C-6/90 i C9/90 Andrea Francovich & Danila Bonifaci oraz inne przeciwko Republice Włoskiej.
STAN FAKTYCZNY
Omawiana sprawa dotyczyła braku implementacji przez Włochy Dyrektywy 80/987 nakładającej na państwa członkowskie UE obowiązek ustanowienia funduszy gwarancyjnych dla wypłat świadczeń pracownikom na wypadek upadłości pracodawcy. Włochy zaniedbały wprowadzenia tej dyrektywy i pracownicy upadłych włoskich przedsiębiorstw (m.in. Pan Francovich i Daniela Bonifaci) domagali się przed sądami wypłaty przez państwo na podstawie przepisów tej Dyrektywy zaległych wynagrodzeń albo odszkodowania.
Francovich pracował w przedsiębiorstwie, które zamiast pełnego wynagrodzenia, wypłacało jedynie zaliczki na ten poczet. Wniósł powództwo do właściwego pretura i uzyskał nakaz zapłaty, jednak w trakcie egzekucji komornik przy sądzie w Vicenza zmuszony był wydać postanowienie o bezskuteczności egzekucji. Francovich powołał się więc na gwarancję, jaka na mocy Dyrektywy 80/987 przysługiwała mu ze strony państwa włoskiego lub, pomocniczo, na prawo do odszkodowania.
Bonifaci i 33 inne pracownice również uzyskały informację, że niemożliwe jest odzyskanie wynagrodzeń z majątku zatrudniającego ich przedsiębiorstwa. W związku z tym powódki pozwały do sądu Republikę Włoską, żądając nakazania zaspokojenia przez nią, w związku z jej zobowiązaniem do stosowania Dyrektywy 80/987, ich roszczeń z tytułu zaległych wynagrodzeń za co najmniej ostatnie trzy miesiące albo zapłaty odszkodowania.
Choć przepisy ww. Dyrektywy są dostatecznie precyzyjne i bezwarunkowe w zakresie dotyczącym kręgu osób korzystających z ochrony oraz jej treści, to jednak dyrektywa ta nie określała podmiotu, który byłby zobowiązany do wypłaty funduszy - i z tego względu jej przepisy nie spełniały warunków dla bezpośredniej skuteczności. Sąd włoski nie mógł zatem przyznać na jej podstawie wypłaty pracownikom upadłych spółek. Sąd krajowy zwrócił się więc do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem, czy państwo włoskie ponosi w takiej sytuacji odpowiedzialność odszkodowawczą wobec podmiotów prywatnych, które poniosły szkodę na skutek naruszenia przez to państwo prawa wspólnotowego polegającego na nieimplementowaniu Dyrektywy 80/987.
Trybunał ustalił, że rząd Włoch uchybił obowiązkowi wprowadzenia w życie przepisów krajowych, niezbędnych do zastosowania się do Dyrektywy w terminie. Strony oczekiwały odpowiedzi na pytanie, czy państwo członkowskie jest zobowiązane jest naprawić szkody, jakie osoby fizyczne poniosły z powodu niedokonania transpozycji Dyrektywy 80/987.
WYROK
Trybunał w swoich rozważaniach przypomniał, że Traktat o Unii Europejskiej ustanowił swój system prawny, który połączony jest z systemami państw członkowskich i który musi być stosowany przez sądy tych państw. Państwa członkowskie muszą stosować prawo wspólnotowe.
Trybunał stwierdził, iż skuteczność prawa wspólnotowego zostałaby podważona (tak samo ochrona praw nadanych na jego podstawie), gdyby podmioty prywatne nie miały prawa do ochrony sądowej, kiedy ich prawa nie są respektowane.
Zasada odpowiedzialności państwa za wyrządzenie szkody osobom prawnym jest nieodłączną częścią systemu traktatowego. Dalej Trybunał przywołuje art. 10 Traktatu, który wymaga podjęcia przez państwo wszelkich kroków, aby zapewnić wykonanie zobowiązań wynikających z prawa wspólnotowego. Prawo do odszkodowania natomiast zależy od istoty danego naruszenia prawa wspólnotowego.
Jak stwierdził Trybunał, aby prawo do odszkodowania powstało muszą zaistnieć 3 warunki:
dyrektywa musi nadawać uprawnienia jednostkom,
musi istnieć możliwość ustalenia treści tych uprawnień na podstawie dyrektywy,
musi istnieć związek przyczynowy pomiędzy złamaniem przez państwo obowiązku a powstałą szkodą.
Trybunał uznał, że przepisy dyrektywy nie spełniają wymogów, aby zainteresowani mogli powoływać się na te prawa. Jednak zgodnie z art. 10 Traktatu znajduje się obowiązek usunięcia niezgodnych z prawem skutków naruszenia prawa wspólnotowego.
Trybunał, zatem ustalił zasadę, z której wynika, że państwo członkowskie zobowiązane jest naprawić szkody wyrządzone jednostkom poprzez naruszenie prawa wspólnotowego, któremu jest winne. Ponosi zatem odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu szkód wyrządzonych przez naruszenie prawa wspólnotowego. Uzasadnieniem postanowienia jest zasada efektywności prawa wspólnotowego oraz odpowiedzialności wynikającej z art. 10 Trybunału. Nie ma natomiast podstaw normatywnych.