PIERWSZY ROZBIÓR POLSKI

Pierwsze porozumienie o rozbiorze przedstawiciele Rosji i Prus podpisali w Petersburgu 17 lutego 1772 roku. Oznaczono, jakie obszary zagarną dwa państwa, przewidziano też udział Austrii, która naturalnie wyprosiła ze swego terytorium Generalność konfederacką. Brzanie tracili grunt pod nogami, ruch dogasał. Częstochowa broniła się do 18 sierpnia, lecz nikłe to miało znaczenie wobec tego faktu, że o trzynaście dni wcześniej - 5 sierpnia 1772 roku - Rosja, Prusy i Austria podpisały trzy ostateczne traktaty podziałowe. Stało się to znowu w Petersburgu, bo tam znajdował się punkt ciężkości, wola Rosji znaczyła najwięcej. Około pięciu tysięcy szeregowych konfederatów poszło na Syberię.

Zgodnie z prawidłami logiki trzeba najpierw porozmawiać o tym, czego dokonały mocarstwa operujące, potem zaś dopiero przystąpić do uwag na temat zachowania się operowanego, a więc w danym wypadku Rzeczypospolitej.

PIERWSZY ROZBIÓR POLSKI - PRZYCZYNY

Twórcy i popierający Rodzina Czartoryskich Najbardziej zacofane masy szlacheckie

Cel działania Próba pozyskania sobie przychylności szlachty

Uporządkowanie spraw skarbu państwa, zwiększenie liczby wojska, zniesienie liberum veto Dążenie do zachowania "Złotej Wolności"

Jeszcze za życia Augusta III Sasa powstają w Polsce 2 wrogie sobie stronnictwa magnackie:

W związku ze zbliżającą się w Polsce elekcją Caryca Katarzyna II wysuwa jako kandydata na tron Stanisława Poniatowskiego sądząc, ze w ten sposób będzie mogła ona ingerować w sprawy polskie.

Stanisław Poniatowski zostaje królem, przybierając sobie imię August. Dąży on do przeprowadzenia reform podobnych do proponowanych przez Czartoryskich, ale pomimo to, nawet zwolennicy tej rodziny patrzą na jego poczynania niechętnym okiem.

Również wrogo do reform w Polsce odnoszą się mocarstwa: Prusy i Rosja. Obawiają się bowiem, ze dzięki tym zmianom Polska może stać się niezależna. Próbują wiec pomieszać szyki Polakom, doprowadzając państwo do sytuacji za panowania Sasów. Jako pretekst do wmieszania się w sprawy Polski, żądają w tym kraju równouprawnienia różnowierców.

Pomimo niechętnego stosunku do żądań sąsiadów, ostatecznie na sejmie w 1767 r. szlachta obala dotychczasowe reformy, a w Polsce panują "zlotowolnosciowe" przywileje szlacheckie co jest źródłem słabości naszego kraju, Nad utrzymaniem takiego stanu rzeczy czuwa Katarzyna II, a oporni senatorowie są porywani i wywożeni.

Brutalne mieszanie się carycy w sprawy Polski prowadzi do wzburzenia części szlachty, która w 1768 r. w miasteczku Bar zawiązuje konfederacje skierowana przeciwko Rosji i królowi. Konfederaci chcą bowiem zachować przywileje szlacheckie, jednak bez zbytniej ingerencji państw obcych.

PIERWSZY ROZBIÓR POLSKI ? KONSEKWENCJE

1. Sejm rozbiorowy

2. Straty Polski w pierwszym rozbiorze

3. Sejm w sprawie Polski

SEJM ROZBIOROWY

Pod naciskiem państw zaborczych w 1773 r. zostaje zwołany sejm, który ma zatwierdzić rozbiór ziem polskich

Szlachta bez protestów składa przysięgę na wierność nowym władzom, wiele posłów jest bowiem wcześniej przez nie przekupiona, toteż nie waha się podpisać haniebnego dokumentu

Tylko nieliczni posłowie występują odważnie i patriotycznie w obronie Polski, m.in. Tadeusz Rejtan. To jednak za mało: w sejmie uchwały zapadają większością głosów, nie liczy się liberum veto.

