych pragnień, będziesz niewolnikiem świata. Jeśli uczynisz pragnienia swymi niewolnikami, świat będzie twój".

Uwierz w swoją wewnętrzną boskość, w promienną atmę. To ona stanowi istotę wszelkiego szczęścia, jakiego możesz doznać na ziemi. Ludzkość cierpi z powodu błędnego przekonania, że przyjemności czerpane z zewnętrznego świata przy udziale zmysłów są rzeczywiste i trwałe. Tymczasem one wszystkie przemijają. Człowiek nie wnika w istotę szczęścia, którego doznaje, jak mu się wydaje, pod wpływem przedmiotów tego świata.

W Bhagawadgicie ludzkie ciało porównano do dzbana o dziesięciu otworach, wewnątrz którego świeci boskie światło. Jeśli przykryjesz dzban grubym materiałem, nie zobaczysz światła. Gdy usuniesz materiał, ujrzysz światło wydobywające się przez dziesięć jego otworów. W tym momencie możesz odnieść wrażenie, że widzisz dziesięć różnych świateł. Gdy rozbijesz dzban, okaże się, że w środku było tylko jedno źródło blasku. Tym jedynym światłem, które lśni wewnątrz dzbana twojego ciała, jest promienna atma.

Boski blask atmy został zasłonięty przez ciało wyposażone w dziesięć zmysłów: pięć zewnętrznych i pięć wewnętrznych, symbolizowanych przez dziesięć otworów dzbana. Dzban ciała pokrywa gruby materiał przywiązań i poczucia posiadania. Zatem przede wszystkim musisz usunąć tę nieprzezroczystą warstwę ego. Poczucie ja i moje wyrasta z niewiedzy. Stanowi ono jedną z form maji, która sprawia, że żyjesz w świadomości dwoistości. Maję można uważać za zewnętrzną szatę Boga; Bóg jest tym, którego zewnętrzną formą jest złudzenie. Ono skrywa Go przed wzrokiem ignorantów. Gdy usuniesz szatę iluzji, odkryjesz wewnętrzne światło, promieniejące przez wszystkie narządy zmysłów.

Światło, które postrzegasz za pomocą zmysłu wzroku, jest tylko odbiciem boskiej światłości twojego wnętrza. Wszystko, co czujesz lub słyszysz, to tylko reakcje na to wewnętrzne światło. Dźwięk, który wytwarzasz za pomocą narządu mowy, jest również tylko oddźwiękiem tego samego boskiego światła. Wszystko, co czynisz i czego doświadczasz, stanowi jedynie odbicie, reakcję lub oddźwięk atmadżjoti - boskiej światłości, którą w istocie jesteś. Dopóki jednak żyjesz w ciele, nie widzisz tego jedynego światła atmy, lecz mnogość różnych świateł.

Postrzegasz różnorodność w tym, co w rzeczywistości jest jednością. Musisz skorygować takie błędne postrzeganie. Lecz w jaki sposób? Upaniszady uczą, że boskiej jedności doświadczysz dopiero wówczas, gdy przestaniesz utożsamiać się z ciałem. Dopiero wtedy zaczniesz postrzegać wszystko jako jedność. Bezpośrednim doświadczeniem mędrców i mistyków było poczucie, że w całej różnorodności form i nazw panuje boska harmonia, że one wszystkie są jednym. Jedność stanowi istotę wszechrzeczy. Jest nią atma, którą masz dostrzegać w każdym przedmiocie i w każdym stworzeniu. Oto podsumowanie nauk Bhagawadgity, która stanowi istotę wszystkich Upaniszad.

Proces stapiania się z Bogiem w jedno Gita nazywa jogą. Korzystając z przykładów, jakich dostarcza ci życie, musisz odkrywać swoje własne ścieżki wiodące cię ku doświadczeniu jedności w wielości form i nazw. Rozpatrz przykład wyrobów cukierniczych. Istnieją różne ich rodzaje - ciasta, herbatniki, cukierki. Ich formy i nazwy są różne, ale wszystkie one zawierają tę samą substancję, która nadaje im słodki smak. Jest nim cukier. Mąka nie jest wcale słodka. Nieważne, jakiej mąki użyjesz - ryżowej, pszennej czy innej - jeśli dodasz cukru, ciastka będą słodkie. Podobnie rzecz się ma z przedmiotami tego świata - są one bez smaku. Możesz jednak cieszyć się nimi, gdyż zawierają w sobie boską słodycz.

Nie marnuj życia uganiając się za przyjemnościami tego świata. Uświadom sobie prawdę, że nie po to żyjesz, byś jedynie jadł i spał. Jest mnóstwo zwierząt, ptaków, robaków, które żyją po to, żeby tylko jeść. Gdybyś i ty miał spędzić w ten sposób życie, po cóż by ci było urodzić się człowiekiem? Gdyby twym celem było upajanie się niskimi przyjemnościami, po cóż miałbyś się kształcić? Zwierzęta bez trudu realizują ten cel - bez żadnego wykształcenia. Dlaczego mówi się, że trudno jest otrzymać ludzkie życie? Dlaczego jest ono tak cenne? Otóż, jedynie jako człowiek masz szansę, by wznieść swą świadomość na najwyższy poziom - na poziom wszechświadomości boskiej. To jest twoje prawo i twój cel. Życie ludzkie nie zostało dane ci po to, byś żył jak zwierzę, ani też po to, byś żył jak demon. Masz je po to, by stać się Bogiem. Tę samą naukę przekazał Jezus, mówiąc: „Nie samym chlebem żyje człowiek".

Możesz osiągnąć coś niezwykłego. Dano ci ludzkie życie, żebyś zrealizował wrodzoną ci boskość. Dlatego twoim najważniejszym obowiązkiem jako istoty ludzkiej jest porzucenie wszystkiego, co nietrwałe, na rzecz tego, co nieprzemijające. Niestety, obecnie nie zmierzasz w tym kierunku. Wręcz przeciwnie - żyjesz życiem pełnym przywiązań. Kriszna mówił o tym Ardżunie: „Świadomość ciała i przywiązanie do niego wiążą cię. Marnujesz życie. Porzuć przywiązanie do ciała!".

Najpierw należałoby dowiedzieć się, jak powstaje przywiązanie do ciała. Rozważ pewien przykład. Każdy wie, że nie należy kłamać. Ludzie zwykle obiecują sobie, że będą unikać kłamstwa. Lecz gdy tylko zaczynają mówić, znowu kłamią. Biznesmen wie, że nie powinien oszukiwać, więc postanawia ograniczyć się jedynie do uczciwych sposobów zarabiania pieniędzy. Ale już następnego dnia popełnia jakąś nieuczciwość. Ktoś inny postanawia, że nie będzie plotkował, ani krzywdził nikogo swą mową, a już za kilka minut zapomina o tym przyrzeczeniu i obmawia lub krytykuje innych.

Dzieje się tak dlatego, że ludzki umysł jest chwiejny. Człowiek o chwiejnym umyśle nie jest w stanie kontrolować tego, co robi. Podczas jakiegoś święta możesz odczuwać silną potrzebę myślenia o Bogu i powstrzymania się od jedzenia. Jednak po pewnym czasie usprawiedliwiasz się sam przed sobą, mówiąc: „Nic się nie stanie, jeśli zjem kilka ciasteczek do herbaty". Skoro człowiek z reguły nie dotrzymuje swych postanowień, musi istnieć jakaś potężna wewnętrzna siła, która zmusza go do porzucania planów. Człowiek z pewnością nie zmieniałby swoich postanowień i byłby w stanie podporządkować się swej woli, gdyby nie oddziaływał na niego jakiś silny impuls.

Wygląda na to, że w człowieku drzemie jakaś ukryta siła, której nie jest on w stanie zrozumieć ani pokonać. Co to za siła? Po głębszym zastanowieniu się zrozumiesz, że ma ona związek z trzema guanami, czyli tendencjami umysłu. Są nimi sattwa, radżas i tamas, czyli harmonia, aktywność i bezwład. Z tych trzech - radżoguna i tamoguna sprawiają, że wstępujesz na niewłaściwą drogę. Skutkiem działania w tobie tamoguny jest niechęć, awersja i gniew, natomiast radżoguny - pragnienie i przywiązanie. Pragnienie jest najpotężniejszą z tych sił. To ono sprawia, że porzucasz wszystkie swoje właściwe postanowienia. Większość złych cech ma swoje źródło w pragnieniu.

Możesz opracować najlepszy plan pokonania swoich zewnętrznych nieprzyjaciół, lecz nie zda się on na nic, jeśli najpierw nie pokonasz swych wewnętrznych wrogów. Skoro im się poddałeś, jak możesz mieć nadzieję, że podbijesz tych z zewnątrz? Jeśli twoi wewnętrzni wrogowie osłabili moc twojej woli i zniweczyli wszystkie twoje dobre intencje, jak możesz stawić czoła komuś innemu? Pożądanie zrobiło wyrwę w murze twojego serca i wdziera się do środka, a nienawiść, gniew i zazdrość wchodzą tam bez trudu. Gdy one opanują twoje serce, stracisz całą swą zdolność rozróżniania i mądrość. Gdy tracisz mądrość, tracisz również determinację w dążeniu do wzniosłego celu i porzucasz swoje słuszne postanowienia. Dlatego główną przyczyną niemożności wypełniania szlachetnych zobowiązań jest za dużo pragnień. Spróbujmy przeanalizować to głębiej.

Pałace wielkich władców otoczone są murem, który chroni je przed inwazją z zewnątrz. W murze zwykle znajduje się kilka dobrze strzeżonych bram. Również świątynie często usytuowane są wewnątrz otaczających je murów z wejściowymi bramami. Ciało można uważać za mur obronny otaczający świątynię twojego serca, którą zamieszkuje atma. Zwykły mur zbudowany jest z cegieł i cementu, a mur twojego ciała składa się z krwi, kości i mięśni. W tym murze również są liczne bramy, czyli narządy zmysłów, przez które wdzierają się do sanktuarium twojego serca pragnienia i inne złe cechy.

Ciało czerpie energię od zamieszkującego jego wnętrze Boga. Dopóki On zamieszkuje ciało, jest ono pełne życia i aromatu. Gdy je opuści, ciało staje się martwe. Pozbawione boskiego mieszkańca jest odrażające. Z minuty na minutę wydziela coraz bardziej obrzydliwy zapach. Proces przemiany ciała w narzędzie służby innym i realizacji boskości jest źródłem radości i wewnętrznej satysfakcji. Niestety, człowiek myśli o swym ciele wyłącznie w kategoriach doświadczania zmysłowych przyjemności i używa go w pożałowania godny sposób. Kriszna upominał Ardżunę, że takie postępowanie nie jest właściwe człowiekowi: „Dziecko! Ciało zostało ci dane, abyś zrozumiał tego, kto jest jego mieszkańcem. Wykorzystuj ciało w tym najwyższym celu. Zwierzęta i ptaki nie zostały obdarzone zdolnością rozróżniania".

Masz możliwość przeżycia czegoś naprawdę wzniosłego dzięki zdolności samopoznawania, to znaczy wnikania w swą istotę. Musisz zrobić wszystko, żeby w pełni pojąć naturę ludzką. Najpierw jednak postaraj się zrozumieć siłę oddziaływania pragnień, które nie pozwalają ci wytrwać w twych szlachetnych postanowieniach. Oczywiście, jakieś pragnienia muszą istnieć, bez nich nie mógłbyś żyć. Chodzi jednak o to, żeby twe pragnienia służyły wyższym celom. Przede wszystkim powinieneś pragnąć czynić dobro i pomagać innym. To jest znak szczególny istoty ludzkiej. Jeśli nie masz na uwadze dobra społeczeństwa, nie można nazwać cię człowiekiem. Skoro urodziłeś się w społeczeństwie, żyjesz w nim i czerpiesz z niego korzyści, musisz mu służyć. Służąc społeczeństwu, służysz Bogu. Cokolwiek czynisz - czy to będzie najprostsza czynność, czy wielkie przedsięwzięcie, rób to dla Boga. Wówczas twoja praca stanie się służeniem Bogu i oddawaniem Mu czci.

Zawsze stawiaj sobie pytanie: czy to, co mam zamiar zrobić, prowadzi do Boga? Wszelka energia ludzkiego ciała ma swoje źródło w jedynym boskim świetle, w światłości pochodzącej od Boga i jest niczym innym, jak tylko odbiciem wewnętrznego światła atmy, blasku Najwyższego Pana. Zawsze bądź tego świadomy. Jeśli widzisz jedynie zewnętrzne ciało, nie dostrzegając wewnętrznej światłości atmy, nie jesteś w stanie doświadczyć nieskończonej chwały Boga. Rozważmy taki oto przykład. W czasie letniej ulewy strumienie wody leją się z drzew, dachów i rynien. Woda zalewa ziemię, tworząc rwące potoki. Woda jest wszędzie i wygląda, jak gdyby wylewała się z wielu różnych miejsc, lecz każda jej kropla pochodzi z jednego źródła - z deszczowej chmury.

Podobnie zdolność mówienia, siła, wszelkie piękno i wszystkie zdolności pochodzą z jednego źródła - od jednego wszechobecnego Boga, chociaż przejawiają się w różnych istotach ludzkich. Rozpoznaj jedność ukrytą pod różnymi postaciami, a zniknie pojęcie różnorodności. Gdy zniknie poczucie różnorodności, znikną również pragnienia. Kiedy odejdą pragnienia, nie będzie też miejsca na awersje rodzące gniew. A gdy pokonasz pragnienia i gniew, przejawi się w tobie boska mądrość. Praktyki duchowe, szczególnie praktyka samopoznania, służą uświadomieniu sobie jedności wszechrzeczy i własnej boskości. Tęsknota za światłem boskiej mądrości i za doświadczeniem jedności w wielości została wyrażona w tej oto modlitwie z Upaniszad:

Asato ma sat gamaja, tamaso ma dżjotir gamaja, mritjor ma amritam gamaja.

Prowadź mnie od nierzeczywistego ku rzeczywistości, prowadź mnie z ciemności ku światłości, prowadź mnie od śmierci ku nieśmiertelności.

Różne przedmioty tego świata zmieniają swą wartość w zależności od pozycji, jaką zajmują. Cokolwiek czynisz - czynisz to ze względu na Boga i Jemu ofiarowujesz swą pracę, uświęcając ją w ten sposób. Wszystko, co łączysz z Bogiem, staje się święte, boskie. Wyjaśni ci to następujący przykład. Gdy widzisz w swoim domu szczura, stawiasz pułapkę, żeby go zlikwidować. Czujesz do niego wstręt. Tymczasem według tradycji hinduskiej szczur jest pojazdem Pana Ganeśy. Jeśli spojrzysz z tej perspektywy, odczujesz dla niego szacunek jako do narzędzia Boga. Dlaczego? Szczur, wożąc Pana Ganeśę, zdobył wysoką pozycję ze względu na związek z jednym z aspektów Boga. Podobnie, gdy natkniesz się na węża, możesz się przestraszyć i będziesz próbował uciec, albo go przepędzić. Lecz widząc węża na szyi Pana Siwy, wielbisz go w modlitwie. Dlaczego tak się dzieje? Otóż, ten wąż ofiarował się Bogu i Jemu służy, przez co staje się boski.

Pewnego razu Wisznu posłał Siwie wiadomość przez orła Garudę, swojego przewoźnika. Garuda przybył do Siwy, trzepocząc skrzydłami. Wąż owinięty wokół szyi Pana Siwy poczuł ruch powietrza spowodowany trzepotaniem skrzydeł Garudy i zaczął syczeć. Orzeł jest groźnym wrogiem węży. Każdy wąż ucieka na widok orła, jednak ten zaczął syczeć na Garudę. Miał odwagę to zrobić, bowiem czuł w sobie wielką moc, wisząc u szyi Pana Siwy. Garuda rzekł do niego: „Wężu, owinąłeś się wokół szyi Pana, dlatego wybaczam ci. Gdybyś jednak opuścił to miejsce, twoja sytuacja wyglądałaby zupełnie inaczej". Gdyby wąż oddalił się od Pana Siwy, orzeł zjadłby go z pewnością. Dopóki jednak pozostaje przy Nim, dysponuje mocą, której źródłem jest Bóg.

Jedynym silnym ja jest to Ja, które łączy się z Bogiem. Wtedy masz świadomość, jestem jednym z Bogiem, jestem Nim". Jeśli pozwalasz, by władało tobą ego, przez co oddalasz się od Boga, stajesz się nędzny, słaby i podatny na wszelkie ciosy. Najdrobniejszy, bezwartościowy okruch, jeśli znajdzie schronienie w Panu, stanie się boski. Jeżeli ze zwyczajnego kamienia leżącego na ulicy artysta wyrzeźbi posąg jakiejś postaci Boga, to zostanie on umieszczony w świątyni i ludzie będą go wielbić. Zastanów się, jaką chwałą możesz się okryć, gdy zwiążesz się z Bogiem.

Bóg jest nieskazitelny. Trzymając Sitę w ogrodzie Aśoka, Rawana cierpiał psychiczne męki. Chociaż minęło dziesięć miesięcy, Sita nie oddała mu się. Ani razu nie odezwała się nawet do niego. Pozostawała obojętna na wszelkie pogróżki. Zauważyła to Mandodari, żona Rawany i udzieliła mu takiej oto rady: „Rawano, dysponujesz nieograniczoną mocą. Jesteś gorliwym wyznawcą Pana Siwy. Zdobyłeś niezwykłą moc przeobrażania się. Możesz przybrać dowolną postać. Dlaczego nie pójdziesz do Sity jako Rama? Wtedy ona przyjmie cię. Dlaczego do tej pory tego nie zrobiłeś?". Rawana odpowiedział: „Gdybym przeistoczył się w Ramę i przybrał Jego boską postać, nie odczuwałbym już pragnienia posiadania Sity".

Kiedy stajesz się jednym z Bogiem, znikają wszystkie twoje nikczemne myśli. Nie dręczą cię już i nie zakłócają ci spokoju. „Dlatego - powiedział Kriszna do Ardżuny - kiedy staczasz walkę, walcz, lecz walcząc, myśl o Mnie". Oto właściwy sposób postępowania, który umożliwi ci realizowanie najwyższych ideałów. Staniesz się wspaniałym przykładem dla innych, okryjesz się chwałą. Jeśli każdy czyn ofiarujesz Bogu, odniesiesz sukces w każdym przedsięwzięciu. Aby tego dokonać, musisz opanować zmysły. Stopniowo, lecz konsekwentnie przejmuj kontrolę nad zmysłami, aż do całkowitego podporządkowania ich sobie. Wtedy dopiero osiągniesz równowagę umysłu i będziesz mógł w pełni wykorzystać możliwości, jakimi dysponujesz jako człowiek. Staniesz się mędrcem.

Obecnie żyjesz zniewolony licznymi przywiązaniami, więc jak możesz osiągnąć równowagę? Daleko ci do wewnętrznego spokoju. Wszystkie twoje relacje i związki z innymi podlegają nieustannym zmianom. Są nietrwałe i ulotne. Rozpoznaj odwieczną prawdę i zwiąż się z Bogiem. On jest zawsze z tobą, On nigdy cię nie opuści.

Dyskurs dwudziesty drugi

TRZY ŚWIATY - MATERIALNY, SUBTELNY I PRZYCZYNOWY

Tysiące przedmiotów, które widzisz w tym świecie, to różne kombinacje pięciu podstawowych żywiołów. Nigdzie nie istnieje żaden szósty żywioł.

Istnieją trzy rodzaje przestrzeni, tworzące trzy wszechświaty. Są to: bhutakasza, czyli wszechświat fizyczny, czittakasza - subtelny wszechświat mentalny oraz czidakasza - najsubtelniejszy i przenikający dwa poprzednie - wszechświat przyczynowy. Ponad nimi, stanowiąc ich wspólną istotę, bije boskie źródło, które nazwano Brachmanem, Bogiem albo też atmą, czy najwyższą świadomością. Ten, kto pragnie poznać boskie źródło i połączyć się z nim, musi poznać owe trzy przestrzenie. Bhutakasza składa się z pięciu podstawowych żywiołów: przestrzeni (eteru), powietrza, ognia, wody i ziemi. Eter, zwany również przestrzenią, jest najsubtelniejszym z pięciu żywiołów i najbardziej przenikamy - przenika wszystkie pozostałe. Jedynym jego atrybutem jest dźwięk. Powietrze jest również niewidzialne, ale posiada dwa atrybuty: dźwięk i dotyk. Ogień, który można zobaczyć, jest bardziej gęsty od powietrza i posiada trzy atrybuty: dźwięk, dotyk i kształt. Jeszcze bardziej gęsta jest woda. Charakteryzuje się ona czterema atrybutami: dźwiękiem, dotykiem, kształtem, i smakiem. Ziemia, najmniej subtelny z żywiołów i najbardziej gęsty, posiada pięć atrybutów: dźwięk, dotyk, kształt, smak i zapach. Możemy zauważyć, że atrybut kształtu charakteryzuje trzy najmniej subtelne elementy: ogień, wodę i ziemię, natomiast najsubtelniejsze: eter i powietrze pozbawione są kształtu.

Wszystko, co istnieje w bhutakaszy, czyli w świecie fizycznym, jest nietrwałe i podlega ciągłym przemianom. Wszystkie przedmioty zmieniają z czasem swą formę i nazwę i przybierają inną. W bhutakaszy wszystko znajduje się w ciągłym ruchu. Spróbujmy zajrzeć głębiej w naturę przedmiotów fizycznych złożonych z pięciu żywiołów.

Spójrzmy na nie jako na pewne formy utworzone z atomów, które w danym momencie znajdują się w danym miejscu. Atomy poruszają się i nieustannie zmieniają swe położenie, zatem formy, które tworzą, również muszą się zmieniać. Atomy zmieniają położenie bardzo szybko. Nie potrafimy nawet zauważyć, kiedy zaszła w przedmiocie mikroskopijna zmiana. Wszystkie przedmioty podlegają temu nieprzerwanemu procesowi zmian w czasie. Atomy tworzące ludzkie ciało zachowują się identycznie, zatem ciało ulega takim samym, ciągłym modyfikacjom. Te zmiany podobne są falom oceanu, które również nie mają początku ani końca. Krople wody jednej fali zlewają się z następną, która z kolei za chwilę łączy się z inną i tak dalej. Ten proces kolejnych przemian form zachodzi nieustannie, zatem naturą fizycznego wszechświata jest zmienność i nietrwałość.

Ludzkość można pojmować jako falę; inne stworzenia, takie jak zwierzęta czy ptaki - jako następną falę, rośliny, owady i żyjątka pełzające - jako kolejne fale. Siły demoniczne i boskie - to również fale. W naturze nie można przewidzieć, jaki aspekt którejś z fal połączy się z inną. Tak jak fale oceanu zlewają się i łączą ze sobą, tak fala niosąca cechy ludzkie zlewa się z falą zawierającą w sobie cechy innych stworzeń. Jest to nieprzerwany proces przemian i przekształceń. Życie to nieskończony ciąg fal.

Człowiek charakteryzuje się zdolnością myślenia, której rezultatem jest ciągła sekwencja myśli. Myśli te również są nietrwałe. Nieustannie podlegają zmianom, tak jak i ciało. Podlega ono sześciu rodzajom zmian, którymi są: narodziny, wzrastanie, dojrzewanie, przekwitanie, zamieranie i śmierć. Nie zdając sobie z nich sprawy, okłamujesz się sądząc, że ludzkie życie jest wieczne. Podstawową przyczyną takiego braku zrozumienia jest niewiedza.

Wszechświat fizyczny, czyli bhutakasza, zawiera miliardy słońc, z których każde otoczone jest własnym światem. Istnieje niezliczona liczba różnych planet. W całym tym ogromnym wszechświecie Ziemia stanowi mikroskopijną kropelkę w oceanie. Na tej Ziemi znajdują się Indie - niewielkie państwo. W tym niewielkim państwie jest mały stan. W tym małym stanie zaś jeszcze mniejszy okręg, a w nim malutka wioska. W tej wiosce stoi bardzo niepozorny, mały domek. A w tym domku siedzi sobie małe ciało. Czyż nie jest absurdem, że to małe ciało, tak znikome w porównaniu z wszechświatem, rości sobie prawo do poczucia wielkości i ważności swojego ego? Kiedy pomyślisz o wszechświecie i swoim w nim miejscu, przyznasz, że stanowisz zaledwie mikroskopijny punkcik tej olbrzymiej całości. Czy zdołasz kiedyś zrozumieć całość? Czy kropla mogłaby zmierzyć ocean? A ocean również podlega nieustannym zmianom, tak jak Ziemia i tak jak wszystko w bhutakaszy.

Świat, w którym żyjesz, jest przemijający. Jak podlegająca ciągłym zmianom istota ludzka, żyjąca w równie ulotnym świecie, może zrozumieć nieskończonego, niczym nieograniczonego i niezmiennego Boga? Aby zrozumieć nieprzemijające, musiałbyś sam przestać podlegać zmianom. Ciało, umysł i osobowość są elementami przemijającymi. Można je porównać do mirażu: człowiek próbuje zaspokoić pragnienia mirażem, który wydaje się być wodą, ale to tylko miraż. Taką wodą nie zwilżysz niczego, nie napełnisz nią dzbanów. Nigdy nie ugasisz nią pragnienia. Podobnie za pomocą ciała i umysłu nie zaspokoisz pragnienia szczęśliwości, której poszukujesz.

Cały ten niezmierzony świat materialny, czyli bhutakasza, jest wielkości jakby atomu w czittakaszy - świecie mentalnym, tak jak twoje ciało ma wymiary atomu w porównaniu z bhutakaszą. A ta nieprawdopodobnie rozległa czittakasza stanowi jedynie atom w czidakaszy, czyli w świecie przyczynowym. Bhutakaszę, na którą składa się pięć podstawowych elementów materii, można postrzegać za pomocą pięciu zmysłów. Ponieważ każdy przedmiot w bhutakaszy składa się z pięciu żywiołów i tylko z nich, bhutakasza jako taka jest bezwładna i pozbawiona zdolności odczuwania. Ożywia ją boski element. Podobnie to samo boskie źródło można odnaleźć w czittakaszy, która z kolei składa się z subtelnych aspektów pięciu żywiołów, tworzących bhutakaszę. Zatem, czittakasza jako taka jest również pozbawiona życia i bezwładna. Boskie źródło ożywia świat fizyczny i mentalny tak samo, jak ożywia bezwładne ciało. Bije ono z czidakaszy, czyli z najsubtelniejszej przestrzeni przyczynowej.

Aby to zrozumieć, wyobraź sobie odbicie w lustrze. Odbicie nie istnieje bez ustawionego przed lustrem przedmiotu. Odbicie porusza się tylko wtedy, gdy porusza się ów przedmiot. Świeci wtedy, gdy świeci ten przedmiot. Każdy przedmiot znanego ci świata ma swoje źródło w czidakaszy, czyli w świecie przyczynowym i stanowi odbicie w bhutakaszy obrazu powstającego w czittakaszy. Oba te światy działają jak lustro. Tak jak księżyc odbija blask słońca, tak blask pochodzący z czidakaszy odbija się w subtelnym świecie mentalnym, a później w świecie fizycznym.

Załóżmy, że chciałbyś ozdobić swoje odbicie w lustrze. Czy możesz tego dokonać? Widzisz w lustrze swoją twarz. Jeśli namalujesz kropkę na środku czoła tego odbicia, czy ona pozostanie tam, gdy się poruszysz? Nie, ponieważ twoje odbicie również zmieni położenie i kropka, która poprzednio znajdowała się na środku czoła, znajdzie się w pobliżu twojego ucha. Zatem, jak możesz umieścić kropkę na czole odbicia w lustrze, tak żeby pozostała tam na stałe? Musisz umieścić ją na swojej twarzy, a wówczas będzie ona zdobiła również jej odbicie bez względu na to, czy zmienisz swoje położenie, czy też nie. A oto opowiadanie na ten temat.

Pewnego razu przybył na dwór Kriszny w Dwarace artysta malarz - mistrz portretu. Pragnął namalować najwspanialszy portret Pana. Kriszna zgodził się pozować mu i zapytał: „Co mam robić?". Artysta poprosił: „Swami, gdybyś posiedział bez ruchu około godziny, narysowałbym szkic, a później sam dokończyłbym portret". Kriszna pozował, nie poruszywszy się ani razu. Malarz wykonał szkic. Po jakimś czasie przypadł do lotosowych stóp Kriszny i powiedział: „Swami, na razie skończyłem". Kriszna zapytał z uśmiechem: „Kiedy zamierzasz ofiarować Mi portret?". Malarz odrzekł: „Jutro o tej porze będzie gotowy, Swami". Pracował niezmordowanie przez całą noc, starając się odzwierciedlić na płótnie postać Pana. Następnego ranka obraz był gotowy, a malarz bardzo zadowolony ze swojego dzieła. Przykrył obraz piękną tkaniną i zaniósł Krisznie. Lecz kiedy dokonał odsłonięcia, okazało się, że w ciągu minionej nocy postać Kriszny zmieniła się. Malarz postawił portret tuż obok Pana. Popatrzył nań, a potem na Krisznę. I wtedy uświadomił sobie, że postać na obrazie wcale nie przypomina Kriszny. Kriszna również spojrzał na obraz i rzekł: „Mój drogi przyjacielu, twój obraz ma wiele mankamentów". Malarz odpowiedział: „Swami, wybacz mi, proszę. Pozwól mi namalować Cię jeszcze raz. Daj mi jeszcze jedną szansę". Taka sytuacja powtórzyła się dziesięciokrotnie.

Codziennie artysta malował portret, ale ani razu nie uchwycił podobieństwa Kriszny. W końcu poczuł się zawstydzony i postanowił opuścić Dwarakę. Po drodze spotkał mędrca Naradę, który zagadnął go: „Wyglądasz na bardzo zmartwionego. Co cię tak trapi?". Malarz opowiedział, co się wydarzyło. Narada odrzekł: „Cóż, Kriszna jest niedoścignionym aktorem i reżyserem. To On odegrał całą tę sztukę. Stosując swoje metody nigdy nie namalujesz jego postaci. Jeśli chcesz odnieść sukces, zrób to, co ci powiem". Malarz zgodził się. Wrócił do Dwaraki, niosąc ze sobą obraz zawinięty w piękny materiał. Zwrócił się do Kriszny: „Swami, chciałbym ofiarować Ci twój portret. To jest portret doskonały. Zechciej przyjąć go ode mnie". Gdy odsłonił obraz, okazało się, że było to lustro.

Jeśli będziesz malował portret nieskończonego Pana za pomocą nietrwałych środków, takich jak pędzle i farby, nigdy tego nie dokonasz. W bhutakaszy wszystko jest skończone i nietrwałe. Wszelkie formy ulegają ciągłym przemianom. Żadna z nich nie odda rzeczywistego obrazu nieskończonego Boga. Jeśli pragniesz doświadczać czystej i niezmiennej wizji Boga, musisz użyć czystego lustra, którym jest twoje nieskazitelne serce. Dlatego poszukiwanie Boga w bhutakaszy, w ulotnych formach fizycznego świata, to iluzja. Wiecznej i niezmiennej istoty nie można poznać za pomocą przemijających form. I jeśli nawet odczujesz radość, starając się poznać Go w ten sposób, będzie ona tylko krótkotrwała. Naturą pięciu żywiołów świata materialnego jest zmienność. Aby doświadczyć stanu niezmienności, musisz wyjść ponad te pięć żywiołów i ponad formy z nich zbudowane.

Przypuśćmy, że udajesz się na pielgrzymkę, aby w świątyni doznać wizji Boga. Narażasz się na trudy podróży, aby zaspokoić tęsknotę serca za Bogiem. Wreszcie wchodzisz do świątyni, stajesz przed świętym obrazem czy posągiem i spojrzawszy nań zaraz zamykasz oczy i kierujesz uwagę ku wnętrzu. Skoro zadałeś sobie tyle trudu, aby dotrzeć do świętego obrazu, dlaczego stojąc przed nim, zamykasz oczy i patrzysz w swoje wnętrze? Otóż, zwracasz wzrok ku wnętrzu, ponieważ intuicyjnie wyczuwasz, że prawdziwy obraz Pana możesz znaleźć jedynie w swym sercu. Zdajesz sobie sprawę z tego, że obraz odbierany oczami będzie jedynie ulotnym wrażeniem związanym z ulotną myślą. Gdy zarejestrujesz obraz postrzegany oczami w umyśle, pragniesz go jeszcze utrwalić w sercu.

W świecie fizycznym nie możesz doświadczyć Boga bezpośrednio. Tu możesz jedynie pośrednio zaznać jego bliskości. Nie rezygnuj z tego uczucia bliskości z Bogiem tylko dlatego, że jest ono przejściowe, tak jak każde inne doznanie w tym świecie. To wzniosłe uczucie stanie się bowiem źródłem przejściowej radości, która jednak powoli i stopniowo będzie ewoluować w kierunku radości nieprzemijającej. Tak oto rozpoczniesz podróż do wiecznej szczęśliwości. Będziesz po kolei przemierzał trzy światy: fizyczny, mentalny i przyczynowy. Świat przyczynowy ma swe źródło w transcendentnym świetle - w świetle atmy, która lśni ponad wszystkimi światami i w nich zarazem.

Nieprawda w nieprawdzie to materialny świat zmysłów - tutaj wszystko jest przejściowe i nietrwałe. Tutaj nie tylko odbicie, ale i odzwierciedlany przedmiot są nieprawdziwe i złudne, jako że pochodzą one ze świata mentalnego. Nieprawda w prawdzie to czittakasza - świat mentalny, w którym obrazy są również nietrwałe i ulotne, lecz stanowią odbicie tego, co wieczne i prawdziwe. Prawda w prawdzie to czidakasza - przestrzeń przyczynowa, w której lśni jedynie czysta światłość atmy. Może lepiej to zrozumiesz rozważywszy myśl, którą Swami często powtarza: „Jesteś nie jedną osobą, lecz trzema, mianowicie: jesteś tym, za kogo się uważasz, tym, za kogo uważają cię inni oraz tym, kim naprawdę jesteś". Tym, za kogo się uważasz, jest twoje ciało - nietrwałe i nieprawdziwe. Wszelkie twoje doznania, przeżycia i uczucia są krótkotrwałe. Ciało i wszelka jego aktywność należą do świata fizycznego. Osoba, za którą uważają cię inni, to obraz mentalny, należący do świata mentalnego. Ten obraz jest również zmienny i nieprawdziwy, tak jak cały świat mentalny. W rzeczywistości jesteś nie podlegającą żadnym zmianom atmą, której światłość lśni w świecie przyczynowym.

Kawałek lodu w twojej dłoni topi się, aż znów stanie się wodą - to proces zachodzący naturalnie. Podobnie zmiany i przekształcenia są naturalnymi procesami ciągle zachodzącymi w świecie materii. Nawet wówczas, gdy próbujesz zrozumieć ten świat, musisz myśleć o subtelniejszych przestrzeniach. Bhutakasza jest materialna. Doświadczasz jej w stanie jawy. Subtelniejszej formy przedmiotów świata materii, która to forma należy do świata mentalnego, doświadczasz w stanie marzeń sennych. Na jawie widzisz przedmioty dzięki światłu słońca i księżyca. W stanie marzeń sennych nie korzystasz z tego światła, a jednak widzisz różne przedmioty. Umożliwia ci to subtelne światło obecne w świecie mentalnym. Gdy odwrócisz uwagę od tego, co materialne, ujrzysz wewnątrz siebie subtelne światło. W ciągu dnia nie widzisz gwiazd, ale to nie znaczy, że ich nie ma. Gwiazdy świecą również w dzień. Nie widzisz ich dlatego, że światło słońca jest o wiele silniejsze. Gdy słońce zajdzie, dostrzegasz światło gwiazd. Poza materialnym istnieje subtelne, a w subtelnym można odnaleźć pierwowzór materialnego. Już w okresie dzieciństwa wielkich świętych, którzy przybywali na ten świat z misją niesienia światła, można zauważyć pewne szczególne predyspozycje zapowiadające ich przyszłe cechy. Na ich przykładzie można dostrzec, jak te subtelne aspekty owych istot kształtowały ich przyszłą osobowość i każdy okres ich życia.

Ponad materialnym i subtelnym poziomem istnienia jest jeszcze trzeci - poziom przyczynowy. Na nim nie ma już żadnego ruchu, żadnych zmian. To tu jaśnieje odwieczne światło wiecznie świetlistej atmy. Dzięki temu wszechprzenikającemu światłu atmy możesz doświadczać świata mentalnego i materialnego. Gdyby nie istniał świat przyczynowy, nie istniałby dla ciebie ani świat mentalny, ani materialny. Aby doświadczyć boskiego poziomu swego istnienia, musisz odbyć podróż od materialnego, przez poziom mentalny do przyczynowego. Swoją prawdę odnajdziesz na poziomie przyczynowym. Światło atmy jest źródłem i składnikiem wszystkich trzech światów. Aby to lepiej zrozumieć, rozważmy przykład oceanu. Fale i woda w głębi oceanu nie różnią się od siebie. Piana i fale też nie są czymś odmiennym. Piana, fale i woda są jednym i tym samym. Woda stanowi ich wspólny element i podstawę istnienia, a wygląda, jak gdyby piana, fale i woda w głębi oceanu stanowiły trzy oddzielne jakości.

W świecie fizycznym również musisz odkryć wspólny element, który stanowi podstawę doświadczeń we wszystkich stanach istnienia i jednoczy trzy światy: materialny, mentalny i przyczynowy. Tym trzem przestrzeniom przypisać można trzy stany świadomości. W stanie czuwania, czyli jawy, żyjesz na poziomie świata materialnego, w stanie snu i marzeń sennych poruszasz się w przestrzeni mentalnej, a w stanie głębokiego snu istniejesz w świecie przyczynowym. Poza tymi trzema stanami jest jeszcze czwarty, który jednoczy je i jest nimi wszystkimi zarazem - to stan nadświadomości, inaczej nazywany stanem transcendentalnym. W stanie głębokiego snu istniejesz jedynie na poziomie przyczynowym w przestrzeni absolutnego spokoju, ale nie doświadczasz boskiej szczęśliwości, gdyż nie jesteś świadomy. Dopiero gdy wracasz do stanu czuwania, uświadamiasz sobie, że zaznałeś uczucia absolutnego spokoju. Natomiast stan nadświadomości to taki stan, w którym wznosisz się do poziomu przestrzeni przyczynowej, ale pozostajesz w pełni świadomy, zatem doświadczasz tej przestrzeni.

Sankara nazwał ten stan samadhi. Co to znaczy? Samadhi zwykle myli się ze stanem emocjonalnym, w którym człowiek zachowuje się nienormalnie, jak gdyby znajdował się w pewnego rodzaju transie. Uważa się, że samadhi to coś innego od stanu jawy, marzeń sennych czy głębokiego snu. Tymczasem samadhi to doświadczanie tych trzech stanów jednocześnie. Znaczenie samadhi jest zawarte w samym tym słowie, które składa się z dwóch sylab: sama i dhi. Sama znaczy „taki sam", a dhi - „umysł". Zatem samadhi oznacza absolutnie zrównoważony umysł. Pozostawać nieporuszonym w obliczu zimna i gorąca, zysku i straty, pochwały i krytyki - oto samadhi. Osoba zanurzona w samadhi, której umysł trwa w równowadze, zawsze doświadcza błogości, zarówno w codziennym życiu, kiedy przebywa w świecie materii, jak też podczas marzeń sennych, czyli na poziomie mentalnym i również podczas głębokiego snu, kiedy przebywa w przestrzeni przyczynowej. Każdy tęskni za takim wzniosłym stanem. Jednak aby go osiągnąć, potrzeba solidnej praktyki duchowej, a także łaski Boga, którą można sobie zaskarbić miłymi Bogu cnotami.

Te cnoty wymienił Kriszna Ardżunie, a potem powiedział mu: „To, co robisz, Ardżuno, nie będzie nic warte, jeśli twoje czyny wypływać będą ze świadomości ciała. Wykonuj Moje rozkazy! Spełniaj swoje obowiązki, ciągle myśląc o Mnie. Wówczas doświadczysz wszechobecnej boskości. Ta boskość to jedność, która leży u podstaw wszelkiej różnorodności fizycznego świata. Niech poczucie boskiej jedności inspiruje twe czyny. Tylko wtedy gdy skupisz umysł na Bogu, Ja całkowicie skoncentruję się na tobie". Myśli i uczucia mędrca nie podlegają żadnym zmianom, kiedy przechodzi z jednego stanu świadomości w inny. One zawsze pozostają w harmonii z Bogiem.

Kogo zadziwi fakt, że ogień wytwarza gorąco? Wysoka temperatura jest czymś naturalnym dla ognia, tak jak niska temperatura jest czymś naturalnym dla lodu. Na tej samej zasadzie, kto się narodził, musi umrzeć. To jest zjawisko naturalne. Nikt, kto poznał tę prawdę, nie ulega przygnębieniu. Dlatego też wszędzie i we wszystkich okolicznościach zachowuj równowagę umysłu. Cokolwiek się dzieje, niech twój umysł zawsze zatopiony będzie w boskim świetle.

Aby nabyć tej zdolności ciągłej koncentracji na Bogu, musisz dogłębnie zrozumieć, czym jest przestrzeń fizyczna, mentalna i przyczynowa. Rozważmy następującą sytuację. Wieczorem zjadasz kolację i kładziesz się spać. Po chwili zasypiasz i coś ci się śni. Doświadczasz wielu różnych przeżyć we śnie, ale po przebudzeniu one znikają. W stanie jawy z kolei zajmujesz się wieloma sprawami i również doświadczasz różnych doznań, lecz kiedy znów zaśniesz, wszystkie zdarzenia ze stanu jawy wypierane są przez zdarzenia ze snu. Te zmiany zachodzą w ciągu zaledwie 24 godzin.

Istnieje wiele uderzających różnic pomiędzy doświadczeniami ze stanu marzeń sennych i tymi ze stanu jawy. Zatem, które są prawdziwe? Możesz zadawać sobie pytania: co jest prawdą, a co nią nie jest? Czy jestem tym, który doświadcza zdarzeń stanu jawy, czy tym, który doświadcza zdarzeń ze snu? Wedanta daje na to odpowiedź: „Nie jesteś ani tym, ani tamtym. Nie jesteś tym, który doświadcza stanu jawy, ani tym, który doświadcza stanu marzeń sennych. Nie jesteś też tym, który pozostaje w stanie głębokiego snu. Jesteś ponad nimi wszystkimi. Jesteś istotą transcendentalną, najwyższą rzeczywistością".

To, o czym sądzisz, że istnieje, naprawdę nie istnieje. A to, w istnienie czego nie wierzysz, w rzeczywistości istnieje. Kiedy nabędziesz tej mądrości, uświadomisz sobie, że istnieje tylko Jedno i ono stanowi odwieczną prawdę. Jest to atma, najwyższa rzeczywistość. Zwykłemu człowiekowi trudno jest postrzegać atmę. Wszystko, o czym czytasz, czego słuchasz lub doświadczasz, stanowi jakość bhutakaszy. Zaczynając od niej musisz ją przekroczyć, aby osiągnąć swój cel. Od formy musisz wznieść się do bezforemnego, od zmian musisz dojść do niezmienności. Ponad wszelkimi formami, jakościami i atrybutami rozciąga się przestrzeń nadświadomości. Ona stanowi twój cel. Ten, kto niezmiennie trwa w niej zanurzony, jest mędrcem. Może zastanawiasz się, czy Ardżuna osiągnął ten stan. Tak, sam Kriszna wyniósł go na ten poziom świadomości i uczynił zeń mędrca, gdy stał się narzędziem w Jego boskich rękach.

