Tabela 1

Etapy powstania GATT

Konferencja	Czas	Postanowienia
Breton Woods	1944	Powstanie Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego, potwierdzenie konieczności powstania podobnej organizacji zajmującej się kwestiami handlowymi
	1945	Departament Stanu USA publikuje dokument O zaproszeniu szeregu krajów do wielostronnych rokowań mających na celu zawarcie wielostronnej umowy handlowej
	1946	Rada Społeczno-Gospodarcza ONZ zwołuje konferencję w sprawie handlu i zatrudnienia wraz Komitetem Przygotowawczym w celu zorganizowania prac konferencji i opracowania statutu Międzynarodowej Organizacji Handlu
	1946	USA przedstawiają propozycję Karty Międzynarodowej Organizacji Handlowej Narodów Zjednoczonych
Londyn	1946	Ustalenie procedury wielostronnych negocjacji handlowych
Lake Success, Nowy Jork	1947	Przygotowanie pierwszego szkicu umowy GATT jako części ITO
Genewa	1947	Najważniejsze spotkanie dla powstania GATT, przyjęcie części II GATT dotyczącej polityki handlowej, co umożliwiło podpisanie Aktu Końcowego powołującego GATT wraz z Protokołem o Tymczasowym Stosowaniu GATT oraz przeprowadzenie pierwszych rokowań handlowych w celu redukcji ceł, przygotowanie projektu Karty ITO
Hawana	1947-1948	Opracowanie statutu Międzynarodowej Organizacji Handlu tzw. Karty Hawańskiej oraz wejście w życie (1 I 1948) Protokołu o Tymczasowym Stosowaniu GATT, który de facto dał początek funkcjonowaniu GATT

Źródło: oprac. własne na podstawie R. R. Ludwikowski, Handel międzynarodowy, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2006, s. 72-73; M. J. Trebilcock, R. Howse, The Regulations of International Trade, 2d ed. Routledge, London and New York 2000 s. 36-37; T. Bartoszewicz, GATT a międzynarodowa polityka handlowa, PWN, Warszawa 1988, s. 11.

Główne zasady GATT

Zasada	Treść
Klauzula Najwyższego Uprzywilejowania (KNU)	Zawarta w art. I GATT. Istotą KNU była równość traktowania partnerów handlowych, oznaczająca brak możliwości przyznania tylko jednemu z nich szczególnych korzyści w handlu, ponieważ automatycznie powinny być one rozciągnięte na pozostałych uczestników wymiany. Wyjątki od jej stosowania to regionalne ugrupowania integracyjne tworzone na mocy art. XXIV GATT, preferencje dla krajów rozwijających się w ramach systemu GSP.
Klauzula narodowa	Zawarta w art. III GATT. Oznacza, ze produkt importowany nie może być gorzej traktowany niż taki sam lub podobny produkt pochodzenia krajowego
Zasada wzajemności	Oznacza równości korzyści i koncesji. Zgodnie z ta regułą, żaden członek GATT nie musi poddać redukcji swoich stawek celnych, jeśli nie uzyskał podobnych redukcji os partnera handlowego. Stanowiła uzupełnienie KNU. Wyjątkiem od wzajemności są jednostronne preferencje dla krajów najmniej rozwiniętych i rozwijających się np. w ramach systemu GSP.
Cła jako podstawowy instrument polityki handlowej	GATT zalecał jako podstawowy instrument ochrony rynku wewnętrznego przed importem cła, a nie inne instrumenty polityki handlowej. W uzasadnień tego zalecenia czytamy, że cła jako najstarszy instrument polityki handlowej są najmniej dyskryminacyjne, przejrzyste i nie naruszają mechanizmów rynkowych. Na mocy art. XIX GATT dopuszczano stosowanie ograniczeń ilościowych w sytuacji, gdy wzrastający import powodował szkodę lub jej groźbę dla krajowego przemysłu.

Źródło: opracowanie własne na podstawie tekstu GATT, General Agreement on Tariffs and Trade. Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu, IKiCHZ, Warszawa 2001.