PORÓWNANIE STRAT POLSKI W PIERWSZYM ROZBIORZE

Rosja Austria Prusy

Terytorium zagarnięte Polskie Inflanty, północną część województwa połockiego oraz województwa: witebskie, mścisławskie i południowo-wschodnią część mińskiego Część ziemi krakowskiej i sandomierskiej, przedmieścia Krakowa i Kazimierza oraz niektóre ziemie między Wieprzem i Bugiem, ziemie ukraińskie po rzekę Zbrucz Warmia, województwa: pomorskie, malborskie i chełmińskie (bez Gdańska i Torunia) oraz pas ziem nad Notecią i Gopłem

92 tys. Km2 83 tys. km2 36 tys. km2

Ludność zagarnięta głównie Białorusini Głównie Polacy i Ukraińcy głównie Polacy

1300 tys. 2650 tys. 580 tys.

Straty gospodarcze Zagarniecie kopalni soli w Bochni i Wieliczce Opanowanie dolnej Wisły odcina Polskę od morza

SEJM W SPRAWIE POLSKIEJ

Na sejmie w 1773 r. podejmuje się również korzystne dla Polski ustawy:

Powołuje się Rade Nieustającą

- Zwiększa się liczbę wojska do 30 tys.

- Reformuje się cła i podatki

- Tworzy się Komisję Edukacji Narodowej

DRUGI ROZBIÓR POLSKI - PRZYCZYNY

1. Konfederacja targowicka

2. Wojna polsko-rosyjska

KONFEDERACJA TARGOWICKA

Uchwalenie Konstytucji 3 maja zaniepokaja przeciwników reform, zwłaszcza magnatów polskich. Łącznie wiec z państwami sąsiednimi postanawiają wiec niedopuscić do żadnych reform w Polsce. W tym celu Katarzyna II wydaje polecenie przygotowania w Petersburgu konfederacji, która jest ogłoszona w Targowicy i ma za zadanie obalić postanowienia Konstytucji 3 maja.

WOJNA POLSKO-ROSYJSKA

W 1792r. armia rosyjska przekracza granice RP, a do jej odparcia Polska może wystawić tylko polowe (57 tys.(w tym większość dowódców to konfederaci)) wojsk nieprzyjaciela, pomimo to, z dużym udziałem mieszczan, odnosząc kilka sukcesów m.in.:

pod Zieleńcami - Książę Józef Poniatowski

pod Dubienką - Tadeusz Kościuszko

Mimo sukcesów Stanisław August Poniatowski, nie wierząc w końcowy sukces, wydaje rozkaz zaprzestania walk, licząc na zjednoczenie z Katarzyną II, do czego nie dochodzi, a władzę w państwie przejmują targowiczanie.

DRUGI ROZBIÓR POLSKI - KONSEKWENCJE

1. Rządy targowiczan

2. Straty w drugim rozbiorze polskim

3. Sejm rozbiorowy

RZĄDY TARGOWICZAN

Targowiczanie odnoszą zwycięstwo, burząc wszystko to, co stworzył Sejm Czteroletni, m.in. obalają Konstytucję 3 Maja. Wykorzystują rządy do wzbogacenia się zagarniając majątki m.in. tych, którzy opuścili kraj.

Tymczasem Prusy i Rosja dochodzą do porozumienia i w 1793r. podpisują traktat o DRUGIM ROZBIORZE POLSKI.