Jeśli mędrzec nie zaangażuje się w działanie, ludzkość zostanie pozbawiona przykładu do naśladowania. W szkole jest dyrektor i nauczyciel wychowania fizycznego, który prowadzi ćwiczenia. Nauczyciel wykonuje polecenia dyrektora. W czasie ćwiczeń dyrektor nie odzywa się, lecz nauczyciel komenderuje 'raz, dwa, trzy' i demonstruje ćwiczenia. Musi je pokazać. Tylko wtedy uczniowie mogą je wykonać. Podobnie mędrzec - idąc za głosem swojego wewnętrznego dyrektora i wykonując jego polecenia - stanowi wzór dla innych. Dlatego Kriszna przemienił Ardżunę w człowieka doskonałego. Powiedział: „Zamienię cię w Moje narzędzie, abyś wykonywał Moją pracę, abyś stał się wzorem do naśladowania".

Jakie głębokie znaczenie ma to, co Kriszna uczynił dla Ardżuny? Imię Ardżuna oznacza człowieka o czystym sercu. Ardżuna zawsze żył Kriszna. Wiele razy Kriszna nazywał Ardżunę tym, który żyje w świetle Boga. Wszystkie głębsze aspekty związku Kriszny z Ardżuną można poznać po imionach, które Kriszna mu nadał.

Jedynym obowiązkiem Ardżuny było bezwarunkowe wykonywanie poleceń Kriszny. Ardżuna powiedział: „Wykonam wszystkie Twoje rozkazy, Swami, zrobię wszystko, o co poprosisz. Sam nie podejmę się niczego, co wykraczałoby poza twoje wskazówki". Oto właściwa postawa mędrca. Nie ma w niej uczucia ja ani moje. Nie ma egoizmu ani przywiązania. Akceptacja i podążanie za wolą Pana unicestwia ego i tendencję do posiadania. Oto powód, dla którego w II rozdziale Gity Kriszna tak szczegółowo opisuje cechy mędrca.

Ponieważ jednak samo wyszczególnienie cnót mędrca nie przyniosłoby wiele pożytku, Kriszna wyjaśnił również różne aspekty trzech światów i trzech stanów świadomości. Ardżuna był na tyle inteligentny, by to zrozumieć. Po doznaniu wizji kosmicznej formy Boga, natychmiast pojął jej znaczenie. Uświadomił sobie jedność wszystkich trzech światów. Po ujrzeniu kosmicznej postaci Pana, kiedy tylko zamykał oczy, zawsze widział Krisznę, a w jego sercu trwało niezatarte wrażenie tamtej wizji. Zdał sobie sprawę, że to, co widział oczami, istniało na planie fizycznym. To, co widział, gdy zamknął oczy, istniało w przestrzeni mentalnej. Natomiast niezatarte wrażenie, które pozostało w jego sercu, istniało na poziomie przestrzeni przyczynowej. To jest tak, jak z wydrukiem na papierze: gdy obraz zostanie wydrukowany, nie można go oddzielić od papieru. W ten sposób kosmiczna forma Kriszny stała się trwałym wrażeniem w sercu Ardżuny.

Ardżuna był człowiekiem doskonałym, jednak podejmował wszelkiego rodzaju zwyczajne czynności, jak każdy człowiek, aby służyć jako wzór do naśladowania. Jednak jego umysł zatopiony był w Krisznie, który stanowił dla niego doskonałe ucieleśnienie jego własnej jaźni - atmy. Ardżuna wiedział, że jego fizyczne ciało służyło jedynie wykonywaniu poleceń Kriszny. Takie podporządkowanie się Bogu jest znakiem szczególnym prawdziwego mędrca.

Dyskurs dwudziesty trzeci

OGRANICZ PRAGNIENIA, BĄDŹ ZAWSZE ZADOWOLONY, A STANIESZ SIĘ BLISKI I DROGI BOGU

Wszystko, co się rodzi, przechodzi sześć etapów życia: narodziny, wzrastanie, rozwój, przekwitanie, starzenie się i śmierć. Zaś to, co nie rodzi się, nie umiera. To, co nie podlega narodzinom, nie podlega również tym sześciu procesom.

Drugi rozdział Gity przedstawia ścieżkę mądrości. Podstawą wyłożonej tu nauki jest twierdzenie, że to, co się rodzi, musi umrzeć. Kto nie podlega narodzinom ani śmierci? Atma! Atma nie rodzi się i nie umiera. Atma nie podlega żadnym procesom. Jest stała, niezmienna, odwieczna; nie posiada żadnych cech. Jest twoim prawdziwym Ja. Jedynie ciało rodzi się, jedynie ciało przechodzi sześć etapów życia, jedynie ciało ulega śmierci. Tego, który zamieszkuje ciało, nie dotyczą żadne procesy w nim zachodzące. Mieszkańcem ciała jest atma. Jedynie ona wolna jest od iluzji czyli maji. Gdy uświadomisz sobie istnienie atmy, zrozumiesz, że tylko ona godna jest poznawania, że ona jest twą jedyną wartością. Wszystko inne jest ulotne i nietrwałe. Powinieneś dążyć do poznania atmy, ponieważ wiedza o niej zapewni ci nieprzemijające poczucie szczęścia.

Nie mnóż pragnień, raczej ciesz się tym, co zostało ci dane. W rozdziale dotyczącym oddania się Bogu Kriszna wymienił 26 cnót, które czynią wielbiciela drogim Panu. Wśród nich jedną z najważniejszych pozycji stanowi zadowolenie z tego, co jest. Oznacza to, że człowiek przestaje gonić za doczesnymi przyjemnościami. Skoro już zaznałeś różnych zmysłowych przyjemności, a mimo to nie uzyskałeś spokoju ani poczucia spełnienia, porzuć tę gonitwę i postaraj się zadowolić tym, co masz.

Serce zgorzkniałego człowieka można porównać do dziurawego kosza. Takim naczyniem nie nabierzesz wody ze studni - zanim je wyciągniesz, woda wypłynie. Nie zostanie ani jedna kropla, którą mógłbyś zaspokoić pragnienie. Analogicznie, jeśli cierpisz z powodu zachłanności, cała twoja radość życia wylewa się, zanim zdążysz spełnić swe pragnienia. Kiedy ona wycieka z twojego serca, na jej miejsce wlewa się gorycz. Pragnienia zawsze rodzą kolejne pragnienia. Człowiek, który nie posiada nic, będzie bardzo szczęśliwy, gdy dostanie sto rupii. Ale zaraz potem pomyśli, że wolałby dostać tysiąc rupii. Gdy jakimś szczęśliwym zbiegiem okoliczności dostanie tysiąc rupii, zapragnie otrzymać milion. Potem zechce zostać właścicielem ziemskim, później prawodawcą, ministrem, a jeszcze później premierem. W końcu będzie chciał za wszelką cenę osiągnąć stan równy Bogu. Jednakże nigdy nie osiągnie boskości przy pomocy wpływów czy majątku. Gdy pragnienia przekraczają pewne granice, człowiek gorzknieje, a majątek i prestiż nie usuwają z jego serca goryczy, ani nie zapewniają wewnętrznego spokoju. Musisz nauczyć się cieszyć tym, co masz. Bądź odpowiedzialny za dobra, które otrzymałeś od Boga, traktuj je jako wyraz Jego łaski i bądź szczęśliwy.

Wielbisz Boga, ale tak naprawdę chodzi o to, by Bóg wielbił ciebie. Twierdzisz, że kochasz Boga. Zastanów się jednak, czy zasługujesz na Jego miłość. Wierzysz, że Bóg jest twój. Czy i ty należysz do Niego? Przypuśćmy, że wysłałeś do kogoś list polecony. Dopiero po otrzymaniu potwierdzenia odbioru wiesz, że list dotarł do adresata. Samo stwierdzenie, że Bóg jest wspaniały, można porównać do wysłania listu. Głębszej satysfakcji doznasz dopiero wtedy, gdy otrzymasz od Boga potwierdzenie: „Tak, ty też jesteś wspaniały!". Kiedy On powie ci: „Należysz do Mnie, jesteś Mi bardzo drogi", poczujesz spełnienie i ono stanie się twoim najcenniejszym skarbem. Aby ów skarb zdobyć, musisz podjąć praktykę duchową.

Jedynym owocem wszystkich praktyk duchowych jest oświadczenie Pana: „Mój drogi, należysz do Mnie!". Ono jest twoją nadzieją i celem. Ardżuna zdobył takie zapewnienie. Jemu również nie były obce pewne pragnienia, lecz zrezygnował z nich i całkowicie oddał się Panu. Powiedział: „Swami, jesteś dla mnie wszystkim, należę wyłącznie do Ciebie". Musisz osiągnąć taki stan świadomości i łaskę Boga. To jest twój jedyny cel.

Gdy wyjeżdżasz za granicę, nie liczy się twoje wykształcenie, pozycja społeczna, status materialny czy stanowisko. Ważne jest to, abyś posiadał paszport. Ktoś może powiedzieć: „Jestem wykształcony, bogaty, posiadam dużo ziemi. Chciałbym otrzymać paszport". Nikt nie wyda mu paszportu na tej podstawie. Jeśli chcesz wyjechać za granicę, musisz dokonać pewnych formalności, przejść pewną procedurę, która jest taka sama dla bogatych, jak i dla biednych. Nawet w takiej błahej sprawie jak podróż autobusem, pociągiem czy samolotem nikt nie będzie zwracał uwagi na twoje osiągnięcia czy pozycję. Jeśli posiadasz bilet, nikt nie zapyta cię o konto w banku, wykształcenie czy zajmowane stanowisko. Musisz okazać bilet, żeby zawieziono cię do miejsca przeznaczenia. Jeśli nie będziesz miał biletu, zostawią cię bez względu na twoje listy uwierzytelniające.

Podobnie, jeśli pragniesz wejść do królestwa wolności, potrzebujesz łaski Boga. To ona jest twoim paszportem w duchowej podróży. Lecz sam paszport też nie wystarczy. Musisz mieć jeszcze wizę, gdyż to ona daje ci prawo pobytu w miejscu przeznaczenia. Wizą są twoje duchowe dążenia, wysiłek i determinacja. Dawca może być gotowy, lecz osoba mająca otrzymać dar musi być w stanie go przyjąć. Oddanie Bogu i duchowa praktyka umożliwia ci przyjęcie łaski Boga. Aby wejść do królestwa wolności, potrzebna ci jest miłość Boga i prawo przebywania tam, a prawo to wypracowujesz sobie w procesie duchowego rozwoju.

Bhagawadgita uczy, że aby wejść do królestwa wyzwolenia, trzeba wykazać się 26 cnotami. Praktycznie wpuszczą cię tam, jeśli wypracujesz w sobie choć jedną z nich. Spośród tych wszystkich cnót, poczucie zadowolenia jest jedną z najważniejszych. Swami często pyta: „Kto jest najwspanialszym człowiekiem na tym świecie?". Oto i odpowiedź - ten, kogo nieustannie wypełnia radość życia. Dlatego naucz się zawsze odczuwać zadowolenie.

Nie zagub się w świecie, dążąc do zdobycia jego przemijających wartości - dóbr materialnych czy pozycji. Oczywiście masz prawo do wszelkich radości tego świata - przecież w nim żyjesz. Ale nie zapominaj o tym, że świat składa się z pięciu żywiołów, które nie mają żadnej trwałej wartości. Twoje ciało również zbudowane jest z tych samych żywiołów. Dopóki uważasz ten świat za jedyną rzeczywistość, odczuwasz przywiązanie do ciała czy miejsca. Nie marnuj czasu na te przywiązania. Pamiętaj o swym najważniejszym celu - o celu duchowym. A oto przykład.

Pewien bogaty człowiek, który zwiedził cały świat, postanowił zbudować wyjątkowy dom. Miał to być pałac, jakiego dotąd nie widziano i o jakim nikomu się nawet nie śniło; o oryginalnej, jedynej w swoim rodzaju konstrukcji. Człowiek ten gotów był wydać na ten cel dziesiątki milionów rupii. Zatrudnił najlepszych inżynierów i architektów z całego świata. Wreszcie ukończył tę niezwykłą budowlę. Oto posiadał dom, który miał zachwycić ludzi różnych zapatrywań i różnych kultur. Właściciel jednak zwołał ekspertów i zapytał ich: „Czy znajdujecie w tym budynku jakieś wady lub defekty?". Lecz oni nie znaleźli żadnej usterki. Dom wyglądał na doskonały.

Na uroczystość otwarcia zaprosił mnóstwo gości. Przybyli najbogatsi mieszkańcy i wysocy urzędnicy. Zaprosił również wielkich mędrców, aby otrzymać ich błogosławieństwo. Gdy już wszyscy obejrzeli dom, właściciel zwrócił się do nich: „Pokornie was proszę, abyście powiedzieli, czy widzicie jakieś wady lub braki w tej budowli". Inżynierowie odrzekli: „Któż mógłby wskazać chociaż jedną usterkę? Ta budowla jest doskonała".

Tymczasem pewien jogin zwrócił się do gospodarza: „Widzę dwie istotne wady w tym budynku". Zgromadzeni bardzo się zdziwili. Jakież to wady dostrzegł ów człowiek? Właściciel domu złożył ręce w geście prośby i zwrócił się do jogina: „Swami, proszę, powiedz, jakie zauważyłeś w nim wady? Wszyscy z niecierpliwością czekamy na twą odpowiedź". Jogin odparł: „Te defekty nie powstały z twojej winy, ani z winy architektów, inżynierów czy budowlanych. Nikt z was nie może ich też naprawić. Pierwszą wadą jest to, że po jakimś czasie cały ten budynek ulegnie ruinie i całkowitemu zniszczeniu. Temu nie możecie zaradzić. A drugą jego wadą jest to, że osoba, która zbudowała dom i obecnie jest jego właścicielem, odejdzie kiedyś z tego świata i zostanie zapomniana. Tego także nie można zmienić. To jest nieuniknione i wydarzy się wcześniej czy później. Nie uświadamiając sobie tej prawdy sądzisz, że zdziałałeś coś trwałego. Mylisz się, gdyż nie dostrzegasz tego, co nieuniknione".

Tak oto ludzie zapominają o śmierci i sądzą, że oni, ich dzieła oraz osiągnięcia będą wieczne. Wieczna jest atma. To ona stanowi źródło nieprzemijającej szczęśliwości i pokoju. Musisz zatem na niej skupić swoją uwagę. Twoim niezniszczalnym domem jest zadowolenie i spokój, który czerpiesz z atmy, twojej nieśmiertelnej jaźni. Tylko ona jest trwałą wartością. Nie istnieje na tym świecie żaden pałac, który mógłbyś porównać z domem atmy - tylko ten dom jest doskonały i nie ulega zniszczeniu. Musisz wreszcie uświadomić sobie, że w doczesnym świecie wszystko jest nietrwałe. Koncentruj się na wiecznej atmie. Praktyka duchowa umożliwi ci dostąpienie jej wizji, a wówczas doczesne sprawy nie będą zakłócały twojej wewnętrznej radości i spokoju.

Właśnie dlatego Kriszna powiedział Ardżunie: „Ardżuno, uważasz, że to ty będziesz musiał zabijać, ale to błąd. Jesteś istotą wieczną. Ci, których będziesz musiał uśmiercić, są tą samą wieczną istotą, chociaż ich ciała dopuściły się niewłaściwych czynów. Zatem, kto zostanie zabity, a kto będzie zabijał? Ty nie jesteś tym, który zabije, ani oni nie są tymi, którzy polegną w tej walce. Śmierć dotyczy ciała materialnego, a nie jaźni. Atmy nie można zabić. Atma nie rodzi się i nie umiera. Musisz zrozumieć tę prawdę, żyć zgodnie z nią i spełniać swe obowiązki, nie mając na względzie ich rezultatów. Uświadom sobie nieśmiertelność atmy i walcz w obronie prawości. Wówczas twoje działanie zgodne będzie z boską wolą i nawet w ogniu walki odczujesz wewnętrzny spokój. Jeśli naprawdę zrozumiesz nieśmiertelność atmy, uświadomisz sobie, że ona istnieje ponad wszelkimi defektami. Wówczas żadne wątpliwości nie będą niepokoić twojego umysłu".

Nauki Kriszny należy bardzo dogłębnie zrozumieć. Stwierdzenie, że nikt nie zabija, ani też nikt nie zostanie zabity, jest nazbyt często przyjmowane dosłownie przez osoby, które nie wnikają w głębszą treść Bhagawadgity. Jest wielu takich, którzy cytują Gitę, a nawet prowadzą wykłady na jej temat, ale sami wcale nie praktykują tego, czego nauczał Kriszna. A oto pewien przykład.

Żył kiedyś myśliwy, bardzo niedobry człowiek, który zabił wiele zwierząt. Po jakimś czasie zaczął mordować także i ludzi. Wreszcie ujęto go i osądzono. Za wszystkie zbrodnie, które popełnił, sędzia skazał go na karę śmierci przez powieszenie. Wyrok miał zostać ogłoszony następnego dnia. Zbrodniarz wziął ze sobą na odczytanie wyroku egzemplarz Bhagawadgity. Sędzia orzekł, że wyrok ma zostać wykonany następnego dnia rano. W tym momencie skazaniec odezwał się zuchwale: „Panie sędzio, dlaczego nakłada pan na mnie tak drastyczną karę?". „Należy ci się kara śmierci, ponieważ zamordowałeś wielu niewinnych ludzi" - wyjaśnił sędzia.

Zbrodniarz wyciągnął z kieszeni Bhagawadgitę, pokazał ją sędziemu i powiedział: „Według tej świętej księgi nie jestem zabójcą tych ludzi, ani też nie zostali oni zabici". I bezczelnie dorzucił: „Czy sąd zaprzecza temu, co powiedział Bóg?". Sędzia okazał się równie bystry jak złoczyńca. Bez chwili wahania odparł: „Tak, z pewnością to prawda, że nie zabiłeś tych ludzi, ani też oni nie zostali zabici. I jeśli chodzi o moje orzeczenie, ani ja ciebie nie pozbawię życia, ani też ty go nie stracisz. Niemniej jednak wyrok zostanie wykonany jutro o siódmej rano".

Nie można interpretować Bhagawadgity dosłownie i dopasowywać jej treści wedle własnego uznania do konkretnych okoliczności. Musisz żyć zgodnie z jej naukami, ale przedtem musisz zrozumieć ich głębszy, ogólny sens. Gita nie była przeznaczona jedynie dla Ardżuny, lecz dla całej ludzkości - ona jest dharmą ludzkości. Bóg ofiarował ją światu, a Ardżuna posłużył Mu za narzędzie jako przedstawiciel całego rodzaju ludzkiego. Ta boska nauka odnosi się do wszystkich ludzi. Aby móc ją stosować, musisz stopniowo redukować swe pragnienia i potrzeby, a także rozumieć, czym jest atma. Wówczas osiągniesz stan niczym nie uwarunkowanej radości. Musisz przeanalizować swoje postępowanie i sprawdzić, czy praktykujesz te nauki w codziennym życiu. Ucząc się na pamięć 700 wersetów Gity, nie poznasz ukrytej w nich prawdy. Ona odkryje się przed tobą dopiero w sytuacjach z codziennego życia, a wówczas bezpośrednio jej doświadczysz. Musisz przekonać się, które z cnót są ci potrzebne do wypełniania twych obowiązków, jak również zauważyć, w jaki sposób każda z nich może ci ułatwić osiągnięcie celu twego życia, a wówczas będziesz mógł naprawdę stosować je na co dzień.

Zatem ogranicz swoje pragnienia i pożądania. W ten sposób osiągniesz stan zadowolenia. Jednocześnie staraj się zasłużyć na miłość Boga. Twoja miłość do Niego nie wystarczy. Zaskarb sobie Jego miłość i łaskę. Niech twoje postępowanie sprawi, że On skieruje swoją miłość na ciebie. Nie ma sensu krzyczeć, że Bóg należy do ciebie. Musisz dążyć do tego, aby Bóg uznał, że to ty należysz do Niego. To jest twój najważniejszy cel. Od tej chwili zacznij pielęgnować w sobie te cnoty, gdyż tylko nimi możesz skłonić Boga do złożenia takiego oświadczenia. To jedyna metoda uświęcenia ludzkiego życia.

Dyskurs dwudziesty czwarty

CIERPLIWOŚĆ I WYROZUMIAŁOŚĆ - PODSTAWĄ PRAKTYKI DUCHOWEJ

Spośród wszystkich cnót szczerego wielbiciela Boga żadna nie jest tak istotna jak wyrozumiałość, czyli pełna pokoju, wybaczająca natura, która pozostaje taka we wszelkich okolicznościach i zawsze czyni dobro innym, bez względu na to, co od nich otrzymuje w zamian.

Wyrozumiałość jest istotą i celem każdej duchowej praktyki. Jest cnotą, którą musi nabyć każdy człowiek. Można powiedzieć, że w wyrozumiałości zawiera się wspaniałość człowieka wspaniałego, pokora pokornego, prawda człowieka prawego. W istocie rzeczy wyrozumiałość jest prawdą, poświęceniem, dharmą, Wędą, miłością, niekrzywdzeniem, współczuciem, szczęśliwością - jest wszystkim. Bez wyrozumiałości niemożliwe jest urzeczywistnienie atmy, wiecznego światła boskiej obecności, które bezustannie w tobie jaśnieje.

Dopóki sądzisz, że twoją istotą jest ciało, a nie duch, nie będziesz w stanie zrozumieć istoty atmy. Dopóki utożsamiasz się z ciałem, a nie z atmą, nie doświadczysz jej w sobie. O atmie dużo powiedziano i napisano, lecz zrozumieć ją można jedynie w bezpośrednim doświadczeniu. Można szczegółowo opisać słodycz owocu mango, ale czy ktoś, kto nigdy tego owocu nie skosztował, może wyobrazić sobie jego smak? Tylko ten, kto jadł mango, zna jego słodycz. Podobnie, dopóki nie podejmiesz praktyki duchowej, dopóki nie rozwiniesz w sobie boskich cnót, nie doświadczysz Boga i nie poznasz słodyczy atmy. Chcesz wiedzieć, którędy wiedzie droga ku nieśmiertelności? Ta droga to moralność. Wyrzeczenie się wszelkiej niemoralności prowadzi do nieśmiertelności. Musisz zwalczyć swoje wewnętrzne słabości, takie jak zazdrość, nienawiść, gniew, duma i tym podobne, które przesłaniają twoją prawdę, aby radować się odczuwaniem obecności Boga. Dopiero gdy ucieleśnisz sobą przynajmniej jedną lub dwie ze wszystkich cnót wspomnianych w Gicie, to znaczy zrozumiesz ich sens i urzeczywistnisz je swym działaniem, będziesz w stanie pojąć nieśmiertelną naturę atmy.

Spośród wszystkich tych cnót wyrozumiałość jest szczególnie ważnym przymiotem.

Wyrozumiałości nie nauczysz się z książek. Żaden guru nie nauczy cię tej cnoty. Nie jest to coś, co mógłbyś kupić w sklepie. Wyrozumiałości nabędziesz trwając z silną wiarą i determinacją w swojej praktyce duchowej, zwłaszcza w trudnych okolicznościach życiowych. Wtedy gdy stajesz w obliczu próby, na którą składają się problemy i trudności, masz szansę doskonalenia swojej wyrozumiałości. W sytuacjach trudnych twoje ukryte słabości przejawiają się w postaci gniewu, strachu, arogancji, awersji lub niechęci i przesłaniają twoje prawdziwe Ja. Musisz wówczas rozpoznać te słabości i wznieść się ponad nie. Bez względu na okoliczności musisz trwać w niewzruszonym spokoju i miłości. To jest lekcja wyrozumiałości.

Jeśli nie nauczysz się być wyrozumiałym i cierpliwym, zaznasz wiele cierpienia i niepokoju. Możesz również zejść na złą drogę. Zrozum wielką wagę tej cnoty. Całe twoje wykształcenie, wpływy i sława nic ci nie dadzą, jeśli nie będziesz umiał wybaczać. Na ziemi żyło już tak wielu uduchowionych ludzi, którzy dzięki wyrzeczeniu osiągnęli różnego rodzaju moce, lecz nie potrafili cieszyć się owocami swego wyrzeczenia, gdyż brak im było wyrozumiałości i cierpliwości. Wielu władców straciło swe królestwa z tego powodu, że nie potrafili wybaczać. Wielcy uczeni tracili prestiż, ponieważ brakowało im cierpliwości. Cierpliwość i wyrozumiałość to dwa lśniące klejnoty, które zdobią i chronią człowieka. Jeśli ich nie masz, doznajesz cierpienia. Dlatego naucz się wybaczać i być wyrozumiałym. Jest to cnota niezbędna w podróży do Boga. Bez niej nie osiągniesz celu. Jej brak zrujnuje cię.

Rozwijaj w sobie wyrozumiałość, testując sam siebie w różnych trudnych okolicznościach życiowych. Wyrozumiałość i cierpliwość stanowią twoje zabezpieczenie przed żalem, problemami, trudnościami, czy niespodziewanymi sytuacjami. Nie ma nic nadzwyczajnego w odpłacaniu dobrem za dobro, lecz żeby odpłacić dobrem za zło, trzeba naprawdę szlachetnego charakteru.

O czym świadczy fakt, że ktoś zawsze czyni dobro, bez względu na to, co jemu uczyniono? Otóż, kiedy jesteś wierny swojej prawdzie, kiedy naprawdę zawsze pozostajesz w kontakcie ze swoją rzeczywistością, nie jesteś w stanie uczynić nic złego, nawet wtedy, gdy spotykasz się ze złem. Twoje postępowanie inspirowane jest nieskończoną dobrocią i miłością, ponieważ one są twoją istotą, twoją prawdziwą naturą. Aby tak żyć, trzeba wielkiej odwagi, a także zrozumienia, że wszystkie serca zamieszkuje jeden Bóg.

Zawsze wybaczaj. Wybaczaj tym, którzy cię krytykują i potępiają. Pozostawaj nieporuszony i zatopiony w wewnętrznym spokoju. Jeśli twoją prawdą jest nieśmiertelność, cóż możesz stracić przez czyjąś krytykę? Czy ona może ci zaszkodzić, czy może cię dotknąć? Wybaczając realizujesz swą boską naturę. Czy ktoś może cię poniżyć? Czy może zmienić twą prawdę, która jest niezmienna wobec wszelkich okoliczności? Natomiast jeśli z powodu chwilowej słabości stracisz zdolność wybaczania, stracisz wszystko i sam poddasz się cierpieniu.

Sama natura może cię wiele nauczyć. Zastanów się nad takimi jej przejawami, jak drzewo, rzeka, krowa. Bez drzew, rzek i krów człowiek nie mógłby żyć. Drzewo osłania od słońca i deszczu każdego, kto się pod nim schroni, nie zważając na to, że człowiek bezlitośnie ścina jego gałęzie, albo i całe drzewo, aby pozyskać drewno. Drzewa obsypują człowieka kwiatami, rodzą owoce i zapewniają opał mimo tego, że człowiek je niszczy. Podobnie rzeki: służą człowiekowi nie zważając na to, że on je zanieczyszcza i nie szanuje ich. Służąc człowiekowi rzeka jednocześnie z determinacją podąża do oceanu, który jest jej źródłem i celem. Woda umożliwia życie.

Krowa bezinteresownie oddaje ci własne mleko. Nawet gdy wyrządzasz jej krzywdę, ona i tak da ci ten wspaniały pokarm. Zatem krowa czyni człowiekowi dobro, choć człowiek nie zawsze należycie ją traktuje. Drzewo, rzeka i krowa to wspaniałe przykłady cierpliwości i wyrozumiałości. Jednakże nie musisz być ślepo wyrozumiały ani cierpliwy. Możesz analizować konkretne sytuacje i używać umiejętności rozróżniania, aby podejmować właściwe i godne człowieka działania.

W Mahabharacie opisana jest sytuacja, kiedy to Ardżuna przywiódł do Draupadi Aśwatthamana, który wymordował wszystkie jej dzieci. Chociaż była pogrążona w rozpaczy, wskazała okoliczności, w których należy ułaskawić winowajcę. Powiedziała wówczas, że nieludzkim czynem jest zabicie tego, kto się boi, kto jest pokorny i pełen skruchy albo zrozpaczony, kto stracił przytomność, a także kobiety i dziecka, nawet jeśli zasługują na karę.

W historii Indii powszechnie znany jest fakt, że Muhammad Ghori najeżdżał królestwo Prithwiradży siedemnaście razy. Grabił kraj i pozostawiał po sobie spustoszenie. W końcu Prithwiradża ujął go, ale darował mu wszystkie winy i pozwolił wrócić do własnego kraju.

Z głębi swego wielkodusznego serca przebaczył mu i pozwolił odejść nie wymierzywszy kary.

Lecz nikczemnik Muhammad nie okazał żadnej wdzięczności ani skruchy i nadal żywił nienawiść do Prithwiradży. Gdy odzyskał wolność, ponownie wyruszył na wojnę, podstępem ujął Prithwiradżę i bezlitośnie wyłupił mu oczy. W stosunku do ludzi, którzy są niewdzięczni i mściwi jak węże, nie warto i nie należy okazywać cierpliwości ani zrozumienia. W języku telugu jest takie powiedzenie: „Nie dawaj ciernistemu krzewowi wody, ani wężowi mleka". Ludziom niewdzięcznym nie można okazywać bezgranicznej wyrozumiałości. To wszystko odnosi się do życia doczesnego. Niemniej jednak w sferze duchowej cierpliwość i wyrozumiałość są niezbędnymi cnotami zbliżającymi człowieka do Boga i należy je w sobie rozwijać.

Jezus okazywał daleko posuniętą cierpliwość i wyrozumiałość. Swych dwunastu uczniów otoczył miłością, współczuciem i opieką. Jeden z nich, Judasz, okazał się niewdzięczny i chciwy - zdradził swojego mistrza. Jezus wybaczył Judaszowi i nadal darzył go miłością. Nie ma potrzeby modlić się do Boga o to, żeby kogoś spotkała zasłużona kara. Tak jak Judasza, własne czyny przywiodą każdego do zguby. Wcześniej czy później człowiek będzie musiał sam zebrać owoce swoich czynów. Nikt nie może uciec od skutków swojego działania. Nikt nie wie, kiedy i w jakich okolicznościach pojawią się konsekwencje, ale wiadomo, że one nikogo nie ominą.

Zarówno w Ramajanie, jak i w Mahabharacie przedstawiono szereg przykładów, wskazujących na to, do czego prowadzi brak cierpliwości i wyrozumiałości. Bracia Pandawowie musieli udać się do lasu i żywić korzonkami i liśćmi, ponieważ niecierpliwy Dharmaradża nierozważnie zgodził się zagrać w kości. Zignorował on wskazówki Kriszny i rady swoich braci. Dał się wciągnąć w grę hazardową, aby szybko uratować swój honor, a potem musiał ponieść tego konsekwencje. Na skutek jego braku cierpliwości wszyscy bracia Pandawowie stracili królestwo i zostali skazani na czternastoletnie wygnanie. Wszystko to były przykre konsekwencje pochopnego działania w pośpiechu, działania wynikającego z braku rozwagi i cierpliwości.

Okazuje się, że nawet Rama nie posiadał dostatecznie dużo cierpliwości. W Ramajanie opisany jest incydent, w którym Rama, usłyszawszy słowa krytyki i nieprzychylne uwagi na temat Sity, pochopnie wygnał ją z królestwa, a potem cierpiał z powodu rozłąki - a przecież był awatarem, ucieleśnieniem Boga. Oczywiście w przypadku awatarów zawsze istnieje pewne głębsze znaczenie ich czynów. Jednakże rozpatrując jego czyn jedynie z ludzkiego punktu widzenia można stwierdzić, że z powodu braku cierpliwości i wyrozumiałości Rama wygnał Sitę, a potem sam cierpiał.

Są tacy ludzie, którzy zawsze czynią dobro. Gdy doświadczają oni różnych nieszczęść, potrafią znosić je z godnością, stanowiąc ideał cierpliwości i wyrozumiałości w obliczu życiowych prób. Cierpliwość wymaga umiejętności rozróżniania oraz właściwej oceny sytuacji. Bywają okoliczności, w których nie tylko usprawiedliwione, ale i wymagane jest szybkie działanie. Dlatego musisz przewidywać, żebyś zawsze był świadomy konsekwencji. W pewnych warunkach wykazanie zbyt wielkiej pobłażliwości czy przesadnej cierpliwości może okazać się zgubne, aczkolwiek w większości przypadków zbyt impulsywne działanie prowadzi do katastrofy. Z drugiej strony - przesadna opieszałość również bywa powodem problemów. Mówi się, że zbytnie zwlekanie zamienia nektar w truciznę.

Opieszałość i pośpiech to dwa przeciwieństwa. Zarówno działając zbyt impulsywnie, jak też nazbyt opieszale, możesz wyrządzić wiele szkody. Zatem musisz wykazywać umiejętność rozróżniania, aby twoja cierpliwość odpowiadała danej sytuacji. Pierwszej pomocy należy udzielić natychmiast. Na przykład znajdujesz się w towarzystwie osoby, która jest chora; jeśli nie podasz jej lekarstwa, za chwilę może ona stracić życie. Tu musisz działać szybko, bezzwłocznie. Zdarza się, że spotykasz ludzi nikczemnych, takich, którzy obrali złą drogę. Wtedy pozorny brak cierpliwości może okazać się właściwą reakcją, która pozwoli ci poradzić sobie w trudnej sytuacji, a im zwróci uwagę na to, że postępują niewłaściwie. W takich przypadkach może wystarczyć choćby zmiana tonu głosu. Chodzi o to, żebyś nie stracił panowania nad sobą oraz żebyś zachował czystość serca i pozostał w swym wnętrzu nieporuszony. Zawsze bądź wierny prawdzie swego wnętrza. Czasami jednak możesz podnieść ton i siłę głosu, jeśli sytuacja tego wymaga.

W Mahabharacie znajdziecie znaną historię o Aśwatthamanie. W ostatnią noc wojny Mahabharaty złożył on uroczystą przysięgę, że jeszcze przed wschodem słońca zabije wszystkich Pandawów. Kriszna oczywiście wiedział o planie Aśwatthamana. Wiedział również, że pójdzie on do mędrca Durwasy i zapyta go, gdzie przebywają Pandawowie. Durwasa nigdy nie splamiłby się kłamstwem. Był znany ze swojego gniewu, lecz jego gniew służył ochronie prawości i tłumieniu ognia niegodziwości. Nawet w gniewie Durwasa był wierny prawdzie, ale czasami zmieniał ton swego głosu.

Tego wieczoru Kriszna przybył do mędrca. Durwasa z wielką radością przyjął Go i zapytał: „Swami, jaki jest cel Twojej wizyty?". Kriszna odparł: „Potrzebuję twojej pomocy, Durwaso". Mędrzec szczerze ucieszył się z tego, że Kriszna, Pan wszelkiego stworzenia, zwrócił się do niego o pomoc: „Swami, udzielę Ci wszelkiej pomocy, ale wiedz, że nie jestem w stanie kłamać". Kriszna odrzekł: „Jestem mieszkańcem serc wszystkich stworzeń, nieustannie odradzam się, aby ochraniać dharmę. Czy sądzisz, że mógłbym poprosić cię o to, byś skłamał? Dharma oznacza właściwe postępowanie, którego fundamentem jest prawda. Z pewnością nigdy nie poproszę cię o to, żebyś splamił się kłamstwem". Durwasa odrzekł: „W takim razie jestem gotów uczynić dla Ciebie wszystko. Jaki jest Twój plan, Swami? Wykonam go".

Kriszna poprosił, by wykopano dół, w którym zmieściłoby się pięciu mężczyzn. Polecił Pandawom, aby się w nim ukryli, po czym dół przykryto deskami i dywanem, na którym ustawiono krzesło Durwasy. Kriszna poprosił mędrca, aby usiadł na krześle i powiedział mu: „Aśwatthaman przyjdzie i zapyta cię, gdzie są Pandawowie. Powiesz mu prawdę, lecz mówiąc ją możesz zmienić nieco ton swojego głosu". Tak jak to Kriszna przewidział, Aśwatthaman przybył, pozdrowił mędrca i zapytał: „Swami, ty wiesz, co dzieje się we wszystkich trzech światach, zatem powiedz, gdzie mogę znaleźć Pandawów?". Durwasa zrobił to, co polecił mu Kriszna - powiedział prawdę! Rzekł do Aśwatthamana: „Pandawowie, tak? Pandawowie, co? Są tutaj! Oczywiście, że są tutaj! Są tu, dokładnie pod moimi stopami!".

Aśwatthaman przestraszył się, kiedy Durwasa, udając wielki gniew powiedział, że Pandawowie znajdują się pod jego stopami. Gniew Durwasy był dobrze znany i wszyscy bali się go. Aśwatthaman uciekł więc w popłochu. Zachowując uczciwość i postawę wielkiej duszy oraz wykonując boski nakaz udzielania schronienia dobrym ludziom, Durwasa powiedział prawdę, przy czym podniósł nieco ton swego głosu.

Cierpliwość i wyrozumiałość winny być w tobie zawsze, jednakże są takie sytuacje i okoliczności, w których nie należy tych klejnotów pokazywać wszem i wobec. Musisz używać zdolności rozróżniania, aby wiedzieć, jak i kiedy okazywać je na zewnątrz. Niemniej jednak musisz sprawić, aby te cnoty zakorzeniły się w twoim sercu.

Cierpliwość i wyrozumiałość są wskaźnikami stanu twej duszy. To narzędzia, którymi powinieneś posługiwać się w walce z negatywnymi cechami charakteru wstrzymującymi twój duchowy postęp. Traktuj możliwość wykazania się cierpliwością jako sprawdzian, zwłaszcza w trudnych sytuacjach, kiedy to złe cechy charakteru pozornie pogrzebane na zawsze, podnoszą głowy i przejawiają się w postaci niegodziwych czynów. Takie okoliczności to wyzwania uświadamiające ci twe negatywne impulsy i umożliwiające ci zwalczenie ich. Twą bronią są wyrozumiałość, cierpliwość i opanowanie. Bez nich twoje reakcje przejawią się w postaci słów lub czynów niewłaściwych albo krzywdzących. Aby wznieść się na boski poziom świadomości, wewnętrzna równowaga i spokój są ci niezbędne. Nie osiągniesz ich bez cierpliwości i wyrozumiałości.

Dyskurs dwudziesty piąty

ZAZDROŚĆ I NIENAWIŚĆ TO SZKODNIKI, KTÓRE BURZĄ SPOKÓJ UMYSŁU

Bóg jest jeden - wieczny, niezmienny, przenikający wszystko. Jako ten, który zamieszkuje ciało żywej istoty, nazywa się atmą, nieśmiertelną jaźnią. Jako ten, który przenika cały wszechświat, nazywa się Bogiem. Jeden Bóg przejawia się w rozmaitych formach. Tak jak żywą istotę można nazwać ciałem atmy, tak wszechświat można nazwać ciałem Boga.

Ciało jest nietrwałe, przychodzi i odchodzi, zaś Ten, który je zamieszkuje, pozostaje zawsze taki sam. Nazywa się Go atmą, czyli najwyższą jaźnią, nieśmiertelną istotą albo duchem, który stanowi osnowę wszystkiego, co istnieje. Ten duch przenikający przestrzeń i materię to Bóg. Bóg i najwyższa jaźń człowieka - atma są tym samym.

Wszelkie pisma święte zawierają wskazówki dotyczące sposobów poszukiwania i rozpoznawania Tego, który zamieszkuje ciało. Jednakże teoretyczna wiedza duchowa nie wystarczy, aby Go poznać. Nie dotrzesz do Boga studiując pisma święte. Musisz w oparciu o ich treść rozwinąć wizję wewnętrzną. Wszelkie pisma święte, takie jak Upaniszady, Wedy czy Purany mogą jedynie pokazać ci kierunek. To są drogowskazy dla ciebie. Aby dojść do celu, musisz sam podążać właściwą ścieżką. Gdy już obierzesz kierunek, musisz odbyć podróż i dotrzeć do miejsca przeznaczenia. Bhagawadgita wskazuje ci ścieżkę prowadzącą do Boga.

Wskazówki dotyczące tej podróży rozpoczyna 11. werset II rozdziału. Jest to początek nauk Kriszny: „Nie smuć się tym, czym nie warto się smucić". W jaki sposób można uniknąć smutku? Kriszna powiada, że nie ma sensu smucić się z powodu czegoś, co jest nietrwałe i przemijające. Ciało i osobowość są krótkotrwałe i przemijają.

Wszystkie przedmioty tego świata są nietrwałe i przemijające. Kriszna stwierdził: „Ardżuno, na próżno odczuwasz cały swój żal". Każdy z niezliczonych przedmiotów przejawionego świata charakteryzuje się pięcioma cechami: po pierwsze, każdy przedmiot istnieje - jego cechą jest istnienie. Po drugie, świeci wewnętrznym światłem, czyli posiada właściwy sobie blask, wewnętrzną energię. Po trzecie, każdy przedmiot istnieje ze względu na cel i powód swego istnienia - tym powodem i celem jest radość istnienia. Po czwarte, każdy przedmiot posiada swoistą nazwę. I piątą cechą każdego przedmiotu jest to, że posiada właściwą sobie formę - widzialną lub niewidzialną.

Zatem, wszystko, co postrzegamy lub o czym myślimy, istnieje, promieniuje energią, stanowi źródło radości istnienia, posiada swoistą nazwę i formę. Pierwsze trzy cechy są wspólne wszystkim przedmiotom tego świata - stanowią bezwzględną prawdę, absolutną rzeczywistość, określoną w sanskrycie jako sat-czit-ananda, czyli istnienie-świadomość-szczęśliwość. Sat-czit-ananda nie rodzi się ani nie umiera; sat-czit-ananda to boskość. Cecha czwarta i piąta - nazwa i forma określają to, co przejściowe i zmienne, a co stanowi świat przejawiony. Wszystkie przedmioty tego świata przychodzą i odchodzą, czyli rodzą się i umierają. Można je porównać do krewnych, którzy odwiedzają cię, by po jakimś czasie wrócić do swych domów. Nie zostają u ciebie na stałe. Szczęście i smutek przychodzą i odchodzą, tak jak twoi goście. Podobnie wszystko to, co posiada nazwę i formę, jest nietrwałe i przemijające. Aby zrozumieć duchowość, musisz uświadomić sobie fakt, że wszystko to, co stworzone, jest przemijające i nietrwałe. W każdej chwili może zniknąć. Poddawanie się smutkowi z powodu czegoś nietrwałego jest naprawdę wyrazem głupoty.

Jeśli pragniesz pojąć, co to sat-czit-ananda, musisz rozwinąć w sobie pewne cnoty. Kriszna oświadczył w Bhagawadgicie, w rozdziale dotyczącym oddania się Bogu, że wielbiciel, który wykształcił w sobie 26 cnót staje się bardzo bliski Panu. Tymczasem wcale nie musisz zdobyć wszystkich 26 cnót. W pudełku znajduje się wiele zapałek. Jeśli potrzebujesz ognia, nie musisz zapalać wszystkich, wystarczy, jeśli użyjesz jednej z nich. Gdy rozwiniesz w sobie jedną lub dwie z owych 26 cnót, pozostałe rozkwitną spontanicznie. Jednak zanim zrozumiesz atmę, cechy te muszą stać się integralną częścią twojej osobowości. Dążąc do wykształcenia ich w sobie, uświadomisz sobie różne negatywne cechy swojego charakteru. To są twoi wrogowie, którym musisz stawić czoła.

