dr Ewa Zgolińska;

Zakres materiału – filozofia (ujęcie historyczno-problemowe):

I – Filozofia – podstawowe pytania, problemy i zagadnienia;

  1. prezentacja podstawowych problemów filozoficznych na przykładzie pierwszych wieków starożytnej filozofii greckiej:

  2. struktura filozofii: ontologia, epistemologia (gnoseologia), aksjologia, antropologia filozoficzna;

- byt, monizm, dualizm, pluralizm, fenomen (zjawisko), istota;

- podmiot a przedmiot poznania,

I – a - Wstępne – jończycy,

  1. pojęcia: materializm, materializm hylozoistyczny, arché – prasubstancja,

  2. Anaksymander: apeiron, w jaki sposób z apeironu nieposiadającego jakości /nieokreślonego apeironu/ mógł powstać świat pełen jakości /cech jakościowych, określony/,

  3. Heraklit: dialektyczna wizja rzeczywistości,

II - Sokrates – lit. Platon, Obrona Sokrates.,

  1. pojęcia: arete (cnota), moralizm, rygoryzm moralny, ironia sokratejska, metoda dyskusji, intelektualizm etyczny,

  2. „Wiem, że nic nie wiem”,

  3. stosunek do grupy, społeczeństwa, stosunek do dóbr materialnych,

  4. wartości – jakie wartości są godne wyboru, i dlaczego,

III - Platon – Arystoteles

  1. Platon

  1. Koncepcja świata idei, relacja – świat idei, świat rzeczy;

  2. Stosunek Platona do poznania zmysłowego,

  3. model duszy a struktura społeczeństwa, stosunek do rodziny i własności prywatnej, miejsce sztuki w wychowawczej aktywności państwa, idea państwa (model państwa doskonałego) a ustroje państwowe tworzone przez człowieka,

  4. model duszy – cnoty kardynalne.

  1. Arystoteles

  1. Ontologia, pojęcie substancji, materia a forma w substancji

  2. idea: człowiek to „zwierze polityczne”, państwo – jego powstanie (w porządku historycznym); państwo jest pierwsze (porządek logiczny)

  3. polemika z Platonem (stosunek do własności prywatnej i do rodziny),

  4. pojęcie sprawiedliwości, istota sprawiedliwości – jest proporcjonalna, sprawiedliwość rozdzielająca a sprawiedliwość wyrównawcza,

  5. etyka umiaru „złotego środka”, niewolnik to „mówiące narzędzie”

IV – Epikur i atomizm

  1. Demokryt:

  1. pojęcia: atom, atrybut atomów, determinizm,

  2. atomizm – własności atomów a własności rzeczy zbudowanych z atomów, takich własności jak: kolor, smak, zapach, temperatura, /co wyznacza takie własności rzeczy – jak kolor, itd./

  1. Epikur - lit. Epikur, List do Menoikeusa.,

  1. materializm, atomizm, parenkliza atomów, hedonizm umiarkowany a hedonizm skrajny, przyjemność negatywna,

  2. potrzeba a przyjemność, podział potrzeb, potrzeby urojone,

  3. czy człowiek Epikura jest wolny /uzasadnienie/,

  4. czwórmian leczniczy Epikura,

  5. jednostka a społeczeństwo, „Żyj w ukryciu”, „Przejdź przez życie w cieniu.”,

V. - Stoicyzm – Marek Aureliusz, Rozmyślania., ks. IX, i Seneka, Dialogi /szczególnie – O życiu szczęśliwym, rozdz. XX-XXII/.

  1. pojęcia – moralizm, intelektualizm etyczny, finalizm /teleologizm/ apatia – wyzwolenie od namiętności, ataraksja, fatalizm,

  2. wizja rzeczywistości jako można odczytać u stoików, jaka leży u podstaw ich myśli, ich wizji losu człowieka,

  3. „dobra własne” a „dobra cudze”,

  4. wiara w fatalizm a aktywizm, /dlaczego człowiek powinien być zaangażowany społecznie, co było źródłem takiego działania/,

VI. – Augustyn Aureliusz –

- pojęcia: kreacjonizm (creatio ex nihilo),

- manicheizm – Augustyn Aureliusz: różnica w rozumieniu dobra i zła, zło to brak dobra,

- droga do Boga, do jego poznania; Łaska – iluminacja, predestynacja,

- relacja – ciało – dusza w ujęciu Augustyna Aureliusza;

VII. – Tomasz z Akwinu:

- Augustyn Aureliusz – Tomasz: różnica w rozumieniu relacji ciało – dusza; „trup nie jest człowiekiem”;

- odmienna droga do Boga, do jego poznania (droga negacji, droga eminencji, dowody na istnienie Boga);

- pojęcie substancji, nowe rozróżnienie pojęciowe – istota a istnienie,

- pojęcie prawa natury;