0. "Kto zamierza studiować te [formy duszy], ten musi najpierw odkryć istotę każdej z nich, a dopiero potem badać w ten sam sposób ich właściwości i inne tym podobne rzeczy. Ale jeśli ma określić istotę każdej z nich, na przykład duszy rozumnej lub zmysłowej lub wreszcie wegetatywnej, musi jeszcze wprzód powiedzieć, co to jest myślenie lub postrzeżenie, bo działanie i funkcje wyprzedzają władze w porządku poznania. Ale jeśli to prawda, to jeszcze wcześniej od nich należy rozpatrzyć ich odnośne przedmioty. Dla tej właśnie racji trzeba by od nich rozpocząć nasze badania; a więc od pokarmu, od przedmiotu podpadającego pod zmysły, od przedmiotu myśli" (s. 44-45).

1. Arystoteles, "O duszy", Warszawa, 1972, PWN.

The third person data psychology

0. Tutaj kluczem do zrozumienia człowieka są procesy czy też struktury bezpośrednio niedostępne świadomości, a zatem znajdujące się (podobnie jak w nurcie nieświadomościowym) poza fenomenologicznym polem jednostki.

1. Jednak nie są one już rozumiane jako psychiczne - w klasycznym sensie.

0. W nurcie tym takie pojęcia, jak „psychika”, „psychiczność”, „umysł”, „mentalny”, „świadomość”, „inteligencja” - zostały albo przedefiniowane (w stosunku do ich klasycznego, pierwszoosobowego sensu), albo całkowicie z nich rezygnowano.

1. W miejsce tych klasycznych pojęć pojawiły się: „odruchy”, „nawyki”, „zachowania”, „bodźce”, „reakcje”, „procesy nerwowe”, „budowa ciała”.

2. Człowiek, jako obiekt badania, zostaje ujęty przedmiotowo, z perspektywy zewnętrznego obserwatora, jak w naukach przyrodniczych.

3. Zanim jednak do tego doszło, myśl psychologiczna musiała przejść długą drogę.

0. W myśl najwcześniejszych - mitologicznych i religijnych - wersji tego poglądu, na los człowieka (także na jego postępowanie) decydująco (zwykle fatalistycznie) wpływają czynniki zewnętrzne i pozapodmiotowe:

1. heimarmene, Nemezis, przeznaczenie, ananke, fatum, mojra, koło fortuny, konstelacja planet w chwili narodzin, układ linii na dłoni (chiromancja).

Koło
fortuny

0. Konstytucjonalizm

(Hipokrates-Galen-Lavater-Gall-Lombroso-Kretschmer-Sheldon-Genetyka zachowania).

0. Behawioryzm

(Kartezjusz-Darwin-Comte-Pawłow-Watson-Tolman-Skinner).

0. Nauka poznawcza

(La Mettrie-Babbage-Turing-Wiener-Newel-&-Simon).

0. Psychologia Ewolucyjna (Darwin-Wilson-Buss).

Hipokrates - temperamenty

Galen

0. Galen - z racji swego autorytetu utrwalił system Hipokratesa i spowodował, iż był on w użyciu przez kilkanaście stuleci.

1. Ulegał tylko nieznacznym modyfikacjom.

Fizjo(g)nomika

0. Mówi się o: "wąskich ustach jędzy" "wysokim czole myśliciela" "pogodzie ducha cechującej grubasa" "silnym zarysie szczęki znamionującym upór i silną wolę" "neurotycznych rysach twarzy" "miękkich wargach hedonisty".

Giambattista della Porta (1538-1615) Charles Le Brun (1619-1690)

Johann Kaspar Lavater: Physiognomische Fragmente zur Beförderung der Menschenkenntnis und Menschenliebe (1775-1778)

Od Hipokratesa do fizjonomiki

Franz Joseph Gall (1758-1828)

0. Kontrowersja: wąska versus szeroka lokalizacja funkcji w układzie nerwowym

1. Kranioskopia (frenologia): niezbyt dobrze udokumentowane, proto-naukowe idee wąskolokalizacyjne.

2. System Galla oparty był na kilku prostych ideach:

0. the brain is the organ of the mind.

1. the brain is not a single functional entity but a collection of organs representing the propensities, sentiments and faculties.

2. these functions are located in specific parts of the brain.

3. other things being equal, the size of each organ is indicative of its power.

4. the shape and size of the cranium reflects the shape and size of the underlying organs and is thus indicative of the individual's mental faculties.