W poprzednim dyskursie mówiliśmy o cierpliwości i wyrozumiałości. Teraz zajmiemy się ich przeciwieństwami, czyli zazdrością i nienawiścią.

Zazdrość i nienawiść to bliźniacy. Jeden nie może żyć bez towarzystwa drugiego. Łączy ich nierozerwalna nić. Zawsze nawzajem się osłaniają. Nienawiść można też porównać do szkodnika, który podgryza korzenie, a zazdrość do szkodnika, który uszkadza liście. Wyobraź sobie piękne, zielone drzewo, które kwitnie i rodzi owoce. Gdy opanują je szkodniki, usycha ono w ciągu kilku dni. Jeden ze szkodników atakuje korzenie, a drugi gałęzie i liście. Pierwszy niszczy życiodajną podstawę drzewa, a drugi jego piękno. Obydwa atakują jednocześnie. Tam, gdzie jest zazdrość, jest również nienawiść. Gdzie pojawia się nienawiść, niepostrzeżenie wkrada się zazdrość.

Nienawiść przybiera różne formy, w których się przejawia, natomiast zazdrość pozostaje ukryta. Powiadają, że nie ma na świecie człowieka, który nie odczuwałby zazdrości. Jej zalążek drzemie w każdym z nas. Aby zazdrość i nienawiść nie opanowały twojego serca, musisz wzbudzić w sobie bezinteresowną miłość. Gdzie kwitnie bezinteresowna miłość, tam nigdy nie wyrośnie zazdrość czy nienawiść. Gdy je wytępisz, doświadczysz boskiej błogości.

Piękno jest postacią błogości. Zawsze towarzyszy mu radość - piękno ją wyzwala. Czym jest piękno? Czy to świat użycza piękna przedmiotom, czy też stanowi ono ich integralną część? Wiemy już, że wszystkie przedmioty tego świata podlegają zmianom. Jak długo pozostają one piękne? Prawdziwie piękne może być jedynie to, co nieprzemijające. Wieczny i niezmienny jest tylko Bóg, dlatego jedynie Bóg jest piękny. Nie istnieje na świecie nic piękniejszego od Boga.

Najważniejszym celem człowieka jest doświadczanie błogości wypływającej z boskiego piękna. Aby móc doznać boskości, trzeba wykształcić w sobie pewne cnoty. Najpierw jednak musisz zniszczyć drzemiące w tobie słabości i wady. One bowiem mogą rzucić cień nawet na twój związek z Bogiem. Chodzi tu o pewną formę arogancji, kiedy myślisz o sobie więcej niż o Bogu i chciałbyś sobie przypisać względy należne Jemu. Przykład tego rodzaju postawy znaleźć można w Mahabharacie, epopei o wielkiej wojnie pomiędzy siłami dobra i zła, w której Ardżuna walczył po stronie dobra, a Kriszna powoził jego rydwanem. W przededniu tej wielkiej wojny Ardżuna wysłuchał nauk Kriszny. Wiedział on doskonale, że Kriszna był kimś wyjątkowym, że był boskim nauczycielem, ale jeszcze nie pojmował Jego chwały, a także nie potrafił w pełni zastosować wysłuchanych nauk.

Na polu walki używano najgroźniejszej broni. Któregoś dnia Ardżuna walczył z Bhiszmą, dowódcą strony przeciwnej, a zarazem największym wojownikiem tamtych czasów. Kilka śmiercionośnych pocisków Bhiszmy trafiło w rydwan Ardżuny, ale żaden z nich nawet go nie zadrasnął. Ardżuna dzielnie walczył, zaś Kriszna kierował rydwanem. Bitwa była wyrównana - żadna ze stron nie zdobyła przewagi. W pewnej chwili Bhiszma przewrócił się w swoim rydwanie. W tym momencie wyczerpany Ardżuna ogłosił swoje zwycięstwo nad potężnym Bhiszmą. Ardżuna ufał Panu i wierzył w Jego pomoc, ale w chwili triumfu poczuł się bohaterem, który odniósł zwycięstwo - przecież to on walczył, a Kriszna jedynie powoził rydwanem. To była arogancja - przypisanie sobie zwycięstwa.

Tuż po zachodzie słońca Ardżuna z Kriszna dotarli do obozu Pandawów. Kriszna zatrzymał rydwan w pewnej odległości od obozowiska i zwrócił się do Ardżuny: „Proszę cię, Ardżuno, zejdź z rydwanu i wejdź do namiotu". Ardżuna pomyślał z dumą: „Przecież to ja odniosłem zwycięstwo. Kriszna jedynie prowadził rydwan według moich wskazówek. Zgodnie z obowiązującymi zasadami to On powinien wyjść z rydwanu i otworzyć mi drzwi". Po czym powiedział: „Sądzę, Kriszno, że to Ty powinieneś zejść pierwszy". Jednakże Kriszna nalegał, aby Ardżuna pierwszy opuścił rydwan. Gdy tak się sprzeczali, Ardżuna poczuł do Kriszny żal: „A ja sądziłem, że Kriszna jest kimś wyjątkowym, tymczasem zachowuje się tak, jak gdyby uważał się za pogromcę Bhiszmy. No cóż, jest w tym trochę mojej winy, ponieważ oddawałem Mu cześć, jak komuś wyjątkowemu. Ale wojna jeszcze trwa i Kriszna jest mi potrzebny. W tej sytuacji nie będę się z Nim sprzeczał". Po czym, okazując niezadowolenie, opuścił rydwan. Kriszna powiedział: „Nie stój tutaj, wejdź do namiotu". Ardżuna równie niechętnie oddalił się. Wówczas Kriszna wyskoczył z rydwanu na dużą odległość. W tym momencie powóz eksplodował i zamienił się w popiół.

Dharmaradża i Ardżuna, którzy patrzyli na to z oddali, zapytali Krisznę: „Co się stało? Co spowodowało eksplozję?". Kriszna odrzekł: „Nikt, Ardżuno, nie zrozumie moich czynów. Bóg nie ma w sobie nawet cienia egoizmu. Zależy Mi jedynie na tym, by chronić Mych wielbicieli. Jedynym Moim pragnieniem jest dodawać im odwagi i działać na ich korzyść. Wszystkie śmiercionośne pociski Bhiszmy, które trafiły w twój rydwan trzymałem bezpiecznie pod nogami. Dopóki trzymałem na nich stopy, nie mogły cię zranić. Gdybym zszedł pierwszy, te pociski unicestwiłyby ciebie wraz z powozem. Chciałeś, żebym zszedł pierwszy, ponieważ nie wiedziałeś o tym". W tym momencie Ardżuna zdał sobie sprawę ze swojej arogancji.

Tego rodzaju postawa prowadzi do zazdrości. Zazdrość pojawia się w wielu różnych sytuacjach. Odczujesz ją, kiedy spotkasz kogoś, kto cieszy się większym uznaniem niż ty, albo kogoś, kto jest bogatszy od ciebie. Zazdrość pojawi się, gdy znajdziesz się w obecności osoby, która wydaje się od ciebie bardziej urodziwa. Da o sobie znać, gdy twój kolega zdobędzie wyższą od ciebie ocenę. Ludzie często odczuwają zazdrość, jeśli inni przewyższają ich majątkiem, pozycją, urodą lub inteligencją. Zazdrość obraca wniwecz wszelkie cnoty. Umacnia cechy demoniczne i zwierzęce, zabijając w człowieku to, co ludzkie. Nie ogląda się wstecz, ani nie patrzy przed siebie. Nie ma żadnych skrupułów. Musisz zatem bronić swego serca przed zazdrością; pilnować, aby się weń nie wkradła. Ciesz się z powodzenia innych, ciesz się z ich rozwoju, ciesz się ich szczęściem. To jest oznaką natury ludzkiej. To jedna z cnót, o której mówi Bhagawadgita: „Powinieneś pragnąć dobra i szczęścia innych". Mówi o tym pewna legenda.

Dawno temu żyła na świecie kobieta, która nigdy nie odczuwała zazdrości. Na imię miała Anasuja, co znaczy „wolna od zazdrości". Kiedyś Brahma, Wisznu i Maheśwara postanowili poddać ją pewnej próbie. Kiedy zjawili się przed nią, ona - mocą swego czystego serca - zamieniła ich w niemowlęta, które nosiła potem na rękach. Jaka jest wymowa tej legendy? Otóż, Brahma, Wisznu i Maheśwara symbolizują nie tylko trzy aspekty Boga, ale również trzy podstawowe jakości przejawionego świata, które władają naturą. Zatem, ten, kto uwolni się od zazdrości, będzie w stanie panować nad wszelkimi jakościami i tendencjami natury.

Więc kiedy uwolnisz się od zazdrości, będziesz mógł pokonać wszystko. Nigdy nie zapominaj o tym, że zazdrość niweczy twoje cnoty. Może ci się wydawać, że zniszczy ona twych wrogów, tymczasem zniszczy ona ciebie. Wpędzi cię w choroby. Nie będziesz mógł ani spać, ani jeść. Zaczniesz odczuwać różne dolegliwości. Zazdrość będzie wyniszczać cię od wewnątrz, podobnie jak gruźlica. Najpierw osłabi cię, a w końcu zabije. Nawet nie zauważysz, kiedy i w jaki sposób uczyni cię swą ofiarą.

Zazdrość jest jak śmiertelna choroba, której musisz unikać. Musisz ufać, że Bóg zawsze błogosławi cię swoją łaską, nawet jeśli uważasz, że zasługujesz na lepsze położenie niż to, w którym się akurat znajdujesz. Musisz nauczyć się cieszyć szczęściem innych. Powinieneś odczuwać radość, gdy słyszysz o czyichś osiągnięciach. Nie wolno ci odczuwać żalu, jeśli inni mają rzeczy, których ty nie posiadasz. Obecnie zazdrość zdominowała wszystkich, zarówno tych, którzy żyją tym światem, jak też tych, którzy dążą do świętości. Najczęściej to ona właśnie zakłóca spokój umysłu i zatruwa życie. A oto krótkie opowiadanie.

Pewnego razu Budda żebrał o jałmużnę. Zbliżał się do wioski, gdzie mieszkało wielu jego wyznawców, którzy darzyli go wielką miłością. Zanim doszedł do pierwszych domostw, jacyś młodzi chuligani zaczęli mu urągać. Nieco zaskoczony takim przyjęciem zatrzymał się, usiadł na skale i zwrócił się do nich: „Młodzi przyjaciele, jakąż przyjemność macie z wymyślania mi?". Oni jednak wyzywali go coraz bardziej. Budda powiedział: „Możecie mówić, jak długo chcecie". Obrzucali go obelgami tak długo, aż sami się tym zmęczyli. Gdy zamierzali już odejść, Budda zwrócił się do nich tymi słowami: „Dzieci, chciałbym wam coś powiedzieć. Otóż w wiosce, do której teraz idę, wszyscy bardzo mnie kochają. Gdyby usłyszeli wasze obelgi, ukaraliby was bardzo surowo. Zostałem tutaj i pozwoliłem wam ubliżać mi, żeby uchronić was od kary. Prawdę mówiąc, podarowałem wam prezent. Nie wydając ani grosza, bez trudu sprawiłem wam przyjemność. Jeżeli bowiem ubliżając mi odczuliście radość, byłem powodem waszej satysfakcji. Zamiast zdenerwować się waszym zachowaniem wobec mnie, czuję się zadowolony, gdyż sprawiłem wam przyjemność".

Później Budda wyjaśnił im inną kwestię, która wywarła na nich silne wrażenie. „Przypuśćmy, że do twojego domu przychodzi żebrak i prosi o jałmużnę. Przynosisz mu trochę jedzenia. Przypuśćmy też, że nie jest to właściwa jałmużna i żebrak nie przyjmuje jej. Co wtedy robisz? Zapewne mówisz: 'Jeśli nie przyjmujesz tego, co ci dałem, zabiorę to z powrotem'. Podobnie rzecz się ma z waszymi obelgami - była to jałmużna, którą mi ofiarowaliście. Nie przyjąłem jej. Zatem, wasza ofiara wróciła do źródła. Została z wami i należy do was. Tak więc wasze obelgi wcale mnie nie dotknęły".

Załóżmy, że wysyłasz list polecony do przyjaciela. Jeśli adresat nie przyjmuje przesyłki, urząd pocztowy odsyła ją do nadawcy. Jeśli ktoś nie przyjmuje twoich obelg, wracają do ciebie. Głupotą jest sądzić, że twoja zazdrość czy nienawiść zrani osobę, wobec której odczuwasz owe złe emocje. One zranią ciebie. Zazdrość i nienawiść godzą w tych, którzy są nimi zarażeni.

Pewien oddany Bogu mędrzec uprawiał ogród pełen kwiatów i owoców. I chociaż posiadł duchową wiedzę, w jego serce wkradł się egoizm, a wraz z nim - zazdrość. Gdzie pojawia się egoizm i zazdrość, tam od razu wkracza nienawiść. Bóg zauważył, że drogi Mu wyznawca uległ poważnemu zatruciu i postanowił go uleczyć dając mu szczególną lekcję. Przybrał postać starego bramina i pojawił się w ogrodzie. Podszedł do niedawno zasadzonego drzewa i wychwalał jego piękno, zapytując: „Kto wyhodował tak wspaniałe drzewo?". Zadowolony mędrzec rzekł: „Ja zajmuję się całym tym ogrodem, braminie. To ja wyhodowałem drzewo i wszystkie inne rośliny. To ja założyłem klomby i wykonałem ścieżki. Ja sam zajmuję się tu wszystkim, ja podlewam, ja nawożę, ja wyrywam chwasty, usuwam szkodniki i czyszczę ścieżki. To ja hoduję te piękne kwiaty i owoce, a robię to wszystko, żeby dać ludziom radość". I tak powtarzał Ja... ja... ja...".

Wysłuchawszy tego, bramin odszedł. Chwilę potem do ogrodu zabłąkała się chora krowa. Wyglądała tak, jak gdyby zaraz miała upaść. Mędrzec pomyślał, że przewróci się i przygniecie jego kwiaty, więc rzucił w nią kijem, żeby ją wygonić. Gdy tylko kij dotknął jej karku, krowa upadła i wydała ostatnie tchnienie. Mędrzec przeraził się, gdyż zrozumiał, że będzie musiał ponieść konsekwencje grzechu, jakim było zabicie krowy. Niebawem do ogrodu wrócił bramin. Zobaczył martwą krowę i zapytał: „Kto ją zabił? Kto popełnił ten ciężki grzech?". Po chwili namysłu mędrzec odrzekł: „Z pewnością była to wola Boga. Czy ktoś mógłby ją zabić, gdyby nie było to zgodne z wolą Pana? Czy mały patyczek uśmierciłby ją, gdyby Bóg tak nie zarządził?". Stary bramin odrzekł: „Poprzednio mówiłeś, że to ty założyłeś ogród i sam wyhodowałeś te wspaniałe kwiaty i drzewa. Przypisałeś sobie zasługi za wszystko, co piękne i dobre, a za to, co złe, obwiniasz Boga. Jesteś egoistą zazdrosnym nawet o Niego. Przypisujesz sobie Jego dzieło". Powiedziawszy to, stary bramin odkrył swoją tożsamość: „To ja jestem Najwyższym Panem. Przyszedłem, aby wyleczyć cię z egoizmu".

Nie przewidzisz, jaką postać przyjmie Bóg, aby przełamać twą zazdrość i egoizm. Może On przybrać każdą formę i przyjść o każdej porze. Zatem nie dopuszczaj do siebie egoizmu, ani jego towarzyszy: nienawiści i zazdrości. Gdy zakorzenią się w tobie, będzie ci trudno je wyplenić. Nie wytępisz zazdrości, czytając święte teksty. Musisz podjąć zdecydowane działanie, aby zmienić sposób myślenia i rozwinąć w sobie bezinteresowną miłość, a chwasty zazdrości i negatywnych myśli złożyć w ofierze u stóp Pana. Dopóki odczuwasz zazdrość, nie zajaśniejesz blaskiem cnót, gdyż zazdrość niszczy je wszystkie. Gita uczy, że najważniejszą praktyką duchową jest rozwijanie w sobie cnót i praktykowanie ich w codziennym życiu. W ten sposób stworzysz sobie warunki umożliwiające ci doświadczenie błogości atmy. Nie zaznasz boskości, jeśli nie będziesz żył cnotliwie.

Światło atmy jest wszechobecne, jego blask przenika cały wszechświat. Atma przejawia się w postaci różnych form. Żarówka świeci, wentylator chłodzi, kuchenka elektryczna grzeje, a silnik pracuje. Chociaż postrzegamy różne efekty działania różnych urządzeń elektrycznych, zdajemy sobie sprawę z tego, że ich działanie uwarunkowane jest przepływem prądu. Podobnie rzecz się ma z atmą. Ta sama jedyna atma przejawia się w różnych formach, które postrzegamy jako odrębne ciała.

Jasność światła elektrycznego jest proporcjonalna do natężenia prądu w żarówkach. Światło w żarówkach można porównać do atmicznego blasku emanującego z każdej istoty ludzkiej. Światło nie posiada ani kształtu, ani formy, natomiast żarówki charakteryzują się właściwym sobie kształtem i mocą. Światło w jadalni jest zazwyczaj bardzo jasne, a w sypialni nieco przyćmione. Różnica ta spowodowana jest różną mocą żarówek. Podobnie, istnieje różnica w wyrażaniu miłości przez różne serca. Jeśli emanujesz miłością wszechobejmującą, przejawiasz pełnię atmicznej promienności i świecisz jasnym blaskiem. Jeśli twoja miłość jest ograniczona twoim egoizmem, świecisz przyćmionym światłem jak żarówka w sypialni. Nie jest to kwestia prądu - żarówka w jadalni podłączona jest do tego samego źródła prądu, co żarówka w sypialni. Aby otrzymać więcej światła, musisz zmienić żarówkę. Jeśli opanowała cię zazdrość, świecisz przyćmionym światłem. Jeśli promieniujesz bezinteresowną miłością, świecisz jak tysiącwatowa żarówka. Rozwijaj w sobie miłość. Tylko miłość umożliwi ci doznanie Boga.

Żeby zobaczyć księżyc, nie musisz używać latarki. Widzisz go w jego świetle. Jeśli pragniesz dostrzec Boga, który jest czystą miłością, dostrzeżesz Go jedynie w świetle miłości. Nie zobaczysz Go, jeśli toczy cię nienawiść. Nienawiść to przeciwieństwo miłości. Nienawiść jest jak ślepota. Bez względu na to, jak intensywne światło skierujesz na człowieka niewidomego, on i tak nie zobaczy jego blasku. Dopóki tkwi w tobie zło, nie dostrzeżesz Boga, chociaż jest On blisko ciebie. Jego blask dostrzeżesz dopiero wtedy, gdy uwolnisz się od zazdrości, egoizmu i nienawiści. Człowiek, który otworzył oko mądrości, jaśnieje obecnością Boga. Jeśli niewiedza przesłania ci pole widzenia, nie możesz Go zobaczyć, tak samo, jak nie znajdziesz ręcznika leżącego na półce tuż nad tobą, jeśli będziesz go szukał z zamkniętymi oczami. Dopiero gdy otworzysz oczy, bez trudu po niego sięgniesz. Człowiek mądry ma oczy otwarte na boskość, niewiedza nie przesłania mu pola widzenia, zatem wyraźnie postrzega Boga i może do Niego dotrzeć.

Oczy duchowej mądrości otwierają się pod wpływem cnót. Dopóki nie uwolnisz się od negatywnych cech, takich jak zazdrość, nienawiść czy brak wiary, niczego nie zrozumiesz. Dlatego powiadają: „Śmierć jest słodsza od ślepoty niewiedzy". Musisz uwolnić się od ignorancji. Zazdrość sprzyja jej rozwojowi. Dlatego uczniowie, których serca są czułe i czyste, którzy mają przed sobą jasną przyszłość i wszelkie szanse duchowego rozwoju, nie powinni ulegać zazdrości. Jeśli twój kolega otrzymuje wyróżniającą ocenę, nie zazdrość mu. Ty też możesz solidnie pracować i dostać wysoki stopień. Jeśli tego nie osiągnąłeś i w dodatku odczuwasz zazdrość, popełniasz dwa błędy. Po pierwsze nie nauczyłeś się czegoś - w przeciwnym razie powiodłoby ci się lepiej. A po drugie, splamiłeś swoje serce zazdrością. Jeśli jeszcze narzekasz na swoje położenie, popełniasz trzeci błąd. Musisz wyplenić te złe cechy, które stanowią przyczynę twych kłopotów. Takie cechy mogą zniszczyć wszystko, nawet najszczęśliwszą rodzinę.

Kriszna powiedział Ardżunie: „Kaurawowie pragną zniszczyć radość i szczęście Pandawów. To złe cechy stanowią inspirację ich występnych czynów. Ci, którzy zazdroszczą, przyciągają do siebie złych ludzi. Wuj Kaurawów jest nikczemnym człowiekiem i podsyca ich nienawiść do Pandawów. Zniewoliła go zazdrość, a oni wszyscy są ślepi. Tak jak ich ojciec jest ślepy fizycznie, tak bracia Kaurawowie są ślepi mentalnie. Bratają się między sobą i dostosowują do siebie nawzajem. Możesz być pewien, Ardżuno, że wszystkie te złe cechy doprowadzą ich do zguby". I stało się tak, jak przepowiedział Kriszna. Ani jeden z braci Kaurawów nie przeżył wojny, by móc pogrzebać rodziców.

Jeśli chcesz naprawdę zrozumieć Gitę, musisz wykształcić w sobie cnoty, o których była tu mowa. One muszą stać się integralną częścią ciebie, abyś mógł bezpośrednio doświadczać boskości. Gita jest drzewem spełniającym wszelkie życzenia. Zapewni ci taki poziom rozumienia, jaki odzwierciedla twoje najskrytsze pragnienia. Obecnie ludzie niewłaściwie odbierają przesłanie Gity, ponieważ rządzą nimi niewłaściwe pragnienia. Tak więc Gita stała się dla nich bezużyteczna. Rozwiń w sobie cnoty i wypełnij się miłością, a wtedy święte przesłanie Gity zalśni w tobie i zainspiruje cię do dążenia ku Bogu. Doświadczanie Boga jest twoim prawem, gdyż Bóg jest twoją prawdą, twoją rzeczywistością.

Dyskurs dwudziesty szósty

DHARMA I PRAWDA - SENSEM ŻYCIA

Kriszna powiedział: „Gdzie przestrzega się dharmy, gdzie zachowuje się prawość i świętość, gdzie trwa się w prawdzie i wypełnia powinności, tam jest zwycięstwo. Kto żyje zgodnie z dharmą, tego dharma będzie chronić. Zawsze przestrzegaj dharmy, Ardżuno. Żyj uczciwie, żyj w świętości".

Tak jak światło słoneczne zawiera w sobie siedem podstawowych barw, tak też istnieje siedem elementów dharmy. Są nimi: prawda, dobry charakter, prawość, opanowanie zmysłów, świadome ograniczanie pragnień, wyrzeczenie czyli nieprzywiązanie do świata i jego przedmiotów oraz niekrzywdzenie. Wszystkie te elementy służą dobru jednostki i społeczeństwa.

Tak jak spalanie jest naturą ognia, zimno - naturą lodu, zapach - kwitnącego kwiatu, a słodycz - cukru, tak prawda stanowi naturę istoty ludzkiej. Prawda i charakter stanowią sedno twojego życia. Kiedy uświadomisz sobie ową prawdę, czyli rozpoznasz swą prawdziwą naturę, zrozumiesz rzeczywistość.

Dla duchowego rozwoju bardzo ważne są trzy aspekty charakteru. Pierwszy można określić słowami świętość, dobroć, drugi - to tolerancja, współczucie, wyrozumiałość, trzeci - to stanowczość, zdecydowanie, determinacja. Nieistotne jest to, czy jesteś wykształcony, bogaty czy biedny, jakie zajmujesz stanowisko, jak wielkim jesteś uczonym czy politykiem. Bez tych cech charakteru jesteś tylko martwym ciałem, a wszystkie twoje osiągnięcia są nic niewarte. Ludzie zwracają uwagę na zewnętrzne piękno, tymczasem Bóg dostrzega piękno wewnętrzne. Prawdę mówiąc o pięknie człowieka stanowi jego nieskazitelny charakter. Człowiek bez takiego charakteru jest niczym głaz. Musisz dążyć do zrealizowania tych siedmiu elementów dharmy, które tak naprawdę są ci wrodzone. One powinny lśnić w tobie pełnym blaskiem.

Prawda jest sprawą fundamentalną. Prawda nie oznacza jedynie powstrzymywania się od kłamstwa. Musisz żyć prawdą w prawdzie.

W imię prawdy powinieneś być gotowy oddać wszystko. Świat boi się prawdy, chociaż jego istnienie opiera się na niej. Gdzie nie ma prawdy, panuje strach - człowiek boi się nawet oddychać. To prawda dodaje mu odwagi. To ona sprawia, że świat funkcjonuje. Prawda eliminuje strach i prowadzi człowieka ku Bogu. Charakter zaś jest samym oddechem prawdy, a znakiem charakteru są cnoty i właściwe zachowanie. Człowieczeństwo przejawia się we właściwym postępowaniu. Cnoty przydają człowiekowi splendoru.

Zatem prawda, charakter i właściwe zachowanie muszą stanowić osnowę twojego działania. Już od dzieciństwa musisz zmierzać w tym kierunku. Dzieci, świadomie bądź nieświadomie, popełniają różne drobne błędy. W obawie przed karą próbują je ukrywać. W ten sposób od najmłodszych lat człowiek utwierdza się w kłamstwie. Ten nawyk może zrujnować całe jego życie. Nieprawda niszczy wszelkie ludzkie cnoty. Dlatego należy tak wychowywać dzieci, aby nigdy nie bały się mówić prawdy, nawet w obliczu ewentualnej kary, jaką muszą ponieść za pewne przewinienia. Tak jak każdy budynek opiera się na fundamentach, tak jak roślinę utrzymują niezbędne jej do życia korzenie, tak też prawda stanowi podstawę życia istoty ludzkiej.

Jeśli odchodzisz od prawdy, nie zaznasz ani poczucia bezpieczeństwa, ani opieki ze strony Boga. Przykładem trwania w prawdzie było życie Hariśczandry. Warunki zmusiły go do porzucenia żony, syna i całego królestwa, ale nigdy nie porzucił prawdy. Nawet w tak niesprzyjających okolicznościach, nawet w tak beznadziejnej sytuacji, w jakiej się znalazł, nie sprzeniewierzył się prawdzie. Kiedy stracił wszystko, zatrudnił się przy kremacji zwłok. Gdy zmarł jego syn, żona przyniosła ciało na miejsce palenia zwłok. Chociaż rozpoznał swą żonę i wiedział, że było to ciało jego syna, Hariśczandra nie odstąpił od wykonania swej pracy. Nawet w najtrudniejszych okolicznościach nie zdradził prawdy ani nie przestał wypełniać swej dharmy. Prawdę i dharmę uważał za dwoje oczu, albo dwa koła rydwanu, lub też dwa skrzydła ptaka, z których jedno nie funkcjonuje bez drugiego.

Od najmłodszych lat należy uświadamiać dzieciom konsekwencje mówienia nieprawdy. A oto krótka historyjka na ten temat.

Pewien ojciec zapragnął ofiarować synowi prezent urodzinowy. Z wielką miłością dał chłopcu złotą monetę i polecił, żeby dał ją matce. Ona z kolei miała zanieść ją do jubilera, który wykona z niej pierścień. Następnego dnia syn miał egzamin. Położył monetę na stole, przy którym się uczył. Chłopiec ten miał młodszą siostrę, bardzo wścibską i przewrotną. Weszła do pokoju, zobaczyła monetę, wzięła ją do ręki i zapytała: „Co to jest?". „To jest złota moneta" - odpowiedział. „Skąd ją masz?". „Rosła na drzewie" - zażartował. „Jak złoty pieniążek może rosnąć na drzewie?" - zdziwiła się. Chłopiec wymyślił więc całą historyjkę: „Jeśli potraktujesz ten pieniążek jak nasionko i zasadzisz w ziemi, będziesz podlewać i pielęgnować, wyrośnie z niego drzewo, z którego będziesz mogła zebrać dużo złotych monet". Siostra chciała zadać mu więcej pytań, ale przerwał jej: „Teraz nie mam czasu, żeby z tobą rozmawiać. Muszę się uczyć. Porozmawiamy później". Widząc, że jest zajęty, dziewczynka skorzystała z okazji, zabrała monetę i wyszła. Udała się do ogrodu i wykopała mały dołek. Włożyła weń monetę, przykryła ziemią i podlała. Cały czas myślała o tym, co powiedział brat: „Jeśli zasadzisz złotą monetę, wyrośnie z niej drzewo".

Obserwowała to wszystko służąca. Gdy dziewczynka wróciła do domu, służąca wykopała i zabrała monetę. Po jakimś czasie do chłopca przyszła matka. Chciał dać jej monetę, tak jak polecił ojciec, ale nie mógł jej znaleźć. Poszedł do siostry i zapytał, czy gdzieś ją widziała. Odpowiedziała mu: „Zakopałam ją w ogrodzie". Poszli więc na to miejsce, ale monety nie znaleźli.

Chłopiec bardzo się zmartwił. Zamiast cieszyć się z urodzinowego prezentu, płakał. Powiedział o wszystkim matce, a ona spytała: „Powiedz mi, dlaczego twoja siostra wzięła monetę i zakopała ją w ogrodzie?". Chłopiec nie wiedział, dlaczego to zrobiła, więc posłano po dziewczynkę i zadano jej to samo pytanie. Odparła: „Brat powiedział, że jeśli zasadzę ją w ogrodzie, wyrośnie z niej drzewo rodzące złote monety, więc zrobiłam to". Matka zwróciła się do syna: „Wymyśliłeś tę historyjkę i świadomie okłamałeś swoją siostrę. Teraz ponosisz konsekwencje. Zamiast być szczęśliwym i cieszyć się z urodzin, płaczesz. Mało tego, jeszcze zginęła ci złota moneta, którą ojciec dał ci w prezencie". Jeśli pozwolimy dzieciom kłamać, nawyk ten będzie się utrwalał. Jeśli od najmłodszych lat nauczymy je żyć w prawdzie, ułatwimy im pozytywne kształtowanie ich charakterów

Żył kiedyś pewien wspaniały nauczyciel, który pomógł wielu ludziom w ich rozwoju duchowym. Kiedy przyjmował kogoś na ucznia, zwykle pytał o jego zachowanie i charakter. Następnie wtajemniczał go w mantrę, którą dobierał w zależności od rozwoju każdego ucznia. Dowiedział się o tym pewien złodziej, więc przyszedł i poprosił o mantrę. Nauczyciel zapytał go: „Cóż, dziecko, powiedz mi coś o sobie. Jakie masz wady?". Złodziej oznajmił: „Moją wadą jest to, że nocami włamuję się do różnych domów i okradam ich mieszkańców. Aby móc spać, w dzień upijam się. Picie to mój drugi zły nawyk. Jeśli złapie mnie policja, wymyślam różne kłamstwa, aby się ratować. To moja trzecia wada".

Nauczyciel zapytał: „No cóż, dziecko, czy mógłbyś porzucić jedną z tych trzech wad?". Złodziej powiedział: „Jeśli przestanę kraść, jak utrzymam dzieci i żonę? Nie, nie mogę przestać kraść. Muszę być zdrowy i silny, abym, zawsze mógł uciec przed policją. Zatem muszę dużo spać. Picie pomaga mi zasypiać w ciągu dnia, więc nie mogę przestać pić. Ale mało prawdopodobne jest, by policja często przyłapywała mnie na kradzieży, więc przestanę kłamać". Wtedy mędrzec zapytał go: „Czy obiecujesz, że od jutra zawsze będziesz mówił prawdę?". Złodziej odparł: „Z pewnością! Już od dzisiaj będę mówił wyłącznie prawdę". Od tej pory złodziej nie kłamał bez względu na okoliczności, w jakich się znalazł.

Była gorąca letnia noc. W tamtych czasach nie było klimatyzacji, ani nawet wentylatorów. Burmistrz pewnego miasta, bardzo bogaty człowiek, odpoczywał na tarasie swojego domu. Nie mógł spać z powodu gorąca i ciężkiego, parnego powietrza. Złodziejowi udało się wspiąć i dostać na ten taras. Właściciel zauważył go i domyślił się, kim jest, ale zapytał: „Hej tam, kim jesteś?". Złodziej mówił wyłącznie prawdę, więc powiedział: „Jestem złodziejem". Aby przejrzeć jego plany właściciel odrzekł: „Naprawdę? Ja też jestem złodziejem". Postanowili więc pracować razem. Bogacz powiedział: „Wiem, że kosztowności zamknięte są w sejfie. Musimy zdobyć do niego klucz. Może ja włamię się pierwszy i rozejrzę się. Czekałem na kogoś, kto mógłby stać na czatach. Skoro tu jesteś, wejdę do środka".

Zostawił złodzieja i udając, że włamuje się do domu, wszedł do środka, pokręcił się tam trochę, aby opóźnić powrót, po czym wziął klucze i wrócił na taras. „Mam klucze, ale nie udało mi się znaleźć sejfu. Teraz ja tu popilnuję, a ty wejdź do domu. Spróbuj odnaleźć sejf i zabierz kosztowności" - powiedział. Jak się okazało, burmistrz trzymał w sejfie trzy wielkie brylanty. Złodziej zabrał je. Natychmiast jednak w jego umyśle powstał problem: jak podzielić trzy brylanty pomiędzy nich dwóch? Złodziej kroczył już ścieżką prawdy, więc pojawiła się w nim chęć zachowania zasady prawości. Przyniósł trzy brylanty i zaproponował: „Bracie, ty zatrzymasz jeden brylant, a ja drugi. Ponieważ trzeciego nie możemy podzielić, zostawimy go właścicielowi. Niech jemu też coś zostanie". Tak postanowiwszy, złodziej schował jeden brylant do sejfu, po czym wrócił na taras.

Zanim odszedł, burmistrz zwrócił się do niego: „Bracie, moglibyśmy także w przyszłości pracować razem. Powiedz mi, gdzie mieszkasz". Ponieważ był zobowiązany mówić prawdę, złodziej podał swój prawdziwy adres. Następnego ranka burmistrz zgłosił na policji fakt kradzieży i wskazał adres złodzieja. Policjanci bez trudu znaleźli go i przyprowadzili do burmistrza. Złodziej nie rozpoznał w nim swojego nocnego wspólnika.

Burmistrz zapytał: „W jaki sposób wszedłeś do domu? Jak zdobyłeś ten brylant?". Złodziej drobiazgowo opisał szczegóły kradzieży. Opowiedział, jak wspiął się na taras, spotkał tam wspólnika, wszedł do domu, otworzył sejf i wziął trzy brylanty: jeden dał wspólnikowi, jeden zatrzymał dla siebie, a trzeci z powrotem włożył do sejfu. Burmistrz zawołał swojego zarządcę i polecił mu: „Pójdź i sprawdź, czy w sejfie pozostał jeden brylant". Ten wziął klucze do sejfu i pomyślał: „Czy złodziej odłożyłby brylant do sejfu?". Otworzył sejf, włożył brylant do kieszeni i stwierdził, że w sejfie nie znalazł żadnego brylantu.

Burmistrz zwrócił się do złodzieja: „Wiem, że wszystko, co powiedziałeś, jest zgodne z prawdą, dlatego od dzisiaj mianuję cię moim zarządcą. Na to stanowisko potrzebuję osoby uczciwej. Twoje życie potoczyło się tak niefortunnie, że zostałeś złodziejem i kradłeś, ale twoją naturą jest uczciwość". Tak więc złodziej porzucił swój fach i został wysokim urzędnikiem. Sprawując ten urząd z czasem przestał pić. Prawda odmieniła całe jego życie.

Na początku, gdy postanawiasz wejść na ścieżkę prawdy, może pojawić się przed tobą wiele problemów. Pomimo trudności prawda wypełnia cię radością i umożliwia osiągnięcie sukcesu we wszystkich twoich poczynaniach. Dlatego Kriszna naucza w Gicie, że człowiek powinien być prawdomówny, że prawda jest drogą królewską i że stanowi ona podstawę prawości w społeczeństwie. Mówi się, że dharma upada, tymczasem dharma tak samo jak prawda, nie ulega żadnym zmianom. To praktyka dharmy zmienia się z biegiem czasu. Bóg ucieleśnił się w postaci Kriszny, aby ustanowić praktykę dharmy, a nie dharmę, bowiem dharma nie zaginęła, lecz wyszła z użycia.

Siedem elementów dharmy, jak siedem szlifów diamentu, było obecnych we wszystkich minionych epokach, czy to w krita-, treta-, czy kalijudze. Jednak w każdej judzę, czyli epoce, inaczej praktykowano dharmę. Na przykład, w kritajudze najskuteczniejszą praktyką duchową była medytacja, w tretajudze jadżnia, czyli składanie ofiar, a w dwaparajudze bardzo uroczyście oddawano Bogu cześć. W obecnej epoce - kalijudze - najskuteczniejszą praktyką jest namasmarana, czyli powtarzanie świętego imienia Pana. Tak jak w kritajudze istniał wpływ kali, tak również w obecnej epoce kali, jak i w innych epokach widać wpływ krity. Zatem w epoce kali są ludzie, którzy medytują, są tacy, którzy podejmują ascezę i tacy, którzy oddają się rytuałom wielbienia Boga. Podobnie w epoce krita byli ludzie, którzy recytowali imię Pana. Jednak podstawowa praktyka danej ery właściwa jest ogólnemu charakterowi i nastrojom epoki.

Różne praktyki nadają dharmie różne formy, ale jej istota jest zawsze taka sama. Prawda nigdy się nie zmienia. Prawda stanowi jedno, nie dwa. W każdym czasie - kiedyś, obecnie i w przyszłości, we wszystkich trzech światach - na ziemi, w niebie i w niższych światach, we wszystkich trzech stanach -jawy, marzeń sennych oraz snu głębokiego, a także we wszystkich trzech gunach - sattwie, radżasie i tamasie, prawda była, jest i będzie jedna. Ponieważ prawda stanowi podstawę i istotę dharmy, dharma również nie podlega zmianom. Nigdy się nie chwieje i nie ulega żadnym modyfikacjom. Jedynie powinność wynikająca z dharmy ulega zmianom w czasie.

Weźmy za przykład osobę, która wykonuje jakiś zawód. Jak długo to zajęcie będzie stanowiło jej obowiązek? Dopóki nie przejdzie na emeryturę, gdyż wówczas zmieniają się jej obowiązki. Być może zajmie się prowadzeniem jakiegoś biznesu. Wtedy interesy staną się jej obowiązkiem. Prowadząc interesy osoba ta będzie narażona na pokusę zdobycia dodatkowych pieniędzy w sposób nieprawy, na przykład kłamiąc lub oszukując. Lecz nadal człowiek ten będzie przekonany, że zajmowanie się interesami jest jego obowiązkiem. I chociaż będzie oszukiwał innych, aby zarobić więcej pieniędzy, będzie uważał ten proceder za swój obowiązek. Skoro pojęcie 'obowiązku' podlega tylu zmianom, czy obowiązek to dharma? Nie. To tylko taka lub inna działalność, podlegająca zmianom w czasie.

Zajmijmy się właściwym znaczeniem słowa dharma. Dharma można nazwać jedynie te czynności, które nie kolidują z wolnością innych. Oto przykład. Trzymasz długi kij i wywijasz nim w różne strony, idąc ulicą. Sądzisz: „Mam wszelkie prawo wymachiwać kijem. Na tym polega moja wolność. To jest moja dharma". Ale przecież osoba nadchodząca z przeciwka ma prawo bezpiecznie poruszać się po ulicy, a twoja zabawa zagraża jej bezpieczeństwu. Dharma w tym momencie wymaga od ciebie, żebyś nie przeszkadzał innym podążającym tą samą drogą. Jeśli swoim zachowaniem nie naruszasz wolności innych, postępujesz zgodnie z dharmą. Gdyby każdy człowiek uważał za swoją dharmę niekrzywdzenie innych, na całym świecie zapanowałyby pokój, dobrobyt i radość. Działanie w tym kierunku jest dharmicznym obowiązkiem każdej istoty ludzkiej.

W codziennym życiu mamy do spełnienia trzy rodzaje obowiązków, które można uważać za trzy aspekty dharmy: jeden to obowiązek względny, drugi to obowiązek bezwzględny, trzeci to zobowiązanie rodzinne. Najpierw rozważmy przykład obowiązku względnego. Przyjmijmy, że jutro jest niedziela, czyli dzień wolny od pracy. Masz ochotę zaprosić przyjaciół na herbatę. Lecz w nocy dostajesz gorączkę i zdajesz sobie sprawę, że będąc chorym, nie przyjmiesz swych gości odpowiednio, więc odkładasz zaproszenie na później. Z powodu zmiany sytuacji zmieniasz termin spotkania na następną niedzielę. Masz prawo to zrobić. Możesz to zmienić, możesz odłożyć wizytę na później, wolno ci układać swoje plany, jak chcesz.

Następnie rozważmy przykład obowiązku bezwzględnego. W związku ze zbliżającymi się egzaminami dyrektor zarządził zebranie wszystkich nauczycieli. Jako że jest to ważne zebranie komisji egzaminacyjnej, musisz na nie pójść, nawet jeśli masz wysoką gorączkę. Bierzesz aspirynę i idziesz. Taka jest konieczność - nie możesz tam nie pójść. Zaplanowanie tego spotkania nie zależało od ciebie i skoro zostało ustalone, masz obowiązek wziąć w nim udział.

Teraz rozważmy przykład zobowiązania rodzinnego. Jesteś w swoim własnym domu. Właśnie pokłóciłeś się z żoną. Tymczasem niespodziewanie przyszedł z wizytą wasz przyjaciel. Uśmiechasz się do niego i witasz przyjaznym „Dzień dobry". Prosisz, by usiadł. Jesteś w stosunku do niego grzeczny. A kiedy wchodzisz do kuchni i widzisz swoją zagniewaną żonę, przybierasz surowy ton. Jednakże wróciwszy do salonu, zabawiasz gościa dowcipną rozmową. Twoim obowiązkiem jest chronić dobre imię rodziny, zachowując się w taki sposób, aby nikt nie dowiedział się, że właśnie posprzeczałeś się z żoną.

Jeśli pokłócisz się z żoną w sypialni, wyjdziesz do salonu i ze złością każesz gościowi opuścić dom, on poczuje się urażony. Ważne jest też, aby nie rozgłaszać wszędzie poufnych spraw rodzinnych. Jednym z podstawowych obowiązków członka rodziny jest ochrona jej dobrego imienia. Jeśli przez niedyskrecję splamisz je, ani ty, ani twoja rodzina nie zaznacie szczęścia.

Aby chronić dobre imię rodziny, musisz być czujny i świadomy potrzeb innych, a to wymaga kontroli zmysłów. Jeśli nie panujesz nad zmysłami, stajesz się arogancki i wyniosły. Człowiek, który nie potrafi panować nad zmysłami, zachowuje się jak demon. Jeśli chcesz żyć zgodnie ze swą dharmą, musisz opanować zmysły. Umiejętność panowania nad sobą jest niezbędna do osiągnięcia tego, co w życiu najcenniejsze.

Kriszna powiedział Ardżunie: „Bądź mądry i panuj nad zmysłami. Nie ulegaj ich żądaniom. Zmysły muszą podlegać twojej kontroli. Nie bądź ich niewolnikiem. Spraw, by to one były twoimi niewolnikami i służyły ci. Ten, kto opanował zmysły, zbliżył się do ich stwórcy i Pana".

