Przyczyny i skutki eksplozji demograficznej:
Eksplozja (bomba) demograficzna – duży przyrost liczby ludności, objawiający się wysokim wskaźnikiem przyrostu naturalnego ( powyżej 20 promili ); zjawisko to obejmuje państwa rozwijające się. Istota jego polega na ograniczaniu wskaźnika zgonów z poziomu około 35 promili do poziomu około 10 promili, przy jednoczesnym utrzymaniu się wskaźnika urodzeń na poziomie około 40 promili ( w niektórych państwach nawet na poziomie ponad 50 promili – Malawi, Zambia, Uganda).
Demografia - jest nauką zajmującą się stanem liczebnym ludności, przyrostem naturalnym, migracjami oraz strukturą wieku, płci, strukturą zawodową, narodowościową i wyznaniową. Demografia zajmuje się również opisem zmian zachodzących w stanie liczebnym ludności, w jej strukturze i w rozmieszczeniu na Ziemi, zarówno w ujęciu historycznym, jak i prognostycznym.
Uproszczona definicja mówi iż demografia to nauka zajmująca się jakościowym i ilościowym badaniem ludności oraz jej rozmieszczeniem, strukturą i rozwojem.
Państwa o najwyższym (powyżej 30 promili) wskaźniku przyrostu naturalnego; Irak, Iran, Kenia, Malawi, Niger, Pakistan, Syria, Tanzania, Uganda, Zambia, Wybrzeże Kości Słoniowej ...
Przyczyny spadku wskaźnika śmiertelności:
Rozwój gospodarczy świata (wzrost produkcji rolnej – sztuczne nawożenie, środki ochrony roślin, zielona rewolucja),
Rozwój medycyny i higieny (większa dostępność do szczepień ochronnych, środków higienicznych)
Objawy spadku stopy zgonów:
Spadek śmiertelności niemowląt – jeszcze w ubiegłym stuleciu wynosiła ona w Europie około 200 promili, obecnie w państwach skandynawskich wynosi około 6 promili, w Polsce 15 promili w państwach rozwijających się wynosi obecnie około 50-80 promili, a jeszcze 50 lat temu kształtowała się na poziomie 180 promili.
Zmniejszenie śmiertelności kobiet w kresie porodu i połogu
Zmniejszenie śmiertelności na skutek głodu – wprowadzenie sztucznego nawożenia, szerokie zastosowanie środków ochrony roślin, wprowadzenie do produkcji roślin bardziej plennych „zielona rewolucja”
Konsekwencje bomby demograficznej:
Przedłużanie się średniego wieku życia w świecie – obecnie wynosi on około 60-65 lat, w Europie i Ameryce Północnej powyżej 70 lat
Odmłodzenie struktury wiekowej – ludność w wieku 0-19 lat w niektórych państwach stanowi ponad 50% społeczeństwa (Iran, Nigeria, Bangladesz, Uzbekistan, w Polsce 30% w Niemczech 21,5%).
Szybki roczny wzrost ludności – Indie około 20 000 000 (liczba ludności 970 930 000)
- Meksyk około 2 000 000 (liczba ludności 100 240 000)
Irak około 500 000 (liczba ludności 21 177 000)
Szybszy wzrost liczby ludności niż produkcji rolnej i przemysłowej – powoduje to powstawanie dysproporcji rozwoju gospodarczego poszczególnych obszarów Ziemi; problemy z zapewnieniem obywatelom wyżywienia, wykształcenia i pracy; wzrost przestępczości, nasilenie się zjawisk patologii społecznych; chaotyczny, szybki rozwój miast – powstawanie dzielnic nędzy; nasilenie migracji zagranicznych; zajmowanie pod uprawę terenów leśnych
Przy odpowiedzi na pytanie z zakresu eksplozji demograficznej w końcowym etapie odpowiedzi dobrze będzie odebrane przez komisję przedstawienie własnej wizji rozwiązania problemu eksplozji demograficznej i ograniczenia przyrostu naturalnego w świecie. Uwzględnij takie czynniki jak: mentalność społeczna, wyznanie religijne, polityka państwa itp. Nie zapominaj również przy swojej odpowiedzi, iż są obecnie na świecie takie kraje gdzie mamy przyrost naturalny ujemny.
Struktura demograficzna świata:
Struktura płci
Wyrównana – szacuje się, że na kuli ziemskiej występuje kilkanaście milionów więcej mężczyzn; nadwyżka kobiet w Europie szacowana na kilkanaście milionów spowodowana jest dłuższym przeciętnym trwaniem życia kobiet niż mężczyzn
Współczynnik feminizacji – liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn: Ukraina (115), Rosja (113), Węgry (109), Austria (106), Niemcy (106), Polska (106), Wietnam (106), Szwecja (102)
Nadwyżka mężczyzn – państwa islamskie Egipt (wsp. Feminizacji 96), Iran (96), Turcja (96), wywołany przyrostem naturalnym powyżej 20 promili ( na 100 urodzeń dziewcząt przypada 106 do 108 urodzeń chłopców) oraz złymi warunkami higienicznymi
Indie współczynnik feminizacji 94, Bangladesz 94 – wysoki przyrost naturalny, złe warunki higieniczne, znaczny odsetek zgonów kobiet w czasie porodu i połogu
Chiny – współczynnik feminizacji 96, obok czynników wymienionych wyżej dochodzi czynnik kulturowy, przy instytucjonalnym ograniczeniu przyrostu naturalnego rodzice często pozbawiają się dziewcząt.
Struktura płaci a wiek – nadwyżka mężczyzn w młodszych grupach wiekowych – uwarunkowania biologiczne, nadwyżka kobiet w starszych grupach wekowych – kobiety przeciętnie żyją dłużej niż mężczyźni o kilka lat
Struktura płci a charakter regionu – więcej kobiet na terenach emigracyjnych (w krajach rozwijających się); obszary o funkcjach administracyjnych i usługowych. Więcej mężczyzn na obszarach eksploatacji surowców mineralnych, tereny o znacznym odsetku zatrudnionych w przemyśle środków produkcji, obszary o niekorzystnych dla człowieka warunkach środowiska przyrodniczego.