PRAWO CYWILNE WYKŁAD 8 III 2012r.

PRAWA RZECZOWE OGRANICZONE

dają uprawnionemu ograniczenia w prawach własności. Zostały ukształtowane na zasadzie numerus clausus - mamy tyle praw rzeczowych ile przewidział ustawodawca, podmioty nie mogą ustanawiać nowych.

art. 244 $1 - katalog praw rzeczowych ograniczonych.

art. 244 $2 - "Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipotekę regulują oddzielne przepisy."

Dokonuje się wewnętrznej klasyfikacji chcąc podkreślić zróżnicowaną naturę i funkcje poszczególnych praw:

1) użytkowanie, służebność, spółdzielcze prawo własnościowe

2) zastaw, hipoteka

podział ze względu na sposób wykonywania

ad.1.

prawa polegające na korzystaniu z rzeczy

realizują funkcję alimentacyjną

ad.2.

prawa, które umożliwiają uzyskanie zaspokojenia wierzytelności z cudzej rzeczy

podział ze względu na kryterium samoistności

ad.1.

prawa samodzielne

ad.2.

prawa akcesoryjne - ich byt jest uzależniony od innego prawa

Przedmiot

głównie rzeczy, ale mogą być i prawa, zespoły majątkowe

Powstanie

- umowa

art. 245 $ 1 KC - do ustanowienia stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności, z zastrzeżeniem wyjątków ustanowionych w ustawie

art. 245 $ 2 - dla nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności terminu i warunku

- forma aktu notarialnego wymagana jest tylko od właściciela, który to prawo ustanawia

art. 245 (1) - dla nieruchomości potrzebna jest umowa między uprawnionym a nabywcą oraz wpis do księgi wieczystej

- ex lege (z mocy prawa)

1) jeżeli zanotowano długotrwałe władanie rzeczą

2) na mocy sytuacji faktycznej przewidzianej w ustawie

3) decyzja administracyjna

art. 248 KC - do zmiany treści ograniczonego prawa rzeczowego potrzebna jest umowa między uprawnionym a właścicielem rzeczy obciążonej, a jeżeli prawo to było ujawnione w księdze wieczystej - wpis do księgi wieczystej.

Kolizja i pierwszeństwo

kolizja -> wskutek ustanowienia na rzeczy kilku praw ograniczonych, nie mogą one wszystkie być wykonywane w pełnym zakresie;

ustawodawca rozwiązuje ten problem ustanawiając na pewnych prawach pierwszeństwo - uprawniony prawem z pierwszeństwem, zaspokaja swoje potrzeby w całości, a kolejni uprawnieni tylko z pozostałego po tym zakresu

- o pierwszeństwie decyduje chwila powstania (dot. praw niewpisanych do księgi wieczystej)

- rozstrzyga fakt wpisany - pierwszeństwo ma prawo wpisane do księgi wieczystej, nawet jeżeli nie było pierwsze

- jeżeli oba prawa zostały wpisane do księgi wieczystej, decyduje chwila wpisania - prawo ujawnione wcześniej ma pierwszeństwo

skutku wpisania liczą się od dnia złożenia wniosku o wpis, a nie rzeczywistego wydania decyzji o wpisanie

pierwszeństwo może być zmienione - uprawnieni mogą się umówić, ale nie może na tym tracić prawo, które ma pierwszeństwo niższe niż ustępujące i wyższe niż wstepujące

"trójka może się wtedy znaleźć w niebezpieczeństwie, jak dwójka umówi się z czwórką !"

znaczną rolę odgrywa to przy hipotece.

Wygaśnięcie

- umowa

- zrzeczenie się art. 246 $ 1

- konfuzja - art. 247- zlanie się uprawnień

- upływ czasu

- śmierć (nie zawsze), niektóre prawa rzeczowe ograniczone podlegają dziedziczeniu; na skutek śmierci wygasa:

-służebność osobista

-użytkowanie na rzecz osoby fizycznej

- ex lege, np. gdy prawo było niewykonywane przez określony czas

- orzeczenie sądowe

art. 294 i art. 295

- decyzja administracyjna

Ochrona

do ochrony praw rzeczowych ograniczonych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie praw własności