W drugim rozdziale Gity Kriszna szczegółowo opisał cechy mędrca. Najważniejszą z nich jest umiejętność panowania nad zmysłami. W tym dyskursie zajmowaliśmy się dharmą, która - jak światło słoneczne - posiada siedem podstawowych aspektów, siedem podstawowych kolorów. Na blask dharmy składa się prawda, prawość charakteru, właściwe postępowanie, kontrola zmysłów, nieprzywiązanie, wyrzeczenie i niekrzywdzenie. Te elementy muszą stać się integralną częścią twojego życia. Zanim zapamiętasz wszystkie wersety Gity, musisz zrozumieć ich znaczenie. Dopiero potem możesz wprowadzać w życie jej treść.

Pragnieniem Swamiego jest, abyście z takim samym zainteresowaniem, z jakim poznajecie święte wersety Gity, praktykowali je, dzięki czemu wszystkie opisane w nich cnoty przejawią się w waszym codziennym życiu.

Dyskurs dwudziesty siódmy

DOBROĆ I WSPÓŁCZUCIE - OZNAKĄ CZŁOWIECZEŃSTWA

Kochaj wszystkich i wszystko - oto podstawowa nauka Gity. Nie żyw do nikogo wrogości ani nienawiści. Bóg, w całej swej pełni, zamieszkuje serce każdego stworzenia.

Nienawidząc kogoś, nienawidzisz Boga. Krytykując lub strofując kogoś, krytykujesz i obrzucasz obelgami tego samego Boga, którego wielbisz, jako że to On żyje w każdym sercu. Świadomość istnienia boskiego pierwiastka w każdej istocie jest podstawą wiedzy o powszechnym braterstwie, którą to wiedzę przekazują od zamierzchłych czasów święte księgi Indii.

Bhagawadgita naucza, że boski pierwiastek obecny jest wszędzie. Ową wszechprzenikającą rzeczywistość nazywamy Bogiem. Bhagawadgita sięga jeszcze wyżej. Uczy nie tylko tego, że Bóg - przenikający wszystko duch, obecny jest wszędzie. Naucza, że pod pojęciem ja, którym określasz siebie, kryje się twoja najwyższa, nieśmiertelna jaźń, i że owa jaźń to Bóg. Twoja najwyższa jaźń i najwyższa jaźń każdej innej istoty są tym samym. To jest właśnie atma.

Oprócz tej idei powszechnego braterstwa Gita uczy również, że istnieje jedność najwyższej jaźni człowieka i wszechobecnej atmy. Gita dowodzi, że atma, która wyraża się w tobie jako najwyższa jaźń, istnieje również we wszystkich innych ludziach, jak również w zwierzętach, ptakach i w każdym stworzeniu jako ta sama jaźń. Gita nie tylko zaleca ci, abyś jednakowo traktował szczęście i nieszczęście, lecz abyś rozpoznał jedną atmę jako podstawę istnienia wszelkiego stworzenia, czy będzie to człowiek, zwierzę czy roślina.

Powinieneś być przekonany o tym, że od najmniejszego owada czy mikroskopijnego żyjątka do najwyższego Brachmana - Stwórcy ta sama boskość przenika wszystko. Dlatego poeta Tjagaradża śpiewał Bogu: „O Panie! Ty mieszkasz zarówno w mrówce, jak i w Brahmie. Przyszedłeś jako Kriszna i Rama, lecz naprawdę żyjesz w każdej istocie. Widzę Cię wszędzie. Spotykam Ciebie w każdym stworzeniu".

Dzisiaj człowiek widząc mrówkę bez zastanowienia zabija ją. Jednocześnie modli się przed obrazem lub figurą którejś z postaci Boga. Człowiek zachowuje się różnie w różnych sytuacjach, chociaż wie, że Bóg obecny jest wszędzie. Człowiek mówi jedno, a robi co innego. Dlatego zamiast stać się mahatmą, czyli świętym, wciąż pozostaje na poziomie swej niższej jaźni. Bhagawadgita naucza, że znakiem szczególnym człowieczeństwa jest harmonia myśli, słów i czynów, że owa harmonia czyni człowieka świętym.

Umocnij swoją wiarę i zacznij dostrzegać jedną boskość w każdym stworzeniu. Rozprzestrzeniaj miłość, która jest istotą twojej boskiej natury, a także boskiej natury wszystkich żyjących istot. Obdarzaj każdego współczuciem i miłością. Dopóki nie nabędziesz takiej postawy wobec innych, cała twoja praktyka duchowa będzie zwykłą stratą czasu. Wielbienie Boga, a zarazem krzywdzenie bliźnich nie doprowadzi cię do celu. Gita uczy, że człowiek jest Bogiem, a Bóg - człowiekiem. Owa jedność Boga i człowieka została tam wielokrotnie podkreślona. „Tylko ten, kto traktuje wszystkich jednakowo, jest prawdziwym człowiekiem" - powiedział Kriszna.

Nieważne jest, jakie wykształcenie zdobyłeś. Jeśli nie odczuwasz zwykłej ludzkiej życzliwości wobec bliźnich, ono jest nic niewarte. Życzliwość jest jedną z najważniejszych ludzkich cnót. Musisz używać zdolności rozróżniania między dobrem a złem, aby wiedzieć, w jaki sposób wyrażać życzliwość w codziennym życiu. Życzliwość to opiekuńczość wobec ludzi i innych stworzeń, które znajdują się w biedzie, rozpaczy lub niebezpieczeństwie, i szukają schronienia. Nie ma sensu nieustannie powtarzać słowa 'miłość' niezliczoną ilość razy. Musisz wprowadzić ją w czyn i sprawić, by życzliwość stała się twoją codzienną praktyką. Musisz uwierzyć, że życzliwość to boskość. Musisz nabrać przekonania, że życzliwe serce jest świątynią Boga.

Obecnie ludzie padają ofiarą licznych słabości, w wyniku czego tracą wrodzoną życzliwość i stają się okrutni. Zachowują się jak dzikie zwierzęta w dżungli. To nie jest ludzkie. Takie zachowanie przeczy człowieczeństwu. Spośród różnych kwiatów oddania, Bóg z największą miłością przyjmuje kwiat ludzkiej życzliwości. Zwykłe kwiaty i towarzyszące im myśli oraz intencje nie rozpalą miłości Boga. One Go nie zadowolą. Bóg nie przyjmuje takich ofiar. Co Bóg ceni najbardziej? Czego oczekuje? Bóg z radością przyjmie od ciebie kwiaty twojej życzliwości, miłości i rozkwitający w twoim sercu pąk współczucia. Jak możesz wyrazić owo uczucie życzliwości? Nie wystarczy, jeśli będziesz czynił dobro. Musisz odmienić swoje serce. Musisz nabyć przekonania, że ter sam Bóg żyje w każdej istocie. Musisz uwierzyć w Jego wszechobecność. Dopiero wówczas będziesz w stanie odczuwać czyjś ból jako własny.

W pewnej wiosce mieszkała trzyosobowa rodzina - małżeństwo z córką. Nie byli bogaci, właściwie byli biedni. Mimo trudnej sytuacji postanowili zapewnić swojej córce wykształcenie. W ich wiosce nie było szkoły, więc wysłali dziewczynkę do sąsiedniej miejscowości, do której droga wiodła przez las. Mieszkańcy miast boją się chodzić po lesie, lecz dla ludzi ze wsi nie stanowi to żadnego problemu. Dziewczynka codziennie rano szła do szkoły przez las, a wieczorem wracała.

W lesie stał mały szałas dla podróżnych. Pewnego dnia dziewczynka zobaczyła tam starszego człowieka. Wyglądał na chorego. Zdała sobie sprawę z tego, że nie będzie on w stanie dojść do wioski, gdzie mógłby otrzymać pomoc i schronienie. Z braku żywności osłabł i wyglądał bardzo źle. Dziewczynka zawsze nosiła ze sobą drugie śniadanie. Począwszy od następnego dnia zostawiała je choremu. Po drodze do szkoły zostawiała mu jedzenie, a wieczorem zabierała do domu pusty pojemnik. Po dziesięciu dniach nieznajomy odzyskał siły.

Któregoś dnia ten starszy człowiek wziął jej ręce w swoje dłonie i zapytał: „Drogie dziecko, codziennie przynosisz mi jedzenie. Proszę, powiedz mi, skąd je bierzesz? Czy twoi rodzice wiedzą o tym, czy może robisz to bez ich wiedzy? A może oddajesz mi swoje śniadanie i sama nie jesz?". Dziewczynka odpowiedziała: „Proszę pana, zostałam wychowana tak, że nigdy nie biorę niczego bez pozwolenia. Zapewniam pana, że moi rodzice wiedzą o tym. Nasza rodzina jest biedna, ale mamy co jeść i jeszcze możemy pomóc innym. Przynoszę z domu żywność specjalnie dla pana".

Człowiek pytał dalej: „Skoro macie niewiele pieniędzy, za co kupujesz tę żywność?". Odpowiedziała mu: „Tam dalej w lesie rośnie owocowe drzewo. Po drodze do szkoły zbieram owoce, sprzedaję, a za otrzymane pieniądze kupuję jedzenie. Następnego dnia rano przygotowuję je i przynoszę". Starszy mężczyzna był zachwycony jej poświęceniem, inteligencją i szczerością. Pytał dalej: „Skąd w tobie, moje dziecko, tyle szlachetności i poświęcenia?". Odpowiedziała: „Nauczyłam się tego od rodziców. Odkąd pamiętam mówili mi, że musimy służyć innym i dzielić się z nimi. Nasza rodzina jest biedna, ale zawsze staramy się pomagać innym. Takiej życzliwości uczyłam się od najmłodszych lat, jestem szczęśliwa, gdy mogę komuś pomóc". I tak opowiedziała o swojej rodzinie, po czym poszła do domu.

Nieznajomy stopniowo odzyskiwał zdrowie. Wreszcie mógł pójść do wioski, w której mieszkała dziewczynka. Czym zaowocowała jej życzliwość? Otóż, człowiek ten powiedział jej rodzicom, że codziennie prosił Boga: „O Panie, daj zdrowie i dobrobyt tej rodzinie. Gdy byłem chory i bezsilny, nie było ze mnie żadnego pożytku. Teraz czuję się o wiele lepiej i mogę służyć innym. Z sercem przepełnionym wdzięcznością modlę się do Ciebie, abyś pobłogosławił tę rodzinę". Tak oto ujawnił im swoją modlitwę o to, by Bóg błogosławił takich dobrych ludzi jak oni.

Dziewczynka pomagała mu z czystej dobroci serca, nie liczyła na żadną nagrodę. Nie oczekując rezultatów swoich czynów, codziennie z oddaniem służyła choremu. Teraz Bóg obdarzył ją swoją łaską. Przyszedł do jej domu z workiem pieniędzy i zapytał: „Czy tutaj mieszka dziewczynka, która karmiła chorego?" - po czym wyjaśnił: „To byłem Ja. Przyszedłem do szałasu pod postacią owego chorego człowieka. Teraz przynoszę wam pieniądze, żeby wasza córka mogła wzrastać w dobrobycie i zdobywać wykształcenie. Mieszkałem w tym szałasie przez dziesięć dni i obserwowałem ją. Jej życzliwe i czyste serce jest święte, ono jest Moim mieszkaniem, Moją świątynią". I wręczył rodzicom dziewczynki pieniądze.

Perspektywa otrzymania tak wielkiej sumy pieniędzy wcale ich nie ucieszyła. Upadli do stóp świętego, który pobłogosławił ich swoją wizytą i powiedzieli: „Czcigodny Panie, nie potrzebujemy takich pieniędzy. Nadmiar bogactwa bywa szkodliwy, może odebrać spokój umysłu, a także wzniecić dumę, która sprawia, że człowiek zapomina o Bogu. Nie pragniemy wielkiego majątku". Jednakże święty, pobłogosławiwszy ich, zniknął i zostawił zdumionym rodzicom cały wór pieniędzy. To nie był zwyczajny święty. Ci ubodzy ludzie rozpoznali w nim samego Boga. Nie zatrzymali tych dóbr wyłącznie dla siebie, lecz przeznaczyli je na rzecz całej społeczności, w której mieszkali. Wszystkich przekonywali o tym, że Bóg przejawia się w całej pełni w każdej istocie. Swoim życiem dowiedli, że można dotrzeć do Boga, wyrażając miłość, współczucie i życzliwość wobec potrzebujących.

Nie ograniczaj swojej wiary w Boga przekonaniem, że można Go znaleźć jedynie w jakimś szczególnym miejscu. Musisz doświadczać Boga wszędzie. Jak możesz nauczyć się tego? Bóg istnieje zarówno wewnątrz ciebie, jak i na zewnątrz. Gdyby Bóg żył jedynie w twoim wnętrzu, wystarczyłaby ci czystość wewnętrzna. Skoro jednak Bóg obecny jest również na zewnątrz, wymaga od ciebie także czystości zewnętrznej. Zatem potrzebujesz zarówno czystości wewnętrznej, jak i zewnętrznej, żeby w pełni uświadomić sobie wszechobecność Boga. Na czym polega owa czystość zewnętrzna? Oczywiście polega ona na utrzymywaniu w czystości ciała i ubrania. Ale to nie wszystko. Miejsce, w którym mieszkasz, powinno być zawsze czyste. Książki, które czytasz, muszą być czyste. Czy dotyczy to ciała, czy umysłu, nie wolno ci pozwolić, by gromadził się tam brud czy też zło. Stwierdzenie, że powinieneś brać kąpiel dwa razy dziennie oznacza, że musisz regularnie usuwać wszelkie zanieczyszczenia ciała i umysłu. Gdzie gromadzi się brud, tam rozmnażają się zarazki i powodują choroby. Nie pozwól, aby plamiły cię jakiekolwiek nieczystości.

Codziennie rano czyścisz zęby, aby główna brama twojego ciała, czyli usta, wolna była od nieczystości. Jeśli na podwórzu stoi brudna woda, zaraz lęgną się w niej komary, robaki i bakterie. To samo dzieje się, gdy jakiś brud pozostaje w twoim ciele: rozwijają się tam różne zarazki. Nie koniec na tym - wokół domu też musisz utrzymywać czystość. W stanie Andhra Pradesh powiadają: „Spójrz na dom, a poznasz właściciela". Innymi słowy, czystość domu odzwierciedla czystość właściciela. Zasady czystości i higieny zostały pomyślane dla waszego dobra. Czy dotyczy to domu, czy podwórka, jeśli utrzymujesz czystość w swoim otoczeniu, czujesz się lepiej. Aby nacieszyć się dobrym zdrowiem, od którego również uzależnione jest twoje szczęście, musisz utrzymywać siebie oraz swoje otoczenie w czystości i porządku.

Możesz mieć tylko dwa ubrania; gdy nosisz jedno, powinieneś zadbać o to, żeby drugie było czyste. Potem możesz nosić to czyste, a prać brudne. Tak naprawdę nie musisz nawet mieć dwóch ubrań. Możesz codziennie nosić to samo, jeśli tylko potrafisz utrzymać je w czystości. Cokolwiek posiadasz, musisz utrzymywać w czystości; nie pozwalaj sobie na to, byś chodził brudny. Jednakże czystość ciała i ubrania nie przyniesie ci wiele pożytku, jeśli twoje serce nie będzie czyste. Staraj się oczyścić również serce. W tym celu musisz zadbać o świętość swych myśli i uczuć. Niech twoje myśli skupiają się na pomocy i służeniu innym.

Nie pozwalaj, aby zawładnęły tobą zazdrość i nienawiść. Zawsze pielęgnuj w sobie radosne uczucia. Nie ma sensu niepotrzebnie zamartwiać się sprawami innych ludzi. Wystarczy, żebyś dobrze o nich myślał. W Wedach znajdziesz taką oto sentencję: „Niech cały świat będzie szczęśliwy". Podstawą wszystkich nauk duchowych i wszystkich duchowych praktyk jest przyczynianie się do powszechnego szczęścia i dobrobytu. Dlatego należy nieustannie kontemplować święte imię Boga, gdyż ono oczyszcza serce. Jeśli odpowiednio zadbasz o czystość wewnętrzną i zewnętrzną, będziesz w stanie zapobiec negatywnym myślom i szkodliwym cechom, takim jak zazdrość czy nienawiść.

Prahlada twierdził, że wielki jest ten, kto pokonał sześciu wewnętrznych wrogów. Kiedyś powiedział swojemu ojcu, królowi demonów: „Teraz jesteś tylko królem, natomiast wielkim władcą staniesz się dopiero wówczas, gdy pokonasz swoich sześciu wewnętrznych wrogów, którzy obecnie tobą władają". Tych sześciu wrogów to: pożądanie, gniew, zachłanność, kłamstwo, duma i zazdrość. Nigdy nie pozwól, by któryś z nich wkradł się do twego serca, a będziesz wolny od wszelkich kłopotów i problemów. Aby osiągnąć taką wolność, musisz jednakowo traktować radość i smutek, korzyść i stratę, gorąco i zimno. Jeśli dojdziesz do takiej równowagi umysłu, tych sześciu wrogów nic ci nie zrobi. Jednakże, trudno ci będzie traktować jednakowo radość i smutek, nieszczęście i szczęście, dopóki nie ugruntujesz w sobie przekonania, że Bóg mieszka w każdym sercu. Gdy wreszcie uświadomisz sobie tę prawdę, wzniesiesz się ponad wszelkie przeciwieństwa, w wyniku czego one nie będą zakłócały twojego wewnętrznego spokoju. Wtedy zanurzysz się w oceanie boskiej łaski i bez względu na to, jak bardzo niesprzyjający okazałby się los, nie dosięgnie cię ręka przeznaczenia.

Głębokie przekonanie o tym, że jeden Bóg żyje w każdym sercu, pozwala pokonać wszelkie przeszkody. Jeśli posiadasz silną wiarę w obecność Boga w swym sercu, wszystko należy do ciebie. Ta wiara jest kluczem, pniem, podstawą duchowego życia. Trzymaj się jej. To jest twój cel. Jeśli chcesz wyrąbać drzewo, nie musisz obcinać wszystkich gałęzi. Wystarczy, że zetniesz pień. Gdy uchwycisz się Boga, zaczniesz panować nad różnymi sytuacjami życiowymi. Ale Bóg wymaga od ciebie odczuwania i wyrażania współczucia dla wszelkiego stworzenia Współczucie musi stać się motorem twojego działania. Musisz również osiągnąć stan czystości zarówno wewnętrznej jak i zewnętrznej, utrzymując w nienagannej czystości ciało i umysł. Dopiero wówczas będziesz potrafił dostrzec wszechobecność Boga.

Musisz uświadomić sobie, że Bóg, do którego modlisz się z taką miłością i oddaniem, jest tym samym Bogiem, który żyje w każdym sercu. Zatem uważaj na słowa krytyki, ponieważ każda krytyka skierowana w stronę drugiej osoby odnosi się bezpośrednio do Boga, zamieszkującego jej serce. Bądź o tym przekonany. Życie można porównać do rzeki. Jeśli pozwolisz jej płynąć bez kontroli i bez ograniczeń, prawdopodobnie dopuścisz do wielkich zniszczeń. Musisz podjąć wszelkie możliwe działania, aby rzeka płynęła do oceanu swoim korytem. Ona może rozlać się tylko w oceanie, tylko ocean może ją przyjąć. Co zrobić, żeby rzeka dotarła do oceanu? W Gicie powiedziano, że należy zabezpieczyć oba brzegi, wówczas popłynie ona swoim korytem i bezpiecznie dotrze do celu.

Czym są te dwa brzegi? To są dwie potężne mantry. Treścią pierwszej jest: „Kto wątpi - zginie", a drugiej - „Kto wierzy, dostąpi mądrości". Zatem, jeden brzeg symbolizuje porzucenie wszelkich wątpliwości, a drugi wiarę. Gdy w ten sposób uregulujesz rzekę swojego życia, bezpiecznie dotrzesz do Boga i połączysz się z Nim. Ta przekazana przez Krisznę nauka stanowi istotę oddania się Bogu, umożliwia powrót do oceanu nieskończonej łaski.

Kriszna powiedział do Ardżuny: „Ocean boskiej łaski stanowi cel całej ludzkości, ostateczny cel wszelkiego życia. Pamiętaj o tym. Nie wierz w świat i nie obawiaj się śmierci. Zawsze pamiętaj o Bogu - jedynym celu, dla którego przyszedłeś na ten świat. Oto daję ci trzy zasady:

1. Nie zapominaj o Bogu.

2. Nie wierz w świat.

3. Nie lękaj się śmierci.

Weź je i wypisz w swoim sercu, wówczas one uświęcą twe życie i przyprowadzą cię do Mnie".

Dyskurs dwudziesty ósmy

NIEUSTRASZONOŚĆ TO UŚWIADOMIENIE SOBIE JEDNOŚCI WSZECHRZECZY

Strach pojawia się wskutek postrzegania innych jako istnień oddzielnych od Boga. Gdy uświadomisz sobie, że jeden jedyny Bóg stanowi istotę wszystkiego, co postrzegasz, strach opuści cię na zawsze. Świadomość wszechobecności Boga całkowicie uwalnia człowieka od strachu.

Wszystko, co istnieje składa się z pięciu podstawowych elementów, tak zwanych żywiołów. W całym przejawionym świecie nie znajdziesz niczego innego; szósty element nie istnieje. To jest stół, to jest krzesło, a to podium. Tam dalej są drzwi i okno. Wszystkie te przedmioty różnią się od siebie nazwą i formą, natomiast budulec jest jeden - drewno. Podobnie, góry to skały, drzewa to drewno, ziemia to glina i piasek, człowiek to ciało, ocean to woda... Wszystko to są tylko różne formy i nazwy, ale ich budulec stanowi pięć podstawowych elementów. Owe pięć żywiołów to pięć aspektów lub odbić jednego Boga. W całym wszechświecie nie istnieje nic innego poza tymi pięcioma obrazami Boga. We wszystkich pięciu żywiołach tkwi ta sama boskość. Istnieje tylko ona, poza nią nie istnieje nic innego. Jeśli będziesz o tym przekonany, jeśli nie będziesz miał co do tego żadnych wątpliwości, nigdy nie ogarnie cię strach.

Spośród wszystkich cnót nieustraszoność zajmuje miejsce pierwszej wagi. Jest to cecha idealna. Bez niej nie uzyskasz spokoju umysłu. Czy to w codziennym, doczesnym życiu, czy też w życiu duchowym, nie pozwól pod żadnym pozorem, by opanował cię strach. Nie ma dla niego miejsca w twoim życiu. Człowiek owładnięty strachem jest pełen niepewności, przez co nie potrafi wykonać nawet najmniejszego zadania. Jeśli zniewala cię strach, nie zajaśniejesz boskim światłem. Dlatego Bhagawadgita uczy, że człowiek musi uwolnić się od strachu. Nieustraszoności nie można utożsamiać jedynie z nieodczuwaniem strachu. Zarówno strach, jak i brak strachu związane są ze świadomością ciała. Czasami brak strachu może okazać się zgubny, na przykład, gdy ciału grozi niebezpieczeństwo. Natomiast nieustraszoność dotyczy wyższego poziomu świadomości niż świadomość ciała. Nieustraszoność pojawia się wraz z uświadomieniem sobie prawdy, że jeden Bóg żyje w każdym sercu.

Powiadają, że człowiek ogarnięty strachem umiera na każdym kroku, natomiast osoba nieustraszona umiera tylko raz. Kriszna powiedział Ardżunie: „Odrzuć strach i stań się nieustraszony!". Tylko osoba wolna od lęku może osiągnąć zwycięstwo w wielkich przedsięwzięciach. Ktoś, kto naprawdę jest nieustraszony, odczuwa nieprzywiązanie wobec przedmiotów tego świata i miłość do Boga. Z drugiej strony ten, kto jest egoistycznie przywiązany zarówno do ciała jak i do swych ziemskich osiągnięć, pada ofiarą strachu. Osoba wolna od lęku wolna jest też od egoizmu i przywiązań do przedmiotów doczesnego świata.

W literaturze epickiej znajdziecie opowiadanie o królu demonów, Hiranjakaśipu. Człowiek ten przesiąknięty był strachem, natomiast jego syn - Prahlada - był nieustraszony. Hiranjakaśipu ufał światu, zaś Prahlada pokładał ufność w Bogu. Czanda i Amarka, nauczyciele duchowi Prahlady, powiedzieli kiedyś jego ojcu: „Panie, twój syn nie boi się niczego. Poddajemy go różnym próbom, ale on nigdy się na nic nie skarży. Nie uronił nawet jednej łzy z powodu zadawanych mu przykrości. Zamiast tego ciągle wychwala Pana, śpiewając bezustannie o Jego wielkości i chwale". Dlaczego Prahlada był wolny od strachu? Ponieważ głęboko wierzył w to, że nie istnieje nic innego oprócz Boga. To przekonanie było źródłem jego nieustraszoności.

Również w Upaniszadach znajdziecie wzmiankę o nieustraszoności. Jadżniawalkja, nauczyciel Dżanaki, króla i wielkiego jogina, powiedział mu: „O królu Dżanako, jesteś wolny od strachu, więc nie musisz się o nic martwić. Swoje serce całkowicie oddałeś Panu, więc w tym świecie spełniasz jedynie rolę Jego narzędzia, służąc Mu we wszystkim, co robisz. Nie ma w tobie przywiązania do przedmiotów tego świata. Wierzysz, że całe stworzenie jest formą Boga, że przepojone jest boskością. W postrzeganej przez innych różnorodności ty widzisz jedność. Ta świadomość czyni cię nieustraszonym".

Spośród różnych rodzajów strachu najsilniejszy jest strach przed śmiercią. Strach ten prześladuje człowieka bez względu na to, jak jest dzielny i odważny, jak wykształcony, jakim bogactwem obdarzył go Bóg. Nieważne jest też, jakimi talentami czy zdolnościami dysponuje - ten strach niweczy wszystkie jego osiągnięcia i pozbawia pewności siebie. Gdy człowiek widzi czyjąś śmierć, ogarnia go rozpacz. Każdą wiadomość o śmierci uważa za niepomyślną i stara się nie dopuszczać jej do świadomości. Nawet jeśli ktoś przeżył sto lat, odczuwa strach na myśl o śmierci i chciałby pożyć jeszcze trochę dłużej.

Bez względu na to, jak długo chciałby żyć, śmierć i tak nastąpi - to jest pewne. Strach przed śmiercią nic ci nie da. Nie uratuje cię również zwrócenie umysłu ku przemijającym przyjemnościom życia. Nie pomogą ci przyjaciele, ani twoje osiągnięcia. Wszystkie przedmioty tego świata i wszyscy ludzie zostaną kiedyś porwani przez rzekę śmierci. Jaki jest sens w szukaniu schronienia u kogoś, kogo również zmiecie fala śmierci? Zarówno ten, kto szuka schronienia, jak i ten, kto go udziela, jeden i drugi musi umrzeć. Na ratunek możesz liczyć jedynie wówczas, gdy zwrócisz się do Boga, ponieważ On jest stałym brzegiem owej rzeki śmierci. Jeżeli naprawdę zdajesz sobie sprawę z tego, że nie istnieje nic poza Bogiem, nie masz się czego bać - pokonałeś strach przed śmiercią.

Nieustraszoność można porównać do wielkiej góry, a strach do lekkiego podmuchu, spowodowanego twoim oddechem. Czy taki podmuch poruszy górę? Oczywiście, że nie. Ów nic nieznaczący podmuch strachu nie poruszy stabilnej góry nieustraszoności. Jeśli na stałe zwiążesz swój czysty i nie ulegający iluzji umysł ze stabilną górą nieustraszoności, szczęśliwość wypełni twe serce i naprawdę doświadczysz swojej boskiej natury. Wówczas w twym sercu zakorzeni się prawda, że jedyna rzeczywistość to przenikający wszystko Bóg. Wiedząc, że sam jesteś ową wszechprzenikającą boskością, będziesz śmiał się ze śmierci, gdyż ona nie będzie już miała nad tobą władzy. Dlaczego miałoby cię cokolwiek przerażać? Czegóż miałbyś się bać w tej sztuce życia? Śmierć jest czymś w rodzaju żartu. Jeśli sztuka wymaga od aktora, żeby upadł na scenie i umarł, czy on przejmuje się tym? Cóż jest takiego wstrząsającego w śmierci ciała, które urodziło się po to, by umrzeć? Ciało składające się z pięciu żywiołów któregoś dnia musi ulec zniszczeniu. Dlaczego miałbyś się martwić o tak nietrwały przedmiot? „Ardżuno, to nie ty zabijesz, ani też nie zostaną zabici twoi przeciwnicy. To tylko ciało ulega śmierci. Ty jesteś atmą, nie jesteś ciałem". Tę prawdę wpoił Kriszna Ardżunie, by uczynić zeń człowieka nieustraszonego.

Nieustraszoność jest niczym oddech dla życia. Jest jedną z najważniejszych cnót, o których mówi Gita. Nakaz Boga brzmi: „Bądź nieustraszony! Zaufaj Mi, a Ja zajmę się wszystkim". Prawdę mówiąc, człowiek jest boski - nieustraszoność leży w jego naturze. Tymczasem człowiek nie dorasta do swej boskości, czasami zachowuje się gorzej, niż zwierzę. Jest na ten temat pewne opowiadanie.

W wielkim lesie żyły różne zwierzęta. Zwykle tam, gdzie żyją lwy, nie ma słoni, a tam, gdzie są słonie, nie ma lwów. Ale w tym lesie żyły wszystkie zwierzęta: lwy, słonie, szakale, małpy, psy - całe królestwo. Pewnego dnia chytry lis pomyślał: „Ludzie chwalą się, że w ich naturze jest coś szczególnego i wyjątkowego. Mówią, że bardzo trudno jest urodzić się człowiekiem. A przecież oni rodzą się tak samo jak my, zwierzęta - z łona matki. Zatem powstaje pytanie: na czym polega nasza niższość?".

Po przeanalizowaniu wszelkich możliwych argumentów i kontrargumentów lis doszedł do wniosku, że nie ma żadnej różnicy między człowiekiem i zwierzęciem, w związku z czym przedstawił tę sprawę wszystkim mieszkańcom lasu: „Dlaczego mamy akceptować obecny stan rzeczy? Ludzie uważają zwierzęta za istoty niższe. Powinniśmy podjąć wszelkie kroki, aby zmienić to błędne przekonanie". W ten sposób zachęcił inne zwierzęta do przemyślenia tej kwestii. Udowodnił im, że te fałszywe przekonania zostały im narzucone przez człowieka, a później zaakceptowały je wszystkie zwierzęta, nawet potężny słoń, który jest silniejszy niż ktokolwiek inny, a także nieustraszony lew, ich król. Lis postanowił zwołać walne zebranie zwierząt, żeby przedyskutować tę kwestię i sformułować rezolucję, co do której wszyscy byliby zgodni. Zebraniu nadano nazwę Wielkie Zgromadzenie Czworonogów. Wyznaczono dzień i godzinę, kiedy to wszystkie zwierzęta miały spotkać się na polanie.

Na początku ustalono trzy punkty porządku obrad. Po pierwsze: jako że ludzie rodzą się z łona matki tak samo jak zwierzęta, zarówno jedni jak i drudzy, powinni nazywać się jednakowo. Był to pierwszy punkt rezolucji, którą zwierzęta chciały uchwalić na tym spotkaniu. Drugim punktem porządku obrad było to, że zwierzęta nie powinny akceptować stwierdzenia, jakoby ludzie obdarzeni byli mądrością, a zwierzęta nie. Czym wiedza człowieka przewyższa wiedzę zwierząt? Lis szczególnie podkreślał te kwestie: „Jakąż to wiedzę posiada człowiek, której nie mamy my, zwierzęta? Powinniśmy orzec, że ludzie i zwierzęta dysponują taką samą wiedzą".

Trzeci punkt porządku obrad, który zaproponował lis brzmiał: człowiek uważa się za stworzenie obdarzone mową, a zwierzęta za istoty nieme, co według ludzi przynosi im ujmę. „Czego tak naprawdę nam brakuje? Czy zdolność mówienia zapewnia człowiekowi jakieś szczególne szczęście? Wysuńmy wniosek, że mowa nie odgrywa istotnej roli".

„Jest jeszcze czwarty punkt, który powinniśmy rozważyć" - dodał lis. „Ludzie twierdzą, że posiadamy naturę radżasową, a ich natura jest sattwiczna. Nie można się z tym zgodzić. Tak sattwicznej natury, jaka cechuje zwierzęta, nie posiada nawet człowiek. Uważam więc, że zasługujemy na miano stworzeń o naturze bardziej sattwicznej niż ludzie". Wszystkie zwierzęta doszły do wniosku, że należy omówić te cztery punkty. Brakowało im tylko przewodniczącego zebrania.

Lis zauważył, że w tym samym lesie odbywa pokutę wielu mędrców. „Wybierzmy któregoś z nich na przewodniczącego" - zaproponował. Wszyscy zgodzili się i wysłali lisa, aby znalazł jednego z nich i poprosił o udział w spotkaniu. Lis pobiegł do pobliskiej jaskini, gdzie znalazł mędrca pogrążonego w pokucie. Z szacunkiem zbliżył się do niego i przemówił: „Swami, zwołaliśmy ważne zebranie zwierząt. Chcielibyśmy prosić cię, abyś nam przewodniczył". Mędrzec, który postrzegał każdą istotę jako bezpośredni przejaw Boga, powiedział: „Dobrze, chętnie przyjdę i podejmę się przewodniczenia waszemu spotkaniu".

Wszystkie zwierzęta, od najmniejszego do największego, przyszły wraz z dziećmi, a także z wnukami, aby wziąć udział w walnym zebraniu. Były bardzo szczęśliwe mogąc uczestniczyć w tak doniosłym wydarzeniu. Okazywały wielki respekt przewodniczącemu, dla którego ustawiono wysoki piedestał. Obok niego przygotowano siedzenie dla lwa. Mędrzec również czuł się wspaniale i wcale nie bał się lwa, jako że świadom był obecności Boga w każdym stworzeniu. Gdy wszystkie zwierzęta zajęły miejsca, lis, sekretarz zebrania, wygłosił powitalne przemówienie.

„Czcigodny przewodniczący, królu, szanowni ministrowie, drodzy bracia i siostry! Dzisiejszy dzień zapisze się złotymi zgłoskami w kronikach tego wielkiego lasu i wszystkich jego mieszkańców. Jesteśmy uczestnikami wydarzenia, które nie utonie w mrokach zapomnienia. Dziś bowiem na tym walnym zgromadzeniu możemy osiągnąć wielki sukces. Aby tu przyjść, musieliście wiele poświęcić. Pomimo licznych obowiązków codziennego życia znaleźliście czas na udział w tym spotkaniu. Dlatego pozwalam sobie wyrazić wielką wdzięczność wam wszystkim". Dalej sekretarz ogłosił porządek obrad. Następnie zabrał głos lew.

„Wszyscy słyszeliście, co przed chwilą powiedział wam mój brat. Chciałbym, żebyście uświadomili sobie, iż takimi wspaniałymi zaletami, jakie posiadacie, to jest męstwem i odwagą, nie może poszczycić się żaden człowiek. Ja sam jestem tego najlepszym przykładem. Czy znajdziecie człowieka, który dorównywałby mi w bohaterstwie i sile, w odwadze i męstwie? Chociaż jestem królem zwierząt, nigdy nie podejmuję niewłaściwych czy nieusprawiedliwionych czynów. Nie zabijam bez powodu. Jeśli to robię, to tylko wówczas, gdy jestem głodny. Nie zabijam zwierząt dla sportu, nie marnuję pożywienia. Pomyślcie o naszej odwadze, etyce, o naszym wysokim poziomie moralnym. Czy znajdziemy takie cechy u ludzi? Nie! Oni wcale ich nie posiadają. Zatem, dlaczego mielibyśmy się ich obawiać? Dlaczego mamy się uważać za stworzenia niższego rzędu, niż ludzie? Dziś musimy zmazać tę plamę na naszym honorze".

Słoń, który siedział obok lwa, powiedział: „W porównaniu ze mną człowiek jest bardzo mały - każdy wie, że słoń jest ogromny. Mój rozum cieszy się wielkim poważaniem. Królowie, władcy i wybitni przywódcy zawsze darzyli mnie wielkim szacunkiem. Żadna koronacja nie mogła się odbyć bez mojego udziału. Jeśli tak, czy człowiek jest ode mnie lepszy? Dysponuję wyjątkową inteligencją. Pod tym względem i biorąc pod uwagę moją wielkość człowiek nie dorówna mi nigdy".

Następnie wstał lis i zwrócił się do zgromadzonych: „Przemawiał do was nasz król oraz minister - słoń. Teraz chcielibyśmy udzielić głosu przedstawicielom mniejszych zwierząt". Poproszono o kilka słów dzikiego psa. Pies pokornie pozdrowił przewodniczącego, króla, ministra, sekretarza i całe zgromadzenie, po czym powiedział: „Chociaż jestem mały i słaby, nikt nie dorówna mi w ufności. Jestem wierny i bezgranicznie lojalny w stosunku do osoby, która mnie wychowała i opiekuje się mną. Zawsze pozostaję wdzięczny i wierny, choćby za cenę życia. Nawet jeśli mój pan mnie skrzywdzi, nigdy nie odpłacam mu tym samym. Wszyscy wiedzą, że ludziom brak takiej lojalności. Pod tym względem nie jestem gorszy od człowieka. Człowiek często rani tych, którzy z wielką miłością zajmują się nim i wychowują go, jak na przykład nauczyciela czy rodziców. Człowiek wyrządza zło w zamian za dobro, którego doznaje od innych. Krytykuje i knuje plany, oszukuje i rani swych dobroczyńców. Człowiek nie odczuwa wdzięczności, nie wykazuje lojalności. Dopóki ktoś spełnia jego zachcianki, sprawia wrażenie lojalnego, w przeciwnym razie jego lojalność znika. Skoro człowiek tak postępuje, czy można nas, zwierzęta, uważać za gorsze od ludzi?".

I tak przemawiali jeden po drugim. Biorąc pod uwagę swoją pozycję i doświadczenia, wymieniali zalety, które posiadają zwierzęta, a których brak jest człowiekowi. W końcu przemówił przewodniczący. Mędrzec zwrócił się do zgromadzenia: „Drogie zwierzęta! Wszystko, co zostało tu powiedziane, jest prawdą. Wszystko, co robi lub mówi nauczyciel, czyni dla dobra swych uczniów. Jednakże człowiek jest podejrzliwy i sądzi, że jego intencje są złe. Patrząc komuś w oczy uśmiecha się, a za plecami krytykuje. Człowiek pełen jest takich sprzeczności, przez co marnuje swoją inteligencję. Wszystkie ludzkie słabości i wady, o których tu mówiliście, z pewnością są udziałem człowieka. Jeśli chodzi o jedzenie, spanie, oddychanie i tym podobne czynności, nie ma absolutnie żadnej różnicy między człowiekiem i zwierzęciem".

Mędrzec mówił dalej: „Pragnę jednak podkreślić, że człowiek posiada jedną szczególną cechę, która odróżnia go od zwierząt. Zwierzęta dziedziczą cechę okrucieństwa, z której nie mogą się wyzwolić. Tygrys, nawet bardzo głodny, nie tknie ryżu ani curry. Musi zjeść mięso. Nie wystarczy mu herbata z ciasteczkami. I nie uda mu się zmienić tego, choćby bardzo się starał. Natomiast człowiek, jeśli popracuje nad sobą, może zastąpić okrucieństwo dobrocią i wykorzenić z siebie wiele innych negatywnych cech. Najistotniejsza różnica między człowiekiem i zwierzęciem polega na tym, że człowiek, jeśli się postara, może dokonać całkowitej transformacji swojego charakteru, a zwierzę nigdy tego nie dokona. Owa zdolność przemiany siebie właściwa jest wyłącznie rodzajowi ludzkiemu".

Lis rzekł: „Swami, przyznajemy, że ludzie posiadają niezwykłą zdolność wewnętrznej transformacji, lecz skoro nie wykorzystują jej, czy zasługują na tak wysoką pozycję?". Przewodniczący odparł: „Kto dysponuje zdolnością przeobrażania siebie i nie wykorzystuje jej, jest gorszy od zwierzęcia". Zwierzęta zareagowały na te słowa żywiołową owacją. Mędrzec jeszcze raz podkreślił, że człowiek, który mógłby czynić dobro, ale nie wykorzystuje tej zdolności w celu uszlachetnienia swojego charakteru, jest bez wątpienia gorszy niż zwierzę, po czym dodał: „Jaki pożytek z wykształcenia, które człowiek zdobywa przez całe życie? Czy zmienia ono jego charakter? Negatywne myśli przytępiają ludzki umysł. Człowiek osiągnął wysoki poziom w wielu dziedzinach, lecz całą swoją wiedzę wykorzystuje jedynie po to, by napełnić sobie brzuch i związać koniec z końcem".

Teraz wstał lis i dorzucił: „Człowiek dopuszcza się stosowania różnych nieetycznych metod zarabiania na życie. To oczywiste, że my, zwierzęta, jesteśmy lepsze niż ludzie". Lis dał się ponieść retoryce i w podobnym tonie kontynuował wypowiedź przez dłuższy czas. „Zdobywając pożywienie zawsze zachowujemy się uczciwie. Pod każdym względem jesteśmy lepsze od ludzi. Tak naprawdę, jesteśmy wspaniałe". W tym momencie otrzymał burzliwe oklaski od całego czworonożnego zgromadzenia. Lecz tym razem lis przekroczył granicę przyzwoitości. Przewodniczący uderzył młotkiem i przywołał wszystkich do porządku. Teraz wyjaśnił drugą zasadniczą różnicę, która czyni rodzaj ludzki wyjątkowym. Powiedział: „Człowiek jest w stanie przezwyciężyć maję, to znaczy iluzję, złudzenie. Gdy tego dokona, może doświadczać atmy, swojej prawdziwej jaźni i osiągnąć stan nirwany. Zwierzęta nie mają takiej możliwości.

Ludziom dana jest zarówno moc, jak i prawo do pokonania maji. Jeśli człowiek podejmie trud i wysiłek, bezpośrednio doświadczy atmy i rozpozna swą boską tożsamość. Z pomocą ćwiczeń duchowych może osiągnąć nirwanę. Tego wszystkiego wy, zwierzęta, nie potraficie". I mędrzec dodał: „Drogie dzieci, w języku angielskim człowieka określa się słowem man. Ten sam rdzeń znajdujemy w sanskrycie w wyrazie manawa - człowiek. Głębszym znaczeniem słowa man jest to, że potrafi on rozpoznać i usunąć złudzenie, czyli maję, uzyskać wizję atmy i zanurzyć się w duchowej mądrości i szczęśliwości stanu nirwany. W słowie man litera m oznacza pokonanie maji, a oznacza atmę, której wówczas można doświadczyć, a n - nirwanę. Stan nirwany to poczucie tożsamości z wieczną błogością. Zatem prawdziwy człowiek wyzwala się z niewiedzy wypływającej ze złudzenia, dostępuje widzenia atmy i wchodzi w stan najwyższej błogości".

