TKANKA-to zespół komórek o podobnej budowie, wspólnym pochodzeniu, pełniących takie same funkcje. TKANKI ZWIERZĘCE: mięśniowa,łączna(właściwa, krew i limfa,oporowa),nerwowa,nabłonkowa.
PODZIAŁ TK.NABŁONKOWEJ:
1. Ze wzg na ilość warstw: Tk.JEDNOWARSTWOWA, Tk.WIELOWARSTWOWA
2. Ze wzg na kształt komórek:Nabłonek PŁASKI, Nabłonek SZEŚCIENNY/KOSTKOWY, Nabłonek WALCOWATY/CYLINDRYCZNY
3.Ze wgl na pełnione funkcje: Nabłonek OKRYWAJĄCY I WYŚCIELAJĄCY, Nabłonek GRUCZOŁOWY, Nabłonek ZMYSŁOWY.
RODZAJE NABŁONKÓW:
1. JEDNOWARSTWOWY PŁASKI: BUDOWA:spłaszczone wieloboczne komórki, ktorych jadra umieszczone sa centralnie. WYSTĘPOWANIE I FUNKCJE: tam gdzie warstwa oddzielająca nie utrudnia transportu substancji, czyli jest najcieńsza;pęcherzyki płucne, naczynia krwionośne, nerka
2. JEDNOWARSTWOWY SZEŚCIENNY: BUDOWA:kwadraty z centralnie umieszczonymi jądrami. WYSTĘPOWANIE:tam gdzie występuje wydzielanie lub wchłanianie; kanaliki nerkowe,końcowe odcinki gruczołów.
3.JEDNOWARSTWOWY WALCOWATY: BUDOWA: wydłużone komórki, z jądrami u dołu kom, występują mikrokosmki u gory komorek. WYSTĘPOWANIE: w drogach oddechowych(jama nosowa, krtań, tchawica, oskrzela)wyłapują i usuwają zanieczyszczenia z wdychanego powietrza;w jajowodzie, przewod pokarmowy(jelita)
4.JEDNOWARSTWOWY WIELORZĘDOWY: BUDOWA: komorki zachodzace na siebie (jak trojkaty), jadra centralnie, mikrokosmki. WYSTĘPOWANIE:w drogach oddechowych
5. WIELOWARSTWOY PŁASKI -buduje naskórek
TKANKI ŁĄCZNE.
PODZIAŁ TKANEK ŁĄCZNYCH: właściwe (zarodkowa, wiotka, zbita, tłuszczowa), oporowe (chrzęstna->szklista,sprężysta,włóknista;kostna->zbita,gąbczasta), płynne(krew, limfa)
BUDOWA TKANEK ŁĄCZNYCH:
a) istota miedzykomorkowa moze byc galaretowata (nie zawsze). W istocie miedzykomorkowej zanurzone są WŁÓKNA BIAŁKOWE.
WŁOKNA BIAŁKOWE:
-WŁ. KOLAGENOWE-najistotniejszą cechą włókien kolagenowych jest ich bardzo duża odpornośc na rozrywanie, dlatego licznie występują w ścięgnach, chrząstkach i kościach.
-WŁ.SPRĘŻYSTE-włókna elastyczne, tworzą nieredularną, sprezysta siec,ktora mozna znacznie rozciagac.Jej odpornosc na zerwanie jest niewielka ale w scianach naczyń krwionośnych i chrząstce sprężystej jest wystarczajaca.
-WŁ.RETIKULINOWE-ten typ włókien stanowi subtelne rusztowanie w niektorych narządach, np w zrebie wezlow chlonnych.
b)elementy komorkowe, rozne rodzaje w zależności od rodzaju tkanki łącznej, np OSTEOCYTY-kom,kostne;ERYTROCYTY-kom.krwii
TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA-brak substancji twardych w istocie miedzykomorkowej,duze mozliwoscie regeneracyjne i znaczny udzial w metabolizmie ustroju.
*WIOTKA-zawiera dość liczne włókna retikulinowe. Otacza ona naczynia krwionosne, nerwy i mięśnie, a wspólnie z tkanką tluszczową współtworzy warstwę podskórną.
*ZBITA-zawiera liczne włókna kolagenowe. Jeśli są one ułożone regularnie,to tkanka ta buduje sciegna i torebki stawowe.Gdy uklad wlokien jest nieregularny umozliwia silne odksztalcenie
*ZARODKOWA-występuje tylko w okresie zarodkowym.Jej komórki mają charakter biopotencjalny.Galaretowata substancja podstawowa tkanki lacznej zarodkowej pozbawiona jest wlokien.
