1.Teratogeneza

Proces indukowania wad wrodzonych przez czynniki zew., uszkadzające rozwijający się zarodek lub płód -> urodzenie dziecka z wadami wrodzonymi

2.Czynnik teratogenny- TERATOGEN

-Uszkadza rozwijający się zarodek lub płód

-wywołuje wady wrodzone

-zwiększa częstość ich występowania w populacji

-teratogeny działają na rozwijający się zarodek lub płód wyposażony w prawidłową informację genetyczną

3. Mechanizmy działania czynników teratogennych

-obumieranie komórek

-zmiana tempa wzrostu tkanek(przerost, niedorozwój, wzrost asynchroniczny)

- interferowanie w procesy różnicowania komórek

- zaburzenie innych podstawowych procesów morfogenezy włączając w to czynniki mechaniczne

-uszkodzenia DNA (mutagen) lub innych molekuł

Ogólnie: zaburzenie procesów rozwoju tkanek i narządów.

[Apoptoza- planowana śmierć komórki (rozdzielenie palców, drożność przełyku)]

4. Działanie czynnika teratogennego zależy od:

-dawki (nie jest nigdy ustalona dawka bezpieczna)

-okres działania (czas działania) (ryzyko wystąpienia wad wrodzonych jest większe przy narażeniu przewlekłym na małe dawki, niż przy dużych dawkach w krótkim czasie np.alkohol)

-stopień rozwoju zarodka (np.podczas organogenezy- wrażliwy okres)

-okoliczności narażenia,

-różnorodności genetycznej poddanych jego działaniu organizmów(- genotyp matki i płodu) (enzymy, przy DNA-zależy od sprawności mechanizmów naprawczych)

- interakcji z innymi czynnikami środowiskowymi i genetycznymi

(-wpływ umiejscowienia zarodka w macicy np.ciąże mnogie)

5. Skutki działania czynników mutagennych (kartka)

[Siatkówczaki, guzy nerek-> nowotwory płodowe]

6. Skutki działania teratogenów w zależności od fazy rozwojowej zarodka/płodu

-GAMETOPATIA- czynnik mutagenny zadziałał na komórki rozrodcze przed zapłodnieniem prowadząc do powstania mutacji,

-BLASTOPATIA- uszkodzenie zapłodnionej komórki jajowej w okresie do 14 dnia po zapłodnieniu -> utrata ciąży

-EMBRIOPATIA- wady powstały na skutek zadziałania czynnika uszkadzającego w 14-60 dniu od zapłodnienia

-FETOPATIA- wady zostały indukowane działaniem czynników uszkadzających, działających po 60 dniu od zapłodnienia

7. Wrażliwość zarodka/płodu na działanie teratogenów w zależności od okresu ciąży:

- OKRES PREIMPLANTACYJNY -10-14 dni po zapłodnieniu

*działanie czynnika uszkadzającego prowadzi do poronienia

-OKRES ORGANOGENEZY- 14-60 dzień ciąży

*różnicowanie poszczególnych grup komórek

*powstanie zawiązków narządów

*największe narażenie na działanie czynników tertogennych

-OKRES PO ZAKOŃCZENIU ORGANOGENEZY - od ok. 8 tygodnia ciąży (teratogeneza bechawioralna np.może powodować upośledzenia, zaburzenia zachowania, drobne wady dysmorficzne)

*szybka proliferacja, migracja i różnicowanie komórek,

*wzrost i dojrzewanie narządów

8. Krytyczne okresy dla rozwoju niektórych układów i narządów po zadziałaniu teratogenów:

-UKŁAD NERWOWY 15-28 dzień ciąży

- UKŁAD KRĄŻENIA 20-40 dzień ciąży [nie uczyć się dni]

-kOŃCZYNY 24-46 dzień ciąży

-OCZY 24-40 dzień ciąży

(ten sam czynnyk w różnych okresach, powoduje różne zmiany w różnych miejscach)(okresy się nakładają, po zadziałaniu czynnika obserwujemy zmiany w różnych układach)

9. Najczęściej spotykane wady przy narażeniu płodu na promieniowanie jonizujące:

- wady ośrodkowego układu nerwowego (10-17 tydzień-> największe zagrożenie, ale w zasadzie zagrożony jest ciągle)

*małogłowie

*upośledzenie umysłowe

a także:

-małoocze

-wady narządu wzroku-zaćma

-niska masa urodzeniowa ->niski wzrost

-wady rozwojowe narządów (np.płciowych,torbielowaty rozszczep kręgosłupa, rozszczep podniebienia, niedorozwój kończyn)

[Inne teratogeny: podwyższona temp. (podczas infekcji)]

10. Czynniki CHEMICZNE teratogenne:

*HORMONY PŁCIOWE:

-diethylstilbestrol-> wady jąder i zaburzenia spermatogenezy u mężczyzn

-hormony o działaniu progesteronu-> maskulinizacja u płci żeńskiej

*ANTBIOTYKI:

-tetracykliny-> niedorozwój szkliwa, upośledzenie wzrostu kości długich

-streptomecyna-> uszkodzenie nerwu słuchowego (głuchota, uszkodzenie słuchu)

*LEKI CYTOSTATYCZNE (hamujące podziały komórkowe np.przy nowotworach)[Kobiety, które podczas rozpoznania ciąży dowiadują się o nowotworze]

-duże wady rozwojowe różnych narządów, dysmorfia twarzy

*INNE TERATOGENY CHEMICZNE

-pochodne kwasu retinowego (wit.A)

-talidomid (lek uspakajający stosowany w latach 80' na zachodzie-> hamował angiogenezę, niedorozwój kończyn (upośledzone krążenie))

-NIKOTYNA-> zahamowanie wzrostu płodu, obkurcza naczynia krwionośne, płód gorzej zaopatrzony w tlen, zaburzenia różnicowania komórek

*METALE CIĘŻKIE

-ołów,rtęć-> neidorozwój ukł.nerwowego i kostnego (w wyniku spożycia ryb skażonych solami rtęci)[OBJAWY:Rtęć-ataksja,niezborność ;Ołów-OUN-uszkodzenia]

-lit-> wady serca i dużych naczyń krwionośnych (w leczeniu psychiatrycznym?)

*DOUSTNE LEKI PRZECIWKRZEPLIWE

-Zespół warfarynowy

Antykoagulanty-pochodne kumaryny (warfaryn,syncumar),wywołują krwawienia w tkanchach i narządach płodu, obserwuje się:

->miejscowe zaburzenia w procesie chondrogenezy i wapninia chrząstek nasadowych,

->niedorozwój twarzy (krótki, szeroki. płaski nos, wady oczu, uszu, wąska czerwień wargowa)

->wady OUN

*ZESPOŁY POLEKOWE WYWOŁANE LEKAMI PRZECIWDRGAWKOWYMI (niedokrwienia płodu, porażenia mózgowe- samym atakiem)

- Zespół hydantoinowy płodu

->opóźnienie wzrostu wewnątrzmacicznego (i późniejsze)

->małogłowie (upośledzenie umysłowe)

->dysmorfia twarzy: hiperteloryzm, zez, opuszczenie powiek, szerokie usta, krótki nos

->krótka szyja

->upośledzenie rozwoju umysłowego

->wady kończyn, serca, nerek, spodziectwo (ujście cewki moczowej pod prąciem), rozszczep wargi i podniebienia

-Zespół trimetadionowy

->wysunięta do przodu część twarzowa czaszki

->wady gałek ocznych

-> brwi w kształcie litery ''V''

->uspośledzenie rozwoju umysłowego

ponadto obserwowano: wady serca, szczątkowe gonady, spodziectwo.

-Zespół walproatowy

->wady części twarzowej czaski

->wady serca i naczyń

->wady kończyń (polidaktylia, redukcja kości promieniowej)

->zaburzenia rozwoju cewy nerwowe

(popadaczkowe)Działanie teratogenne tych leków polega na blokowaniu działania enzymu do syntezy kw.foliowego, dlatego kobiety ciężarne suplementują kwas foliowy.

Leki nowej generacji powinny zachować stałe stężenie w trakcie doby, rzadziej występowałyby wady!!!

11.TERATOGENNE DZIAŁANIE CZYNNIKÓW BIOLOGICZNYCH:

WIRUS RÓŻYCZKI

Wirion zawiera jednoniciowy RNA

Rodzaj wady zależy od okresu zarażenia!

Triada objawów:

-zaćma (katarakta) - 6 tydzień ciąży

-głuchota - 9 tydzień ciąży

-wady serca -5-10 tydzień ciąży

poza tym obserwuje się: małoocze, małomózgowie, wady uzębienia

WIRUS OPRYSZCZKI POSPOLITEJ HSV-1,HSV-2

Wirion zawiera dwuniciowy DNA

HSV-1- wywołuje opryszczkę wargową

HSV-2- wywołuje opryszczkę narządów płciowych

Niebezpieczna dla zarodka jest szczególnie postać genitalna!

Zakażenie matki HSV-2 w każdym okresie ciąży może prodwadzić do poronienia, przedwczesnego porodu i wrodzonych wad rozwojowych, takich jak:

-małogłowie,

-małoocze

- niedorozwój siatkówki

-powiększenie wątroby i śledziony

-wady ośrodkowego układu nerwowego

WIRUS CYTOMEGALII HHV-5

Wirion zawiera DNA

Zakażenie płodu w I trymestrze ciąży wywołuje: (raczej przy zakażeniu podczas ciąży, niż przy reaktywacji posiadanego wirusa)

-małoglowie,

-małoocze,

-zwapnienia śródczaszkowe

poza tym obserwowano: głuchotę, objawy neurologiczne, opóźnienie rozwoju psychoruchowego, padaczka mózgowa

Zakażenie w II połowie ciąży może prowadzić do narządowej choroby cytomegalowirusowej, główne objawy to: (w 1/3 przypadków zgon noworodka)

-zapalenie płuc,

-zapalenie wątroby,

-małopłytkowość

WIRUS OSPY WIETRZNEJ, PÓŁPAŚCA VZV

Wirion zawiera DNA

Teratogenne działanie wirusa przejawia się szczególnie do 12 tyg. ciąży.