Gdy mędrzec skończył swą wypowiedź, wszystkie zwierzęta schyliły głowy na znak zgody. Przyznały, że tych trzech zdolności faktycznie nie posiadają. Lecz wówczas powstało pytanie: czy wszyscy ludzie mogą dostąpić tego stanu?. „Nie - brzmiała odpowiedź - jedynie nieliczni. Tylko ci, którzy poszukują skarbu stanowiącego ich własność od urodzenia. Większość ludzi marnuje życie, nie dostrzegając wyjątkowej szansy, jaką ono im przyniosło. Traktując innych gorzej niż zwierzęta, pełni są egoizmu. Chociaż mają szansę na zdobycie duchowej wiedzy i doświadczenia szczęśliwości, nie rozwijają się w tej dziedzinie, przez co nie są w stanie czerpać z życia prawdziwej radości". Zwierzęta zgodziły się co do tego, że ci ludzie, którzy nie podejmują żadnych kroków w kierunku duchowego rozwoju są tacy sami, jak zwierzęta i nie ma powodu, aby ich wyróżniać. Mędrzec przyznał im rację.

Następnie, odpowiadając na pytanie, wyjaśnił powody, dla których przebywa w lesie. „Ludzie niewiele dbają o prawdziwie ludzkie cechy. Zwierzęta sprawiają kłopoty jedynie tym, którzy im dokuczają, wszystkimi innymi żyją w zgodzie. Natomiast człowiek zadaje ból również tym, którzy nic złego mu nie uczynili. Bez powodu potępia, stwarza problemy i krzywdzi. Ponadto podejmuje wiele niegodziwych czynów, których nie powinien się dopuszczać. Z tych oto powodów mędrcy porzucają towarzystwo ludzi i odchodzą do lasu, aby tam spędzić życie. Człowiek stał się samolubny. Wszystko, co czyni, mówi czy myśli, wypływa z egoistycznych pobudek. Zwierzęta nie krzywdzą innych zwierząt i nie gonią za bogactwem, dlatego w wielu sytuacjach człowiek zachowuje się gorzej niż zwierzę".

Z tego względu Kriszna powiedział Ardżunie: „Bądź prawdziwym człowiekiem, Ardżuno, nie zaś takim, który gorszy jest od zwierzęcia. Wznieś się ponad zwierzęcość i osiągnij wyżyny ludzkiej godności. Nigdy nie bądź jak owca - bojaźliwy i wystraszony, ani też okrutny jak tygrys. Jesteś człowiekiem. Stoisz wyżej! Bądź nieustraszony! Nie pozwól, by kiedykolwiek zawładnął tobą strach. Tak naprawdę jesteś boski. Smutek i strach nie mają nad tobą żadnej władzy". Wówczas Ardżuna złożył ręce i powiedział: „Panie, bezwzględnie posłucham wszystkich Twoich rozkazów".

Chociaż ludzkie serce wyposażone jest w nieskończoną moc, człowiekowi brakuje wiary w siebie. Dlaczego? Przyczyna tkwi w tym, że człowiek czuje się oddzielony od Boga. Sądzi, że jest kimś innym, a przecież boskość stanowi rdzeń jego istnienia. Ta sama boskość przenika cały wszechświat. Jeśli naprawdę uwierzysz w Boga, nie odczujesz nigdy strachu. Zrozumiesz, że ten sam Bóg, którego wielbisz, obecny jest wszędzie, żyje w każdym człowieku i w każdej istocie, w tobie także. To przekonanie usunie wszelki ślad lęku z twojego serca. Bez takiej wiary nieustannie będziesz się czegoś obawiał. W każdej chwili, na każdym kroku, będziesz musiał walczyć ze strachem. Będziesz się bał egzaminu, albo podróży samolotem. Będziesz się bał, gdy zobaczysz nadjeżdżającą ciężarówkę. Będziesz się bał od rana do wieczora. Nawet zasypiając, będziesz się obawiał, że w nocy okradną cię złodzieje. Lęk zatruje ci życie. To nie jest postawa godna człowieka. Musisz stać się nieustraszony.

Kluczem do nieustraszoności jest wiara we wszechobecnego Boga. Boisz się wówczas, gdy tracisz wiarę i zapominasz o swojej tożsamości. Zapominasz o atmie. Uważasz się za to niewielkie ciało, a przecież jesteś nieskończonością, posiadasz nieograniczoną moc. Jeśli podejmiesz wysiłek wyzwolenia się od iluzji, dostąpisz wizji atmy i wejdziesz w stan nirwany. Wtedy będziesz mógł nazwać siebie prawdziwym człowiekiem

Jeśli zaś nie podejmiesz żadnego wysiłku w tym kierunku, będziesz człowiekiem jedynie z nazwy. Stoczysz się w ciemność, zdegenerujesz siebie do poziomu ego, staniesz się bardziej podobny do demona niż do istoty ludzkiej. Nie upadaj tak nisko. Żyj w sposób godny człowieka, realizuj najwyższe ideały. Odziedziczyłeś je w chwili, gdy Bóg dał ci ten święty prezent, jakim jest ludzkie życie.

Jednym z imion, jakimi Kriszna nazywał Ardżunę, było Kurunandana, to znaczy „ten, kto uwielbia zajmować się pracą". Większość z was nudzi się tym, co ma do wykonania. Jesteście zachwyceni, gdy przychodzi niedziela i macie dzień wolny od pracy. Gdyby Ardżuna chociaż przez jeden dzień pozostawał bez zajęcia, czułby się bardzo nieszczęśliwy. Ardżuna czerpał z pracy radość. Różne imiona, jakie Kriszna mu nadawał, ściśle wiążą się z licznymi jego cnotami. Zrozumiecie naturę Boga, gdy codziennie będziecie wcielać w życie jedną ze szlachetnych cnót.

Cierpliwość, wyrozumiałość, współczucie czy niekrzywdzenie to tylko niektóre z cech omawianych w tych dyskursach. W obecnym mówiłem wam o nieustraszoności. Istnieje jeszcze wiele innych cnót. Jeśli posiądziecie je i przełożycie na codzienne działanie, dostąpicie łaski Boga. Bez owych szlachetnych cech charakteru nie znajdziecie miejsca w Jego domu, bez względu na wykształcenie, pozycję czy majątek. Nikt nie może wyjechać za granicę bez paszportu. Podobnie - twoje cnoty i zalety posłużą ci jako paszport, jeśli zechcesz zaskarbić sobie łaskę Boga. Musisz je w sobie rozwijać.

Wraz z wykształceniem powinieneś nabierać dobrych nawyków i kształtować nieskazitelny charakter. W przeciwnym razie twoje wykształcenie okaże się bezużyteczne. Edukacja, którą obecnie zdobywasz, ma wartość jedynie w tym świecie, ona nie doprowadzi cię do Boga. Naukowcom udało się wydrzeć naturze kilka tajemnic. Ale czy udało im się uzyskać spokój umysłu? Czy odnaleźli radość i szczęście przy pomocy urządzeń, które skonstruowali? Te przedmioty nie mogą zapewnić człowiekowi szczęścia ani spokoju. Spokój można odnaleźć jedynie w Bogu.

Doczesne radości są przemijające. Nie uzyskasz dzięki nim stanu wiecznej błogości. Jeden z rozdziałów Gity dotyczy duchowej mądrości.

Kriszna podkreślił tam konieczność uświadomienia sobie, że jeden, wszechprzenikający Bóg jest zawsze z tobą. Ten rozdział jest bardzo obszerny - zawiera 72 wersety. Nie uwolnisz się od smutku, nawet jeśli nauczysz się ich na pamięć i codziennie będziesz je powtarzał. Nie przyniesie ci to wiele pożytku. Musisz dołożyć wszelkich starań, aby nieustannie stosować je w codziennym życiu. Dopiero gdy zrozumiesz i przyswoisz sobie ich znaczenie, zaskarbisz sobie łaskę Boga i połączysz się z Nim na zawsze.

Dyskurs dwudziesty dziewiąty

GDY ZWRÓCISZ SIĘ KU BOGU, BÓG ZWRÓCI SIĘ KU TOBIE

Kto jest w pełni świadomy wszechobecności Boga i posiada dar rozróżniania, nie cierpi z powodu smutku, ani nie poddaje się uczuciu strachu. Dopóki jesteś przywiązany do ciała i przedmiotów tego świata, doświadczasz strachu i cierpienia. Kriszna nauczał Ardżunę rozróżniania, aby uwolnić go od wąskiej świadomości ciała i rozwinąć w nim zdolność postrzegania istoty rzeczy.

Istnieją trzy poziomy postrzegania. Na pierwszym poziomie dostrzegasz jedynie ciało, formę zewnętrzną. To jest postrzeganie sztuczne, niepełne. Ludzie, którzy tak patrzą na innych, zwracają uwagę jedynie na wygląd zewnętrzny, na przykład na ubrania i ozdoby, na wyraz twarzy, cechy ciała lub sposób mówienia. Takie postrzeganie ukierunkowane jest wyłącznie na świat materialny.

Drugi poziom postrzegania można nazwać postrzeganiem mentalnym. Na tym poziomie postrzegasz innych przez pryzmat ich zachowań. Na podstawie tego, co czynią lub mówią, określasz uczucia emanujące z ich serc, a także myśli powstające w ich umysłach. Innymi słowy, skupiasz się na zewnętrznym zachowaniu, odzwierciedlającym wnętrze drugiego człowieka, zatem postrzegasz jego głębsze uczucia i motywy nim kierujące.

Trzeci poziom postrzegania to zdolność widzenia istoty rzeczy. Takie postrzeganie nie ogranicza się jedynie do widzenia zewnętrznych cech lub wewnętrznych uczuć. Osoby, które rozwinęły w sobie umiejętność widzenia istoty rzeczy, dostrzegają ową wewnętrzną jedność, boską świadomość przenikającą każdą istotę, pomimo widocznych różnic zewnętrznych i mentalnych. Zdają sobie sprawę, że wszystkie uczucia, myśli i zachowania podlegają zmianom, więc nie interesują się zbytnio tymi cechami. Ich uwaga skupia się głównie na niezmiennej wewnętrznej boskości. I to jest boski poziom postrzegania.

Osoby, które potrafią tak patrzeć na świat, znajdują się w rękach Boga, a tak naprawdę stają się Nim. Ten, kto rozpoznaje Boga, sam staje się Bogiem. Zatem człowiek o takim spojrzeniu staje się boski; jak postrzega, takim się staje. Jeżeli pragniesz posiąść najwyższą mądrość, musisz nauczyć się postrzegać istotę rzeczy, co umożliwi ci doświadczanie wewnętrznej jedności, która stanowi istotę zewnętrznej różnorodności. Dlatego Kriszna nakazał Ardżunie, aby zawsze kierował spojrzenie ku atmie, swojej najwyższej jaźni i by dostrzegał ją zawsze we wszystkich okolicznościach życiowych.

W Indiach od niepamiętnych czasów istnieje tradycja urządzania na wsiach i w miastach święta rydwanów, podczas którego wozi się w procesji figurę bóstwa. Najpierw starannie dekoruje się powóz, skonstruowany specjalnie na tę okazję i ustawia się na nim piękny tron. W tym uroczystym dniu przenosi się bóstwo ze świątyni do rydwanu, czemu towarzyszą śpiewy i odpowiednie obrzędy. Następnie uczestnicy tworzą kolorową procesję i ciągną powóz z wyobrażeniem bóstwa ulicami miasta lub wsi. Przed nim idą grupy tancerzy, muzyków i śpiewaków. W czasie takiej procesji uczestnicy składają Bogu hołd - zapalają lampy i wykonują arati.

Tysiące ludzi uczestniczy w tych uroczystościach. Można ich podzielić na trzy grupy. Pierwsza grupa, stanowiąca przeważającą większość, koncentruje całą uwagę na powozie i jego zewnętrznym wyglądzie. Druga grupa skupia się najczęściej na zachowaniu uczestników - na ciągnących powóz, kapłanach i na tych, którzy tańczą i grają. Trzecia grupa uczestników jest najmniej liczna. Należą do niej ci, którzy są świadomi prawdziwego znaczenia i celu tego święta. Oni przybywają nań po to, by zobaczyć osobę Boga, którą wiezie powóz. Temu bowiem służy to piękne święto. Bez postaci Boga nie miałoby ono żadnego znaczenia. Figura Boga symbolizuje wewnętrznego mieszkańca ludzkiego serca, którym jest sam Bóg. Tymczasem tylko nieliczni skupiają uwagę na Bogu.

Większość obserwuje jedynie powóz, dekorację posążka, kostiumy tancerzy i muzyków, dźwięki i kolory. Na tych zewnętrznych przedmiotach koncentrują całą swoją uwagę. Są również i tacy, którzy skupiają się na obrzędach oddawania czci, takich jak rozbijanie orzechów kokosowych, zapalanie lamp i palenie kadzideł, które to obrzędy wyrażają miłość do Boga. Jednakże takich uczestników jest o wiele mniej.

Osoba Boga, której figurę umieszczono w rydwanie, która go prowadzi i jest jego mieszkańcem, zostanie zauważona jedynie przez nielicznych, szczerze oddanych wyznawców, którzy dążą do otrzymania wizji Boga. W wielkim tłumie świętujących takie osoby można policzyć na palcach jednej ręki. Cała ta zewnętrzna pompa, wszystkie dźwięki i emocje procesji wydają się im przeszkadzać w doświadczaniu prawdziwej wizji Boga, którego symbolizuje postać umieszczona w rydwanie.

Jaka jest symbolika rydwanu? Ile jest takich powozów? Rydwan symbolizuje tu ludzkie ciało. Nie chodzi o jeden, lecz o miliony takich powozów. Codziennie jeżdżą one ulicami miast, wożąc siedzące w nich bóstwa. Patrzysz tak, że dostrzegasz jedynie ciało i jego zewnętrzne cechy lub przejawy różnych stanów emocjonalnych; nie nauczyłeś się jeszcze patrzeć głębiej, co pozwoliłoby ci zobaczyć osobę mieszkającą w powozie zwanym ciałem i zrozumieć, kim ona naprawdę jest. Bardzo niewielu stara się patrzeć głębiej, poza zewnętrzny aspekt ciała oraz emocjonalne i umysłowe cechy, aby odkrywać atmiczne źródło bijące we wnętrzu każdego człowieka.

Ludzkie ciała nie są jedynymi powozami. Są nimi także ciała zwierząt takich jak psy, tygrysy czy słonie. Właściwie każda istota jest takim powozem. Siwa, na przykład, dosiada byka Nandi. Pojazdem Siwy jest byk. Patrząc na byka wcale nie myślisz o Siwie, a jednak On tam jest. Gdy zobaczysz szczura, nie myślisz o Ganeśy, a przecież szczur jest jego pojazdem, czyli powozem, w którym umieszczono Boga. Podobnie lwy, kruki, psy, węże, orły, a także inne zwierzęta i ptaki służą jako rydwany różnym aspektom Boga. Faktycznie każde stworzenie to powóz wiozący Boga.

Obecnie postrzegasz tylko powóz. Skupiasz całą uwagę na dekoracjach. Większość czasu poświęcasz ozdabianiu powozu czyli dbaniu o wygodę i przyjemności ciała. W rezultacie widzisz jedynie zewnętrzne różnice. Nie starasz się dostrzec Tego, który zamieszkuje twoje wnętrze.

„Dlatego też, Ardżuno - rzekł Kriszna - wiedz, że wszyscy ci ludzie, o których tak się martwisz, są tylko powozami. Dziadek, brat czy kuzyn - każdy z nich jest powozem. Widzisz jedynie powozy i utożsamiasz je ze swymi krewnymi. Twój wzrok jest zamglony. A przecież ktoś taki jak ty nie może koncentrować się wyłącznie na tym, co powierzchowne. Musisz skupić uwagę na mieszkańcu ludzkiego ciała. Wówczas uświęcisz swój wzrok, a to już wystarczy, abyś odniósł zwycięstwo. Sukces w wielkich przedsięwzięciach wymaga boskiego poziomu widzenia. Ludzie, Ardżuno, nadają tę samą wartość cieniowi i przedmiotowi, rzucającemu cień; odbiciu i przedmiotowi, którego odbicie widzą. To nie jest właściwa ocena. Niezmiennym, świętym przedmiotem, stanowiącym źródło wszystkich cieni i odbić, jest atma. Ona jest nieskończona. Natomiast zewnętrzne piękno, wszelkie myśli, uczucia i zachowania, które manifestują się w ciałach, to zaledwie jej odbicia. To cienie pozbawione rzeczywistej substancji czy trwałej wartości".

Ardżuna wykazywał ignorancję, nadając tak wielką wagę zwykłym odbiciom. Ale przecież Ardżuna nie był pospolitym głupcem, jego niewiedza dotyczyła spraw duchowych. W II rozdziale Gity Kriszna nazwał Ardżunę Kripana, co znaczy biedak, nędzarz. Tymczasem Ardżuna z pewnością nie był ani człowiekiem biednym, ani nędzarzem w potocznym rozumieniu tego słowa. Wręcz przeciwnie - był bogaty. Innym znaczeniem wyrazu kripana jest skąpy. Ale jak Swami wspomniał wcześniej, Ardżuna nie był również skąpcem. Powiedział Krisznie: „Nie chcę tego królestwa. Nawet gdyby zaproponowano mi panowanie nad całym światem, nie przyjąłbym tego. Wolałbym raczej żebrać, niż zabić tych ludzi".

W takim razie jakie jest właściwe znaczenie słowa kripana w odniesieniu do Ardżuny? Kripana oznacza „pozbawiony osądu, zdania, niezdolny do rozróżnienia pomiędzy rzeczywistym, a nierzeczywistym". Tak więc kripana w tym przypadku znaczy „nieświadomy". Ardżuna wykazywał nieświadomość, niewiedzę. To nie był brak wiedzy doczesnej, lecz duchowej. Ardżuna nie potrafił postrzegać istoty rzeczy. Aby uwolnić go od wątpliwości i chaosu, które pojawiają się, gdy brak tej umiejętności, Kriszna przekazał Ardżunie wiedzę o atmie i poinstruował go, jakie ćwiczenia duchowe powinien wykonywać, aby posiąść najwyższą mądrość.

Rolnik, by zebrać plony, musi najpierw odpowiednio przygotować glebę. Zanim wysieje ziarno, musi wyczyścić pole z zarośli, kamieni i chwastów, a następnie zaorać je i nawodnić. Musi zdecydować, które ziarno będzie najlepiej rosło na jego polu i jakie nawozy zastosować. Dopiero gdy poczyni wszystkie te przygotowania, zaczyna siew. Tak więc, aby uzyskać plon, trzeba właściwie przygotować pole - usunąć kamienie i chwasty, jako że ziarno należy wrzucać w oczyszczoną glebę. Analogicznie, człowiek kroczący duchową ścieżką musi starannie przygotować pole swojego serca. W dziedzinie duchowego życia obowiązują podobne zasady uprawy.

Najpierw musisz usunąć z serca wszelkie niepożądane myśli i niewłaściwe nawyki - wykopać je i wyrzucić. Potem zwilżyć pole serca wodą miłości. Miłość sprawia, że serce staje się delikatne, dzięki czemu nadaje się pod uprawę. Za pomocą duchowych praktyk, czyli sadhany, zaorzesz pole serca, a następnie rozrzucisz użyźniający nawóz wiary. Dopiero wówczas twoje duchowe pole będzie gotowe do obsiania. Czy serce zarośnięte chwastami niegodziwych myśli, jałowe, twarde i suche nadaje się pod uprawę? Czy na takim polu nawet najlepsze ziarno wyrośnie i dojrzeje do obfitych plonów?

Dlatego też Kriszna powiedział Ardżunie: „Musisz uprawiać i oczyszczać pole swojego serca, Ardżuno. Musisz wznieść się na poziom postrzegania istoty rzeczy. Niech twoja miłość do Boga płynie czystym i silnym strumieniem. Zasiej ziarno imienia Boga w swym sercu, a zbierzesz bogaty plon zrozumienia jedności wszelkiego stworzenia. Na polu serca najlepiej rośnie ziarno Boga, gdyż serce jest Jego naturalnym siedliskiem. Wówczas posiądziesz odwieczną mądrość i osiągniesz duchowy cel. W ogrodzie swojego serca będziesz rozkoszował się świętym owocem wyzwolenia, który sprawi, że nigdy już nie będzie prześladował cię strach".

Gdy posiadasz niezachwianą wiarę i umiejętność postrzegania istoty rzeczy, jeśli nieustannie myślisz o swej wewnętrznej boskości, nie wbija cię w pychę radość, ani nie przygnębia żal. Wówczas stajesz się człowiekiem nieustraszonym. Nieustraszoność to nie jest brak strachu. Nieustraszoność to coś więcej, coś, co wykracza ponad uczucie strachu lub jego brak. Strach to chwilowa emocja - ona przychodzi i odchodzi. Przykładem tego może być sytuacja, gdy o zmierzchu zauważasz leżący na podłodze sznur. I chociaż jest to tylko sznur, w półmroku może ci się wydawać, że to wąż. Bojąc się, że wąż wyrządzi ci krzywdę, zapalasz latarkę, aby zobaczyć, czy to wąż jadowity. W tym momencie zauważasz, że nie jest to żaden wąż, lecz kawałek sznura, w wyniku czego twój strach natychmiast znika. Odczułeś strach, a potem brak strachu - to były chwilowe doznania.

Strach to złudzenie, którego twórcą jest umysł; brak strachu jest również złudnym wytworem umysłu. Błędne uznawanie jednego przedmiotu za inny prowadzi do pojawienia się uczucia strachu. Nieustraszoność nie ma związku z tymi dwoma emocjonalnymi stanami. Nieustraszoność to stan niezmienny, w którym nie doświadcza się emocji. Człowiek nieustraszony jest zawsze świadomy własnej rzeczywistości. Ta świadomość daje mu poczucie jedności, z której wynika przekonanie, że nie istnieje druga, czyli oddzielona od niego istota, w związku z czym nie boi się. Człowieka ogarnia strach jedynie wówczas, gdy postrzega jakiś inny obiekt. Nieustraszoność związana jest ze świadomością jedności, niedwoistości. Na tym poziomie świadomości istnieje tylko jedność. Nieustraszonym jest ten, kto wzniósł się do poziomu uświadomienia sobie jedności wszelkiego stworzenia.

Gdy zapominasz o swojej tożsamości - o atmie, gnębi cię strach. Dopóki pamiętasz jedynie o świecie, a nie o Bogu, odczuwasz strach. Dopóki nie uwolnisz się od pragnień i przywiązań, będziesz odczuwał strach. Kiedy ulegasz iluzji tego świata, cierpisz z powodu strachu. Uwolnisz się od niego dopiero wówczas, gdy wzniesiesz się do poziomu świadomości transcendentalnej. Ta świadomość uczyni z ciebie człowieka nieustraszonego. Kriszna powiedział: „Powinieneś się nauczyć tylko jednego, Ardżuno. Nie musisz już dalej rozwijać swojej wiedzy o świecie materialnym, nie musisz już więcej doskonalić swojego umysłu. Musisz jedynie nauczyć się postrzegać jedność całego stworzenia. Jeśli ją rozpoznasz i uświadomisz sobie, nie będziesz już podlegał zmiennym stanom strachu. Dopóki tkwisz w błędnym przekonaniu, że ten świat jest jedyną rzeczywistością, na którą składają się oddzielne przedmioty, widzisz jak we mgle i boisz się. Dopiero gdy rozpoznasz jedność i harmonię wszechrzeczy, staniesz się nieustraszonym. Ktoś taki jak ty może posiąść wiedzę duchową i nigdy więcej nie odczuwać strachu".

Powinieneś opanować skłonność do zwracania uwagi na ciało i jego czynności, na umysł i jego myśli oraz na uczucia, a zamiast tego rozwinąć umiejętność postrzegania immanentnej, boskiej atmy. Na tym polega dostrzeganie istoty rzeczy. Wspaniały przykład takiego postrzegania znajdziecie w świętej księdze Śrimad Bhagawatam. Jest tam opowiadanie o słoniu Gadżendrze, którego złapał krokodyl. Słoń posiadał silne poczucie ego. Był przekonany, że z łatwością uwolni się z paszczy krokodyla. Lecz tu należy zauważyć, że słonie są bardzo silne na lądzie, a krokodyle w wodzie. Słoń traci na sprawności w wodzie, a krokodyl na lądzie. W tym przypadku obaj znaleźli się w wodzie, więc przewagę miał krokodyl. Gadżendra był bardzo wyniosły, rozpierała go duma i pewność własnej siły. Sądził, że jemu, władcy dżungli, krokodyl nigdy nie może zagrozić. Nie wiedział, że w wodzie krokodyl może pokonać każdego słonia.

Bezlitosna walka trwała dłuższy czas. W końcu słoń zmęczył się - stracił zarówno siłę fizyczną, jak i psychiczną, w której pokładał całą swoją ufność. Wówczas zaczął modlić się do Boga. Dopóki jego uwaga skierowana była na ciało, nie myślał o Bogu. Dopóki wierzył we własną siłę, nie modlił się do Boga i nie spływała nań Jego łaska. Ale gdy słoń, wyczerpawszy wszystkie siły, zwrócił się do Boga, Pan Wisznu niezwłocznie posłał mu swą boską broń - dysk sudarśanę, który go uratował. Broń, o której tu mowa, nie jest zwykłym dyskiem. „Sudarśana" oznacza widzenie Boga. Gdy choć raz zwrócisz się ku Bogu, Bóg zwróci swoje spojrzenie ku tobie. Zatem sudarśana zapewni ci łaskę i spojrzenie Boga. Kiedy Bóg da ci tę cudowną broń? Da ci ją wtedy, gdy odrzucisz zadufanie w siłę swego ciała i umysłu i, tak jak to uczynił Gadżendra, całkowicie poddasz się Bogu, czyli oddasz się w Jego ręce.

Gdy zwrócisz się do Swamiego, Swami spojrzy na ciebie. Jeżeli nawet spoczęło na tobie spojrzenie Swamiego, ale ty nie patrzysz w Jego stronę, nie zaznasz łaski Jego dobroczynnego wzroku. Obecnie cała twoja uwaga skupiona jest na ciele. Słońce roztacza swój blask wszędzie, ale światło nie dociera do miejsca, w którym przebywasz. Dlaczego tak się dzieje? Otóż, zaciągnąłeś na okna zasłony i żaluzje, które nie pozwalają ciepłym promieniom słońca przeniknąć do środka. Musisz odsłonić okna, żeby światło słońca dotarło do pokoju. Podobnie zasłoniłeś swoje pole widzenia żaluzjami zwątpienia, egoizmu i świadomości ciała, przez co promienie łaski nie mogą dotrzeć do twojego serca. Może powiesz: „Nie udało mi się uzyskać łaski Boga". Lecz jak możesz ją zdobyć, skoro nie zwracasz spojrzenia w Jego stronę?

A oto incydent, który zdarzył się kilka dni temu. W pewnej rodzinie zmarł starszy mężczyzna. Wszyscy domownicy modlili się do Boga: „O Boże, dlaczego jesteś taki okrutny?! Dlaczego nie zsyłasz nam swej łaski? Dlaczego o nas zapomniałeś, Swami? Dotknęło nas nieszczęście, ponieważ nie padają na nas promienie Twojej łaski". Nagle dał się słyszeć boski głos: „A dlaczego wy zapomnieliście o Mnie? Sądzicie, że Bóg zapomniał o was; ale czy wy pamiętaliście o Nim? Mówicie, że nie pada na was wzrok Boga; czy wy zwróciliście swoje oczy ku Niemu?".

Jeśli nie patrzysz w stronę Boga, z pewnością Go nie zobaczysz. Gdy Ja stoję przed tobą, a ty przede Mną i obaj patrzymy na siebie, co widzimy? Kogo widzisz w Moich oczach i kogo Ja widzę w twoich? Widzimy siebie nawzajem. Gdy stoimy twarzą w twarz, widzę swoją postać w tobie, a ty widzisz swoją we Mnie. Lecz jeśli staniesz z tyłu, jak mam zobaczyć w tobie swoje odbicie, i jak ty zobaczysz swój obraz we Mnie? To będzie niemożliwe. Zatem przyjdź, stań przede Mną i skieruj swoje spojrzenie na Mnie. Gdy Gadżendra zwrócił wzrok w stronę Boga, wzrok Boga spotkał się z jego, gdyż i Bóg zwrócił swoje spojrzenie ku niemu. Gdy tak się stanie, wszystkie twoje problemy zostaną rozwiązane.

Kim jest Gadżendra? Gadżendra symbolizuje wyniosłość i dumę. Gdzie jest wyniosłość i duma, pojawia się pożądanie. Pożądanie można porównać do pragnienia. Dumny człowiek odczuwający pragnienie poszukuje wody tego świata i aby napić się jej wchodzi do samsary, oceanu doczesnej egzystencji. Tu chwyta go przywiązanie. Przywiązanie i poczucie posiadania to groźne krokodyle, zdolne ograbić cię z wszelkiej mocy i doprowadzić do upadku. Zanim zanurzysz się w wody samsary, zanim nabędziesz tych licznych przywiązań, rzadko płaczesz. Na przykład: przed zawarciem małżeństwa młody człowiek czuje się wolny i niczym nie skrępowany. Po ślubie zaczynają narastać przywiązania. Trzeba opiekować się żoną, dziećmi, rodzicami, teściami i sporą gromadką nowych krewnych, w wyniku czego człowiek czuje się tak, jak gdyby cały świat ciążył mu niczym kula u nogi i wciągał pod wodę.

Gdy w twoim sercu rozrosną się egoizm i duma, pojawią się pożądania, a zaraz za nimi dołączą przywiązania, które tworzą wszelkie więzy. Gdy pozwolisz, aby cię zniewoliły, one tak rozproszą twój umysł, że nie będziesz w stanie zwrócić go ku Bogu i patrzeć nań. Zobaczysz Go, jeśli spojrzysz w Jego stronę. Wtedy On spojrzy na ciebie, a wówczas będziesz mógł dostrzec swoje prawdziwe Ja. „Dlatego, Ardżuno - powiedział Kriszna - nie bądź niewolnikiem doczesnych więzów. Niech twój umysł będzie czysty i zawsze zwrócony ku atmie, nieśmiertelnej jaźni, boskiemu źródłu, które bije we wszystkich istotach. Naucz się wewnętrznego postrzegania - postrzegania istoty rzeczy. Nie pozwól, aby w twoim sercu wyrosły chwasty egoizmu i ograniczonej świadomości ciała. Zamiast nich wyhoduj drzewo bożej łaski. Skieruj wzrok ku Bogu. Niech On stanie się twoim celem! Spraw, aby obiektem twojego wzroku był Bóg".

Dyskurs trzydziesty

ODDAJ UMYSŁ BOGU, A STANIESZ SIĘ WOLNY

Światem materialnym rządzą trzy podstawowe jakości lub tendencje, tak zwane guny. To one tworzą iluzję. Są to bezwład, inercja, bierność czyli tamoguna (tamas), akcja i reakcja, czyli radżoguna (radżas) oraz równowaga i harmonia czyli sattwaguna (sattwa). Efekty ich działania są bardzo różne, ale wszystkie one utrudniają ci pojmowanie. Dopóki trzy guny wypełniają twe serce, pozostajesz zniewolony.

Spośród tych trzech gun, radżas i tamas powodują smutek, żal oraz wszelkie problemy i trudności, których doświadczasz w życiu. Gdy opanowuje cię apatia, lenistwo, ospałość albo podświadomy lęk, złość lub nienawiść, pozostajesz pod wpływem tamoguny. Kiedy zaś odczuwasz silne pragnienia, nadpobudliwość, niecierpliwość, gdy targają tobą namiętności, a twoim działaniem kieruje własny interes, znajdujesz się pod wpływem radżoguny. Tamas i radżas zamieniają naturę ludzką w zwierzęcą lub demoniczną. Dlatego musisz uwolnić się od tych dwóch tendencji. Rolnik, który pragnie uzyskać dobry plon, musi najpierw wyplewić ze swojego pola wszelkie chwasty. Dopóki chwasty zarastają pole, czerpiąc z ziemi odżywcze składniki i energię, nie doczeka się obfitego zbioru. Usunięcie wszelkich niepożądanych roślin jest koniecznością. Podobnie człowiek, który pragnie doznawać szczęśliwości atmy, musi usunąć z pola swojego serca chwasty radżoguny i tamoguny. Zakorzeniły się tam one w postaci pożądania, gniewu, chciwości, złośliwości, nienawiści i zazdrości. Owi wewnętrzni wrogowie człowieka są dziećmi radżasu i tamasu. Nie zbierzesz plonu błogości atmy, dopóki te chwasty zarastać będą twoją duszę.

Pierwszy rozdział Gity opisuje przygnębienie i rozpacz Ardżuny. To właśnie radżo- i tamoguna były przyczyną jego cierpienia. Kriszna pouczył Ardżunę, że przede wszystkim musi on całkowicie wykorzenić ze swojego serca tamas i radżas, aby przejawiła się w nim natura ludzka. Aby jednak mógł w pełni wyrazić sobą swoją prawdziwą boską naturę, musi jeszcze wznieść się ponad trzecią jakość - sattwę. Sattwaguna również przesłania boską naturę człowieka, chociaż ta zasłona jest już bardzo subtelna. Wszystkie trzy guny zawężają naturę ludzką do tego, co nazywamy osobowością i uniemożliwiają człowiekowi pełną realizację boskiej jaźni. „Ofiaruj wszystkie trzy guny Mnie - powiedział Kriszna - a będziesz wolny od bojaźni i smutku; wtedy osiągniesz zwycięstwo w świecie".

Gdy zapraszasz do siebie jakąś ważną osobę, na przykład mędrca albo nauczyciela duchowego, sprzątasz i ozdabiasz swój dom. Zanim przyjmiesz gościa, robisz porządki wewnątrz i na zewnątrz domu. Stwarzasz atmosferę czystości i świętości. Gdy zapraszacie do swojej miejscowości ministra albo senatora, sprzątacie i ozdabiacie ulice. I chociaż osoba ta piastuje ważny urząd tymczasowo, dokładacie wszelkich starań, aby godnie ją przyjąć.

Jeśli tak bardzo starasz się, by właściwie przyjąć urzędnika, o ile więcej wysiłku powinieneś włożyć w przygotowania do przyjęcia samego Stwórcy i Opiekuna, Tego, który ochrania i utrzymuje cały wszechświat. Zatem, jeśli chcesz gościć Boga w swoim sercu, musisz je bardzo dokładnie oczyścić. Kriszna powiedział: „Dotąd uważałeś Mnie, Ardżuno, za woźnicę swojego rydwanu, lecz od tej chwili musisz przyjąć Mnie za przewodnika swego życia. Miejsce, na którym teraz siedzę, jest czyste i pięknie udekorowane. Pomyśl, jak czyste i wspaniałe musi stać się twoje serce, abym mógł w nim zasiąść, skoro mam prowadzić cię przez życie".

Zanim usiądziesz na ziemi, kładziesz na niej matę, gazetę albo chustkę. Jeśli tak dbasz o miejsce dla swojego ciała, które szybko przemija i zawiera pełno nieczystości, o ile staranniej powinieneś przygotować sanktuarium swojego serca, w którym chciałbyś, aby zamieszkał sam Bóg!

Radżo- i tamoguna zanieczyszczają twoje serce. Lecz dopóki jest zabrudzone, Bóg w nim nie zamieszka i nie odczujesz Jego obecności. Zatem, najpierw musisz pozbyć się tamoguny, a gdy tego dokonasz, będziesz mógł odrzucić radżogunę. Wtedy zajaśnieje w tobie sattwaguna, w wyniku czego staniesz się człowiekiem zrównoważonym, pozostającym w ciągłym kontakcie ze swym boskim źródłem. Za wszelką cenę usuń brud, który osadził się w twym sercu. A oto kolejny przykład.

Każda kobieta, wychodząc z domu, zabiera ze sobą lusterko, grzebień i chusteczkę. Dlaczego? Może się zdarzyć, że wiatr rozwieje jej włosy, więc będzie potrzebować grzebienia, by je uczesać. Aby sprawdzić, czy są w należytym porządku, użyje lusterka. A chusteczką będzie mogła wytrzeć twarz. Jeśli zapomni któregoś z tych przedmiotów, nie będzie jej łatwo utrzymać schludny wygląd.

Jeśli chcesz, aby twoje serce zawsze było piękne, musisz postąpić podobnie. Lusterko pokazuje ci, jak wygląda twoja fryzura, a twoje oddanie, które spełnia rolę lusterka, pokaże ci stan twego serca. Lusterko musi być czyste. Jeśli zauważysz, że w twoim sercu panuje nieporządek, musisz użyć grzebienia mądrości. Mądrość oczyszcza i rozjaśnia serce, przywraca jego piękno. Chusteczką ścierasz z twarzy kurz, natomiast kurz, który wtargnął do twojego umysłu, musisz usunąć za pomocą nieprzywiązania, czyli dystansu do spraw tego świata. I tak jak zawsze masz przy sobie lusterko, grzebień i chusteczkę, tak też w podróż życia powinieneś wyposażyć się w oddanie, mądrość i nieprzywiązanie, aby utrzymywać serce i umysł w czystości.

Zajmowaliśmy się do tej pory tamoguną, a teraz przeanalizujemy cechy charakterystyczne dla radżoguny. Osoba, którą powoduje radżoguna, zawsze żyje w pośpiechu, jest porywcza, brak jej cierpliwości i wyrozumiałości. Nie jest zrównoważona i często ponosi ją gniew. Ponadto odczuwa nieograniczoną ilość pragnień. Wszystkie te cechy charakteryzują radżogunę. Tę jakość można zaobserwować w ZOO patrząc na zwierzęta: żadne nie jest spokojne ani przez chwilę. Ich niepokój jest wynikiem radżoguny. Radżoguna zmusza umysł i ciało do ciągłej gonitwy, ciągłego ruchu. Poza tym otacza człowieka mrokiem ignorancji. Zaślepiony umysł nieustannie pragnie rozmaitych przedmiotów tego świata, w wyniku czego człowiek podejmuje coraz to nowe działania, aby zdobyć owe przedmioty. Tak więc złudzenie, pragnienie, nadpobudliwość w działaniu to trzy wskaźniki radżoguny.

Właśnie z powodu radżoguny bezustannie jesteś w ruchu. Zauważ, że najczęściej nie potrafisz dłuższy czas siedzieć w bezruchu, jakaś część twojego ciała zawsze się porusza. Można cię porównać do osiki: nawet gdy nie ma wiatru, jej liście zawsze drżą. Podobnie zachowuje się koń. W sanskrycie wyraz „koń" oznacza tego, który nie jest stały. Gdy spojrzysz na konia zauważysz, że zawsze przynajmniej jedna część jego ciała: głowa, ogon lub nogi, jest w ruchu. Dlatego w starożytności dokonywano ofiary konia. Składanie Bogu w ofierze konia symbolizowało uspokojenie umysłu.

Przykładem osoby opanowanej przez radżogunę jest Rawana, król demonów, natomiast ospały Kumbhakarna obrazuje tamogunę w człowieku. Wibhiszana, który również należał do rodziny demonów, lecz oddał się Ramie i wybrał drogę dobra, jest przykładem sattwaguny. Wszyscy trzej: Rawana, Kumbhakarna i Wibhiszana to bracia. Jeśli ulegniesz dominacji Rawany lub Kumbhakarny, zostaniesz poprowadzony ku nieszczęściom i smutkom. Zatem, jeśli pragniesz wejść do królestwa wyzwolenia, musisz porzucić towarzystwo trzech wymienionych braci. Należą oni do tej samej rodziny i istnieje wśród nich braterskie pokrewieństwo. Dlatego wedanta uczy, że trzeba wznieść się ponad trzy guny i ofiarować je Siwie. On spojrzy na nie swoimi trzema oczami i unieszkodliwi swym trójzębem.

W jaki sposób można uwolnić się od trzech gun? Gdy wbijesz sobie w nogę kolec, nie musisz szukać specjalnego narzędzia - możesz wziąć inny kolec i wyciągnąć nim ten pierwszy. Gdy ci się to uda, możesz wyrzucić obydwa. Podobnie możesz pozbyć się tamoguny przy pomocy radżoguny, a następnie radżogunę usunąć za pomocą sattwaguny. Na koniec porzucasz również tę ostatnią. Zanim wejdziesz do krainy urzeczywistnienia Boga, musisz uniezależnić się od wszystkich trzech gun. Jeśli zostanie w tobie którakolwiek z nich, nie zdobędziesz wolności. Dlatego Kriszna nakazał Ardżunie, żeby wzniósł się ponad trzy guny. Ostrzegł go, że w tym celu będzie musiał podjąć ogromny wysiłek.

Tak więc Kriszna przekazał Ardżunie wiedzę o trzech gunach, a następnie pouczył go, jak wznieść się ponad nie. W ten sposób przemienił Ardżunę w człowieka prawdziwie mądrego. Pierwotną przyczyną trzech gun jest umysł. Nie wzniesiesz się ponad poziom świadomości ludzkiej na poziom świadomości boskiej, dopóki nie uspokoisz i nie wyciszysz umysłu. Zatem ofiaruj swój umysł Bogu, a wówczas On poprowadzi cię przez życie. A oto historyjka, ilustrująca tę kwestię.

Pewnego razu król Dżanaka ogłosił swym poddanym: „Jeśli jest w mym królestwie mędrzec, niech przybędzie i doprowadzi mnie do oświecenia". W obwieszczeniu tym zaznaczył, że żąda od nauczyciela zastosowania takiej metody, aby iluminacja spłynęła na niego w bardzo krótkim czasie, to znaczy zanim zdąży dosiąść konia. Jeśli ten, kto się zgłosi, nie sprosta zadaniu, zostanie nieodwołalnie wygnany z królestwa. Żaden uczony nie podjął wyzwania.

Tymczasem do królestwa Dżanaki przybył chłopiec o imieniu Aśtawakra. Wędrując po kraju rozmawiał z uczonymi i dowiedział się o ogłoszeniu króla oraz o tym, że żaden z mędrców nie zgłosił się na dwór władcy. Aśtawakra nie mógł zrozumieć, dlaczego wszyscy przestraszyli się tak łatwego zadania. „Z przyjemnością rozwiążę problem króla" - powiedział. Zaraz też udał się na dwór Dżanaki i zwrócił się do niego: „Dostojny panie, jestem gotów doprowadzić cię do oświecenia. Trzeba ci jednak wiedzieć, że przekazanie wiedzy o atmie jest bardzo trudnym zadaniem. W tym pałacu odczuwam silny wpływ radżoguny i tamoguny. Musimy oddalić się stąd i udać się na miejsce, gdzie dominuje sattwa". Opuścili więc pałac i poszli w stronę lasu. Zabrali ze sobą kilka koni, zgodnie z panującym zwyczajem podążała za królem wojskowa eskorta. Jednakże Dżanaka kazał im pozostać na skraju lasu.

Aśtawakra i Dżanaka weszli do lasu sami. Aśtawakra zwrócił się do króla: „Nie będę mógł wypełnić mego zadania, jeśli nie przyjmiesz moich warunków. Jestem zwykłym człowiekiem, lecz skoro mam cię uczyć, muszę przyjąć rolę nauczyciela, a ty, mimo że jesteś potężnym władcą, musisz zgodzić się na rolę ucznia, jeśli zamierzasz uczyć się ode mnie. Czy przyjmujesz moje warunki? Jeśli tak, musisz ofiarować swojemu guru tradycyjny podarunek, który uczeń zwykle ofiarowuje swojemu mistrzowi. Dopiero wówczas zacznę cię uczyć". Król Dżanaka odpowiedział: „Doznanie Boga jest dla mnie sprawą najważniejszą, zatem dam ci wszystko, czego pragniesz". Aśtawakra odparł: „Nie chcę od ciebie żadnych materialnych przedmiotów. Pragnę jedynie twojego umysłu. Musisz oddać mi swój umysł". Król zgodził się: „Dobrze, oddaję ci swój umysł. Do tej pory myślałem, że on jest mój, jednak od tej chwili mój umysł należy do ciebie".