STRATY W DRUGIM ROZBIORZE POLSKI

Rosja Prusy

Ziemie zagarnięte Ziemie ukraińskie i białoruskie na wschód od linii Druja-Pińsk-Zbrucz, tj. województwa: kijowskie, bracławskie, część podolskiego, wschodnią część wołyńskiego i brzeskolitewskiego, mińskie i część wileńskiego Gdańsk, Toruń, województwo poznańskie, gnieźnieńskie, kaliskie, sieradzkie, łęczyckie, brzesko-kujawskie, płockie, ziemie dobrzyńską, część województwa rawskiego i skrawek inowrocławskiego

250 tys. km2 58 tys. km2

Ludność zagarnięta 3000 tys. osób 1100 tys. osób

SEJM ROZBIOROWY

Prusy i Austria chcą potwierdzenia rozbioru na sejmie, który ostatecznie zwołany zostaje w Grodnie nad Niemnem, lecz przebywający tam posłowie Polscy nie wyrażają zgody na podpisanie traktatu, ale mimo to są do tego zmuszani i tym sposobem podpisują dokument z Rosją, a po milczeniu, które przez Józefa Ankwicza - płatnego zdrajcę, zostaje uznane jako zgoda, dochodzi do podpisania traktatu, także z Prusami.

TRZECI ROZBIÓR POLSKI - PRZYCZYNY

1. INSUREKCJA KOŚCIUSZKOWSKA

Drugi rozbiór Polski i rządy targowiczan wywołują wielkie oburzenie wśród społeczeństwa. Zarówno więc w kraju, jak i za granicą przygotowywana jest insurekcja, na której czele ma stanąć Tadeusz Kościuszko.

Tymczasem targowiczanie zmniejszają armię do 15 tys. ,co przyspiesza powstanie, a jako pierwszy, ze swym oddziałem, nie posłuchawszy nakazu rozbrojenia armii, wyrusza z Ostrołęki gen. Antoni Madaliński.

24.03.1974r. na rynku w Krakowie zostaje odczytany "Akt powstania obywateli", a Tadeusz Kościuszko zostaje zaprzysiężony na wodza powstania. Chcąc rozszerzyć powstanie, Kościuszko, z 4 tys. żołnierzy i 2 tys. kosynierów, rusza wgłąb kraju.

Pierwszą walkę z armią rosyjską Kościuszko stacza już 4 kwietnia 1794r pod Racławicami. Wtedy to, za sprawą chłopa Wojciecha Głowackiego, który jako pierwszy odważnie ruszył do natarcia, kosynierzy rozbili 12 armat wroga.

Wieść o zwycięstwie pod Racławicami obiega szybko całą Polskę, toteż kilka dni później- 17 kwietnia wybucha w Warszawie powstanie mieszczan, którego przywódcą jest szewc Jan Kiliński.

W kilka dni później podobne powstanie wybucha w Wilnie (dowódcą jest Jakub Jasiński), a w Warszawie radykalni patrioci zakładają na wzór francuskiego ugrupowania klub jakobinów polskich, którego celem jest również postawienie przed sąd i zgładzenie zdrajców politycznych, m.in. Józefa Ankwicza.

W celu zapewnienia zwycięstwa, Kościuszko ogłasza nowe, łagodniejsze prawa dla chłopów, którzy dzięki tym prawom mają chętniej przyłączać się do walki. Zbiór tych praw zostaje ogłoszony w Połańcu i nazwany Uniwersałem.

Tymczasem przeciwko warszawskim powstańcom wyruszają sprzymierzone wojska prusko-rosyjskie. Do starcia, w którym ginie m.in. Wojciech Bartos Głowacki, dochodzi pod Szczekocinami. W tej sytuacji Kościuszko urządza marsz w kierunku Warszawy i ubiega w ten sposób wojska pruskie, które po dotarciu po kilku dniach do stolicy, przez kilka miesięcy oblegają ją.