Zakażenie płodu wirusem VZV w I trymestrze-> samoistne poronienia

U żywo urodzonych noworodków obserwuje się:

-niedorozwój kończyn dolnych (stopy końsko-szpotawe)

-zanik nerwu wzrokowego

- zaćma

- wady układu moczowego

WIRUS EPSTEIN-BARR (mononukleoza- podobna do białaczki) HHV-4

Wirus zawiera DNA

Wywołuje mononukleozę zakaźną.

Obserwowane zmiany patologiczne u płodów dotyczyły głównie zakażenia w I trymestrze ciąży:

-samoistne poronienia

- obumarcie płodu

-hipotrofia płodu

-wady serca

TOKSOPLAZMA

-zakażenie płodu-> poronienia lub toksoplazma wrodzona

-częstość toksoplazmozy wrodzonej w Europie: 1-5/1000 żywych urodzień

-wrodzona toksoplazma to FETOPATIA

-występuje triada objawów Pinkertona:

1.małoocze,zapalenie siatkówki i naczyniówki

2.wodogłowie lub małogłowie

3.zwapnienia śródczaszkowe

-obserwuje się także: zanik nerwu wzrokowego, zaćmę, zapalenia mięśnia sercowego

Często dzieci rodzą się pozornie zdrowe, dopiero później obserwuje się objawy zaatakowania. Najbardziej prawdopodobne możliwości zarażenia: próbowanie kotletów mielonych, surowego mięsa!!!!!!

WIRUS NABYTEGO NIEDOBORU ODPORNOŚCI HIV

Zespół dysmorficzny HIV

Skutek zarażenia zarodka lub płodu wirusem HIV:

-mikrocefalia

-wypukłe czoło

-hiperteloryzm

-skośnie ustawione szpary powiekowe

- błękitne twardówki, długie rzęsy

-krótki i spłaszczony nos

-nisko osadzone małżowiny uszne

-uwypuklenie rynienki podnosowej

- pogrubienie warg

U 50-90% dzieci zakażonych wirusem HIV w czasie ciąży obserwowano:

-zabrzenia rozwoju dróg piramidowych,

-zaburzenia pamięci świeżej,

-niektóre rodzaje zaburzeń świadomości

Bada się metodą PCR, w II,III,VI miesiącu ciąży.

ZESPÓŁ ALKOHOLOWY PŁODU FAS

Częstość występowania FAS- np.USA 1,1/1000 urodzeń

Wpływ alkoholu na rozwój zarodka i płodu:

-obniżenie biosyntezy białek w mózgu

-spadek zawartości mRNA i rybosomów w wątrobie (przez to zła biosynteza)

-osłabienie przewodnictwa nerwowego

- hamowanie wytwarzania niektórych cytokin (dobre działanie ukł immunologicznego) i białek adhezyjnych (dobre komunikowanie się komórek podczas rozwoju)

OBJAWY FAS w odniesieniu do wzrostu i rozwoju:

-wcześniactwo

-mały płód w stosunku do czasu ciąży

- mikrocefalia (małogłowie: prenatalne i postnatalne)

-opóźnienie rozwoju umysłowego i fizycznego

Zmiany w obrębie części twarzowej czaszki:

- krótkie szpary powiekowe (okrągłe oczy),

-mały nos, wygładzona rynienka podnosowa

- cienka warga górna

obserwowano także: wady serca i nerek, niedorozwój paznokci, naczyniaki, zaburzenia zachowania, częste choroby, nowotwory, infekcje, słaby układ immunologiczny,

EMBRIOPATIA CUKRZYCOWA

Ryzyko wystąpienia WWR u dzieci matek chorujących na cukrzycę jest 3-4 razy większe niż w populacji ogólnej.

Objawy embriopatii cukrzycowej:

-duża waga urodzeniowa ->4,5kg

-małomózgowie, brak przodomózgowia

-wady w budowie twarzoczaszki

-rozszczep kręgosłupa

- rozszczep wargi i podniebienia

-wady serca (2-3%)

-wady cewy nerwowej (1-2%)

-nieprawidłowy rozwój okolicy krzyżowo-ogonowej

ZESPÓŁ FENYLOKETONURII MATCZYNEJ

-Dotyczy dzieci matek chorujących na fenyloketonurię,

- Przyczyną WWR jest podwyższony poziom fenyloalaniny w płynie owodniowym

-ZAPOBIEGANIE- stosowanie przez matkę diety niskofenyloalaninowej (brak białka)

Do momentu ukształtowania mózgu. Suplementacja enzymu- tyrozyny.

Objawy zespołu fenyloketonurii matczynej:

-małogłowie,

- upośledzenie umysłowe

- wrodzone wady serca

- wady ukł. kostnego

- porażenie nerwu twarzowego

-zrośnięcie przełyku

-dysplazja stawów biodrowych