Aśtawakra polecił królowi zsiąść z konia i zostawić go nieopodal. Następnie kazał mu usiąść na środku drogi, a sam oddalił się nieco i spokojnie stanął pod drzewem. Po jakimś czasie żołnierze z królewskiej eskorty zaniepokoili się. Ani król, ani Aśtawakra nie powracali z lasu. Uznali, że należy ich odnaleźć. Weszli do lasu i zobaczyli króla siedzącego na środku drogi. Jego koń stał niedaleko. Król miał zamknięte oczy i nie poruszał się. Aśtawakry nie było widać w pobliżu. Żołnierze pomyśleli, że chłopiec rzucił urok na króla i pozbawił go świadomości. Poszli więc po ratunek do premiera.

Premier przybył i zwrócił się do Dżanaki: „O królu, królu!". Dżanaka nawet nie otworzył oczu, ani się nie poruszył. Premier przestraszył się. Nie tylko premier, przerazili się też wszyscy urzędnicy. Dawno minęła już pora, kiedy król spożywał posiłek. Wyglądało na to, że działo się z nim coś niedobrego. Nadszedł wieczór, król nadal siedział nieruchomo na drodze. Bezradny premier posłał po królową w nadziei, że jeśli ona przemówi do męża, on odezwie się. Królowa przybyła i zwróciła się do Dżanaki: „Radżo, radżo, radżo!". On jednak nadal siedział nieruchomo i nie odzywał się. W tym czasie żołnierze przeczesywali las w poszukiwaniu Aśtawakry. Znaleźli go pod drzewem, siedzącego w ciszy i skupieniu. Pojmali go i przyprowadzili do króla.

Aśtawakra zapytał ich: „Dlaczego niepokoicie się? Król jest bezpieczny. Nic złego się nie stało". Lecz jeden z żołnierzy powiedział: „Proszę, popatrz sam! Spójrz, co stało się z królem! Siedzi nieruchomo i nie odzywa się do nikogo, nawet do królowej. Wygląda, jak gdyby stracił świadomość". Aśtawakra podszedł do króla i przemówił. Dżanaka natychmiast otworzył oczy i odpowiedział: „Swami!". Aśtawakra zapytał: „Przychodzili tu ministrowie i żołnierze, nawet twoja żona. Dlaczego nie odpowiadałeś na ich usilne błagania?". Dżanaka odparł: „Myśli, słowa i czyny pochodzą z umysłu, a ja oddałem swój umysł tobie. Zanim cokolwiek zrobię, potrzebuję twojego pozwolenia. Jak mogę używać umysłu, który nie należy do mnie? Bez twojego pozwolenia i rozkazu nie zrobię nic". „Zdobyłeś stan urzeczywistnienia Boga" - stwierdził Aśtawakra, po czym polecił Dżanace włożyć jedną nogę w strzemię i dosiąść konia. I zanim król zdążył włożyć w strzemię drugą nogę, doznał olśnienia - doświadczył atmy.

Gdy człowiek ofiaruje komuś swój umysł, a wraz z nim wszystkie słowa, czyny i myśli, nie ma już prawa ani możliwości podejmowania jakiegokolwiek działania bez pozwolenia tego, komu oddał swoją wolę. Dlatego Kriszna powiedział Ardżunie: „Oddaj wszystko Mnie, Ardżuno. Poświęć Mi wszystko, co czynisz, a Ja przejmę odpowiedzialność za ciebie i poprowadzę cię ku wyzwoleniu". Polecił Ardżunie, aby ofiarował Mu wszystkie swoje czyny, wszystkie duchowe i doczesne powinności, wszelkie myśli i słowa. „Oddaj to wszystko Mnie!". Cóż, teraz może pojawić się pewna wątpliwość. Jeśli wszystko przekażesz Bogu, co pozostanie tobie do zrobienia? Czy masz wyrzec się nawet pragnienia Boga? Nie. Chodzi o to, żebyś pozwolił Bogu sobą kierować, żebyś zgodził się na to, aby to On decydował, wówczas Bóg weźmie na siebie twoje ciężary, a ty będziesz mógł zmierzać w jednym kierunku - ku samorealizacji.

Wszelka wiedza, którą zdobywasz w procesie kształcenia świeckiego, cała twoja wiedza, której poszukujesz, dotyczy przedmiotów tego świata, w którym królują trzy guny. Musisz wznieść się ponad nie, aby doznać oświecenia. W trakcie uroczystości zaślubin młodej parze udziela się błogosławieństwa, aby wspólnie zrealizowali dharmę, arthę i kamę. Są to pierwsze trzy z czterech celów ludzkiego życia. Dharma odnosi się do powinności, obowiązków i odpowiedzialności, artha to dążenie do zyskania pozycji społecznej i materialnej, a kama to pragnienie potomstwa i kontynuacji linii rodzinnej. Wszystkie one dotyczą życia doczesnego.

Czwartym celem człowieka jest moksza, czyli wyzwolenie, który to cel leży w dziedzinie życia duchowego. Pierwsze trzy cele nie są równorzędne z czwartym, to znaczy z wyzwoleniem. Złóż Bogu w ofierze wszystkie swoje działania zmierzające do osiągnięcia celów doczesnych i wymień je na jeden bezcenny skarb, który Bóg da ci w zamian - na wyzwolenie. Rozważ następujący przykład.

Sto pajsa jest warte jednej rupii, sto rupii to dziesięć tysięcy pajsa... Jeśli chciałbyś nieść ze sobą dziesięć tysięcy pajsa, musiałbyś dźwigać dużą i ciężką torbę. Dlatego Kriszna powiedział Ardżunie: „Dam ci, Ardżuno, banknot o wartości stu rupii, a ty dasz Mi cały stos monet, zawierający dziesięć tysięcy pajsa. Ten sturupiowy banknot i te dziesięć tysięcy monet mają jednakową wartość, ale o ile łatwiej i wygodniej będzie ci nieść ze sobą jeden banknot! Podobnie rzecz się ma z tymi wszystkimi małymi obowiązkami, które ci ciążą. Ofiaruj je wszystkie Mnie, a dam ci w zamian jeden banknot i uwolnię cię od ciężaru". Wszystkie twoje myśli, twoje pragnienia i zachcianki można porównać do pojedynczych monet. Te wszystkie drobne monety nie będą miały wartości sturupiowego banknotu, dopóki nie zbierzesz ich razem. Kriszna rzekł: „Wszystkie twoje małe pragnienia, Ardżuno, nigdy nie dorównają łasce, jaką mogę cię obdarzyć. Więc oddaj je wszystkie Mnie".

Dżanaka doznał oświecenia, gdyż ofiarował Aśtawakrze swój umysł, czyli wszystkie myśli, słowa i czyny. Chodzi zatem o to, abyś podporządkował swój umysł Bogu, aby wszystko, co czynisz, myślisz czy mówisz, było zgodne z Jego wskazówkami, płynącymi z głębi twojego serca. Na tym polega wyrzeczenie się umysłu. Nie pozwól, aby twój umysł wytwarzał niskie pragnienia i podążał za nimi. Oddaj je Panu i podążaj za Nim. Dopóki tego nie uczynisz, będą targały tobą przeciwieństwa: ból - przyjemność, smutek - radość i wszelkie inne. Jeśli chcesz się od nich uwolnić i przyjmować wszystko z jednakowym spokojem, musisz ofiarować umysł Bogu. Dlatego w wedancie napisano, że to umysł odpowiedzialny jest za wyzwolenie lub niewolę. Dopóki rządzi tobą umysł, zniewalają cię dwie guny - radżas i tamas, w związku z czym nie odczuwasz ani spokoju ani harmonii. Dlaczego umysł jest tak niestały i nieustannie skacze z miejsca na miejsce? Ponieważ powodują nim niezliczone pragnienia, a te pragnienia dotyczą ciała.

Rozważ taką sytuację: nalałeś wody do naczynia; gdy naczynie porusza się, woda porusza się również. Jeśli naczynie stoi w bezruchu, woda też jest nieruchoma. W takiej wodzie możesz zobaczyć swoje własne odbicie. Jeśli lustro wody drga, twoje odbicie również drga i dlatego jest niewyraźne. Jeśli chcesz wejść w stan medytacji i doznać wyraźnej wizji swojej prawdziwej jaźni, musisz utrzymać ciało w bezruchu. Ciało można porównać do naczynia, a umysł do znajdującej się w nim wody. Jeśli poruszy się ciało to tak, jak gdyby poruszyło się naczynie - umysł również drgnie. Jeśli chcesz utrzymać umysł w równowadze, twoje ciało musi pozostać nieruchome. Zauważ, twoje ciało nieustannie porusza się, więc jak możesz utrzymać w spokoju umysł?

Jeśli wrzucisz do studni kamyk, spowodujesz fale. Fale te szybko rozprzestrzenia się po całym lustrze wody. Gdy wrzucisz jakąś myśl do studni swojego umysłu, rozprzestrzeni się ona na całe ciało i wpłynie na twoje czyny. Zatem musisz nieustannie dbać o to, by twoje myśli były pozytywne, szlachetne. Jeśli będziesz pielęgnował takie dobre myśli, odczujesz również szlachetne uczucia w sercu. Natomiast złe myśli sprowokują niecne czyny, których rezultaty zawsze są żałosne.

Gdy medytujesz, siedzisz w pozycji wyprostowanej, nie tak, jak człowiek stary, cały powykręcany. Powinieneś siedzieć wyprostowany i nieruchomy. Nie podnoś głowy zbyt wysoko, ani też nie kręć nią w różne strony. Właściwa postawa jest bardzo ważnym czynnikiem w medytacji. Gdybyś miał przeprowadzić linię prostą od czubka głowy pionowo wzdłuż ciała, to powinna ona dojść do czakry muladhara, to jest do najniższego centrum subtelnej energii u podstawy kręgosłupa. Wówczas cały kręgosłup utworzy również linię prostą i energia kundalini będzie mogła płynąć bez przeszkód od muladhary do sahasrary - najwyższego centrum energii na szczycie głowy. Zatem - musisz siedzieć prosto. Jeśli twoje ciało pochyla się za młodu, na starość pochyli się jeszcze bardziej. Trzymaj prosto głowę, szyję i tułów! Jest to bardzo ważne, dlatego będę wam o tym przypominał.

Po co się uczysz? Jaki jest cel twoich studiów? Tak naprawdę robisz to, aby uspokoić swój umysł i ciało. Poza chwilami, gdy grasz łub bawisz się, nie powinieneś ciągle poruszać swym ciałem. Kiedy mówisz lub śpiewasz, niech twoje ciało pozostaje w spokoju. Jeśli od dzieciństwa będziesz utrzymywał swoje ciało pod kontrolą, stanie się ono dla ciebie użytecznym narzędziem medytacji. Kriszna przekazał wszystkie te instrukcje Ardżunie, aby uczynić z niego przykład dla ludzkości. Kriszna powiedział mu: „Ardżuno, czynię z ciebie swoje narzędzie, aby ludzkość mogła uczyć się od ciebie".

Ardżuna stał się człowiekiem idealnym. Ponieważ wszystkie jego rozterki spowodowane były radżo- i tamoguną, Kriszna nakazał mu wyrzec się tych dwóch tendencji. W II rozdziale Gity Kriszna przedstawił szereg metod, za pomocą których można wznieść się ponad te guny, a także ponad trzecią i stać się mędrcem, czyli posiąść najwyższą wiedzę - wiedzę duchową.

Część trzecia: Ścieżka Działania

Dyskurs trzydziesty pierwszy

SPEŁNIAJ SWÓJ OBOWIĄZEK, LECZ SKUTKI ODDAJ BOGU

Kriszna rzekł: „Ardżuno, masz pracę do wykonania. Wykonuj ją, lecz porzuć zainteresowanie owocami tej pracy". Kriszna nie twierdził, że nie pojawią się owoce działania. Pojawią się na pewno. Chodzi jednak o to, abyś nie troszczył się o nie, ani nie Uczył na nie. Zatem musisz wykonywać swoją powinność bez względu na rezultaty.

Każdy czyn pociąga za sobą jakieś konsekwencje, przynosi jakieś rezultaty. Innymi słowy, z każdym czynem związane są jego owoce, natomiast owoce dają początek kolejnym działaniom. Ten nieustanny proces działania i skutku, skutku i działania przejawia się w sposób podobny do cyklu nasionko - drzewo. Nasionko i drzewo również następują po sobie - nasionko daje początek drzewu, które z kolei rodzi nasiona. Bez nasion nie wyrośnie drzewo, a bez drzewa nie będzie nasion. Podobnie rzecz się ma z działaniem i jego owocami. Są to naturalne cykle pojawiające się w świecie materii. Skoro jedno zawsze następuje po drugim, dlaczego tak bardzo interesują cię owoce? Do twoich obowiązków należy podejmowanie właściwego działania, nie zaś oczekiwanie na jego rezultaty. Kriszna powiedział Ardżunie: „W tej walce powinno ci być obojętne, co stanie się z tobą, czy twoimi ludźmi. Wypełniaj swoją powinność i nie pozwalaj umysłowi rozmyślać o skutkach".

W czasie walki wojownicy noszą tarcze i zbroje, które chronią ich przed ciosami wroga. W duchowej walce, którą masz stoczyć, również musisz mieć coś w rodzaju tarczy i zbroi. W tej walce tarczę stanowi oddanie i miłość do Boga, a zbroję - mądrość. Zwykła wojna może trwać kilka dni, miesięcy albo lat, tymczasem duchowe zmagania trwają nieprzerwanie, nigdy się nie kończą. Od zarania dziejów ludzkość nieustannie toczy duchową walkę.

Od niepamiętnych czasów trwa walka pomiędzy dobrem i złem, cnotą i grzechem, przywiązaniem i dystansem do spraw tego świata.

Człowiek prowadzi niekończącą się wojnę ze swym negatywnym stereotypem myślowym ja i moje, z nienawiścią, zazdrością i innymi wadami, które zakorzeniły się w nim. Egoizm i przywiązanie odznaczają się niezwykłą siłą, są naprawdę groźne. W porównaniu z nimi człowiek jest bardzo słaby. Jeśli chcesz pokonać tak potężnych wrogów, musisz wyposażyć się w grubą zbroję i mocną tarczę, czyli w oddanie Bogu i mądrość. Ochronią cię one w tej duchowej walce.

Gdy trzymasz nad głową parasol, nie sparzy cię gorące słońce. Jeśli założyłeś na nogi buty lub sandały, nie musisz uważać na ciernie leżące na drodze. Gdy masz zbroję i tarczę, nie straszne ci miotane w twoją stronę pociski. „Dlatego, Ardżuno - rzekł Kriszna - w tej wewnętrznej walce potrzebujesz duchowej zbroi oraz tarczy". I Kriszna ofiarował Ardżunie pancerz mądrości. Powiedział mu: „Twoje przywiązania i pragnienia nie są z tobą od wczoraj. Towarzyszą ci od wielu wcieleń. To one są powodem doznawanego przez ciebie bólu. Nie wiesz, kiedy będziesz mógł się od niego uwolnić. Lecz nie rozpamiętuj przeszłości. Skup się raczej na wyeliminowaniu tychże pragnień i przywiązań, aby uniknąć bólu w przyszłości".

To zupełnie naturalne, że chory, cierpiący człowiek szuka lekarza. Ale o ileż lepiej byłoby nie dopuścić do powstania choroby! Powiadają, że gram profilaktyki wart jest więcej niż kilogram leczenia. Do walki, którą zamierzasz stoczyć, zaopatrzyłeś się w metalową zbroję. Osłoni ona twe ciało przed zewnętrznymi wrogami, lecz jak zamierzasz uchronić się od wrogów wewnętrznych, którzy walczą z tobą w twoim sercu? Aby ochronić się przed nimi, musisz uzbroić się w mądrość. Boisz się zewnętrznych wrogów, a wcale nie myślisz o wewnętrznych. Jeśli ulegniesz swym wewnętrznym wrogom, nigdy nie zdołasz pokonać zewnętrznych, tak więc najpierw pokonaj tych wewnętrznych. Nękają one człowieka od najdawniejszych czasów. Dopóki władają tobą przywiązanie i ego, nie uwolnisz się od cierpienia i smutku. Podejmowałeś niewłaściwe działania i stąd cały twój ból. Czy to znaczy, że teraz powinieneś powstrzymać się od jakichkolwiek czynów? Nie, nie masz takiej możliwości. Musisz działać. Możesz również czerpać z tego działania radość pod warunkiem, że będziesz działać właściwie. Dlatego tak ważne jest, byś zrozumiał zasady określające właściwe działanie.

Działanie nazywane jest w sanskrycie karmą. Urodziłeś się w karmie, rozwijasz się w karmie i umierasz w karmie. Skutkiem karmy jest dobro lub zło, grzech lub cnota, korzyść lub strata, radość albo smutek. Karma jest przyczyną twoich narodzin. Można powiedzieć, że karma „tworzy" człowieka. Zatem nie powinieneś lekceważyć działania. Całe twoje życie związane jest z działaniem, dlatego uświadom sobie wagę każdego czynu i postępuj właściwie. Nie sądź, że działanie jest mało ważne. Wielkie drzewo wyrasta z małego nasionka. Podobnie rzecz się ma z działaniem. Zanim nasionko stanie się drzewem, musi wykiełkować i przebić się przez ziemię, w której zostało zasiane. Dopiero wówczas ofiaruje ci swoje owoce. Czy te owoce przyniosą ci radość czy smutek, zależy od tego, jakie nasiona zasiałeś. Aby uzyskać najlepsze owoce, nasienie działania musi przebić grunt egoizmu, a wtedy stanie się jogą, która obdarzy cię owocem duchowej mądrości. Joga to zjednoczenie się z Bogiem.

Co jest pierwotną przyczyną egoizmu? Otóż, egoizm wyrasta z niewiedzy, z którą człowiek się rodzi. Każdy powinien sam zastanowić się nad tym, co jest źródłem egoizmu, jak powstaje i dokąd prowadzi. Rozważmy przykład. Światło rozchodzi się z prędkością 300 tysięcy kilometrów na sekundę. W ciągu roku pokonuje odległość około 9,5 biliona kilometrów. Uważa się, że słońce znajduje się bardzo blisko ziemi, a przecież ta odległość wynosi około 150 milionów kilometrów. Blask słońca wydaje się nam, ludziom, niezwykle jasny. Zauważmy jednak, że we wszechświecie istnieją miliardy takich gwiazd, jak nasze słońce. Odległość do najbliższej z nich wynosi prawie 4 lata świetlne, czyli około 38 bilionów kilometrów.

Gwiazdy wyglądają tak, jak gdyby były blisko siebie, tymczasem odległość między jakimikolwiek dwoma gwiazdami wynosi dziesiątki trylionów kilometrów. Te najdalsze tworzą na niebie świetlistą mgiełkę, którą nazywamy Drogą Mleczną. Ilość gwiazd, jaką człowiek może zaobserwować przez teleskopy, sięga bilionów. Istnieją też liczne obiekty, których człowiek nie jest w stanie zobaczyć. Jak wygląda planeta Ziemia na tle olbrzymiego wszechświata, w którym świecą miliardy gwiazd, rozsypane na przestrzeni trylionów kilometrów? Jak wygląda układ słoneczny ze swą centralną gwiazdą - Słońcem, które jest tylko jedną z niezliczonej ilości gwiazd? Jak duże są Indie na tej ziemi? Jakiej wielkości jest stan Andhra Pradesh? A w tym stanie - jak mały jest okręg, w którym się znajdujemy? O ile mniejsza jest nasza wioska? A ty - jaki jesteś mały w tej wiosce? Czymże jesteś w skali wszechświata? Gdybyś uświadomił sobie jego bezmiar, czy odczuwałbyś egoizm? Zapominasz, czym jest wszechświat i czym ty jesteś w porównaniu z nim - stąd twoje zupełnie niedorzeczne poczucie ego.

Może jesteś dumny ze swojego ciała. Pamiętaj jednak, że ono składa się z pięciu żywiołów, które nie są wieczne. Pewnego dnia ciało ulegnie zniszczeniu. Jedynie Ten, który zamieszkuje ciało, jest istotą wieczną i niezmienną. Nie rodzi się, ani nie umiera, nie wzrasta, ani nie ulega rozkładowi. Promienieje wszędzie, w całym wszechświecie. Owa wszechobecna światłość tworzy wszelkie zmienne formy i ożywia bezwładne ciało. Owa światłość zawsze jaśnieje w twym wnętrzu, przenika każdą komórkę twego bezwładnego ciała. Zwróć się ku światłości, a nie zwiedzie cię duma ani egoizm. Zwróć się ku wieczności, znajdź schronienie w Bogu. Nie trwaj dumnie zapatrzony w ciało, które podlega chorobom, przemianom i śmierci. Ciało jako takie składa się z 7 wiader wody, żelaza z 4 trzycentymetrowych gwoździ, fosforu z 1100 zapałek, węgla zawartego w 4 ołówkach i z 2 kawałków mydła - oto przybliżony skład ludzkiego ciała. Owa bezwładna materia żyje i porusza się dzięki wewnętrznemu światłu, czyli Bogu.

Spójrz na zegar ścienny, który tu wisi. Ma trzy wskazówki pokazujące sekundy, minuty i godziny. Jeśli nakręcisz zegar, wszystkie trzy wskazówki zaczną poruszać się we właściwym sobie tempie. Jak długo będą się tak poruszać? Dopóki wprawiająca je w ruch sprężyna będzie naciągnięta. Gdy siła sprężyny zostanie wyczerpana, wskazówki zatrzymają się. Twoje ciało można porównać do takiego zegara, a oddech do sprężyny. Twoje czyny to wskazówka sekundowa, uczucia - minutowa, a twoje szczęście to wskazówka pokazująca godziny. Boska energia ożywia cię i umożliwia ci działanie.

Posługując się przykładem zegara można odpowiedzieć na pytanie, dlaczego w ogóle podejmujesz działanie. Sekundnik, który symbolizuje twoje czyny, porusza się bardzo szybko i pokonuje jeden obrót w ciągu 60 sekund. W tym czasie wskazówka minutowa, która reprezentuje twoje uczucia, pokonuje 1/60 obrotu. Jednak dopiero gdy sekundnik wykona 60 pełnych obrotów, a wskazówka minutowa obejdzie tarczę zegara jeden raz, wskazówka godzinowa symbolizująca twoje doznawanie boskiej błogości przesunie się o 1/60 całego obrotu. Wskazówka godzinowa porusza się tak powoli, że nie zauważasz jej ruchu, chociaż dostrzegasz ruch wskazówki minutowej i sekundowej. Jest w tym pewna tajemnica. Raz na godzinę wszystkie trzy wskazówki spotykają się. Kiedy działanie, które związane jest z ciałem i naturą, czyli ze światem materii, uczucia, które związane są z psychiką, czyli ze światem mentalnym oraz błogość, która wiąże się z boskością, spotkają się, następuje zespolenie człowieka z Bogiem.

Natura to pole działania - daje ci ona możliwość uświęcenia swojej pracy i osiągnięcia celu. Jeśli wykonasz sześćdziesiąt dobrych uczynków, pojawi się jedno dobre uczucie. Dopiero gdy zbierzesz sześćdziesiąt takich dobrych uczuć, przesuniesz o jedną podziałkę wskazówkę godzinową, co oznacza, że zaznasz boskiej błogości! Dlatego Kriszna polecał Ardżunie wykonywanie dobrych uczynków. Gdy zbierzesz niezliczoną ilość dobrych czynów, prawdopodobnie doświadczysz jednego lub dwóch głębokich, trwałych, pozytywnych uczuć. Jednak dopiero gdy zgromadzisz w sobie niezliczoną ilość takich dobrych uczuć, zdołasz osiągnąć błogostan, który jest odwiecznym stanem atmy. Dlatego też powinieneś czynić dobro.

Ciało dano ci po to, żebyś mógł działać; ciało musi być aktywne. Właśnie dlatego tak wielkie znaczenie przypisano w Wedach podejmowaniu uświęconych czynów, na które składają się między innymi: oddawanie Bogu czci, dobroczynność, odprawianie pokuty, składanie ofiar. Niemniej jednak, po tych czynnościach, mimo że są one dobre, zwykle spodziewasz się pewnych rezultatów. Tymczasem karmajoga polega na tym, że działasz nie oczekując niczego w zamian. Karmajoga to działanie wolne od jakichkolwiek oczekiwań, wolne od poczucia ego. To jest najwyższa forma ludzkiej aktywności, to jest świętość.

Odrzuć egoizm. Odrzuć pragnienie zbierania owoców swojej pracy. Działając z takim nastawieniem, przekształcisz pracę wykonywaną za coś w pracę wykonywaną w duchu poświęcenia, a wtedy twoje działanie stanie się i pokutą i jogą. Ofiara, pokuta i joga uświęcają każdy czyn. Nawet oddychanie jest działaniem, czyli karmą. Bez karmy człowiek nie przeżyłby na tym świecie ani chwili. Jednakże karma powiązana z egoizmem zawsze będzie ci ciążyć, zatem pracuj w duchu poświęcenia. Czy rezultaty będą dobre czy złe, dobroczynne czy szkodliwe, zależeć będzie od podejmowanych przez ciebie czynów.

Samo działanie zależy od uczuć. Uczucia z kolei zależą od twoich myśli. A myśli uzależnione są od jedzenia, jakie spożywasz. Tak więc jedzenie wpływa na myśli, myśli - na uczucia, uczucia określają czyny, a czyny determinują rezultaty. Łatwo tu zauważyć konieczność spożywania czystej, sattwicznej żywności. A oto przykład.

Przypuśćmy, że zapalamy ogień w celu dokonania ofiary. Dym, jaki powstanie, będzie uzależniony od ognia. Z tego dymu uformuje się chmura, a na skutek skondensowania się pary wodnej na ziemię spadnie deszcz. Plony z tej ziemi uzależnione są od deszczu, a te plony to żywność, którą zjadamy. Żywność wpływa na twoje ciało, ponieważ jest ono z niej zbudowane. Ostatecznie więc istnieje zależność pomiędzy spożywaną żywnością a czynami.

Jeśli twoje czyny są dobre, twoje następne życie też będzie dobre. Twoje czyny stanowią pierwotną przyczynę, a twoje narodziny - końcowy rezultat. Z tego względu Kriszna powiedział: „Skoncentruj się na spełnianiu dobrych uczynków, nie zwracaj uwagi na owoce". Owoce pojawią się naturalnie, więc skupiaj uwagę na działaniu.

W poprzednich wcieleniach popełniłeś wiele szlachetnych lub niegodziwych czynów. Obecnie odczuwasz ich konsekwencje - jesteś szczęśliwy lub cierpisz. Jak można uwolnić się od cierpienia, które jest skutkiem negatywnych czynów? Można je usunąć, angażując się w pozytywne działanie. Właśnie dlatego działaniu nadano w Wedach pierwszoplanową rolę. Złe czyny muszą zostać zastąpione dobrymi, które z kolei doprowadzą cię do czynów całkowicie bezinteresownych. Wówczas nie będzie już miejsca na osobiste zainteresowanie owocami działania. Na tym właśnie polega karmajoga prowadząca do jedności z Bogiem. Jeśli nie dbasz o jakość swoich czynów lub je lekceważysz, marnujesz życie. Dostałeś je po to, żebyś mógł tworzyć dobrą karmę swym dobrym działaniem.

Karma nie oznacza jedynie podejmowania działania przy pomocy ciała. Karma oznacza również „ciało", gdyż powstało ono w wyniku wcześniej podejmowanych czynności.

Ciało to konsekwencja działania. W stanie jawy jest ono związane z czasem, działaniem i przyczyną. Podczas snu ciało jest bezwładne, zatem nie może podejmować działania. Wszelka aktywność we śnie jest jedynie iluzją. W czasie snu wszystkie zmysły pozostają w stanie spoczynku. W stanie snu głębokiego, który nazywany jest stanem przyczynowym, umysł również nie przejawia aktywności. Ponad tym stanem istnieje praprzyczyna - Bóg. A oto przykład ilustrujący te stany.

Jesteś uczniem, przychodzisz tu z internatu, który znajduje się o kilometr stąd. O 4.15 po południu wychodzisz z internatu, a o 4.30 przybywasz do Prasanthi Nilayam. Aby dotrzeć z internatu do Prasanthi Nilayam, ciało fizyczne potrzebuje piętnastu minut. Twoim celem jest wysłuchanie dyskursu Swamiego. Każda czynność, którą podejmujesz, zawiera w sobie cztery elementy: czas, daną czynność, przyczynę lub cel i skutek. Czas, jak zauważyłeś, wynosił piętnaście minut. Czynnością było przejście z internatu do świątyni. Przyczyną lub celem było wysłuchanie wykładu na temat Bhagawadgity. Rezultatem będzie to, że uświęcisz swoje życie. W ten sposób stan jawy można spożytkować dla duchowego rozwoju.

Rozważajmy dalej. Po wykładzie wracasz do internatu. Zjadasz obiad i zapadasz w drzemkę. Masz sen, podczas którego wędrujesz główną ulicą w Madrasie. Kiedy wyszedłeś z internatu, aby pojechać do Madrasu? Ile czasu zajęło ci przebycie tej odległości? Na to pytanie nie ma odpowiedzi. Tu czas nie istnieje. W jaki sposób podróżowałeś - samochodem, autobusem, samolotem? Na to również nie możesz odpowiedzieć. Nie miało też miejsca działanie, które umożliwiłoby ci przemieszczenie się w tamte okolice. Dlaczego pojechałeś do Madrasu? Nie wiesz, nie było powodu, abyś tam pojechał. Co jest wynikiem tego wyjazdu? Nawet na to pytanie nie potrafisz odpowiedzieć. Twoja aktywność podczas snu nie przyniosła rezultatu. Zatem w stanie marzeń sennych nie istnieje ani czas, ani działanie, ani cel, ani rezultaty; żaden z tych czynników nie istnieje.

Teraz przypuśćmy, że ktoś przyszedł i zbudził cię. Wstajesz i nagle uświadamiasz sobie, że spałeś pięć minut. W ciągu tych pięciu minut miałeś sen, w którym byłeś w Madrasie. Jak to możliwe? Oczywiście, że to niemożliwe. Było to jedynie doznanie mentalne. Twoje ciało nie wykonało żadnej czynności, zmysły też były uśpione. To mentalne doznanie związane jest z twoją subtelną formą.

Jedynie ciało fizyczne związane jest z czterema czynnikami: czasem, działaniem, przyczyną i wynikiem działania. Zauważyłeś, że żadne z nich nie istnieje w subtelnym doświadczeniu mentalnym, występującym w stanie marzeń sennych. To twój umysł stworzył ów świat marzeń sennych - ludzi na głównej ulicy w Madrasie, miejski ruch, różne przedmioty... Umysł posiada wielką moc. Dysponuje niezwykłą zdolnością stwarzania lub niszczenia. Umysł odpowiedzialny jest za twoje czyny. Jeśli tak potężne narzędzie, jakim jest umysł, ofiarujesz Bogu, wszystko, co czynisz, stanie się ofiarą dla Niego. Jeśli nakażesz umysłowi myśleć tylko o Bogu, wszelkie twoje działanie zostanie uświęcone.

Jeden z wielkich mędrców mawiał: „Jeśli zaśpiewasz Panu pieśń i ofiarujesz Mu światło, cały świat zajaśnieje promiennym blaskiem". Ofiarowujesz Bogu światło oliwnej lampy. Umysł, na który składają się pragnienia, można porównać do oleju, a knot - do duchowej wiedzy. Gdy połączysz ze sobą te dwa przedmioty, czyli skierujesz swoje pragnienia ku Bogu, będziesz mógł zapalić światło. Jednakże, musisz mieć jeszcze pojemnik na olej. Ciało można uznać za taki pojemnik, zawierający w sobie olej pragnień i knot mądrości. Szczęśliwość, której doznasz, będzie blaskiem światła owej świętej lampy. Jeśli masz jedynie knot, nie uzyskasz światła. Samym olejem nie oświetlisz pokoju. Natomiast gdy połączysz knot z olejem umieszczonym w pojemniku, zapalisz lampę i ujrzysz światło.

Twoje działanie można porównać do oleju. Ma ono ścisły związek z umysłem i jego pragnieniami. Buddhi, czyli wewnętrzną mądrość, można uważać za knot. Jeśli uzależnisz swoje działanie od buddhi to tak, jak gdybyś zapalił lampę. Owa lampa świeci światłością atmy.

Płomień zwykłej lampy oliwnej charakteryzuje się różnymi cechami. Jeśli wieje wiatr, płomień drga. Jeśli olej zawiera jakieś nieczystości, płomień dymi albo zmienia barwę. Te rozmaite cechy odnoszą się do płomienia, a nie do wysyłanego przezeń światła. Ono oświetla wszystko i wszystkich, rozprasza ciemność. Do tego światła można porównać atmę - światłość atmy jest wszechogarniająca, wszechobecna i niezmienna. Natomiast płomień życia, czyli płomień twojej lampy, charakteryzuje się różnymi cechami.

Wszelką działalność można podzielić na trzy rodzaje. Pierwszy z nich to różne czyny wiodące do różnych konsekwencji, które z kolei prowadzą do następnych czynów - tak powstaje niekończący się cykl. Aktywność taką można porównać do płomienia, który pali się ciągle, czasami nieco przygasa, by po chwili znów świecić intensywniej. Drugi rodzaj działania to dobre uczynki, które zawsze prowadzą do dobrych rezultatów. Do takiej działalności zalicza się właściwe wywiązywanie się z doczesnych obowiązków, wszelkie szlachetne czyny oraz praktyki religijne. Tę działalność można porównać do płomienia, który zawsze wysyła jasne, intensywne światło. Niemniej jednak taka działalność zwykle podejmowana jest z nadzieją na pewne rezultaty, zatem nie jest ona całkowicie bezinteresowna. W Wedach powiedziano, że nawet najszlachetniejsze czyny podejmowane z myślą o ich owocach nie zaprowadzą cię dalej niż do nieba. Nie łudź się, że w niebie osiągniesz nieśmiertelność - to nieprawda. Kiedy „zasoby" uczynionego przez ciebie dobra „wyczerpią się", znów wrócisz na ziemię. Zatem, ten rodzaj aktywności nie wyzwoli cię z cyklu narodzin i śmierci.

Trzeci typ aktywności to działalność inspirowana boską prawdą twej duszy, kiedy to każdy czyn spontanicznie ofiarowujesz Bogu, ponieważ wiesz, że Bóg jest wszechobecny, że On jest wszystkim. Nie ma tu nawet śladu interesowności. Taka aktywność nie posiada cech płomienia. Można ją porównać do blasku atmy. To jest czyste działanie, wolne od oczekiwania rezultatów to jest karmajoga. Zauważ, że wszelkie owoce aktywności z czasem ulegają wyczerpaniu. Zatem, jeśli jesteś nimi zainteresowany, będziesz nieustannie podejmował jakąś działalność.

Weźmy na przykład kandydata na posła. Jeśli wygrywa w wyborach, zostaje posłem na pięć lat. W miarę upływu czasu jego kadencja wygasa. Po jej zakończeniu musi wrócić do swych codziennych zajęć. Podobnie twoje szlachetne czyny zapewniają ci kadencję w niebie, po zakończeniu której musisz wrócić na ziemię. Dlatego też, wyjaśniając Ardżunie zasadę karmy, Kriszna powiedział: „Zamiast dążyć do osiągnięcia przemijających owoców swojego działania, które przywiązują cię do narodzin i śmierci, staraj się zbliżyć do Boga. Kiedy stopisz się z Nim w jedno, nigdy już nie będziesz musiał tu wracać. Jeśli zaś będziesz ciągle dążył do zdobycia krótkotrwałych owoców swego działania, jak dotrzesz do wiecznego Boga?". A oto krótka historia na ten temat.

Pewnego złodzieja przyłapano na kradzieży i wsadzono do więzienia na sześć miesięcy. Półroczny okres szybko minął i nadszedł dzień, w którym złodziej miał wyjść na wolność. Przyszedł do niego strażnik i powiedział: „Jutro kończy się twoja odsiadka. Odbyłeś karę. Możesz przygotować się do wyjścia. Zbierz swoje rzeczy i przygotuj się do opuszczenia więzienia". Złodziej obojętnie wysłuchał strażnika - ani się nie ucieszył, ani nie zmartwił, gdyż wiedział, co nastąpi niebawem. „Niech moje rzeczy tu zostaną" - powiedział. „Dlaczego nie chcesz ich wziąć ze sobą?" - zdziwił się strażnik. „To nie ma sensu. Za dzień lub dwa i tak tu wrócę. Wkrótce znowu mnie zobaczysz. Skoro za kilka dni tu będę, po co mam je zabierać?". Ów złodziej wiedział, że na wolności znów będzie kradł, zostanie złapany, skazany i znajdzie się w tym samym więzieniu.

Podobnie ty - będąc na ziemi, podejmujesz różne działania. Z czasem dochodzisz do zrozumienia, że aby cieszyć się dobrymi rezultatami, musisz czynić dobro. W związku z tym idziesz do nieba. A gdy twój czas w niebie upłynie - wracasz. Kriszna stwierdził: „Ten proces powtarzających się narodzin i śmierci nie jest właściwą ścieżką" i przekazał Ardżunie duchową wiedzę. Polecił mu odszukać miejsce, w którym spoczywa odwieczna prawda i tam się schronić. Jeśli raz się tam schronisz, to znaczy w swej nieśmiertelnej jaźni, nie będziesz już tu powracał, ponieważ nic nie będzie cię tutaj wiązać. Będziesz doznawał wiecznej szczęśliwości atmy, w porównaniu z którą wszelkie doczesne i niebiańskie radości stanowią jedynie namiastkę.

Dyskurs trzydziesty drugi

JOGA CZYNU TO PORZUCENIE MYŚLI O OWOCACH DZIAŁANIA

Kriszna wielokrotnie powtarzał Ardżunie: „Wypełniaj swoją powinność, Ardżuno! Podejmuj prawe działanie, lecz nie myśl o jego owocach". Intencją Kriszny było uświęcenie wszelkich czynów Ardżuny, przekształcenie ich w karmajogę, aby Ardżuna osiągnął swój duchowy cel.

W tym świecie ludzie podejmują wszelkie czynności ze względu na wynikające z nich korzyści, czyli owoce, Istnieje w nich bowiem pragnienie uzyskiwania tych owoców. Gdyby nie nadzieja na nie, większość ludzi nie podejmowałaby żadnych działań. Dlaczego Kriszna poleca Ardżunie, aby porzucił przywiązanie do owoców działania? Skoro wszyscy ludzie angażują się w działanie ze względu na płynące z tego korzyści, jakie znaczenie ma polecenie Kriszny, by Ardżuna wykonywał swą powinność nie oczekując nagrody? Krisznie chodziło o to, aby cała karma, czyli wszystkie czyny Ardżuny została przekształcona w jogę, inaczej mówiąc, by Ardżuna całkowicie podporządkował swoją wolę woli Boga. Chodziło zatem o to, by Ardżuna całkowicie poddał się Bogu, Jemu poświęcił wszystkie swoje czyny, wyrzekając się ich owoców, gdyż wówczas karma staje się karmajogą.

Jeśli działasz z poczuciem świadomości ciała, to znaczy, gdy uważasz się za wykonawcę, twoje działanie nie jest karmajogą. Wszelkie czynności podejmowane z inspiracji ego, z poczuciem „to ja wykonuję wszystko", albo z uczuciem przywiązania, że to „mój czyn", przyniosą ostatecznie tylko żal. Ich skutkiem będą następne przywiązania. Natomiast jeśli przekształcisz działanie w karmajogę, uwolnisz się od wszelkich więzów. Co to jest karmajogą? Wszystkie działania traktowane jako ofiara dla Boga, wykonywane bez poczucia: „to ja czynię", stają się karmajogą.

Gdy człowiek działa z inspiracji ego, ściąga na siebie same problemy. Myśli wtedy: „Ja wykonałem tę czynność, więc to ja powinienem odnieść z niej korzyści. Ja pracowałem, więc też ja zasługuję na zapłatę. Mnie należy się nagroda". Takie przekonanie wzmacnia ego oraz poczucie ja i moje. A gdy poczucie ja i moje staje się coraz silniejsze, zmniejsza się zdolność doznawania radości atmy. Aby Ardżuna pokonał egoizm, Kriszna polecił mu przekształcenie wszystkich czynów w karmajogę.

W jaki sposób można przekształcić działanie w jogę? Otóż, należy pozbyć się swojego ja, w pełni skoncentrować się na działaniu jako takim i ignorować wynikające z niego rezultaty. Działać dla samego działania, ofiarowując wszystko Bogu, a nie ze względu na rezultaty. Czyn podejmowany z takim zamierzeniem czyli bezinteresowny, staje się czynem świętym. Przykładem służy tu król Dżanaka, który swoim życiem udowodnił, że pracując bez pragnienia otrzymania owoców swej pracy można dokonać rzeczy wielkich. Rządząc królestwem i dźwigając na swoich barkach całą odpowiedzialność z tym związaną, król Dżanaka przyjmował postawę świadka. Ponieważ wszelkie jego czyny były całkowicie bezinteresowne, stał się świętym królem, a zarazem joginem. Każdy czyn ofiarowany Bogu i wykonany bez myśli o osobistym zysku staje się świętą ofiarą i dlatego może być nazwany karmajogą. Jeśli działanie wypływa z chęci odniesienia jakichkolwiek korzyści, staje się chorobą. Pierwotną przyczyną tej choroby jest przywiązanie. Z przywiązania rodzi się nienawiść i gniew, a to są demony, które przesłaniają każdą ludzką cechę w człowieku.

Dotyczy to wszystkich ludzi w jednakowym stopniu: przywiązanie i nienawiść wzmagają wszelkie demoniczne skłonności, w wyniku czego zapominasz o swojej ludzkiej naturze. Dlatego też Kriszna polecił Ardżunie: „Wykonuj wszystko, będąc wolnym od przywiązania. Bądź bezosobowy. Gdy podejmujesz działanie wolne od pragnienia uzyskania osobistej korzyści, nie dotyczą cię skutki tego działania. W ten sposób Ja sprawuję władzę nad wszystkimi trzema światami. Czy ty nie możesz kierować tak przynajmniej sobą? Uwierz w to, że pozostając bezinteresownym, będziesz mógł dokonać wielu wspaniałych czynów. Jeśli zaś będziesz odczuwać przywiązanie do wyników danej czynności, prędzej czy później spotka cię rozczarowanie. Jeśli otrzymasz rezultaty, których się spodziewałeś, będziesz szczęśliwy, lecz jeśli ci się nie powiedzie, ogarnie cię przygnębienie. Postaraj się kontrolować owe nastroje frustracji i uniesienia. Stań się mędrcem. Nie pozwól, aby te chwiejne uczucia miały nad tobą władzę".

Nie ma człowieka, który nie podejmowałby działania. Celem istnienia ludzkiego ciała jest działanie. Aby uświęcić ciało, musisz podejmować tylko dobre czyny. Każdy czyn przynosi jakieś owoce. Powinieneś uświadomić sobie, że radość wynikająca z samego działania jest o wiele większa niż radość z jego wyników. Na przykład, rodzina może śpiewać bhadżany przez całą noc z okazji jakiegoś święta. Dopóki wszyscy uczestniczą w tym obrzędzie, nie odczuwają zmęczenia. Nawet gdyby ktoś z nich miał wysoką gorączkę, nie będzie mu to przeszkadzało. Wszyscy będą całkowicie zaabsorbowani śpiewaniem. W czasie wykonywania tej czynności nikt nie będzie czuł się zmęczony, uczucie znużenia pojawi się po jej zakończeniu.

