było to zwycięstwo Amerykanów o wielkim znaczeniu, otwiera­jące drogę na Rzym.

Szczytu Monte Cassino nie zdobyli jednak Amerykanie, lecz polscy żołnierze 2 Korpusu generała Władysława Andersa. Walki były zaciekłe i Polacy ponieśli ogromne straty w ciągu zaledwie paru dni. Amerykańskie oddziały przeprowadziły zakończony niepowodzeniem atak na centrum Linii Gustawa — tam, gdzie umieszcza je film - a dowództwo nad całością operacji sprawowali Brytyjczycy. Gdy Monte Cassino, a wraz z nim klucz do umoc­nień Linii Gustawa, padło 17 maja, to polska, a nie amerykańska flaga zawisła nad polem bitwy³². Hollywood nakręciło więc film, który koncentruje się na bitwie pod Monte Cassino, jednym z najsłynniejszych i najkrwawszych polskich zwycięstw tej wojny, ale nie wspomina o obecności tam Polaków. Wprawdzie można wybaczyć przemilczenie wzmianek o Polakach w filmie niewąt­pliwie pomyślanym, by pokazać wojnę z punktu widzenia typo­wego amerykańskiego piechura — z pominięciem większych kwe­stii operacyjnych — nic wymaga to jednak tworzenia historii na nowo, by przypisać Amerykanom zasługę polskiego zwycięstwa. ^rlhe Story of G.L Joe powstało w ostatnich miesiącach 1944 roku, gdy Polska właśnie poniosła gigantyczne straty w wy­niku Powstania Warszawskiego i zajęcia kraju przez wojska so­wieckie. Monte Cassino było jednym z kilku momentów chwały narodowej, jakie pozostały Polakom pośród tylu nieszczęść. Jak pisze brytyjski historyk Mathew Parker, „największy, najbardziej

symboliczny" cmentarz na Monte Cassino jest pełen polskich grobów. Jego motto brzmi:

Za naszą i waszą wolność

my żołnierze polscy

oddaliśmy Bogu ducha,

ciało ziemi włoskiej,

a serca Polsce

Ogromna większość Polaków, którzy walczyli pod Monte Cassino, w tym ich dowódca Władysław Anders, po 1939 roku przebywała przez długi czas w niewoli sowieckiej. Poległo 50% uczestniczących w bitwie żołnierzy polskich³³. Po premierze tego filmu amerykańskich widzów czekał powrót do normal­nego życia; Polaków — lata stalinizmu.

Scenariusz był dziełem Leopolda Atlasa, Guya Endore'a i Philipa Stevensona. Wszyscy trzej należeli do Partii Komuni­stycznej³⁴. Endore napisał także najbardziej przesadzony hollywo­odzki hołd dla Związku Sowieckiego, Song ofRussia. Stevenson wraz z Johnem H. Lawsonem i dwoma scenarzystami sowiec­kimi był współautorem Counter Attack (1945), peanu na cześć rosyjskiego czynu zbrojnego³⁵. Obaj mieli zatem doświadczenie w opisywaniu tematyki wojennej w sposób zgodny z sowieckimi celami geopolitycznymi. Atlas nie miał na koncie talach zasług;

W 1944 roku miały miejsce trzy natarcia na szczyty - 17-25 stycznia, 15-18 lutego i 15-25 marca-z udziałem oddziałów amerykańskich i bry­tyjskich, a także hinduskich, kanadyjskich, południowoafrykańskich, au­stralijskich i nowozelandzkich. Poniosły one ciężkie straty, ale nie zdołały opanować pozycji. Polskie natarcie trwające od 11 do 19 maja zakończyło się zwycięstwem i na Monte Cassino odegrano hejnał mariacki. Wywiesze­nie tam polskiej flagi ma w tradycji chwały oręża polskiego status porów­nywalny z podniesieniem flagi amerykańskjej nad rwo Jimą; jego pominię­cie jest zatem nie tylko nieścisłe historycznie, ale też obraźliwe.

Polskie zwycięstwo przysporzyło ogromnej chwały Andersowi i jego lu­dziom, ale niemal natychmiast zostało zapomniane, ku wielkiemu rozgo­ryczeniu Polaków.

Wydaje się, że Atlas napisał zasadniczą część scenariusza. Miał on jednak reputację niezdyscyplinowanego członka Partii; z tego względu gdy Endo­re i Stevenson, komunistyczny „beton", zażądali, by wymieniać ich jako równoprawnych autorów, partia to zaaranżowała.

Gerald Horne wprost zaprzecza, jakoby Lawson kiedykolwiek tworzył „ki­nowe peany na czes'ć Moskwy¹'.

222

223