Wtedy to nowe powstanie przeciw Prusakom wybucha w Wielkopolsce, a swoje oddziały kieruje tam gen. Jan Henryk Dąbrowski, co zmusza wojska wroga do wycofania się spod Warszawy. Powstanie po kilku sukcesach zostaje jednak ostatecznie stłumione

TRZECI ROZBIÓR POLSKI - KONSEKWENCJE

1. Klęska Powstania Kościuszkowskiego

2. Straty Polski w trzecim rozbiorze

KLĘSKA POWSTANIA KOŚCIUSZKI

Po uwolnieniu stolicy od oblężenia, Katarzyna II ponownie rzuca wojska na Warszawę. Chcąc niedopuścić do dotarcia wojsk do stolicy, Tadeusz Kościuszko zastępuje drogę wojskom nieprzyjaciela pod Maciejowicami, co kończy się porażką i ciężkim zranieniem wodza. W ten sposób wojska rosyjskie dochodzą do Warszawy. Miasta broni, jako główny dowódca, gen. Józef Zajączek. Po kilku starciach na przedmieściach stolicy nieprzyjaciel dostaje się na Pragę, gdzie urządza krwawą rzeź wśród mieszkańców. Tu też ginie młody gen. Jakub Jasiński. Z powodu braku szans w dalszym boju, Polacy składają broń nieprzyjacielowi, a Powstanie Kościuszkowskie ostatecznie upada. Polska nie doczekuje się pomocy od Francji, której odpowiada pokój z Prusami zawarty z powodu wojny tego państwa z Polską.

W 1795r. bez przeszkód zostaje podpisany traktat o

TRZECIM ROZBIORZE POLSKI

Teraz rozpoczyna się rabunek dorobku kulturalnego, z kraju wywozi się biblioteki, archiwa, dzieła sztuki. Powstańcy zostają zesłani na Sybir, a patrioci wyjeżdżają do Turcji, Włoch i Francji w obawie przed prześladowaniem.

STRATY POLSKI W TRZECIM ROZBIORZE

Rosja Prusy Austria

Ziemie zagarnięte Ziemie litewskie, białoruskie i ukraińskie na wschód od Bugu i linii Niemirów-Grodno Skrawek Żmudzi, część województwa podlaskiego, większość inowrocławskiego (z Warszawą), resztę rawskiego i skrawek krakowskiego Ziemie między Pilicą, Bugiem i Wisłą

Ludność zagarnięta 120 tys. Osób 55 tys. Osób 1 mln. osób

OGÓLNE PRZYCZYNY UPADKU PAŃSTWA POLSKIEGO

Trzeci rozbiór Polski unicestwił państwo polskie, a trzy mocarstwa zaborcze ogłosiły, ze na zawsze ma być zlikwidowana nazwa Królestwo Polskie. Szczególnie agresywnym zaborcą okazała się Rosja. Bo chociaż Prusy pierwsze wysunęły projekt podziału Polski przy pierwszym rozbiorze i do myśli rozbiorów przychyliła się zachłanna Austria, to jednak Rosja przy każdym z rozbiorów odgrywała rolę ich głównego wykonawcy i organizatora: tłumiła opór Polski, opanowywała terytorium, wydawała jego części w ręce wspólników. To jej wojska wzięły Kościuszkę do niewoli, zdobyły szturmem umocnioną Pragę i wyrżnęły jej mieszkańców, wywiozły łupy z Zamku Warszawskiego. Nie znaczy to, że pozostali zaborcy byli przyjaźnie nastawieni wobec narodu polskiego. Rzeczpospolita padła ofiarą zaborczości trzech sąsiadów i jest to najważniejsza przyczyna upadku państwa polskiego. Ale i sami Polacy nie byli bez winy. Wady ustroju: wolna elekcja, liberum veto i niesprawiedliwe prawa osłabiały państwo, a dzieła ro!

zkładu dopełnił upadek gospodarki i zniszczenia wojenne w XVII i XIII w. Gdy sąsiedzi wzmacniali swe państwa, u nas pogłębiały się trudności wewnętrzne. Nie pozwalali więc na naprawę Rzeczypospolitej a gdy naprawa ta została zapoczątkowana - rozebrali Polskę.

Jednak naród Polski nie pogodził się z utratą niepodległości. Najdzielniejsi jego synowie wciąż myśleli o tym, jak podjąć walkę na nowo z zaborcami.