Czerpiesz radość w trakcie wykonywania danej czynności; po jej zakończeniu nie doznajesz już tego radosnego uczucia. Łudzisz się sądząc, że źródłem twojej radości jest owoc czynu. W rzeczywistości tak nie jest. Owa radość z owoców działania jest mirażem, cieniem prawdziwej radości, widmem. Nie jest trwałą radością, której poszukujesz. Jeśli sam czyn jest czymś przemijającym, jak jego rezultat może być czymś innym, niż tylko ulotnym cieniem?

Może uważasz, że podejmując działalność charytatywną lub uczestnicząc w celebrowaniu świąt religijnych, albo podejmując pokutę zasłużysz sobie na niebo. Jednak Kriszna oświadczył, że przebywanie w niebie jest również tymczasowe. Powiedział: „Istnieje coś więcej niż niebo, Ardżuno. Nie twierdzę, że powinieneś zaprzestać spełniania ofiar, podejmowania pokuty czy obrzędów religijnych. Traktuj te akty wielbienia jako część swoich obowiązków. Jednak wykonuj to dla dobra świata. Nie działaj z pobudek osobistych. Wykonuj wszystko bezinteresownie, bez poczucia ego, mając na uwadze jedynie pokój, pomyślność i szczęście ludzkości. Niech twoim celem nie będzie wejście do niebiańskiego raju. Sięgnij wyżej, ponad niebo. Twój pobyt w raju będzie trwał do chwili „wyczerpania się" twoich zasług, później będziesz musiał wrócić na ziemię. Zatem porzuć ową tęsknotę za niebem, które jest przemijające. Kultywuj bliskość z Bogiem i staraj się być Mu drogi. Połącz się z Nim - to jest najważniejsze. Bóg jest doskonalszy niż niebo. Gdy poznasz tajemnicę bezinteresowności i zrozumiesz właściwy sens działania, stopisz się z Bogiem".

Bhagawadgita nie zaleca wyrzeczenia się doczesnego życia na rzecz podjęcia ascezy. Niektórzy sądzą, że młodych ludzi nie należy wtajemniczać w nauki Gity, gdyż na jej podstawie mogliby dojść do przekonania, że powinni porzucić wszystko i zamknąć się w pustelni. To jest błędne przekonanie. Zastanówmy się nad tymi wszystkimi, którzy nauczali i nauczają Gity. Czy wszyscy oni byli ascetami? Czy wyrzekli się doczesnego życia? Czy Ardżuna, któremu sam Kriszna przekazał Gitę, został pustelnikiem? Gitę należy rozumieć w odniesieniu do ludzkiej natury, w odniesieniu do tego, jak wyraża się ona w codziennym działaniu w tym świecie. Najważniejszym celem i zadaniem Gity jest sprowadzenie bezcennej, odwiecznej mądrości do poziomu rozumienia jej przez przeciętnego człowieka oraz wyniesienie doczesnego życia do poziomu najwyższej mądrości. Bhagawadgita wprowadza wedantę w codzienne życie, a jednocześnie wznosi codzienność do poziomu wedanty. Wprowadza filozofię i duchowość w codzienność, a codzienność nasyca filozofią i duchowością. W ten sposób łączy ona duchowość z codziennym życiem.

Ludzkie życie nie kończy się na powszednich sprawach, takich jak zarabianie i wydawanie pieniędzy, spanie i jedzenie. Bhagawadgita uczy, w jaki sposób możemy je uświęcić, kierując swoją uwagę w stronę najwyższego, ostatecznego celu. Uczy, że żyjąc w świecie człowiek może wznieść się ponad ograniczenia ciała i umysłu. Uczy, jak żyć, aby wyzwolić się z konieczności kolejnych narodzin. Twoje czyny nie zniewolą cię konsekwencjami, jeśli wykonasz je bezinteresownie, to znaczy nie licząc na ich owoce. Bhagawadgita uczy postawy nieprzywiązania do czynów, obowiązków i własności, a owo nieprzywiązanie uświęca czyny. Gita nie zachęca cię do porzucenia pracy. Wręcz przeciwnie, nakazuje ci spełniać obowiązki zgodnie z twoim statusem społecznym, przekształcając czyny w świętość przez ofiarowanie ich Panu.

Przykładowo weźmy pod uwagę kucharza: spełnia on właściwie swoje obowiązki, jeśli koncentruje umysł na gotowaniu. Jeśli jednak gotuje jedynie ze względu na zarobek, nie może skupić uwagi na tym, co robi, przez co wyniki jego pracy okazują się nie najlepsze. Z drugiej strony, jeśli koncentruje się na gotowaniu i robi to z miłością i dla dobra innych, jego praca staje się świętą i czystą służbą. Taka służba uświęca ludzkie życie. Zatem, uświęcasz swe życie, gdy wykonujesz wszelkie przynależne ci obowiązki koncentrując się na wykonywanej pracy i nie oczekując na osobiste korzyści związane z jej wynikami. W ten sposób ofiarowujesz swoją pracę Panu. Jeśli twoje czyny wypływają z tak pojmowanej bezinteresowności, twoja praca uświęca cię i uwzniośla, zbliżając cię jednocześnie do celu twojego życia. Gdy zaś pojawia się w tobie przywiązanie do owoców pracy, przeżywasz wzloty i upadki, a zarazem potęgujesz swoje pragnienia.

Kriszna podawał przykład króla Dżanaki, gdyż sprawował on władzę w swym królestwie bez przywiązania, przez co osiągnął doskonałość. Są ludzie, którzy kierują się jedynie postrzeganiem zewnętrznym. Są też tacy, którzy rozwinęli w sobie zdolność postrzegania wewnętrznego. Postrzeganie zewnętrzne umożliwia ci widzenie zewnętrznego świata, który jest złudny. Postrzeganie wewnętrzne oczyszcza umysł i napełnia serce czystymi uczuciami. Aby nabyć umiejętności postrzegania wewnętrznego, należy rozwinąć w sobie postawę braku przywiązania do owoców swej pracy i ofiarowywać wszelkie czynności Bogu obecnemu we własnym sercu. A oto krótka historyjka na ten temat.

Pewnego razu młody mędrzec Śuka podróżując po kraju znalazł się w okolicach Mithilapury. Usłyszał o nim król Dżanaka i posłał swych poddanych, aby przynieśli wieści o miejscu jego pobytu. Po tygodniu poszukiwań odnaleźli go w lesie niedaleko stolicy. Dżanaka wraz ze swymi ministrami wyruszył odwiedzić młodego mędrca. Nie przybył do niego jako król czy władca, lecz jako sługa Boga. Dżanaka dawno już porzucił wszelki egoizm. Był skromnym człowiekiem dążącym do duchowej doskonałości. Kiedy tam dojechał, Śuka wygłaszał dyskurs. Dżanaka słuchał w skupieniu. Nadszedł wieczór. Przed odjazdem król podszedł do mędrca i zapytał go: „Swami, czy mogę codziennie słuchać twych boskich wykładów?". Śuka odrzekł: „Duchowość i filozofia, Dżanako, nie są czyjąś prywatną własnością. Każdy, kto jest zainteresowany, kto lubi słuchać tych nauk, kto wierzy w osiągnięcie celu, ma prawo do nauki. Oczywiście, że możesz przychodzić. Będziesz tu mile widziany". Tak więc Dżanaka przyjeżdżał codziennie na wykłady mędrca.

Pewnego razu Śuka postanowił pokazać swym słuchaczom, że król Dżanaka kieruje się postrzeganiem wewnętrznym, podczas gdy większość z nich polega jedynie na postrzeganiu zewnętrznym. Przeniósł się na wzniesienie znajdujące się w pobliżu stolicy, skąd widać było całe miasto. Z tego miejsca wygłaszał dyskursy na temat wedanty. Pewnego dnia król Dżanaka, którego zatrzymały pilne sprawy administracyjne, spóźniał się. Śuka wstrzymywał rozpoczęcie wykładu, chociaż wokół zgromadził się już cały tłum słuchaczy. Celowo pytał o Dżanakę. Poprosił kilka osób, żeby poszły do miasta i sprawdziły, co zatrzymało króla. Sam zaś stanął przy drodze i wyglądał królewskiego orszaku.

Wśród tłumu zaczęło się szemranie. Zgromadzeni uczniowie, starsi i młodzi, szeptali między sobą. Ktoś powiedział: „Patrzcie na Śukę. Uważamy go za wielkiego mędrca, który wyrzekł się wszystkiego, ale to chyba nieprawda. Oto czeka na króla Dżanakę. Ponieważ Dżanaka jest władcą, Śuka opóźnia dyskurs, nie licząc się z nami". Ktoś inny dodał: „Spójrzcie na zachowanie Śuki. Dlaczego okazuje taką słabość wobec króla? Dlaczego jest zakłamany? Czy tak wielki mędrzec może inaczej traktować króla niż innych?". Śuka słyszał te rozmowy. Zachowywał się w ten sposób, gdyż chciał udzielić im lekcji. Minęło pół godziny, potem dwie. Suka nadal czekał na króla Dżanakę.

Ludzie o nieczystych sercach wyrażali zazdrość i gniew. Wszystkie te niskie uczucia, głęboko ukryte w ich wnętrzach, teraz zaczęły wychodzić na jaw. To było celem mędrca, ponieważ człowiek może przyjąć nauki wedanty dopiero po oczyszczeniu serca z jadu negatywnych uczuć. Umysł musi być oczyszczony, żeby mógł napełnić się boską wiedzą. Jeśli pełen jest różnego rodzaju nieczystości, jak może przyjąć coś czystego i świętego? By napełnić umysł dobrem, trzeba najpierw usunąć z niego zło. Tak więc intencją Śuki było, aby wszystkie te negatywne uczucia przejawiły się i zostały wyrażone. Chciał, by uczniowie wylali cały brud ze swoich umysłów. Wiedział, że dopóki ich serca będą pełne przywiązania i niskich uczuć, nie przyjmą jego nauki. Dlatego swym zachowaniem zainicjował proces oczyszczenia.

W tym czasie Dżanaka spieszył na wykład. Śuka zauważył to. Można go było zobaczyć już z daleka, gdyż zwykle nie podróżował sam. Chociaż nie zależało mu na obecności ministrów i sług, oni wiernie mu towarzyszyli. Wkrótce wszyscy wiedzieli, że król się zbliża. Przybywszy na miejsce, gdzie miał odbyć się dyskurs, Dżanaka padł do stóp guru i pokornie poprosił o wybaczenie spóźnienia. Następnie rozłożył na ziemi matę z trawy i usiadł. Śuka rozpoczął wykład. Teraz w sercach młodych uczniów rozgorzała nienawiść. Ich twarze aż zmieniły się pod wpływem tych negatywnych uczuć, które żywili do Śuki i króla Dżanaki. „Spójrzcie na tego Śukę! - myśleli. Stara się tylko o to, żeby zadowolić króla. Oto miara jego świętości!".

Śuka postanowił dać lekcję tym wszystkim, którzy żywili negatywne uczucia. W pewnej chwili nieoczekiwanie przerwał nagle dyskurs i powiedział: „Dżanako, spójrz na swoje królestwo! Stoi w płomieniach!". Dżanaka całkowicie skupiony na słuchaniu świętych nauk nie zwrócił uwagi na te słowa. Umysł króla pogrążony był bez reszty w wedancie. Inni zobaczyli jednak płomienie i dym unoszący się nad miastem. Niektórzy uczniowie, myśląc o swoich krewnych i mieniu, pobiegli w stronę Mithilapury. Wszystkie przywiązania, ukryte dotąd w ich sercach, teraz wyszły na jaw i ukazały się z całą jaskrawością. Zaraz potem Śuka ponownie zwrócił się do króla: „Dżanako, ogień objął już twój pałac!". Nawet wówczas Dżanaka nie przejął się tymi słowami Śuki. Siedział nieruchomo, gdyż interesowała go jedynie atma. Nie pragnął niczego poza tym, by całkowicie zatopić się w atmie. Nie było w nim ani śladu przywiązania do spraw doczesnych.

Wśród słuchających dyskursu znajdowało się wielu sławnych uczonych. Śuka chciał im pokazać, że choć są znamienitymi uczonymi, nie uwolnili się jeszcze od wielu przywiązań. Widząc płomienie przestraszyli się i wołali: „Królu! Królu!". Tymczasem Dżanaka wszedł w stan samadhi. Rozkoszował się błogością atmy. Łzy szczęścia spływały mu po policzkach. Śuka obserwował stan Dżanaki z zadowoleniem. Po jakimś czasie uczniowie, którzy pobiegli w stronę Mithilapury, wrócili. Okazało się, że nie było tam żadnego pożaru. Wtedy Śuka wyjaśnił znaczenie tego, co zaszło.

„No cóż, dzieci, nie odwlekałem rozpoczęcia dyskursu dlatego, że Dżanaka jest królem. Zwlekałem, ponieważ on na to zasługuje - zawsze warto czekać na ucznia oczyszczonego z egoizmu i dumy, który jest naprawdę pokorny i oddany. Wy słuchacie, ale nie słyszycie, ani nie wprowadzacie w czyn moich nauk, dlatego nie zasługujecie na podobne traktowanie. Zamiast nauczać setki ludzi, którzy wcale nie stosują tych nauk w codziennym życiu, wolę uczyć jednego człowieka, który ma prawo do tej wiedzy, gdyż wciela ją w życie. Jaki ma sens nauczanie ludzi przepełnionych przywiązaniem i egoizmem? To tak, jakbym wrzucił kamień w wodę. Kamień przeleży w wodzie sto lat i nie wchłonie ani jednej kropli. Natomiast taki uczeń jak Dżanaka wart jest mojego dyskursu. Po co zbierać liczne bezwartościowe, błyszczące kamienie? Wystarczy posiadać jeden prawdziwy klejnot. Po co komuś dziesięcioakrowe jałowe pole? Czy nie lepiej uprawiać małe, ale żyzne poletko, rodzące obfite plony? Jeśli jednego ucznia, takiego jak Dżanaka, doprowadzę do świętości, on uczyni ze swojego królestwa przykład dla całej ludzkości". Intencją Śuki było uczynić z Dżanaki świętego człowieka i jednocześnie udzielić pouczającej lekcji zarozumiałym uczniom.

Podobna intencja przyświecała Krisznie. Ardżuna również zasługiwał na przyjęcie Jego nauk, ponieważ posiadał prawy charakter i urzeczywistniał szczytne ideały. Ardżuna osiągnął kontrolę nad zmysłami i duchową moc dzięki ascezie. Pokonał większość doczesnych pragnień, był inteligentny, a co najważniejsze, ze szczerą pokorą oddał się Krisznie. Kriszna wiedział, że Ardżuna był gotów na przyjęcie duchowej wiedzy i postanowił uczynić zeń mędrca. Kriszna zamierzał uczynić z Ardżuny przykład dla ludzkości. Dlatego tak cierpliwie go nauczał. Ardżuna, dzięki swoim zdolnościom i czystości był w stanie wznieść się na duchowe wyżyny, we wszelkich okolicznościach, całkowicie panując nad swoimi zmysłami. Był to powód, dla którego nadano mu wiele zaszczytnych tytułów.

Ardżuna znaczy czysty. Nazywano go również człowiekiem o świętym sercu, klejnotem ludzkości. Był człowiekiem o wielkiej sile, ale nigdy nie wykorzystywał jej w sposób nieprawy. Zawsze działał zgodnie z dharmą. Zdobył przywilej używania broni, której nie mógł utrzymać w rękach żaden inny żyjący ówcześnie człowiek. Pierwotnie dysponował nią Siwa, a później król Dżanaka. W czasach Kriszny Siwa obdarzył ową boską bronią Ardżunę - był to potężny łuk zwany Gandiwą. Tak więc Ardżuna zaskarbił sobie łaskę Siwy. Był prawdziwym bohaterem. Takiego oto szlachetnego i prawego człowieka wybrał Kriszna, aby za jego pośrednictwem przekazać światu Gitę.

Pożywienie przekazujesz do żołądka przez usta. Z żołądka rozchodzi się ono po całym ciele. Tak jak pokarm przekazany do żołądka dociera do wszystkich części ciała, tak też Gita została przekazana czystemu i bezinteresownemu Ardżunie, aby mogła dotrzeć do całej ludzkości. Jednym z imion Ardżuny jest Parthiwa, co znaczy „syn ziemi". Wszyscy jesteście synami ziemi. Ardżunę można uważać za wybitnego przedstawiciela rodzaju ludzkiego, którego Kriszna doprowadził do świętości, aby z czasem cała ludzkość uległa takiej samej przemianie.

W porównaniu z czynami, które podejmujesz z myślą o sobie i z poczuciem wykonawstwa, czyny dokonywane bez tego poczucia - czyli bezosobowo, są o wiele wspanialsze. Jeszcze piękniejsze od nich są te czyny, których dokonujesz całkowicie bezinteresownie, bezosobowo i bez poczucia przywiązania. Jeśli jeszcze taki czyn ofiarujesz Bogu, przekształcisz go w świętą ofiarę. Kriszna nakazał Ardżunie ofiarowywać Bogu wszystko, co czyni. Gdy Ardżuna osiągnął ten etap rozwoju, to znaczy, kiedy już działał całkowicie bezinteresownie i wszystko ofiarowywał Panu, Kriszna objawił mu Gitę.

Początkowo każdy człowiek musi wykonywać karmę i aktywnie uczestniczyć we właściwych dla niego działaniach. Człowiek musi być aktywny, żeby nie popadał w lenistwo. Człowiek leniwy jest bezużyteczny dla świata. Swami nie aprobuje, ani nie zachęca nikogo do lenistwa. Najpierw musisz wykonywać zwykłą karmę. Potem osiągniesz taki etap duchowego rozwoju, że podejmujesz działanie całkowicie bezinteresownie. Stopniowo twoja praca zaczyna przekształcać się w jogę, czyli proces jednoczenia się z Bogiem. Wówczas jest ona równoważna z oddawaniem Mu czci. Transformacja zwykłego, codziennego działania w jogę stanowi istotę nauk Gity.

Gita nieustannie podkreśla, że chodzi o to, by całkowicie wyeliminować samolubstwo, egoizm, arogancję, dumę, poczucie posiadania, przywiązanie, nienawiść i podobne szkodliwe cechy. Ta święta księga pomogła już wielu różnym ludziom uświęcić siebie. Gitę można porównać do drzewa spełniającego wszelkie życzenia - da ci ona to, czego pragniesz. Interpretacja Gity zależy od punktu widzenia i stopnia duchowego przygotowania. Nikt nie może uważać, że zna jedyne właściwe znaczenie danego wersetu, nikt nie ma prawa twierdzić, że jego interpretacja jest jedyną właściwą. Nauki Gity znajdują zastosowanie na każdym poziomie duchowego rozwoju, dlatego można ją uważać za serce wedanty. Gita jest skarbcem pełnym złota, ścieżką usłaną kwiatami, podporą tych wszystkich, którzy szczerze pragną rozwijać się duchowo i poznawać prawdę. Gita pozwala im przetrwać na morzu doczesnego życia. Pomaga im pokonywać przeszkody i umożliwia osiągnięcie celu. Człowiek, który nie stosuje nauk Gity, nie może osiągnąć prawdziwego celu swojego życia.

Bez względu na uczucia, jakie żywi człowiek, treść, jaką odbierze czytając Gitę, będzie zależała od poziomu jego duchowego rozwoju. Na przykład, przed tym dyskursem intonowano pieśń Śuklambaradharam wisznum - do ubranego na biało Wisznu. Wisznu znaczy „wszechprzenikający". Jest On wszechobecny. Mówi się też, że ma ciało koloru popiołu. Ma cztery ręce i bardzo piękną, świętą twarz, która nie wyraża ani uniesienia, ani przygnębienia. Tak widzą Wisznu wierzący i modlą się do Niego. Niewierzący mogą używać tych samych słów, ale obraz, jaki sobie wyobrażają, może być zupełnie inny.

Wyrażenie śuklambaradharam odnosi się również do tego, kto nosi białe szaty, nie wyraża żadnych uczuć, jest koloru popiołu i ma cztery kończyny. Jednak te cechy mogą sugerować na przykład osła. Osioł niosący na grzbiecie białe ubrania z pralni ma cztery kończyny i ciało koloru popiołu. Jego fizjonomia nie wyraża żadnych uczuć. Nie jest przypisany do jednego miejsca, można go zobaczyć błądzącego po ulicach, przed domem, wszędzie. Tak mogą odebrać znaczenie wyrażenia śuklambaradharam niewierzący. Zatem, czy będzie to Bóg czy osioł, zależy od punktu widzenia, od tego, czy jesteś wielbicielem Boga, czy też niewierzącym, oraz od tego, czy wykazujesz zainteresowanie czy obojętność wobec spraw duchowych.

I tak oto Gita może być bardzo różnie interpretowana przez różnych ludzi. W zależności od swoich uczuć zrozumiesz ją odpowiednio do własnego poziomu duchowego rozwoju. Tak więc Gita jest drzewem spełniającym wszelkie życzenia. Jest świętą krową-matką, rozdającą wszystkim swoje mleko za darmo. Możesz przyswoić sobie te jej nauki, które jesteś w stanie przyjąć. W oceanie jest mnóstwo wody, lecz ilość wody, jaką z niego zaczerpniesz, zależy od pojemności naczynia, które ze sobą przyniosłeś. Woda jest wszędzie ta sama, różnica tkwi jedynie w wielkości naczynia. Podobnie, wasze rozumienie może być różne, lecz Bhagawadgita jest jedna.

Zasadnicza treść Gity jest taka sama dla wszystkich, jej świętym celem jest wyniesienie ludzkości do poziomu boskiego. Nie lekceważcie tej świętej księgi. Powinniście ją szanować i czcić. Intonujcie jej wersety ze szczerym uczuciem i głębokim zrozumieniem. Wcielajcie w codzienne życie przynajmniej jedną lub dwie z wyłożonych tam nauk. Tylko wówczas doznacie poczucia spełnienia waszego życia.

Dyskurs trzydziesty trzeci

ROZWIJANIE POSTRZEGANIA WEWNĘTRZNEGO

Niezależnie od tego, czy aktywnie żyjesz w tym świecie, czy też wycofałeś się z niego, najważniejszą sprawą nie jest to, co robisz, lecz to, czy wykorzeniasz ukryte głęboko w sercu swe negatywne skłonności.

Podstawowym celem każdej praktyki duchowej jest wykorzenienie negatywnych myśli, nawyków i skłonności, które ukryły się głęboko w twoim wnętrzu. Przejawiają się one w twoich myślach i czynach jako przywiązanie i nienawiść, pragnienie i awersja. Musisz oczyścić się z tego zła. Jeśli uciekniesz do pustelni, zamiast podjąć odpowiednią praktykę mającą na celu usunięcie tych wewnętrznych wrogów, negatywne skłonności będą nadal źródłem zniewalających cię myśli i czynów - czy tego chcesz, czy nie. Będą tkwiły w twoim sercu jak ziarna, z których kiełkują myśli zanieczyszczone upodobaniami i uprzedzeniami, pragnieniami i złudzeniami. Te myśli sprawią, że zapomnisz o swojej prawdziwej naturze, o tym, co ludzkie.

Gita dowodzi, że jeśli wykorzenisz ograniczające cię skłonności, zyskasz możliwość działania wolnego od konsekwencji. Od tej chwili nie będzie cię wiązać żadna karma. Innymi słowy, całkowicie uwolnisz się od skutków swoich czynów. Ludzie nie pojmujący tej prawdy dążą do wyrzeczenia się wszelkiej zewnętrznej aktywności, wskutek czego grzęzną w gnuśności i lenistwie. Bhagawadgita podkreśla, że na ścieżce duchowej nie można sobie pozwolić na lenistwo. Gita naucza jogi bezinteresownego i bezosobowego działania, w którym człowiek nie oczekuje żadnych osobistych korzyści i wolny jest od przywiązania czy pragnienia owoców swojej pracy. Odnosi się to do pracy wykonywanej z pełną koncentracją i doskonałością sięgającą granic ludzkich możliwości. Praca taka traktowana jest jako służba Bogu, gdyż osoba, która ją wykonuje, zanurzona jest w świadomości boskiej. Dopóki jednak twoje tendencje i skłonności nagromadzone w wyniku uprzednich czynów przeszkadzają ci na drodze duchowego rozwoju, nie uda ci się osiągnąć takiego stanu świadomości.

Najpierw musisz usunąć negatywne tendencje będące konsekwencją twoich działań podejmowanych kiedyś z egoistycznych pobudek i zastąpić je pozytywnymi, które zrodzą się z twych szlachetnych czynów. Później, gdy już utwierdzisz się w bezinteresowności, kiedy będziesz podejmował jedynie pozytywną działalność, będziesz mógł wznieść się na wyższy poziom, gdzie uwolnisz się od pragnienia owoców swojego działania. Z tego poziomu w naturalny sposób osiągniesz etap działania zupełnie bezinteresownego, czyli etap karmajogi.

Dlaczego musisz pracować? Otóż Gita uczy, że jedynie pozytywne działanie pozwoli ci uwolnić się od negatywnych skłonności. Zatem, możesz oczyszczać swe serce angażując się w szlachetne czyny. Aby jednak osiągnąć prawdziwą czystość serca, musisz ofiarowywać wszystkie swoje czyny Bogu. Jedynie w ten sposób doprowadzisz swe serce do nieskazitelnej czystości. Rozważmy pewien przykład. Kiedy spożywasz pokarm, który został tak czy inaczej przygotowany, spożywasz zwyczajne pożywienie, które będzie oddziaływało na ciebie korzystnie lub niekorzystnie. Jeśli jednak ten sam pokarm przed spożyciem ofiarujesz Bogu, stanie się on prasadam, czyli pokarmem błogosławionym, stanowiącym cenny dar od Boga. Podobnie wszelkie czynności, które wykonujesz w ciągu dnia, należą do kategorii zwykłej karmy. Natomiast jeśli wykonujesz te same czynności - choćby najdrobniejsze - z myślą o ofiarowaniu ich Bogu, oddając Mu ich skutki i mając na uwadze Jego radość, karma przekształca się w karmajogę, a także w świętą ofiarę. Jedynie karmajoga skutecznie oczyszcza twoje serce.

Jakie czynności możesz złożyć u stóp Pana? Jak możesz je uświęcić? Ofiarowując komuś prezent starasz się, żeby był on użyteczny, by posiadał dla obdarowanego jakąś wartość, żeby był czysty, wymarzony - innymi słowy, żeby został przyjęty z radością. Jeśli dokładasz tylu starań ofiarowując prezent człowiekowi, o ile bardziej powinieneś się starać, ofiarowując coś Bogu! Pomyśl, jak nieskalany, uświęcony powinien być twój dar dla Boga! Nie możesz przecież dać Mu czegokolwiek - każdego przedmiotu i każdej czynności. Zanim ofiarujesz coś Bogu, musisz sprawić, żeby twój dar był czysty, święty, wspaniały, żeby był godny tego, by stać się ofiarą dla Boga.

Kiedy pragniesz ofiarować Bogu różę, wybierasz najwspanialszy, najpiękniej pachnący kwiat. Potem usuwasz z niego owady, kolce, zeschłe liście - robisz wszystko, aby kwiat był piękny i czysty. Wtedy ofiarowujesz go Bogu. Każdy czyn powinieneś ofiarowywać Bogu tak, jak ową różę. Zatem, niech twój czyn rozsiewa wokół zapach miłości i świętości, niech będzie piękny, wspaniały i czysty, jak ta róża. Na tym polega joga czynu. Bhagawadgita mówi o ofiarowywaniu Bogu najpiękniejszych czynów.

Powinieneś umieć odróżnić czyn mądry od nierozważnego, a do tego potrzebna ci umiejętność rozróżniania pomiędzy mądrością a niewiedzą. Musisz więc pogłębiać swą wiedzę duchową. Każdy, kto pragnie bezpośrednio doświadczyć Boga, musi rozwinąć w sobie duchową mądrość, a wraz z nią szereg cnót. Są nimi: cierpliwość, determinacją, czystość ciała i umysłu, bezinteresowna miłość, świadomość wszechobecności Boga i dążenie do Niego oraz opanowanie umysłu, opanowanie zmysłów, odrzucenie pragnień, wytrwałość i równowaga w obliczu wszelkiego rodzaju przeciwieństw, takich jak ból czy przyjemność, niezachwiana wiara i radość wynikająca z niezmąconego spokoju umysłu. Rozważmy teraz pierwszą z tych cech - cierpliwość.

Cierpliwość jest jedną z najważniejszych cnót istoty ludzkiej. Wielu władców zostało obalonych, ponieważ brak im było cierpliwości. Nawet wielcy mędrcy spadali z duchowych wyżyn, ponieważ zaniedbali wykształcenia w sobie tej cnoty. Niejeden uczony poniósł klęskę, gdyż brakowało mu tej bezcennej zalety. Cierpliwość to najskuteczniejsza tarcza i najlepsza zbroja człowieka, który nieustannie zmaga się z życiem. Kto traci cierpliwość, traci również inne cnoty właściwe człowiekowi. Cierpliwość jest znakiem szczególnym ludzi wielkich. Bez cierpliwości nie dostąpisz oświecenia. Aby jednak nauczyć się cierpliwości, trzeba determinacji i silnej woli. Determinacja nie ma nic wspólnego z głupim uporem. W sprawach dotyczących ducha determinacja stanowi cechę umysłu, który jest zdecydowany i wolny od złudzeń. Człowiek obdarzony determinacją będzie konsekwentnie podążał ku obranemu celowi aż do jego pełnej realizacji, nie zważając na przeszkody i problemy. Jeśli nie jesteś zdecydowany, cierpliwość nie będzie się miała na czym oprzeć i nie umocni się w tobie. Cierpliwość i zdecydowanie to cechy, które nie mogą bez siebie istnieć. Bez determinacji nie rozkwitnie cierpliwość, a bez cierpliwości determinacja stanie się w końcu arogancją.

Rozważmy teraz czystość. Jak oczyszczasz ciało, tak też powinieneś podejmować odpowiednie czynności, by oczyszczać umysł, który w wyniku działania ego uległ zabrudzeniu różnymi przywiązaniami, upodobaniami i uprzedzeniami. Dopiero gdy usuniesz te nieczystości, osiągniesz samokontrolę. Jak żółw, który może wedle swojej woli wychodzić ze skorupy, albo się do niej chować, tak też człowiek powinien sprawować kontrolę nad swoimi zmysłami i używać ich, gdy zachodzi potrzeba. Gita głosi, że zarówno czystość jak i umiejętność samokontroli to cechy niezbędne w duchowym rozwoju.

W działaniu człowiek odkrywa swój charakter i to, kim naprawdę jest, dlatego tak wielką wagę przykłada się do działania wolnego od przywiązania do jego rezultatów. Jak lustro ukazuje ci twoją twarz, tak twoje czyny ukazują ci uczucia, które tobą kierują. O tym, jaki naprawdę jesteś, mówią twoje czyny. Na pierwszy rzut oka człowiek może wydawać się zrównoważony, o delikatnym usposobieniu i sattwicznej naturze. Może sprawiać wrażenie osoby o czystym sercu. A jednak zdarza się, że jego czyny świadczą zupełnie inaczej, gdyż ujawniają jego zwierzęcą, a nawet demoniczną naturę. Właśnie w czynach wyraża się natura człowieka. Niektórzy ludzie wydają ci się okrutni. Uważasz, że są szorstcy i oschli, że nie grzeszą uprzejmością i dobrymi manierami. Jeśli jednak w działaniu okazują współczucie i inne szlachetne cechy, zapewne przyznasz, że w rzeczywistości są dobrzy. Jeśli chcesz sprawdzić, czy w kimś przeważa sattwa, radżas czy tamas, musisz obserwować czyny. One z pewnością odkryją przed tobą prawdziwą naturę danej osoby.

Gita naucza, jak działać w codziennym życiu. Nie nakazuje wyrzeczenia się wszystkiego, porzucenia rodziny, tego, co masz i ucieczki w odosobnienie. Wręcz przeciwnie - podkreśla, że obowiązkiem każdego człowieka jest podjęcie użytecznej działalności w doczesnym świecie. Dalej Gita stwierdza, że celem życia człowieka jest rozpoznanie swojej dharmy i podążanie tą ścieżką, co oznacza włączenie się w bezinteresowne i szlachetne działanie, które przyczyni się do dobra innych współmieszkańców ziemi. Gita głosi, że ludzkie życie polega na działaniu. Gdyby człowiek zrezygnował z wszelkiej aktywności, nie mógłby utrzymać się przy życiu. Dlatego każdy powinien zaangażować się w pracę, przy czym podejmowane działanie powinno odpowiadać zasadom dharmy.

Tak więc po pierwsze - powinieneś przekształcić swoje działanie w karmę pożyteczną dla innych. Musisz podejmować czyny doskonałe, nieskażone jakimikolwiek egoistycznymi pobudkami. Twoje czyny powinny wypływać z głębi twego serca, ze spokoju. Wówczas będą to czyny sattwiczne. Przeciętny człowiek nie jest w stanie podejmować działania, gdy nie powoduje nim jakieś pragnienie. Dlatego powinieneś ukierunkować wszelkie swoje czyny i pragnienia na cel, którym jest poszukiwanie i doświadczanie Boga. Gdy twoje skupienie na Bogu stanie się podstawą wszystkich twoich czynności, wtedy twoja karma stanie się karmajogą i poprowadzi cię prosto do celu - do zjednoczenia się z Bogiem. Jednak wciąż jeszcze będzie miała na ciebie wpływ maja, czyli iluzja. Istnieją dwie potężne moce iluzji: moc zakrywania i moc projekcji. Nie posiadają one żadnej szczególnej formy ani kształtu.

Zajmijmy się najpierw mocą zakrywania czy zasłaniania. Jak i co zasłania? Jak można odkryć to, co zostaje zasłonięte? Jeśli ta moc nie ma formy, jak może zasłonić coś innego? I jak można tę zasłonę usunąć? Na te pytania nie ma odpowiedzi. Maja jest tajemnicza i niewytłumaczalna. Jej naturę stanowi iluzja, złudzenie, miraż. Rozważmy przykład sznura leżącego na drodze. W ciemności ulegasz złudzeniu i wydaje ci się, że to wąż. Cóż takiego zakryło sznur? Spróbuj zrozumieć, co się stało. Nagle ogarnęło cię uczucie strachu, gdyż wyobraziłeś sobie węża leżącego przed tobą na drodze. Tak więc sznur został przykryty wyobrażeniem węża, które powstało w twoim umyśle, w wyniku czego przestraszyłeś się. Czy wąż był tam naprawdę? Nie, węża tam nie było. Zatem sznur został przykryty czymś, co nie istnieje i nigdy nie istniało. To jest właśnie złudzenie.

W jakich warunkach złudzenie wywiera na ciebie wpływ? O zmroku albo w ciemności wyobrażasz sobie, że widzisz węża tam, gdzie leży kawałek sznura. Złudzenie przychodzi wraz z ciemnością. Żaden wąż nie zasłania sznura, ale złudzenie zasłania twój umysł i zakłóca czyste postrzeganie. Tym złudzeniem jest maja. Gdy skierujesz na „węża" światło, okaże się, że to kawałek sznura. Tak więc w świetle znika złudzenie i pojawia się prawdziwy przedmiot. To, co istnieje naprawdę, nigdy istnieć nie przestanie. Pozostanie niezmienne. Tym, co przychodzi i odchodzi, jest złudzenie. Formą, którą owo złudzenie przybiera w umyśle, jest projekcja nałożona na niezmienną rzeczywistość. W tym przypadku projekcją jest wąż. Innym razem będzie to coś innego.

Wszelkie nastroje radości i zmartwienia przychodzą i odchodzą. Są podobne do krewnych, którzy odwiedzają cię, lecz nie zostają w twoim domu na stałe. Podobnie maja - przychodzi i odchodzi. Jeśli przejawia się jako zrodzone w twoim umyśle złudzenie, które przesłania sznur, nazywa się awaraną, mocą przesłaniania. Twój umysł nałożył owo złudzenie na sznur. To jest drugi aspekt maji, tak zwana wikszepa, czyli moc projekcji. W świetle widzisz sznur jako sznur, nie widzisz węża. Zatem te dwa aspekty maji przychodzą wraz z ciemnością, a znikają w świetle. Czy awarana i wikszepa zawsze przychodzą jednocześnie, czy też mogą pojawić się oddzielnie? Otóż, moc przesłaniania i moc projekcji mogą pojawiać się i znikać jednocześnie, ale także - jak to ma miejsce w stanie głębokiego snu, kiedy działa jedynie moc przesłaniania - mogą pojawiać się i znikać w różnym czasie. Maja jest nieodgadniona. Nie ma początku, lecz może mieć kres. Gdy padnie na nią światło mądrości, maja zniknie, a wówczas objawi się niezmienna rzeczywistość. Tę wiedzę przekazał Ardżunie Kriszna. Uwolnił go od złudzenia i sprawił, że Ardżuna zajaśniał swoim wewnętrznym blaskiem.

Obecnie ludzie zadowalają się płytkim rozumowaniem i zewnętrznym postrzeganiem. Jednakże najcenniejszą zdolnością jest umiejętność postrzegania wewnętrznego. Tylko ono jest prawdziwe i boskie. Opierając się na tym, co zewnętrzne i ignorując to, co wewnętrzne, człowiek traci kontakt z jedyną rzeczywistością - swoją wewnętrzną prawdą. Misja Boga, którą podejmuje On przychodząc jako awatar, polega na przypomnieniu człowiekowi o konieczności kierowania się postrzeganiem wewnętrznym. Kriszna powiedział: „Cokolwiek czynisz, Ardżuno, w czasie swojego pobytu na ziemi, jest przemijające. Z czasem odkryjesz, że wszystko na świecie jest nietrwałe. Twoje związki z innymi ludźmi, twoje przywiązania, osiągnięcia, poczucie indywidualności - wszystko to zniknie, zostanie zmyte falą czasu. Jeśli trzymasz się przedmiotów, które porywa rzeka czasu, jak możesz uratować się i osiągnąć ponadczasową doskonałość? Przedmioty, których się chwytasz, Ardżuno, są ulotne. Wiedz o tym, że przywiązując się do tego, co przemija, marnujesz swoje życie, marnujesz okazję, która została ci dana po to, byś sięgnął swej prawdziwej rzeczywistości. Poddaj się Bogu, Jego się trzymaj, a z pewnością osiągniesz wieczne szczęście - boską błogość".

W ten sposób Kriszna nakłaniał Ardżunę do uwolnienia się od przywiązania i złudzeń, które były powodem jego zmartwienia. Powiedział mu: „Sam musisz oczyścić swoje serce i usunąć zasłonę niewiedzy, która zaciemnia pole twojego widzenia. Trzymaj się ścieżki prawości, pracuj dla dobra ludzi i ofiaruj każdy swój czyn Mnie, czyli swojej najwyższej jaźni". Nie ma innej drogi wiodącej do osiągnięcia celu ludzkiego życia oprócz tej, która wiedzie przez karmajogę, czyli działanie. Dopiero gdy ugruntuje się w tobie postawa czynienia dobra, będziesz mógł wstąpić na ścieżkę oddania. Następnie, kiedy już oczyścisz swe uczucia i pogłębisz swoje oddanie Bogu, wkroczysz na ścieżkę mądrości, dzięki której wzniesiesz się na najwyższy poziom - poziom urzeczywistnienia Boga. Przez działanie człowiek może wznieść się do najwyższych regionów ducha, albo pogrążyć się w najniższych otchłaniach smutku. Dobry czy zły los człowieka jest nierozerwalnie związany z jego czynami.

Możesz oddawać Bogu cześć, składając ofiary lub celebrując inne obrzędy przypisane w świętych księgach, ale - o czym już uprzednio wspomniano - zaprowadzą cię one co najwyżej do nieba. Tymczasem Kriszna wyjawił Ardżunie, że istnieje stan znacznie przewyższający tak zwane niebo. „Nie uważaj nieba za miejsce, w którym będziesz przebywał na stałe. Gdy twoje zasługi „wyczerpią się", będziesz musiał wrócić na ziemię". Niebo jest również etapem przejściowym, nie będziesz tam przebywał wiecznie. Pewnie sądzisz, że w niebie będziesz rozkoszował się różnymi cielesnymi i duchowymi przyjemnościami. Tymczasem radość, której możesz tam doznać, jest niewiele większa niż ta, której doświadczasz na ziemi. Istnieje jednak stan, który znacznie przewyższa niebo. To jest stan najwyższej świętości. Możesz go osiągnąć, utożsamiając się z Bogiem, wiążąc się z atmą, zlewając się w jedno z brahmanem. Aby jednak wznieść się na ten poziom świadomości, musisz całkowicie oczyścić się z pragnień i stać się zupełnie bezinteresowny, to znaczy działać, nie oczekując żadnej nagrody czy korzyści, czyli owoców swego działania.

Jeśli podejmujesz działanie, zawsze następują jego konsekwencje, czyli pojawią się określone rezultaty. Ale przecież to nie oznacza, że jedynie ty sam miałbyś cieszyć się owocami swoich czynów. Kiedyś pewien dziadek umieścił w ziemi nasionko, z którego wyrosło wielkie drzewo. I chociaż zmarł, zanim drzewo wydało owoce, cieszyły się nimi jego wnuki. Oto przypadek, kiedy osoba wykonująca jakąś czynność nie skorzystała z owoców swojej pracy, ale skorzystali inni. Dziadek celowo zasadził drzewo, mimo iż nie spodziewał się po nim korzyści dla siebie. Zrobił to dla swoich dzieci i wnuków. Tak więc, owoce jego czynu zebrały następne pokolenia.

Z jaką myślą dziadek sadził drzewo? Prawdopodobnie kierowała nim lekko egoistyczna myśl, gdyż sadził je dla własnej rodziny. Niemniej jednak egoizm polegający na działaniu wyłącznie dla własnych korzyści lub przyjemności jest nieporównywalny z subtelnym odcieniem egoizmu dziadka. Uczucie, które skłania człowieka do podejmowania działania z myślą o innych, jest wyższe i bardziej szlachetne niż to, które skłania człowieka do działania jedynie dla własnych korzyści. W tym sensie czyn dziadka należałoby uznać za bardziej szlachetny niż jakiś inny czyn podejmowany z myślą o sobie samym. Tymczasem istnieją jeszcze szlachetniejsze czyny, mianowicie te, których motyw wykracza ponad wszelkie egoistyczne pobudki. Są to czyny wykonywane jako ofiara dla Boga. Jest to działanie najszlachetniejsze, najbardziej wzniosłe, do którego powinieneś dążyć. Staraj się działać bezinteresownie i ofiarowywać swoje czyny Bogu, nie licząc na jakiekolwiek korzyści. Na tym polega karmajoga.

Działanie podejmowane z myślą o innych, jak to było w przypadku dziadka sadzącego drzewo dla przyszłych pokoleń, nazywa się buddhijogą. W buddhijodze przewidujesz rezultaty swoich czynów, w związku z czym opierasz się na intelekcie. Intelekt wykracza daleko poza wąski, całkowicie egoistyczny niższy umysł i zmysły. Lecz nawet tu pozostaje jeszcze cień ego. Dopiero gdy jesteś zupełnie wolny od egoizmu, niczego nie oczekując po swojej pracy, działasz skutecznie z pełną koncentracją, lecz bez przywiązania czy pragnienia i ofiarowujesz wszystko, co czynisz, Bogu - praktykujesz karmajogę. Przewyższa ona znacznie buddhijogę. Karmajoga nie jest łatwą praktyką dla przeciętnego człowieka, ale nie oznacza to, że nie powinieneś starać się jej wykonywać. To, co wydaje się niemożliwe do zrealizowania, zwykle można osiągnąć za sprawą prawdziwego wysiłku i łaski Boga. Jeśli będziesz wytrwały, z pewnością wzniesiesz swe czyny do poziomu karmajogi.