Rundy negocjacyjne w ramach GATT

Rok	Miejsce/nazwa	przedmiot negocjacji	Liczba uczestników	rezultaty
1947	Genewa	Cła	23	Koncesje dotyczące 45 tys. Pozycji taryfowych
1949	Annecy	Cła	13	5 tys. Koncesji taryfowych, 9 akcesji
1951	Torquay	Cła	38	8,7 tys. Koncesji taryfowych, 4 akcesje
1956	Genewa	Cła	26	Umiarkowane obniżki
1960-1962	Genewa (Runda Dillona)	Cła	26	4,4 tys. Koncesji taryfowych
1964-1967	Genewa (Runda Kennedy’ego)	Cła i procedury antydumpingowe	62	Przeciętna obniżka ceł o 35%, ponad 33 tys. Pozycji celnych uległo konsolidacji, przyjęto porozumienie o wycenie celnej i antydumpingu
1973-1979	Genewa (Runda Tokijska)	Cła, bariery pozataryfowe, kodeksy GATT, specjalne traktowanie państw rozwijających się	102	przeciętna obniżka ceł o 39%, przyjęto dobrowolne Kodeksy GATT, dotyczące wszystkich barier pozataryfowych oprócz środków ochronnych
1986-1994	Genewa (Runda Urugwajska)	Cła, bariery pozataryfowe, zasady GATT, usługi, własność intelektualna, procedura rozstrzygania sporów, tekstylia, rolnictwo, powstanie WTO.	123	Redukcja ceł średnio o 1/3, ustalenie reguł dla rolnictwa. tekstyliów, utworzenie WTO, porozumienia w sprawie usług, własności intelektualnej oraz polityki inwestycyjnej, Kodeksy GATT stały się obowiązkowe

Źródło: Understanding the WTO, s. 16., http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e?tif_e/utw_chap1_e.pdf.

(20 I 2006 r.)., B. Hoekamn, M. M. Kostecki, Ekonomia światowego systemu handlu. WTO: Zasady i mechanizmy negocjacji, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 2002, s. 104.

Główne problemy negocjacyjne i stanowiska najważniejszych uczestników rokowań urugwajskich

Temat negocjacyjny	USA	WE	Japonia	Grupa Cairns	Państwa rozwijające się
Rolnictwo	liberalizacja i znaczne ograniczenie subsydiów eksportowych	Przeciwko znacznej liberalizacji, argumentując ochroną własnego rynku	Ochrona własnego rynku obawa przed zbytnia liberalizacją	Możliwie jak największa liberalizacja handlu, likwidacja subsydiów eksportowych	Większość z nich żądała liberalizacji handlu rolnego, a przede wszystkim otwarcia rynku WE oraz liberalizacji handlu artykułami tropikalnymi
Dostęp do rynków nierolnych (NAMA)	Otwarcie rynku i dalsza znaczna redukcji obciążeń celnych	Dalsze redukcje ceł			za redukcją ceł, a zwłaszcza zjawiska eskalacji celnej
Ograniczenia w handlu	Zwolennik likwidacji ograniczeń ilościowych i innych podobnych barier	opowiadała się za selektywnym stosowaniem ograniczeń gdy wzmożony import powoduje szkodę lub jej groźbę
Usługi	Włączenie do negocjacji	Za włączeniem do negocjacji	za włączeniem do negocjacji	Za włączeniem do negocjacji	Generalnie nie zgadzając się na liberalizacje handlu usługami
Tzw. nowe tematy (własność intelektualna, inwestycje bezpośrednie)	Silne poparcie do włączenie w pakiet negocjacyjny	Podobnie jak USA orędownik objęcia rokowaniami tych kwestii	Obok USA największy zwolennik włączenia tych kwestii do rokowań	Za włączeniem do negocjacji	Przeciwko rozszerzaniu zakresy rundy o nowe tematy z wyjątkiem nowo uprzemysłowionych państw azjatyckich

Źródło: Oprac. na podst., M. Sowa, A. T. Werner, Problemy stojące przed negocjatorami w Rundzie Urugwajskiej GATT, SGPiS, Warszawa 1987

Postanowienia Rundy Urugwajskiej dot. rolnictwa

Zobowiązania redukcyjne dotyczące subsydiów eksportowych

	Państwa rozwinięte	Państwa rozwijające się
Okres realizacji zobowiązań redukcyjnych	6 lat (1995-2000)
Poziom redukcji subsydiów	-36%	-24%
Wartość subsydiowanego eksportu podlegającego redukcji	-21%	-14%

Źródło: Dane WTO, http:www.wto.org/english/tratop_e/agric_e/negs_bkqrnd05_intra_ehtm [dostęp: 1 II 2006].

Redukcja wsparcia wewnętrznego

	Państwa rozwinięte	Państwa rozwijające się
Okres implementacji	6 lat (1995-2000)	10 lat (1995-2004)
Redukcja wsparcia wewnętrznego mierzonego AMS	-20%	-13%

Źródło: Dane WTO, http://www.wto.org [dostęp: 2 V 2006].

