Edukacja zdrowotna

Ekologia - wkracza na obszar medyczny

Zwrócenie uwagi na aspekt psychologiczny, społeczny i kultury.

Pojęcie tzw. " dynamicznej równowagi"

Równowaga pomiędzy poszczególnymi strefami w których funkcjonuje człowiek:

- strefa fizyczna

- strefa psychiczna

- strefa społeczna

Zakłócenie jednej ze stref niekorzystne dla zdrowia.

" Zdrowie to kompletny fizyczny,psychiczny i społeczny dobrostan człowieka nie tylko brak chroby lub kalectwa " ( WHO)

" Zdrowie to podstawowe prawo człowieka oraz cel społeczny o zasadniczym znaczeniu dla spełnienia ludzkich potrzeb i warunek jakości ludzkiego życia"

Pojawia siÄ™ tzw.

- paradygmat socjologiczny - pojecie "promocji zdrowia". Wszechstronne zainteresowanie człowiekiem, samopomoc w stosunku do osób niepełnosprawnych i

uzależnionych,samoleczenie , działalność grup, społecznych ,organizacje proekologiczne itp.

Problem ustalania granicy miedzy stanem zdrowia i stanem choroby ( nieświadomość, leczone stany umożliwiające aktywność jednostki ,sytuacje typu " patologia czy odmiana normy?" itp.)

Edukacja zdrowotna ( wg. S. Smitha ) to:

Wiedza i przekonanie, zachowania, style życia, które mająna celu utrzymanie zdrowia na określonym poziomie poprzez:

- zmianę sposobu myśleniao zdrowiu w sensie jego promowania

- zwiększenie skuteczności oddziaływania i kontroli nad własnym zdrowiem

^T

, Pojęcie " dobrego samopoczucia" w wymiarze społecznym, psychicznym i fizycznym.

Zachowania prozdrowotne w oparciu o :

- pełną informację

- perswazja motywujÄ…ca

- uczenie umiejętności praktycznych

- interreakcje ze środowiskiem w celu uzyskania wsparcia społecznego

Czynniki waunkujace zdrowie jednostki i rodziny

- biologiczne (np. genetyczne, odporność organizmu - właściwości immunologiczne predyspozycje wrodzone)

- styl życia i zachowania indywidualne (np. nałogi, dieta, skłonność do ryzyka, respektowanie zasad bezpieczeństwa)

- środowisko fizyczne (np. warunki mieszkaniowe, środowisko pracy,uprzemysłowienie,zanieczyszczenie)

- środowisko psychospołeczne (np. konformizm,status ekonomiczny, status społeczny,

podatność na informacje min w mediach ,systemy wartości, standardy danej społeczności)

konformizm - dostosowanie do norm panujących w społeczeństwie

Modele edukacji zdrowotnej :

- model zorientowany na chorobÄ™

- model zorientowany na czynniki ryzyka

- model zorientowany na zdrowie

Zachowania zdrowotne

nikotyna - I raport lekarza USA

Epidemia behawioralna - zajmuje się związkami zachowań ze zdrowiem

Choroby przewlekłe w USA - 50 % (wg.Instytutu Medycyny Amerykańskiego Akademii Nauk)

Czynniki warunkujÄ…ce zdrowie wg. raportu _f

- indywidualne zachowania ( styl zycia - 53 %)

- środowisko - 21%

- dziedziczenie -16 %

- opieka zdrowotna - 10 %

Åšrodowisko - wszystkie elementy zwiazne ze zdrowiem

Podstawowe czynniki ryzyka

a) uwzględnienie we wszystkich programach prozdrowotnych na świecie •

- zaburzenia lipiodowe

- nadciśnienie tętnicze

- palenie tytoniu

b) pozostałe

- mała aktywność fizyczna

- stres

-wiek

,-płeć

- czynniki genetyczne

- typ osobowości

Profilaktyka (prewencja):

- większa skuteczność

- korzystniejsza ekonomicznie

Zapobieganie zachowaniom negatywnym, antyzdrowotnym, antyspołecznym.

Program Walijski Planowania Zdrowia Młodzieży ( wybrane problemy)

- stworzenie warunków sprzyjających wyborom korzystnym dla zdrowia ( zdrowy styl życia)i warunkujących własdwyindywduaJny rozwój psycho-społeczny i psycho -seksualny.