W tym celu musisz rozwinąć w sobie umiejętność postrzegania wewnętrznego. Nieustannie miej na uwadze pewną szczególną zasadę. Mówi ona, że niezależnie od tego, jak usilnie poszukujesz i gdzie - czy to w świecie materialnym, czy w świecie swoich marzeń i wyobraźni, czy gdzieś w innym świecie - wszystko, co możesz znaleźć, to jedynie różne kombinacje pięciu żywiołów, albo w ich formie materialnej, albo w subtelnej. We wszechświecie możesz znaleźć jedynie pięć podstawowych elementów. Nie istnieje nic innego; nie ma szóstego elementu. Elementy te stanowią jedynie odblask nieskończonej światłości Boga. Bóg jest podstawą, one - Jego aspektami. Jeśli człowiek postrzega każdy przedmiot tego świata jako przejaw Boga, jego czyny samoistnie stają się ofiarą dla Niego. Działając z tak wzniosłą motywacją, skutecznie przekształcisz swoją zdolność postrzegania świata z ograniczającego cię postrzegania zewnętrznego w wyzwalające postrzeganie wewnętrzne i staniesz się człowiekiem świętym. Nieustanne myślenie o wszechobecnym Bogu jest najlepszą metodą rozwinięcia zdolności postrzegania wewnętrznego, która umożliwi ci praktykowanie karmajogi. Należy jednak pamiętać, iż umiejętność postrzegania wewnętrznego jest bardzo rzadko występującą zdolnością i często zdarza się tak, że nawet najwięksi mędrcy i uczeni kierują się jedynie postrzeganiem zewnętrznym. A oto krótka historia na ten temat.

Pewnego razu król Dżanaka zwołał zebranie wielkich uczonych. Wzięli w nim udział sami wybitni naukowcy Zewsząd przyjechali sławni mędrcy, logicy i elokwentni uczeni. Wszyscy ci intelektualiści i erudyci spotkali się w pałacu. Codziennym obradom przewodniczył sam król Dżanaka i tylko najznamienitsi i najsławniejsi mieli okazję przemawiać i przedstawiać swoje poglądy. Młody Aśtawakra bardzo pragnął uczestniczyć w tym zebraniu. Lecz któż pozwoliłby mu wejść? Nie posiadał listów polecających ani rekomendacji, nie protegował go żaden uczony. Niemniej jednak Aśtawakra głęboko wierzył w pomoc Boga.

Kto posiada niewzruszoną wiarę w Boga, ten nie dozna w życiu poważnych problemów. Mogą pojawiać się pewne przejściowe kłopoty, lecz ostatecznie człowiek taki osiągnie sukces. Przez trzy dni Aśtawakra czekał przed bramą królewskiego pałacu, przez którą wchodzili i wychodzili uczestnicy zgromadzenia. Obserwował wszystkich tych wybitnych uczonych. Choć nie posiadał zaproszenia, nie rezygnował i wciąż wierzył, że w końcu wpuszczą go i weźmie udział w obradach. Cały czas myślał: „Ja też mam szansę" i cierpliwie czekał przy bramie. Jeden spostrzegawczy o współczującym sercu uczony zwrócił uwagę na czekającego przy bramie chłopca. Ten miły starszy człowiek powiadomił króla Dżanakę o jego obecności. Powiedział królowi, że ktoś stoi na zewnątrz od paru dni i czeka, aby wejść i uczestniczyć w obradach, chociaż nie posiada wymaganych kwalifikacji. Powiedział też królowi, że nie jest to starszy wiekiem uczony, ani nawet osoba w średnim wieku, lecz młodzieniec, który zapewne nie ma żadnych doświadczeń czy osiągnięć, ani też nie jest protegowany przez żadnego z obecnych tu mędrców. Krótko mówiąc, nic nie wiadomo o tym młodym człowieku i jego kwalifikacjach oprócz tego, że cierpliwie czeka przy bramie.

Król Dżanaka polecił służącym przyprowadzić owego chłopca, po czym zajął swoje miejsce i w podniosłej atmosferze zarządził rozpoczęcie obrad. Aśtawakra wszedł do sali. Trzeba tu nadmienić, że Aśtawakra był kaleką. Gdy uczeni zobaczyli kalekiego, nikomu nieznanego chłopca, który pragnął wziąć udział w zebraniu, wybuchneli śmiechem. Jedynie król Dżanaka z zainteresowaniem obserwował Aśtawakra i nie śmiał się. Młodzieniec uważnie powiódł wzrokiem dokoła i również wybuchnął śmiechem - jeszcze głośniejszym. Śmiech Aśtawakry wydał się dostojnym uczonym zupełnie nie na miejscu. „Dlaczego ten młodzik śmieje się z nas? Nas rozbawił jego wygląd, ale jak on może śmiać się z nas?" - myśleli wielce poirytowani zachowaniem tego dziwnego przybysza.

Ludzie często śmieją się z ułomności innych, co świadczy o ich ignorancji i bezduszności. Taki ordynarny śmiech zdecydowanie różni się od ciepłego uśmiechu niewinnego dziecka. Małe dziecko uśmiecha się do każdego. Któż nie odwzajemni takiego słodkiego uśmiechu? Uśmiech dziecka jest zniewalający, ponieważ wypływa z niewinności. Śmiech, z którym spotkał się Aśtawakra nie miał jednak nic wspólnego z niewinnym uśmiechem dziecka. W tych wszystkich wielkich, sławnych uczonych i mędrcach nie było ani krzty niewinności.

Uczeni bardzo byli ciekawi, dlaczego ten dziwnie wyglądający młody człowiek śmieje się wraz z nimi. Jeden z nich zwrócił się zatem do Aśtawakry: „Kim jesteś? Nikt cię tu nie zna, a poza tym wyglądasz zabawnie. W odpowiedzi na nasz śmiech, śmiejesz się jeszcze głośniej, dlaczego? Cóż takiego śmiesznego widzisz w nas, znakomitych uczonych?". Aśtawakra odpowiedział: „No cóż, wszedłem tutaj mając nadzieję spotkać szlachetnych mędrców zaproszonych przez sławnego króla Dżanakę w celu omawiania świętych pism. Gdybym wiedział, kogo naprawdę tu zastanę, wcale nie przyszedłbym tu. Przez trzy dni cierpliwie czekałem pod bramą. Cieszyłem się na samą myśl o możliwości przebywania w obecności świętych dusz. Lecz niestety, widzę tu jedynie szewców, którzy oceniają skórę i szyją sandały".

Uczeni wpadli w szał. Poczuli się znieważeni zachowaniem i obelżywymi słowami Aśtawakry. Tymczasem on mówił dalej: „Szewcy, oto kim jesteście! Tylko szewcy, dla których skóra jest najważniejsza, myślą o jej wartości, inni nie zwracają na nią uwagi. Wszyscy śmiejecie się z mojej skóry, mojej zewnętrznej powłoki i uważacie, że nie jest ona wiele warta. Żadnemu z was nie udało się poznać mojego wnętrza. Mędrcy powinni posiadać umiejętność postrzegania wewnętrznego, tymczasem wy widzicie jedynie zewnętrzną powłokę. Jeśli nie rozwinęliście w sobie postrzegania wewnętrznego i koncentrujecie się na postrzeganiu tego, co zewnętrzne, nie zasługujecie na miano uczonych. Jesteście zwykłymi szewcami, specjalistami od skóry". Tak mówił Aśtawakra. Uczeni ze wstydem zwiesili głowy. Król Dżanaka, który doskonale rozumiał Aśtawakrę, zaprosił go do wzięcia udziału w obradach i obsypał wieloma zaszczytami.

Jak było kiedyś, tak jest i teraz. Ludzie - bez względu na to, za jak wielkich się uważają z racji swoich pozycji i stanowisk - kierują się jedynie postrzeganiem zewnętrznym. Nie interesuje ich widzenie wewnętrzne. Przyglądając się komuś zwracają uwagę na jego cechy fizyczne, status materialny, pozycję, wykształcenie, stopień naukowy i tym podobne. Tymczasem Bóg patrzy jedynie na czystość serca i ocenia wewnętrzny spokój. Dlatego musicie nauczyć się widzieć to, co wewnętrzne oraz osiągać wewnętrzną ciszę. Nigdy nie powinniście się denerwować. Sprawcie, aby wasze wnętrza emanowały bardziej szlachetnymi uczuciami.

Przypuśćmy, że ktoś cię obraża: co tracisz na skutek jego zniewagi? Nie powinieneś odpowiadać na ubliżanie ci zdenerwowaniem, ani niepokojem. Jeśli pozostaniesz spokojny, cały gniew tej osoby swobodnie wyleje się. Lecz jeśli zechcesz zatamować wylew tych uczuć, przeszkodzić w wyładowaniu gniewu, możesz doprowadzić do niebezpiecznej sytuacji.

Rozważmy przykład osoby chorej, która ma nudności i wyrzuca zawartość swojego żołądka. Co jest przyczyną takiego objawu? Otóż przyczyną wymiotów jest obecność w żołądku nieczystości lub substancji toksycznych. Gdzie gromadzą się nieczystości, tam wkrótce rozmnożą się zarazki, a wraz z nimi pojawiają się nudności i objawy choroby. Dlatego bardzo ważne jest zapobieganie wtargnięciu do organizmu różnych zanieczyszczeń. Ludzkie ciało zostało skonstruowane tak, że natychmiast wydala z siebie wszelkie toksyny, które je zanieczyszczają. Jeżeli wymioty są naturalną reakcją ciała na truciznę, nie należy w takiej sytuacji podawać lekarstwa wstrzymującego wymioty. Jeśli podasz takie lekarstwo, trucizna nie zostanie wydalona, toksyny pozostaną w żołądku i wkrótce zatrują cały organizm. Dlatego nie należy hamować lekarstwem procesu wydalania. Właściwy lek można podać po usunięciu toksyn z organizmu.

Gdy wymioty i nudności ustąpią, osoba chora czuje się osłabiona. Wtedy zrobi wszystko, o co ją poprosisz, wtedy cię posłucha. Zatem najlepszą metodą postępowania w przypadku, gdy ktoś wymiotuje truciznę, jest pozwolić mu to zrobić. To samo dotyczy człowieka, który nie panuje nad swoimi emocjami i wyrzuca z siebie gniew. Pozwól mu to zrobić. Nie przeszkadzaj mu. Niech mówi, co chce i jak długo pragnie. Do czasu, aż wyrzuci z siebie to wszystko, powinieneś pozostać spokojny i cierpliwy. Dlaczego miałbyś się niepokoić? Zamiast denerwować się jego gniewem, powinieneś wiedzieć, że twoja cierpliwość w takich sytuacjach umacnia w tobie wewnętrzny spokój i radość. Taki spokój jest tożsamy z doświadczeniem nieba, dlaczego więc miałbyś odmawiać sobie radości płynącej z niebiańskich uczuć?

Cierpliwość jest jedną z najważniejszych cnót. Cierpliwość i wyrozumiałość plasują się w czołówce najwspanialszych ludzkich cech. Swami mówił już wiele razy, że wyrozumiałość jest prawdą, prawością, niekrzywdzeniem i szczęściem. Wyrozumiałość i cierpliwość są niezbędne w procesie opanowywania umysłu i zmysłów oraz doskonalenia takich cnót, jak wyrzeczenie, hart ducha, niezachwiana wiara i koncentracja. One decydują o wewnętrznej czystości. Aby oczyścić się zewnętrznie, używasz wody, mydła, pudrów i różnych perfum. Natomiast rozwijając w sobie tych sześć duchowych cnót, oczyszczasz swoje wnętrze. Wewnętrzna czystość jest niezmiernie ważna, może nawet ważniejsza niż zewnętrzna. Bóg obecny jest zawsze zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz. Dlatego powinieneś dbać o czystość i świętość zewnętrzną oraz wewnętrzną. Wówczas Bóg zamieszkujący twoje wnętrze będzie cię chronił, dokądkolwiek pójdziesz.

Kriszna mówił Ardżunie o cnotach, które czynią człowieka doskonałym. Swami przed chwilą je wymienił, lecz poda je jeszcze raz. Są nimi:

sama - spokój umysłu; dama - opanowanie zmysłów; uparati - rezygnacja z pragnień;

titiksza - wytrwałość, stałość, determinacja; oznacza to, że z jednakowo spokojnym, zrównoważonym i pozbawionym złudzeń umysłem akceptujesz wszelkie sytuacje i próby życiowe;

śraddha - niezachwiana wiara w nauki pism objawionych jak i w słowa guru oraz wielkich świętych, którzy kroczyli duchową ścieżką przed tobą;

samadhana - poczucie zadowolenia we wszelkich okolicznościach życiowych, wewnętrzny spokój.

Mając zrównoważony umysł, będziesz mógł doskonalić wytrwałość i determinację. One z kolei będą ci niezbędne w procesie umacniania wiary. Wiara natomiast umożliwi ci odczuwanie wzniosłych uczuć i wyrzeczenie się doczesnych pragnień. Kto nie ma takich pragnień, potrafi sprawować kontrolę nad swoimi zmysłami, a opanowanie zmysłów prowadzi do wewnętrznego spokoju. Spokój gwarantuje czystość zewnętrzną i wewnętrzną. Wówczas cierpliwość staje się twoją drugą naturą i nic już nie może zakłócić twojego spokoju - trwasz w nim nieprzerwanie. Dlatego musisz doskonalić w sobie te cnoty. One są niezbędne w procesie duchowego rozwoju.

Nie osiągniesz wiele, jedynie czytając i zapamiętując wersety z Gity. Musisz je zrozumieć i wprowadzać w życie jedną lub dwie zawarte w nich wskazówki. Wówczas dopiero aromat Gity wypełni twoje serce. Pragnieniem Swamiego jest, abyście wprowadzali w życie te wspaniałe nauki, których tu z taką radością słuchaliście. Niechaj one staną się waszym wewnętrznym skarbem oraz integralną częścią waszego codziennego życia.

Dyskurs trzydziesty czwarty

WZNIEŚ SIĘ Z POZIOMU ŚWIADOMOŚCI CIAŁA DO POZIOMU ŚWIADOMOŚCI BOGA

Świat wypełniony jest Bogiem, ale również karmą, czyli działaniem. Karma jest mocą tworzenia, siłą życia pochodzącą bezpośrednio od Boga. Przychodzisz w ludzkim ciele, aby zebrać owoce swoich uprzednich czynów. Tak więc działanie stanowi przyczynę ponownych narodzin, a w konsekwencji następnych czynów - i tak oto wplątujesz się w kolejne cykle narodzin i śmierci. Zatem - czy powinieneś angażować się w działanie, czy też powstrzymywać się od niego, by uwolnić się z tego koła? Gita daje ci wyraźną odpowiedź: musisz działać, gdyż droga do uwolnienia wiedzie przez karmę, czyli czyn. Ta droga to karmajoga.

Energia życia przejawia się w postaci ciała. Życie, które przybiera formę różnych ciał, nazywa się również karmą. Słowo „karma" oznacza również czyn, działanie, ale też cykl przyczyn i skutków, czynów i ich rezultatów. Twoje obecne ciało odpowiada karmie lub inaczej mówiąc, twym czynom z poprzednich wcieleń, gdyż ciało powstało po to, żebyś zebrał owoce tych czynów, owoce w postaci radości lub cierpienia.

Ciało jest bezpośrednio związane z karmą, bez niej nie istnieje. Pojęcia „karma" i „ciało" są tożsame. Ciało jest narzędziem wszelkiego rodzaju działania. Czas i miejsce działania to świat, inaczej mówiąc -natura. Wszystkie czyny szlachetne, bezinteresowne i czyste stają się jogą, czyli środkiem prowadzącym do Boga, jeśli Mu je ofiarowujesz. Zatem jedynie w działaniu Bóg, człowiek i natura mogą stopić się w jedno. Wszystko na tym świecie jest wynikiem karmy. Dlatego w Upaniszadach napisano: „Oddawajcie cześć karmie". Każde zdarzenie jest konsekwencją jakiegoś uprzedniego czynu, inaczej mówiąc rezultatem karmy. Wszelka karma, czyli aktywność stanowi przejawienie mocy Boga. Bez względu na to, czy są to czyny dobre czy złe, szlachetne czy grzeszne - wszystkie pochodzą od Boga. Oto powód, dla którego prawdziwy jogin przyjmuje wszystko, co mu się przydarza, jako wolę Boga i koncentruje się jedynie na tym, aby jego czyny były ze wszech miar prawe.

Celem wszystkich twoich poczynań powinno być uświęcenie twego życia. Jedynie łaska Boga obdarza cię przywilejem podejmowania prawego działania i tym samym uświęcania życia. Nauki Pana prowadzą cię w tym kierunku. Właśnie z tego powodu święte pismo nazwano Bhagawadgitą. Gita znaczy pieśń. Czyja to pieśń? To pieśń Boga. Wszyscy, którzy słuchają tej pieśni, wyzwolą się od smutku i żalu. Boska pieśń rozprasza smutek i żal wszędzie, gdzie się ją śpiewa, czy to na polu walki, czy gdzie indziej.

Gdy ofiarujesz wszystkie swoje czyny Bogu, staną się one jogą. Pewien jogin modlił się tymi słowami: „Ukochany Panie! Jesteś atmą, jesteś moim prawdziwym Ja. Moje ciało jest Twoim domem. Wszystkie codzienne czynności ofiarowuję Tobie. Wielbienie Ciebie jest mym oddechem. Gdziekolwiek idę, krążę wokół Ciebie. Każde wypowiadane przeze mnie słowo to mantra, wyrażająca Twoją chwałę. Każdą karmę podejmuję po to tylko, by oddać Tobie cześć". Ten święty mąż ofiarowywał Bogu każdą wykonywaną przez siebie czynność, dzięki czemu wszystkie jego czyny stawały się czystymi aktami wielbienia Boga.

Jeśli uświęcasz swoje czyny ofiarowując je Bogu, one harmonizują cię z Nim. Musisz zrozumieć znaczenie uświęcania działania i dążyć do oczyszczania każdego czynu przez ofiarowanie go Bogu. W przededniu wielkiej bitwy Kriszna rozkazał Ardżunie: „Musisz stoczyć tę walkę, Ardżuno, ale walcząc nieustannie myśl o Mnie! Niech każdy twój czyn stanie się ofiarą dla Mnie. To Mnie zadowoli". Wykonując rozkaz Pana Ardżuna walczył na polu bitwy, myśląc jedynie o Krisznie.

Aby dojść do celu, musisz zaskarbić sobie miłość Boga. Dla wielbiciela zadowolenie Boga jest najwyższym celem. To jego najważniejszy obowiązek. Zatem, musi on widzieć, czy jego postępowanie zadowoli Boga. Kriszna uczył: „Wykonuj Moje rozkazy i spełniaj swoje obowiązki". Wykonując nakaz Pana Ardżuna sprawił, że jego czyn stał się świętą ofiarą. W przeciwieństwie do Ardżuny Daksza nie słuchał i nie szanował Pana Siwy ani też świętych mędrców. Zarządził rozpoczęcie ceremonii ofiarnej, ale tak naprawdę kierowało nim ego. Jego ofiara przekształciła się więc w wojnę.

Ardżuna podjął walkę z nakazu Pana, dlatego jego walka stała się uświęconą ofiarą. Daksza naruszył nakazy Boga, więc jego ofiara wywołała wojnę. Czym jest wojna, a czym ofiara? Wszystkie czynności wykonywane dla Boga stają się ceremonią ofiarną. Z drugiej strony czynności podejmowane wbrew nakazom Boga, wbrew zaleceniom świętych pism, czynności podejmowane z woli ego przekształcają się w walkę, chociaż czyn jako taki może być ofiarą. Gdy cierpienie i nienawiść przybierają formę słów, a te słowa z kolei prowadzą od argumentu do kontrargumentu, wybucha wojna. Przyczyną jest zawsze przywiązanie i pragnienie wypływające z utożsamiania się z ciałem.

Kriszna zwrócił się do Ardżuny: „Wypełniaj Moje rozkazy. Odrzuć świadomość ciała, nie utożsamiaj się z nim. Ciało jest pełne brudu i nieczystości. Nie jesteś tym ciałem, ono jest przemijające. Jesteś świadkiem, mieszkańcem ciała, atmą zamieszkującą twe serce. Ta zewnętrzna powłoka nie jest tobą. Jesteś kosmiczną świadomością, jesteś nieskończonością. Twoje ciało podlega narodzinom i śmierci. Jednak ty sam jesteś atmą, wolną od obu tych procesów. Nie jesteś ograniczonym bytem, podlegającym wpływowi czasu. Jesteś ponadczasową światłością, to ty władasz czasem. Naucz się rozróżniać pomiędzy tym, co wieczne, a tym, co chwilowe. Rozpoznaj czym jest mądrość, a czym niewiedza. Dostrzeż różnicę pomiędzy prawdą a nieprawdą. Rozpoznaj swoją prawdziwą naturę. Krytyka i pochwała dotyczą ciała i przemijają. Korzyść i strata są wynikiem działania, dotyczą one ciała, a nie atmy. Wznieś się ponad nie. Traktuj jednakowo zarówno radość, jak i smutek. Dopiero wtedy, gdy twój umysł osiągnie stan trwałej równowagi, będziesz mógł doznać prawdziwego spełnienia". W ten sposób Kriszna nauczał Ardżunę najwyższej mądrości - umiejętności rozróżniania między prawdą a nieprawdą, pomiędzy tym, co wieczne, a tym, co przemijające.

Bóg jest wszędzie. Wie wszystko, przenika wszystko, jest wszechmocny. Nie ogranicza się do rozmiaru ciała, tak jak Jego moc nie ogranicza się do karmy realizowanej przez ciało. Bóg nie jest ciałem urodzonym w tretajudze zwanym Ramą, czy też ciałem urodzonym w dwaparajudze, zwanym Kriszna. Te boskie inkarnacje służyły ludzkości jako przykłady do naśladowania, lecz Bóg nie ogranicza się do tego czy innego ciała. Jest wszechobecny i wszechwiedzący. Tę prawdę Bóg ujawnia ludziom od zarania dziejów. O tym mówił Kriszna Ardżunie. „W zamierzchłej przeszłości przekazałem Bhagawadgitę Surji, bogu słońca. Od niego usłyszał ją Manu, a od Manu dowiedział się o niej jego syn, Ikszwaku. Ten z kolei przekazał Gitę mędrcom. Z czasem, powoli i stopniowo, ta boska wiedza została zapomniana. Teraz Ja przekazuję ją tobie".

W tym momencie w umyśle Ardżuny pojawiło się kilka wątpliwości. Analizował: „Bóg słońca żył bardzo dawno temu. Kriszna żyje obecnie. Jak mógł nauczać boga słońca?". Kriszna, który zna wszystkie umysły i wszystkie serca powiedział: „Cóż, Ardżuno, znam twoje wątpliwości". Następnie kontynuował z uśmiechem na ustach. „Nie jestem tym ciałem, Ardżuno. Jestem tym, który nie podlega narodzinom. Istnieję ponad czasem i przestrzenią. Nie ograniczają Mnie żadne warunki. Istnieję we wszystkich epokach i w każdym czasie. Utożsamiasz Mnie z ciałem i uważasz, że żyję obecnie, tymczasem wszystkie epoki zawierają się we Mnie. Nie ograniczaj Mnie do tego ciała i do obecnych czasów. Ciała zmieniają się, Ja nigdy się nie zmieniam, przybieram różne ciała w różnych epokach, aby wypełnić karmę i zrealizować Moją misję". W tym momencie spłynęło na Ardżunę duchowe oświecenie i zrozumiał ponadczasowość Boga.

Nie wszyscy są w stanie zrozumieć wszechwiedzę Boga. Nawet osoby o duchowej orientacji uzależniają swoje poglądy od widocznych, zewnętrznych przejawów Boga, myśląc o Nim jako o istocie związanej z daną formą. Jak utożsamiają się z własnym ciałem, tak też Boga utożsamiają z konkretną osobą. Spekulują na temat przyszłości tej boskiej inkarnacji, nie biorąc pod uwagę boskiej wszechobecności i wszechwiedzy. To jest błąd w postrzeganiu. Możesz zacząć od koncepcji indywidualnej osobowości, ale nie zatrzymuj się na tym etapie. Nie trwoń życia, pozostając na poziomie świadomości jednostkowej.

Od jednostki musisz przejść do społeczeństwa, które jest ponad jednostką. Indywidualność i osobowość związane są z ograniczoną nazwą i formą. Wznieś swój umysł ponad nazwę i formę. Osiągnij pełnię i doświadcz jej. Obecnie postrzegasz wszystko z perspektywy dwoistości, dlatego doświadczasz dwoistości. Zostałeś złapany w pułapkę nazwy i formy, podmiotu i przedmiotu. Wznieś się ponad te rozgraniczenia. Twoim ostatecznym celem jest rozpoznanie jedności wszelkiego stworzenia. Postaraj się dostrzegać Boga wszędzie i we wszystkim, dopóki nie uświadomisz sobie najwyższej prawdy, że istnieje tylko atma i że jedynie atma jest rzeczywista.

Budda nauczał tej doniosłej prawdy. Chociaż nie wspominał o Wedach, ani nie używał wedyjskich terminów, doświadczał i przestawiał ducha Wed. Najpierw stwierdził: buddham śaranam gaczczhami, co znaczy „znajduję schronienie w buddhi, w swej umiejętności rozróżniania". To stwierdzenie dotyczy jednostki, ograniczonej osobowości. Następnie Budda dodał: sangham śaranam gaczczhami, co znaczy „znajduję schronienie we wspólnocie, w społeczeństwie". Zrozumiał, że uczucia związane z jednostką są egoistyczne i ciasne, że nie prowadzą do duchowego rozwoju.

Nie powinieneś uważać, że twoje indywidualne ja jest wszystkim. Ono jest zaledwie kroplą w oceanie. Dlatego Kriszna nakazywał: „Rozprzestrzeń swoje serce. Poszerz horyzonty. Niech twoja świadomość obejmuje całe społeczeństwo". Społeczeństwo nie posiada konkretnej postaci. Składa się z jednostek. Swami często mówi: „Moim życiem jest rozprzestrzenianie się". Gdy indywidualna świadomość rozszerza się do nieskończoności, stapia się z Bogiem - to znaczy, że jeśli pozwolić indywidualnej świadomości wzrastać i rozszerzać się, w końcu sięgnie ona Boga. Dlatego Kriszna powiedział Ardżunie: „Żyj w społeczeństwie, służ społeczeństwu i miej otwarty umysł. Postrzegaj Boga wszędzie i w każdym stworzeniu".

Idea społeczeństwa w jednym kraju może różnić się od idei społeczeństwa w innym. Społeczność określona jedną nazwą nie musi mieć nic wspólnego ze społecznością określoną inną nazwą. Okazuje się więc, że społeczeństwo również jest ograniczone. Dlatego Budda wykonał jeszcze jeden krok: dharmam śaranam gaczczhami, co znaczy „przyjmuję schronienie w prawdzie i prawości". Użyte tu słowo dharma ma bardzo szerokie znaczenie. Odnosi się do Tego, który podtrzymuje cały świat. Gdy zbadasz znaczenie wyrazu dharma, okaże się, że dotyczy ono podstawowej natury danego przedmiotu, jego niezmiennej prawdy. Dharma odnosi się do atmy, do Boga mieszkającego w duchowym sercu człowieka, tak więc dharma to boskość. Schronienie się w dharmie oznacza osiągnięcie przymiotów Boga. Mówi się, że maja jest ciałem Boga, Jego formą, ale tak naprawdę Jego formą jest dharma. Dlatego Kriszna oświadczył: „Przybywam w kolejnych epokach, aby przywracać dharmę". Dharma jest synonimem wszelkich aspektów boskości.

Kriszna nakazał Ardżunie: „Wznieś się ponad ograniczone poczucie indywidualności. Nie uważaj tego ciała za jedyną podstawę swojego życia. Ono jest tylko powłoką i narzędziem. Jest tym, co widzisz za pomocą oczu. Musisz jednak poszerzyć zakres postrzegania. Rozwijaj subtelniejszy boski poziom percepcji. Na tym poziomie cały wszechświat, wszystko, co stworzone, będziesz postrzegał jako Boga. Niech dharma stanie się twoim wzrokiem, a wówczas będziesz postrzegał świat jako przejawienie Boga. Jako pojedynczy człowiek jesteś księciem, należącym do kasty wojowników. Twoim obowiązkiem jest walka w obronie prawości. Nie ty sprowokowałeś tę wojnę. To Kaurawowie ją wypowiedzieli. Radzę ci, abyś spełnił swój obowiązek cały czas myśląc o Mnie i stosując się do Moich zaleceń. W ten sposób obowiązek stopi się z dharmą".

Kriszna objaśnił Ardżunie sens dharmy. „Naturą ognia jest palić. Jeśli coś nie posiada mocy spalania, nie jest ogniem. Podobnie, naturą lodu jest chłód. Jeśli coś nie jest zimne, nie można tego nazwać lodem. Właściwością cukru jest słodycz. Jeśli coś nie jest słodkie, może być to sól, mąka, ale nie cukier. Śmierć jest naturalnym zjawiskiem dla ludzkiego ciała. Gdy ludzkie życie zbliża się ku naturalnemu końcowi, dlaczego ktoś miałby się z tego powodu martwić? Tak jak spalanie stanowi naturę ognia, jak zimno - naturalną cechę lodu, a słodycz - cukru, tak śmierć jest naturalna i nieunikniona dla ludzkiego ciała. Walcz w tej wojnie nie użalając się nad ciałami twoich krewnych. Bądź prawdziwym mędrcem. Jeśli pragniesz spokoju, musisz porzucić egoizm i przywiązania. Musisz również porzucić złudzenia. Lecz nigdy nie porzucaj Boga! On jest w tobie. On jest źródłem twojego życia. Wejdź z Nim w kontakt i słuchaj Jego zaleceń, a poznasz prawdziwą naturę istoty ludzkiej".

Dharma, która jest atrybutem Boga, a zarazem aspektem ludzkiej natury, może unicestwić maję. Kilka dni temu Swami powiedział, że w angielskim wyrazie man (człowiek) litera m symbolizuje maję, którą człowiek pokonuje, litera a - atmę, którą dostrzega w wyniku odrzucenia maji, natomiast n - osiągnięty tą drogą stan nirwany. Innymi słowy, odrzuć egoistyczne ja, uzyskaj darśan Pana i zanurz się w błogości atmy - oto jest dharma istoty ludzkiej. Powinieneś nieustannie o tym myśleć. Spokoju nie nabędziesz na targu. To nie jest wartość, którą mógłbyś kupić, wygrać albo odziedziczyć. Nikt też nie może ci go dać w prezencie. Spokój jest w tobie. Znajdziesz go, jeśli będziesz szukał w swoim wnętrzu. Zatem zastąp postrzeganie zewnętrzne widzeniem wewnętrznym. Postrzeganie zewnętrzne jest właściwe zwierzęciu, nie człowiekowi. Człowiek powinien kierować się postrzeganiem wewnętrznym. „Dlatego - Kriszna nakazywał Ardżunie - uświęć swoje życie, rozwijając zdolność kierowania umysłu ku wnętrzu, co dane jest jedynie człowiekowi".

Znana jest pewna historia, jak to mędrzec Narada, zanim jeszcze został mędrcem, zamartwiał się różnymi problemami. Był on wielkim uczonym. Opanował 64 dziedziny wiedzy i rozwinął w sobie 64 zalety, a jednak wciąż nie potrafił odnaleźć wewnętrznego spokoju. Zastanawiał się: „Co jest powodem moich zmartwień? Jestem wykształconym człowiekiem, a mimo to ogarnia mnie niepokój i frustracja". W końcu udał się do Sanath Kumara i poprosił o wskazanie mu przyczyny jego zmartwień. Sanath Kumar zapytał: „Czego się nauczyłeś?". Narada odparł: „Opanowałem wszelkie dziedziny wiedzy; nie ma takiej dziedziny, której bym nie znał". Wtedy Sanath Kumar powiedział: „To bardzo dobrze. W takim razie musiałeś poznać też wiedzę duchową". Narada odrzekł: „Nie. Ta wiedza jest mi obca". Wówczas Sanath Kumar stwierdził: „Spokój umysłu osiągniesz wtedy, gdy poznasz atmę. Dopiero gdy poznasz najwyższą wiedzę, która tłumaczy wszystko, będziesz mógł uważać się za człowieka wykształconego. W przeciwnym razie pozostaniesz nieświadomy bez względu na to, ile dziedzin wiedzy opanowałeś. Jaki pożytek ze studiowania tylu różnych przedmiotów, jeśli nie rozumiesz tego, co najistotniejsze?". A oto mały przykład.

W małej wiosce miał odbyć się ślub. Pani domu, w którym urządzano wesele, powiedziała sąsiadce: „Arna, matko, zamierzamy wydać wspaniałe wesele. Zaprosiliśmy znany zespół muzyczny z Bombaju. Zaprosiliśmy również wielu znanych śpiewaków. Przybędzie kilku znakomitych kucharzy, by przygotować przyjęcie. Postawimy ogromny namiot dla gości - to będzie wspaniałe święto. Proszę cię, przyjdź. Na pewno spodoba ci się ta wyjątkowa uroczystość". Sąsiadka rzekła: „Och, to wspaniale. Z pewnością przyjdę". A potem zapytała: „Powiedz mi, kim jest pan młody?". Na to pani domu odparła: „No cóż, tego jeszcze nie ustalono".

Pan młody jest bardzo ważną osobą w ceremonii zaślubin. Jeśli nie wybrano pana młodego, kto będzie brał ślub? Po co sprowadzać kucharzy, śpiewaków i kapłanów, jeśli nie ma komu udzielić ślubu? Najpierw trzeba znaleźć kandydata na pana młodego, a wtedy wszystko inne nabierze sensu. Podobnie, jeśli nie uzyskałeś spokoju umysłu, jaki jest sens w uczeniu się tylu różnych przedmiotów? Sanath Kumar powiedział Naradzie: „Jedynie poznanie atmy zapewni ci spokój umysłu".

Dzisiaj człowiek łatwo ulega przywiązaniu i nienawiści. Włada nim ego i pragnienie posiadania. Spójrz tylko na stan, w jakim się znalazł, popatrz, co robi! Uważa się za najważniejszą istotę na świecie. Łudzi się sądząc, że nie ma nikogo ważniejszego od niego. Takie zaślepienie spowodowało, że utracił zdolność rozróżniania. Nie dostrzega nawet, w jak opłakanym położeniu się znajduje. Uważa, że to on czyni wszystko. Sądzi, że cały świat należy do niego, że może zrobić z nim, co zechce. Tymczasem to nie on kieruje światem. Człowiek nie posiada ani takiej mocy, ani władzy. Nie posiada mocy ani czynienia dobra, ani zła. Ten, kto stworzył ten świat, kto go podtrzymuje i chroni, kto jest jego ojcem, matką i Panem, ten jedynie posiada moc i władzę, aby nim kierować. Jest tylko jeden władca tego świata materii ożywionej i nieożywionej. Tę podstawową prawdę musi sobie uświadomić każdy z was.

Nie ulegaj chwilowemu zdenerwowaniu i złości, tracąc tym samym spokój umysłu. Smutek, strata, ból i zmartwienia są próbami, które pomagają ci w przezwyciężeniu twoich słabości. Pokazują ci, czy nabyłeś już silnej, niezachwianej wiary i cierpliwości, żeby znosić różne przeciwności losu i pozostać nieporuszonym. Nie ma sensu zdawać jedynie egzaminy przeprowadzone przez różne instytucje edukacyjne. Musisz zdać egzaminy przygotowane dla ciebie przez samo życie. Mówi się: „Kto nie pozna własnego umysłu, pozostanie głupcem, nawet jeśli zdobędzie najlepsze wykształcenie". Człowiek słaby nie rozwinie w sobie żadnych pozytywnych cech, nawet jeśli opanuje różne dziedziny wiedzy. Więc po co mu całe to wykształcenie? Zgromadził ogromny zasób nieistotnej wiedzy, która pozwala mu tylko przedstawiać argumenty i kontrargumenty. Po co zdobywać bezwartościową wiedzę? Lepiej poznaj to, co nieśmiertelne. To jest wiedza o trwałej wartości. Jak poznać to, co jest wieczne? Trzeba opanować wiedzę duchową, zdobyć wykształcenie atmiczne. To, co nie podlega śmierci, nie podlega też narodzinom. Każda istota, która rodzi się, podlega zmianom i w końcu umiera. Wszystkie przedmioty tego świata posiadają jakąś formę. A każda forma podlega zmianom. Powinieneś starać się osiągnąć poziom, na którym nie istnieją żadne zmiany. W tym celu potrzebna ci wiedza duchowa, wiedza o atmie.

Pewien stary, niewykształcony wieśniak wyruszył w daleką podróż. Nigdy przedtem nie jechał pociągiem, właściwie nigdy go nawet nie widział. Teraz przybył na dworzec i czekał na pociąg. Po jakimś czasie na stację wjechał pociąg złożony z wielu wagonów. W wieśniaku wzbudził on prawdziwy zachwyt. Pomyślał sobie: „Ile ten pociąg ma wagonów, jak szybko jeździ, jak balansuje na tych wąskich szynach, po których człowiekowi trudno byłoby chodzić". Na stacji czekało wielu podróżnych. Większość z nich miała ze sobą duże bagaże. Wieśniak pomyślał: „Jak ten pociąg powiezie tylu pasażerów i tyle bagaży? A poza tym, dlaczego ci ludzie mają tak dużo pakunków?". Zastanawiając się nad tym wszystkim wszedł do pociągu. Wszyscy pasażerowie położyli swoje bagaże na półkach albo na podłodze, zajęli miejsca i zaczęli rozmawiać ze sobą, albo odpoczywali.

Wieśniak pomyślał sobie: „Co za okrutni ludzie! Dlaczego obciążają pociąg, rzucając swoje bagaże na półki, a sami odpoczywają?". Postanowił usiąść i trzymać swój bagaż na głowie. Uważał bowiem, że wystarczy, że pociąg wiezie jego osobę; nie chciał dorzucać mu jeszcze bagażu. Współpasażerowie zapytali: „Dlaczego trzymasz swój bagaż na głowie? Dlaczego nie położysz go i nie odpoczniesz?". Staruszek odpowiedział: „Skoro pociąg wiezie już tyle bagaży, nie chcę dodawać jeszcze jednego, więc potrzymam go sam".

Jednak bez względu na to, co zrobisz ze swoim bagażem, pociąg i tak powiezie ciebie i twój bagaż. Niczego nie zmienisz trzymając go na głowie. Zatem równie dobrze możesz położyć go na podłodze i siedzieć wygodnie. Ten naiwny wieśniak odczuwał życzliwość i współczucie, lecz brakowało mu inteligencji i zdolności rozróżniania.

Kriszna powiedział Ardżunie: „Chociaż zdobyłeś wysokie wykształcenie, chociaż opanowałeś zmysły, dokonałeś wielu bohaterskich czynów i zdobyłeś liczne umiejętności, doświadczasz problemów. Dzieje się tak dlatego, że nie potrafisz zrozumieć Boga. Dopóki Go nie zrozumiesz, nie uwolnisz się od smutku. Jeśli chcesz uwolnić się od smutku i zdobyć łaskę Boga, musisz wypełniać Moje nakazy. Przede wszystkim pamiętaj, że nie jesteś ciałem. Narządy zmysłów nie mają z tobą nic wspólnego, one należą do ciała. Używaj ciała do wykonywania pracy, lecz nie utożsamiaj się ani z ciałem, ani z pracą. Urodziłeś się w tym ciele w wyniku swoich poprzednich czynów, swojej karmy i musisz użyć go do wykonania tejże karmy. Zbudź się, Ardżuno! Spełnij swój obowiązek. Podejmij działanie i ofiaruj je Mnie. Powierz Mi konsekwencje swoich czynów. Wystrzegaj się samolubstwa, walcz o sprawiedliwość, utwierdź się w wierze! To jest ponadczasowa dharma. Jeśli będziesz wypełniał moje zalecenia, Ja zaopiekuję się tobą.

Chciałbym powiedzieć ci coś jeszcze. Dhritarasztra, niewidomy ojciec Kaurawów, miał stu synów. Żaden z nich nie przeżył, by pochować ojca. Dlaczego tak się stało? Wszyscy jego synowie byli dziećmi Boga, lecz Dhritarasztra uważał ich za swoje dzieci. Myśląc w podobny sposób, Ardżuno, staniesz się taki jak on. Ulegasz iluzji sadząc, że to ciało jest twoje, tymczasem ono wcale twoje nie jest. Utożsamiasz się z nim, stajesz się ślepy jak Dhritarasztra. Na tym polega ignorancja. Dopóki nie wyzwolisz się od niej, nie osiągniesz mądrości. Aby posiąść duchową mądrość, musisz zrozumieć, kim jesteś i nauczyć się rozróżniać między dobrem a złem.

W twoim ciele istnieje duchowe serce, a w nim mieszka Bóg. Twoje ciało zamieszkuje również indywidualna dusza, dziwa. Bóg i dziwa żyją w ciele na pozór osobno, lecz współpracują ze sobą, odgrywając swe role w wielkim dramacie życia. Łączą się i rozstają, zgodnie z wolą autora dramatu. To On rozdziela role dobra i zła, role cnoty i grzechu. W rzeczywistości jednak sam Bóg odgrywa wszystkie role. Z perspektywy ciała istnieje indywidualna dusza oraz Bóg mieszkający w sercu człowieka. Dopóki żyjesz w złudnym przekonaniu, że jesteś ciałem, dusza i Bóg będą wydawały ci się osobnymi istnieniami, odgrywającymi swoje role. Wystarczy jednak, byś pokonał to złudzenie, a zleją się one w jedną wszechprzenikającą boskość. Gdy odrzucisz błędne utożsamianie się z ciałem, twoja dusza zjednoczy się z Bogiem, a to oznacza, że wzniesiesz się do poziomu boskiej świadomości i będziesz rozkoszował się wieczną szczęśliwością.

Kriszna przekazując Ardżunie wiedzę umożliwiającą osiągnięcie boskiej świadomości, czyli świadomości adwajty, powiedział: „Ardżuno, bądź przekonany o tym, że wszystko, co istnieje, jest tą samą, jedną i jedyną istotą. Nie pozwól zmysłom zakłócać tego poczucia jedności i równowagi. Niech twoje serce będzie wolne od upadków i wzlotów, przywiązań i awersji. Bądź nieporuszony wobec krytyki i pochwały. Traktuj wszystkich ludzi jednakowo".

Kriszna powiedział też Ardżunie: „Gdy głęboko uwierzysz w to, że wszystko, co istnieje, jest niczym innym, jak przejawieniem boskości, staniesz się mędrcem, czyli tym, który posiadł najwyższą wiedzę i uwolnił się od iluzji. Wówczas zrozumiesz cel, dla którego urodziłeś się na tym świecie. Wypełniaj Moje zalecenia, Ardżuno. Wszędzie postrzegaj Mnie. Wiedz, że Ja jestem twoją najwyższą jaźnią, atmą. Niech ona realizuje się przez ciebie, wtedy staniesz się wolny na zawsze".