0. Gdyby kiedyś systemat Galla wydoskonalono i gdyby pomacawszy głowę powiedzieć można było człowiekowi: „Będziesz tym, a nie innym”, to ludzie nie tłukliby się po tej ziemi – i nie wałęsali się jak ślepi... A wszakże ja tyle mam guzów, że sam Gall może by nie odgadł, czy ja pisać wiersze, czy kraść będę...

1. Juliusz Słowacki, list do matki, wrzesień 1833, t. I, s. 211.

„Urodzeni mordercy”

0. Lombroso łączył podejście fizjonomiczne i konstytucjonalne.

1. Od 1870 roku studiował charaktery i antropologię więźniów zarówno za ich życia, jak i po śmierci.

2. Stwierdził, iż kryminaliści posiadają wyróżniające cechy fizyczne:

0. Pochyłe („cofnięte”) czoła.

1. Zbyt małe lub zbyt duże głowy.

2. Krótkie nogi.

3. Opadające ramiona

4. Płaskostopie.

5. Inne cechy:

6. Ogromne szczęki.

7. Silne, zwierzęce („psie”) zęby.

8. Szerokie barki.

0. Co sugeruje, iż zachowania kryminalne można zinterpretować jako „atawizmy”:

1. Opóźnienie procesów biologiczno-rozwojowych.

2. Obecność fizycznych cech z okresu zanim w pełni wykształciły się „ludzkie cechy”.

3. Zarówno biologiczne, jak i moralne „wycofanie” na wcześniejszy, przedludzki etap ewolucji/rozwoju.

4. Te fizyczne cechy to swego rodzaju atawistyczne naznaczenie (atavistic stigmata).

0. Lombroso wyróżniał charakterystyczne kategorie:

1. Urodzeni przestępcy (którzy posiadają jakikolwiek stygmat – stanowią 33% wszystkich kryminalistów).

2. Urodzone przestępczynie prostytutki.

3. Obłąkani przestępcy (podłożem zachowań kryminalnych jest zwyrodnienie mózgu – zmiany w ukłądzie nerwowym).

4. Kryminaloidzi (nie podpadający pod pozostałe kategorie).

Naturalizacja umysłu

Ernst Kretschmer – typologia konstytucjonalna

0. Istnieje zależność między "wyglądem", "budową ciała", "cechami poszczególnych narządów" - a "temperamentem", "charakterem", "osobowością".

1. Jednym z najciekawszych rzeczników takiego podejścia był Kretschmer, psychiatra, neurofizjolog (Budowa ciała i charakter - ponad 20 wydań - Ludzie genialni).

0. Główne założenia: szpital psychiatryczny jest miniaturą społeczeństwa; między "normą" a "chorobą psychiczną" - nie ma różnicy jakościowej.

1. Można wiele dowiedzieć się o osobowości i charakterze człowieka w ogóle, studiując przypadki patologiczne.

2. Jest to nawet o tyle lepsza droga, że "choroba" nasila pewne cechy, które mogłyby być w „stanie zdrowia" niedostrzegalne.

0. Zawartość:

1. Można wykazać związek między typem budowy ciała, a rodzajem choroby psychicznej.

2. Na określone choroby zapadają ludzie o określonej budowie ciała.

3. na schizofernię: osobnicy atletyczni i asteniczni.

4. na cyklofrenię: osobnicy pykniczni.

Schizofrenia

0. Objawy osiowe, cztery rodzaje:

1. rozszczepienie jaźni,

2. otępienie uczuciowe,

3. autyzm,

4. ambiwalencja,

5. ambisentencja,

6. ambitendencja,

7. sałata słowna.

Cyklofernia

0. Naprzemienność fazy "maniakalnej" i "depresyjnej".

1. Ściślejszy związek ze światem oraz przystawanie emocjonalne do innych.

2. Większa „płytkość” wszystkich poszczególnych objawów.

0. Cztery typy budowy ciała:

1. a. asteniczny

2. b. atletyczny

3. c. pykniczny i

4. d. dysplastyczny

5. Trzy typy charakteru:

6. a. schizoidalny zwykły

7. b. schizoidalny wiskotyczny

8. c. cykloidalny

William Sheldon - typologia

Genetyka zachowania

0. Wydaje się, że we współczesnej psychologii tradycję tę kontynuuje „genetyka zachowania”.

1. W jednym z najbardziej wpływowych czasopism psychologicznych, artykuł otwierający pierwszy numer 2001 roku nosił tytuł „DNA”.