- dostarczanie właściwej wiedzy i umiejętności niezbędnych dla promowania zdrowia

- stworzenie przyjaznego zdrowiu otoczenia

- umożliwienie udziału młodym ludziom i ich rodzinom w działaniach promujących zdrowie

- stałe podnoszenie wiedzy

profilaktyka skierowana do:

- osób bez niepokojących symptomów

- osób poddanych resocjalizacji

Etapy profilaktyki

1. rodzice przyszłego dziecka - edukacja preńatalna,poradnictwo genetyczne, właściwa dieta.

2. niemowlęctwo- kontrolne badania, zapewnienie poczucia bezpieczeństwa,kształtowanie silnych więzi rodzinnych

3. dzieciństwa- wsparcie rodziców, kształtowanie wzorców umiejętności interpersonalnych , motywowanie do pracy

4. dojrzewanie- stworzenie możliwości dalszej nauki, stworzenie możliwości pracy, jak najlepsze wzorce rodzicie]skie,wzmacnianie i podtrzymywanie podstaw prospolecznych, właściwa edukacja seksualna, kształtowanie umiejętności i rodzenia sobie trudnych sytuacjach. /

s

Rola sportu ,

- zminimalizowanie potencjalnych zaburzeń rozwojowych w okresie dojrzewania

- zapobieganie nałogom i uzależnieniom

- możliwość "wyżycia się" i sprawdzanie swoich możliwości,sil -zasady " fair play" w sporcie uczą uczciwości i szacunku

- wejście do innej ,pozarodzinnej grupy - kształcenie możliwości współżycia w grupie

Definicja zdrowia psychicznego wg. K.DÄ…browskiego :

- "zdolność do rozwoju w kierunku wszechstronnego

rozumienia,przeżywania,odkrywania i tworzenia coraz wyższej hierarchi wartości aż do konkretnego indywidualnego i społecznego ideału"

Trudna młodzież - często brak znalezienia ideału.

Dojrzałość psychiczna - poczucie odpowiedzialności i rozumienia norm

społecznych,obiektywnych wobec siebie.

- egocentryzm, egoizm ,- altruizm, życzliwość

- pokonywanie własnych słabości, postawa twórcza

- afirmacja życia

- hierarchi wartości

- rozróżnienie dobra od zła

- wytyczenie celów na przyszłość i pojmowanie sensu życia

Edukacja zdrowotna w rodzinie

Kryzys rodziny w Polsce. Dawniej:

- typ paryjachalny ( duży autorytet ojca)

-trwała

-liczna

Rodzina:

- kształtowane osobowości człowieka

- kreowanie właściwych i pozytywnych zachowań

Schematy - "struktura rodziny", " zakres profilaktyki edukacji zdrowotnej"

PROMOCJA ZDROWIA = EDUKACJA + POLITYKA

Edukacja zdrowotna w szkole

Wychowanie zdrowotne ( wg.prof. Demela) to całościowa dojrzała postawa wobec zdrowia, na którą składaja się głównie:

- racjonalny i emocjonalnie zrównoważony stosunek do choroby, kalectwa i śmierci

- poczucie odpowiedzialności za swoje zdrowie i współodpwiedzialność za zdrowie publiczne

- gotowość i umiejętność śpieszenia z pomocą innym

Wychowanie zdrwowtne to integralna składowa kształtowania pełnej osobowości oraz istotny element fachowego przygotowania w wielu działaniach pracy ludzkiej

Szczebel wychowania zdrowotnego wg. Demela:

- szczebel heteroedukacji ( u małego dziecka) - wskutek zabiegów pielęgnacyjne -wychowawczych dziecko nabiera różnych przyzwyczajeń ( mycie rąk,owoców itp.) oraz podstawowych wiadomości o swoim ciele, o zabiegach pielęgnujących zdrowie

- szczebel auto- edukacji ( okres pokwftania) -jest to etap kiedy dziecko zaczyna dojrzewać,poznaje swoje ciało

- szczebel heteroedukacji odwróconej - dziecko zaczyna wychowywać innych

Podstawowe założenie współczesnej edukacji zdrowotnej

- rozmaite formy edukacji zdrowotnej muszą być skierowane na różne grupy, organizacje i całe społeczeństwa

- podejmowanie wysiłków mających na celu Wzrost świadomości i kompetencji jednostek, grup ( podstawowa wiedza medyczna) tak aby były one zdolne samodzielenie działać na rzecz zdrowia na różnym szczeblu życia społecznego

- wiązanie edukacji zdrowotnej z polityką społeczną i zdrowotną

- zapewnienie możliwości szkoleń i edukacji dla wszystkich grup społecznych

Profilkatyka w okresie przedkoncepcyjnym i penetralnym

( celem jest dobry stan psychiczny kobiety w ciąży i okresie poprzedzającym cykl)

Ocenia siÄ™ ryzyko zwiÄ…zane z:

- cechy przyszłej matki( wiek ,masa ciała)

- zachowania zdrowotne ( dieta,nałogi)

- choroby genetyczne

- straty poprzednich ciąż

- czynniki psychologiczne

- warunki panujÄ…ce w miejscu pracy

- utrudniony dostęp do opieki medycznej

Edukacja przyszłych rodziców - leki ( zkodliwość) .

