Ekologia człowieka

• wrażliwość na bodźce środowiskowe (ekosensytywność, ekowrażliwość)

• zdolność reagowania na bodźce środowiskowe lub zmiany środowiska (pobudliwość, reaktywność)

Reakcje (bierne, czynne) na bodźce środowiskowe dostosowują organizm do zachodzących zmian środowiska:

- reakcje krótkotrwałe, jednorazowe

- adjustacje (dostosowania) - morfofunkcjonalne zmiany odwracalne, czasowe trwające tak długo jak działają

bodźce; bodziec o średnim natężeniu działa długotrwale: aklimatyzacja, wytrenowanie, zahartowanie, kondycja, stan odżywienia

- adaptabilność (przystosowalność) - morfofunkcjonalne nieodwracalne zmiany zachodzące w ciągu życia; bodziec o dużym natężeniu działa długotrwale: większe wymiary klatki piersiowej i pojemności płuc dzieci mieszkających stale w warunkach wysokogórskich

Adaptacja genetyczna - przeobrażanie składu genetycznego populacji głównie pod wpływem działania doboru naturalnego (zgon, selekcja nieprzystosowanych, niepłodność; przeżywalność przystosowanych, płodność) Adaptacja kulturowa - bodźce gospodarcze, społeczne, polityczne; kulturowa transmisja informacji i ich zmian Czynniki rozwoju osobniczego (ontogenezv)

1. determinanty rozwoju - czynniki endogenne genetyczne: geny, płeć, rasa, konstytucja (typ budowy ciała i właściwości psychicznych)

2. stymulatory rozwoju - czynniki endogenne (genetyczne i niegenetyczne): np. wiek rodziców, liczba przebytych ciąż

3. modyfikatory rozwoju - czynniki egzogenne środowiskowe:

• czynniki biogeograficzne - klimat, skład wody, powietrza, gleby, ukształtowanie terenu, zmienność pór roku, fauna (np. pasożyty), flora (np. bakterie)

• czynniki społeczno-ekonomiczne (cywilizacyjno-kulturowe) - pochodzenie społeczne, warunki zamieszkania (wieś-miasto), poziom wykształcenia rodziców, zarobki rodziców, tradycje, zwyczaje, formy żywienia

Czynniki genetyczne:

• cechy monogenowe (jednogenowe) dominujące (np. hipercholesterolemia rodzinna, choroba Huntingtona, sferocytoza wrodzona) i recesywne (np.mukowiscydoza, fenyloketonuria, albinizm uogólniony, głuchota wrodzona)

• cechy wieloczynnikowe - wynik złożonego współdziałania czynników genetycznych (liczne geny) i czynników środowiskowych:

- cechy wieloczynnikowe ilościowe - o zmienności ciągłej (np. wzrost, masa ciała, ciśnienie tętnicze, barwa skóry, liczba erytrocytów), warunkowane przez wiele par genów;

- cechy wieloczynnikowe jakościowe - cecha występuje po przekroczeniu określonej sumy

czynników genetycznych i środowiskowych ( rozszczep wargi i podniebienia, wrodzona choroba serca, zwężenie odźwiernika, padaczka, schizofrenia, reumatoidalne zapalenie stawów, wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego).

Czynniki determinujące stan zdrowia jednostki:

-53% styl życia - sposób codziennego postępowania

-21% środowisko

-16% geny

-10% służba zdrowia (w Polsce szacuje się na -5-30%)

Choroby świata współczesnego w ujęciu ekologicznvm:

1. choroby krajów rozwiniętych (tzw. cywilizacyjne)

2. choroby krajów rozwijających się

Choroby krajów rozwijających się:

1. choroby inwazyjne (pasożytnicze)

• malaria (zimnica) - Plasmodium spp., ok. 1,8 - 2,7 mld. chorych, 300 - 500 mln/rocznie

• askarydoza (glistnica) - Ascaris sp., ok. 1000 mln chorych

• ancylostomoza - Ancylostoma sp., ok. 900 mln chorych

• amebozy - Entamoeba histolytica, ok. 500 mln chorych

• schistosomozy - Schistosoma spp.: ok. 350 mln. chorych

• filariozy - ok. 200 mln chorych

• tryposomatozy - Trypanosoma spp. ok. 70 mln chorych i inne.

2.choroby infekcyjne (zakaźne):

• gruźlica - Mycobacterium tuberculosis, M. bovis, ok. 60 mln chorych

• jaglica, tzw. egipskie zapalenie spojówek - Chlamydia sp., ok. 500 mln. chorych

• trąd - Mycobacterium leprae, ok. 10 - 12 mln.chorych