Mieczysław B.B. Biskupski

w Illinois Jack Benny. Możemy wymienić także znaczną liczbę drugorzędnych aktorów, jak Maurice Cass z Wilna, Leo White z Grudziądza, Jesse de Vorska z Kowna, Kurt Katch z Grodna, George E. Stone z Łodzi, Alexander Granach z Galicji oraz Baruch Lumet, Freddie Rich, Camille Astor, Anna Held i Marek Windheim z Warszawy¹⁷. Molly Picon, lepiej znana ze swych ról teatralnych w jidysz, również miała na koncie wiele filmów. Jej ojciec pochodził z Warszawy. Aktorzy ci wystąpili w dzie­siątkach filmów. Nie wydaje się jednak, aby którykolwiek z nich miał łączność ze społecznością polską w Ameryce albo

¹⁷ Jolson urodził się około 1885 roku w Średnikach na północno-wschodnich Kresach, niedaleko Kowna. Obecnie miasteczko to znajduje się w grani­cach Litwy i znane jest jako Seredzius. Jolson jest często nazywany w biografiach Rosjaninem, co jest prawdą tylko w tym sensie, że obszar ten znajdował się w 1885 roku pod zaborem rosyjskim.

Cass, chudy, żwawy, mały człowieczek, często grał dużo starsze od siebie, dostojne postacie, na przykład francuskiego urzędnika w Submarine Base (Producers Releasing Corporation, 1943). Cass grał przedstawicieli wszel­kich narodowości i raz najwyraźniej zagrał potencjalngo Polaka, profesora Bowilowicza, w tanim musicalu Youth on Parade (Republic, 1942), o którym bardzo niewiele wiadomo. Rola była tak mała, że Cass nie został wy­mieniony w napisach; mógł nie mieć żadnych kwestii, podobnie jak w nie­jednym z ponad 100 filmów, w jakich wystąpił w swej długiej karierze. Bardzo niski, ciemny i łysy Katch (który naprawdę nazywał się Isser Kac) specjalizował się w egzotycznych, często dość nieprzyjemnych rolach. Grał na przykład podstępnego nazistę w Watch on the Rhine i ekscentrycznego tureckiego policjanta w Mask of Dmitrios.

Warner Brothers obsadziło Windheima podczas wojny w bardzo wielu filmach, w samym tylko 1943 roku w ośmiu, często jako Francuza. Był drobny i delikatny.

Granach, jako prawdziwe imię którego zwykle podaje się Jessaja, przez krótki czas przed przybyciem do Hollywood gra' w filmach niemieckich i rosyjskich. W filmach amerykańskich grał zwykle nazistów lub innych nieprzyjemnych cudzoziemców. Chyba najlepiej znany jest z roli oficera Gestapo Aloisa Grubera w Hangmen Also Die. Umarł w 1945 roku, nie­długo po pięćdziesiątce.

Pozostali byli aktorami drugorzędnymi: Lumet być może wystąpił tylko w jednym filmie; Freddie Kich (który nie mógł naprawdę mieć tak na imię) był przede wszystkim liderem zespołu i zagrał tę rolę w paru filmach. Camille Astor wystąpiła w ponad trzydziestu filmach, najwyraźniej wy­łącznie niemych. Anna Held była lepiej znana jako kochanka Flo Ziegfelda niż ze swojej krótkiej kariery filmowej.

Polska obecność w amerykańskim kinie przed rokiem 1939

podkreślał przywiązanie do Polski po 1918 roku¹⁸. To skompli­kowana kwestia, do której jeszcze wrócimy.

Podczas gdy filmy o Polsce czy Polakach były w Ameryce wy­jątkowo rzadkie, powstało wiele filmów z wyraźnymi wątkami rosyjskimi. Hollywood było zafascynowane Kozakami i rewolu­cjonistami¹⁹. Na początku ery kina niemego weterani rosyjskich scen, tacy jak Alla Nazimowa, mieli wiernych fanów i byli po­dziwiani za swoje umiejętności i przygotowanie zawodowe. Nie­długo później Hollywood zaczęło produkować wiele filmów po­święconych erze carskiej lub rewolucji. Kulminacja tego trendu nastąpiła w roku 1928, gdy MGM wypuściło The Cossacks („Ko­zacy") , ważny film oparty na powieści Tołstoja, którego koszt wy­niósł olbrzymią jak na te czasy sumę prawie miliona dolarów²⁰ i przy którym zatrudniono bardzo wielu Rosjan. Był to jednak tylko przykład tego, co pewien rosyjski emigrant określił jako „zalew" hollywoodzkich filmów o Rosji. Jeff Peck wyodrębnił nawet gatunek „heroicznych filmów rosyjskich" z lat dwudzie­stych, kładących nacisk na atrakcyjne cechy narodu rosyjskiego, z sympatycznym Rosjaninem jako głównym bohaterem²¹. Przed drugą wojną światową Hollywood stworzyło typ Rosjanina spo­tykany w wielu filmach i stanowiący część oczekiwanej przez

¹⁸ Muni był jednak przez krótki czas jesienią 1939 roku zaangażowany w zbiórkę pieniędzy dla polskich ofiar wojny. Polska prasa w Stanach Zjed­noczonych donosząc o tym, podkreślała, że „urodził się we Lwowie".

¹⁹ Już w okresie pierwszej wojny światowej powstała seria filmów o Rosji, często przedstawiających Kozaków, nierzadko w niepochlebny sposób.

²⁰ Około 70 mln dolarów z 2011 [przyp. tłum.].

²¹ Inne filmy to między innymi When a Girl Loves (1924), The Eagle (1925), Into Her Kingdom (1926), Forbidden Pamdise (1924), The Volga Boatman (1926), Resurrection (1927), Love (1927), Mockery (1927), Last Command (1928), The Mysterious Lady (1928), Red Damę (1928), Clothes Mąkę the Woman (1928), The Patriot (1928), Song of Flame (1930), Rasputin and the Empress (1932), TheRedDawn (1932), The World and the Flesh (1932), The Scarlet Empress (1934), Anna Karenina (1936), Tovarich (1939), Balalaika (1939), Ninotchka (1939) i Comrade X (1940).

48

49