Poradnictwo w zakresie szczepień, stosownia leków.

Zapobieganie odmatczynym zakażeniom HIV

- unikanie inwazyjnych metod (punkcja pęcherzyka płodowego - pobieranie płynu

owodniowego)

- wielokrotne odkażanie kanału rodnego podczas porodu

- odpowiedni przyrost masy ciała u kobiety w ciąży Opieka położnicza w czasie ciąży ,porodu i połogu.

- zaprzestanie palenia ( palenie - krwotoki łożyskowe, poronienie, osłabienie laktacji)

Profilaktyka w okresie postnatalnym

a) karmienie piersią ( WHO- uważa ,że do 6 miesiąca życia) korzyści dla dziecka

- zapobieganie-chorobom atopowym ,ochrona przed czynnikami zakaxnymi,próchnicą zębów,infekcjami

- zmniejszenie o połowę ryzyka cukrzycy

- zmniejszenie ryzyka wystąpienia nowotworów przed 15 rokiem życia korzyści dla matki

-mniejsze prawdopodobieństwo zachorowania na nowotwór sutka, jajnika

b) prawidłowe żywienie dzieci i młodzieży

c) aktywność fizyczna jako podstawowy składnik zdrowego stylu życia *

d) hartowanie organizmu

e) edukacja zdrowotna

f) szczepienie ochronne g)zapobieganie krzywicy

h) zapobieganie tzw. chorobom z niedoboru jodu (bardzo niebezpieczny niedobór J w okresie

płodowym - poronienia,obumarcie, kretynizm)

i) niedoczynność tarczycy

j) przeciwdziałanie zakażeniu oka przez dwoinke Neissora

k)zapobieganie wypadkom,urazom i zatruciom

1) zapobieganie próchnicy zębów i chorobom przyzębia ( początek próchnicy 3-4 lata)

Profilaktyka zintegrowane !!!!!!

- higiena jamy ustnej

- racjonalne żywienie

- uzupełnianie Fluoru (preparaty, nici,pasty) , - poradnictwo i zabiegi stomatologiczne

m) zapobieganie dysfunkcji narządu życia

n) zapobieganie używania środków uzależniających

o) zapobieganie przedwczesnej miażdżycy

p) przeprowadzanie tzw. testów przesiewowych

r) prowadzenie powszechnych profilaktycznych badań lekarskich

Zagrożenia :

- choroby serca i naczyń ( palenie tytoniu, zaburzenia lipidowe, nadciśnienie tetnicze,nadwaga, niewłaściwe odżywianie)

- nowotwór złośliwy

Nowotwory złośliwe :

Szczyt zachorowalności - kobiet 65-69 lat u mężczyzn 70- 74 lata

mężczyźni:

- płuca 29,5 % -jelito grube 9,4%

- żołądek 7,7 %

- pęcherzyk prostaty kobiety:

-sutek 18, 4%

- szyjka macicy 7,7 % -jelito grube 10,1%

Czynniki rakotwórcze (R. Doll'a i R. Peto)

- dieta i dodatki do żywności 35%

- palenie tytoniu 30%

- czynniki prokreacyjne i seksulane 7%

-alkohol 3%

Zwalaczanie nowotworów

- promocja zdrowia

- profilaktyka pierwotna

-profilaktyka wtórna

- diagnostyka

- leczenie

- rehabilitacja

Promowanie zdrowia :

a) dieta

- obniżenie spożycia tłuszczów nasyconych

- spożycie warzyw i owoców

- podwyższenie spożycia błonnika

b) tytoń

- szkodliwość palenia

- działania ekonomiczne (cena papierosów) /

- tworzenie złej atmosfery wokół palaczy

c) promieniowanie UV

- intensywne opalanie

- kremy zabezpieczajÄ…ce

d) alkohol

- informacja o szkodliwości.zmiana stereotypu picia

e) skażenie środowiska

- działalność organów różnych szczebli