Zobowiązania dotyczące redukcji ceł

redukcja ceł	Państwa rozwinięte	Państwa rozwijające się*
Okres realizacji zobowiązań	6 lat (1995-2000)	10 lat (1995-2004)
Średnia obniżka na wszystkie produkty rolne	-36%	-24%
Minimalna obniżka na produkt	-15%	-10%

*państwa najmniej rozwinięte nie musiały dokonywać redukcji

Źródło: opracowanie własne na podstawie Porozumienia GATT w sprawie Rolnictwa

Konferencje Ministerialne WTO w latach 1995-2005

Czas	Miejsce	Postanowienia
9-13 XII 1996	Singapur	Ocena pierwszego roku działalności WTO oraz debata nad nowymi problemami negocjacyjnymi tzw. kryteriami singapurskimi. Przyjęcie Deklaracji w sprawie rozwoju handlu produktami technologii informatycznej (ITA).
18-20 V 1998	Genewa	Potwierdzono konieczność rozpoczęcia nowej rundy rokowań handlowych, podtrzymano kierunek rozwoju WTO ustalony w Singapurze. Przyjęto planu prac nad handlem elektronicznym.
30 XI-3 XII 1999	Seattle	W atmosferze protestów przeciwników globalizacji i WTO nie udało się rozpocząć rozmów. Spotkanie zakończyło się szeroko komentowanym fiaskiem, które przyczyniło się do kryzysu w organizacji i pojawienia się głosów o jej nieskuteczności i sensowności jej dalszego funkcjonowania.
9-14 XI 2001	Doha	Rozpoczęcie IX rundy rokowań handlowych, wynegocjowanie Dohijskiej Agendy Rozwoju, w której zapisano główne cele i problemy negocjacyjne nowej rundy rokowań, podkreślenie specjalnego i zróżnicowanego traktowania państwa rozwijających się. Przyjęcie do WTO po wielu latach negocjacji Chin oraz Tajwanu.
10-14 IX 2003	Cancun	Brak porozumienia w sprawie dalszych negocjacji w ramach Rundy Katarskiej, bezkompromisowe stanowisko państw rozwijających się zjednoczonych w grupie G 21 pod przewodnictwem Brazylii i Indii w konsekwencji zawieszenie negocjacji na pewien czas.
XII 2005	Hongkong	Przyjęcie wstępnego porozumienia kończącego negocjacje. Wstępny kompromis w sprawach rolnych z najważniejszym zapisem o dotyczącym likwidacji do 2013 roku subsydiów eksportowych. Brak jednak szczegółowych ustaleń dotyczących metod i zakresu nowych obniżek.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WTO

Etapy Rundy Katarskiej WTO

Czas	Miejsce	Postanowienia
XI 2001	IV Konferencja WTO w Doha (Katar)	Przyjęcie Dohijskiej Agendy Rozwoju (Doha Development Agenda-DDA) na podstawie, której rozpoczęto IX rundę rokowań handlowych. Zwrócenie szczególnej uwagi na problemy państw rozwijających się stad nazwanie rokowań Rundą Rozwoju
IX 2003	V Konferencja WTO w Cancun (Meksyk)	Brak przyjęcia wspólnego porozumienie w sprawie najważniejszych kwestii negocjacyjnych (w tym przede wszystkim rolnictwa), zablokowanie rokowań państwa rozwijające się zjednoczone w grupie G 20. Konsekwencją nieudanego szczytu było zawieszenie na pewien czas rokowań
V 2004	List Komisarzy Lamy’ego i Fischlera’a do członków WTO	Dwaj unijni komisarze (handlu i rolnictwa) skierowali list otwarty do członków WTO z propozycją negocjacyjną, w której UE zobowiązuje się do likwidacji w przyszłości subsydiów eksportowych, jeśli dokonają tego pozostałe państwa wspierające w różnych formach eksport artykułów rolno-spożywczych
VII 2004	Genewa –Porozumienie Lipcowe	Przyjęcie w trakcie maratonu negocjacyjnego w Genewie wstępnego porozumienia (July Agreement) regulującego najważniejsze problemy rokowań, w tym kwestie dalszej liberalizacji handlu artykułami rolno-spożywczymi.
XII 2005	VI Konferencja WTO w Hongkongu	Przyjęcie porozumienia kończącego rundę, jednak bez szczegółowych postanowień dotyczących redukcji. Przyjęcia roku 2013 jako daty likwidacji subsydiów eksportowych w rolnictwie
VII 2006	Genewa	Propozycja kompromisu w sprawach rolnych
27 VII 2006	Genewa	Brak porozumienia w sprawach rolnych, zawieszenie negocjacji
I 2007	Davos	Wyrażenie woli polityczne do kontynuowania negocjacji

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WTO