UŻYTKOWANIE (art. 252 - art. 284)

polega na używaniu cudzej rzeczy i pobieraniu jej pożytków

prawo majątkowe

uprawniony -> użytkownik

funkcje -> gospodarcza lub alimentacyjna

przedmiot użytkowania -> rzeczy ruchome i nieruchome

prawa

zespół przedmiotów (środków produkcji)

Ograniczenia użytkowania:

- przedmiotem użytkowania jest cała nieruchomość, jednak wykonywanie może być realizowane tylko na jej części

- określenie konkretnych pożytków

charakter użytkowania -> prawo niezbywalne art. 254 (!!)

obowiązki użytkownika:

- wykonywanie prawa zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki

- ponoszenie ciężarów związanych z wykonywaniem swojego prawa, powinny być ponoszone z pożytków

- ponoszenie nakładów na rzecz związanych ze zwykłą eksploatacją

- naprawa rzeczy

- zwrot rzeczy w należytym stanie po wygaśnięciu użytkowania

Instytucja pokrewna

ustawa z 1997r. "O gospodarce nieruchomościami"

instytucja trwałego zarządu - dot. nieruchomości publicznych zarządzanych przez władze publiczne, może być na czas oznaczony lub nieoznaczony, oddanie pod zarząd następuje na mocy decyzji administracyjnej

time share -> usługi turystyczne, ustawa z 2011r. "O time share"

odpłatne prawo do korzystanie przez konsumenta z co najmniej jednego miejsca zakwaterowania

może zostać ustanowione jako prawo użytkowania

SŁUŻEBNOŚĆ

polega na korzystaniu z cudzej nieruchomości w oznaczonym zakresie

funkcja -> gospodarcza lub alimentacyjna

Podział służebności:

1) gruntowe

2) osobiste

3) przesyłu

ad.1. art. 285

główny model służebności

wchodzą pod uwagę 2 nieruchomości, najczęściej sąsiadujące ze sobą.

jedna jest nieruchomością władnącą, a druga nieruchomością obciążoną.

służebność przejazdu, przechodu - służebność jest ustanowiona na nieruchomości władnącej

służebność czynna - właściciel nieruchomości władnącej może w sposób czynny korzystać z nieruchomości obciążonej, której to właściciel ma obowiązek znoszenia tego działania

służebność bierna - właściciel n.obciążonej nie może dokonywać wobec swojej nieruchomości pewnych działań faktycznych, np. sadzić drzew powyżej pewnej wysokości, prowadzić pewnych prac ziemnych LUB zobowiązuje się do niewykonywania pewnych praw mu przysługujących, np. nie będzie pobierał owoców, które spadną z sąsiadującej nieruchomości

obowiązki uprawnionego:

- wykonywanie służebności w sposób ustalony jakimś tytułem prawnym, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego i zwyczajowych miejscowych

- wykonywanie służebności w sposób najmniej utrudniający korzystanie z nieruchomości obciążonej

- utrzymywanie urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności

art. 292 - zasiedzenie służebności; może nastąpić wskutek długotrwałego wykonywania pewnych działań o charakterze służebnym

Wygaśnięcie

- ex lege

- niewykonywanie przez lat 10

- możliwość żądania zniesienia służebności za wynagrodzeniem przez właściciela nieruchomości obciążonej, jeżeli nie jest niezbędna, a stała się dla niego uciążliwa

- możliwość zniesienia, jeżeli straciła ona znaczenie dla nieruchomości władnącej bez wynagrodzenia

art. 291 - zmiana służebności; właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności jeżeli powstanie ważna potrzeba gospodarcza

art. 145, 151- doczytać

ad.2. art. 296

nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, której treść odpowiada treści służebności gruntowej

różnica między służebnością gruntową a osobistą leży jedynie w kwestii podmiotowej -> oznaczona osoba fizyczna

nie ma nieruchomości władnącej, istnieje jedynie nieruchomość obciążona, która obciążona jest na rzecz właśnie oznaczonej osoby fizycznej

- wygaśnięcie wraz ze śmiercią

- jest niezbywalna

służebność mieszkania

ma związek z darowizną - DOCZYTAĆ

art. 303 - właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany służebości na rentę, jeżeli osoba uprawniona dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu służebności

ad. 3.

art. 49 $ 1 - urządzenia przesyłowe - np. słupy energetyczne

art. 305 - 305(4) - ogarnąć

SPÓŁDZIELCZE WŁASNOŚCIOWE PRAWO

grunt i budynek należą do spółdzielni, ale lokal stanowi podstawę osobnego ograniczonego prawa rzeczowego

bardzo podobne do własności, gdyż istnieje możliwość rozporządzania tym lokalem, jest prawem dziedzicznym i zbywalnym

"jedno z najnieszczęśliwszych praw" !

nie można ustanawianić takiego prawa aktualnie, ale nadal funkcjonują prawa, które zostały już ustanowione wcześniej

może być przekształcone w odrębną własność lokalu - spłata zobowiązań finansowych i na pisemne żądanie

z mocy prawa też może przekształcić się we własność jeżeli wobec spółdzielni prowadzone jest postępowanie sądowe, a nabywcą nie stanie się inna spółdzielnia

ZASTAW art. 306 - art. 326

pod zastaw oddaje się rzeczy ruchome w celu zabezpieczenia wierzytelności - jeżeli dłużnik tych wierzytelności nie zaspokoji, to wierzyciel może zaspokoić równowartość wierzytelności z zastawionej rzeczy

zastaw można ustanowić na wierzytelności

- pieniężnej lub niepieniężnej

- przyszłej lub warunkowej

- prawach, jeżeli są zbywalne

zastaw NIE= przedmiot zabezpieczenia zastawu

wierzytelność pieniężna / niepieniężna

zastaw zabezpiecza także odsetki za ostatnie 3 lata

wierzyciel - zastawnik

dłużnik - zastawiciel

Powstanie

- umowa realna

- pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem (właścicielem rzeczy)

- wydanie rzeczy zastawnikowi albo osobie trzeciej, na która strony się zgodziły

- ex lege

Inne możliwości zastawu:

- skarbowy - ordynacje podatkowe, sposób zabezpieczenia należności Skarbu Państwa, JST; powstaje z chwilą wpisania decyzji Naczelnika do rejestru zastawów skarbowych

Wygaśnięcie

- z chwilą wygaśnięcia wierzytelności

- zwrócenie rzeczy zastawcy

- jeżeli rzecz ruchoma stała się częścią nieruchomości

Cechy zastawu i jego realizacja

"dlaczego zastaw jest takim atrakcyjnym zabezpieczeniem.?"

1. pierwszeństwo zastawu

2. skuteczność zastawu wobec każdoczesnego właściciela rzeczy

ad.1.

wierzyciel może uzyskać zaspokojenie z rzeczy przed wierzycielami osobistymi dłużnika (ich wierzytelności nie zostały zabezpieczone zastawem), nawet jeżeli ich wierzytelności zostały ustanowione najpierw

ad.2.

dłużnik może sprzedać rzecz obciążoną zastawem, ale nie zmienia to faktu, że ta rzecz nadal jest obciążona zastawem, nabywca staje się dłużnikiem rzeczowym

Realizacja zastawu:

1. art. 312 - postępowanie egzekucyjne

2. nabycie własności zastawu

3. art. 319 - pobranie pożytków i zaliczenie ich na poczet wierzytelności

ZASTAW REJESTROWY

ustawa z dn.6 XII 1996r. "o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawu"

wprowadzono to jako nowy typ zastawu związany z działalnością gospodarczą.

zastaw bez wydania rzeczy !

przedmiot - rzeczy ruchowe, prawa majątkowe, zbywalne, rzeczy oznaczone co do gatunku i tożsamości

przedmiot zabezpieczenia - tylko wierzytelności pieniężne

możliwość zabezpieczenia jednym zastawem rejestrowym dwóch lub więcej wierzytelności na rzecz tej samej osoby

Powstanie

- umowa, wymagana forma pisemna pod rygorem nieważności

- wpis do rejestru zastawu

Sposoby realizacji

- sądowe postępowanie egzekucyjne

- przejęcie na własność

- sprzedaż w drodze przetargu publicznego

- pobranie dochodów

zasada jawności rejestru

Domniemania:

1. znajomości wpisu

2. prawdziwości wpisu wobec osób trzecich działających w dobrej wierze