*TŁUSZCZOWA-stanowi rezerwę mateboliczną ustroju. Jej liczne komórki syntetyzują się i odkładaja w swojej cytoplaźmie tłuszcze obojętne. Podskórna warstwa tkanki pełni rolę termoizolacyjną.
TKANKA ŁĄCZNA OPOROWA:
*CHRZĘSTNA-nie jest unaczyniona ani unerwiona.Składa się z istoty międzykomórkowej, w której są włókna białkowe oraz elementy komórki. w istocie miedzykomorkowej tkanki chrzestnej wystepuja liczne wlokna bialkowe, kolagenowe i sprezyste oraz komorki chrzestne -CHONDROCYTY. Nie jest unerwiona i unaczyniona.
-SZKLISTA-tworzy nasz szkielet w okresie płodowym i zarodkowym. W szkielecie dorosłęgo człowieka chrząstka szklista buduje powierzchnie stawowe i przymostkowe czesci zeber. Występuje rozniez w czesci chrzęstnej nosa, głośni i oskrzelach. Tworzą ją włokna kolagenowe.
-SPRĘŻYSTA-wystepuje w malzowinie usznej.Wspoltworzy tez czesci chrzastek krtani i naglosni.Chrzastki te nie ulegaja mineralizacji. Występuję włokna elastyczne i sprężyste.
-WLOKNISTA-występują liczne grube pęczki włokien kolagenowych, co daje tkance dużą wytrzymałość na zerwanie. Współtworzy krążki międzykręgowe w kręgosłupie.
*KOSTNA-powstanie głownie w drodze kostanienia tkanki chrzesnej szklistej lub wlasciwej. Tkanka kostna jest aktywna pod wzgledem matabolicznym i ulega nieustannym procesom przebudowy.Istota miedzykom kosci jest nasycona solami wapnia co nadaje jej twardosc. Elastycznosc nadaja wlokna bialkowe (OSSEINOWA). W istocie komorkowej znajduja sie komorki kostne -OSCEOCYTY. Ma zdolności regeneracyjne
-ZBITA-podstawową jednostką strukturalną jest OSCEON.w niej blaszka kostna przypomina nieco rynne. Zawarty uklad licznych blaszek otacza koncentrycznie kanał Haversa. Tkanka kostna zbita tworzy przede wszystkim ramiona dlugich dzwigni w szkielecie.W czaszce wspoltworzy kosci oslaniajace mozgowie.
-GĄBCZASTA-tworza ja blaszki kostne ciasno owiniete wokol siebie, tak zwane beleczki kostne.Przestrzenie pomiedzy nimi wypelnia szpik kostny.Wystepuje glownie w koncowych czesciach kosci dlugich.Zdolnosci regeneracyjne kosci sa duze.
KREW-pełni rolę immunologicznę, wydalniczą, oddechowa i odzywcza.
a)OSOCZE-substancja miedzykomorkowa transportujaca C02
-rozpuszczone sa w nim zwiazki organiczne w wiekszosci bialka-albuminy, globuliny
-znajduję się w nim fibrynogen odpowiedzialny za tworzenie skrzepow
-jest w nim glukoza oraz kwasy tluszczowe,hormony,mocznik,aminokwasy
-chlorek sodu,wody,wapnia,magnezu
b)dementy morfotyczne:krwinki oraz plytki krwii
-KRWINKI-erytrocyty,leukocyty,trombocyty
->ERYTROCYTY-krwinki czerwone, np.czerwony szpik kostny: okrągłe i wklęsłe;wypełnia ramy szpikowe kości,przenoszone zdlugich i plaskich oraz z pradem krwii;brak jadra;kostne czesci nasadowe kosci
->LEUKOCYTY-krwinki biale. Bezbarwne, wysptępujące również w limfie, o kształcie kulistym badz owalnym.Sa wieksze od erytrocytow, posiadaja komplet organelli wewnatrzkomorkowej. Powstaja w czerwonym szpiku kostnym. Podział
-->GRANULOCYTY: bazofile,eozynofile,neutrofile
-->AGRANULOCYTY: limfocyty, monocyty
->TROMBOCYTY-PŁYTKI KRWI-oderwane, bezbarwne roznoksztaltne fragmenty cytoplazmy bardzo duzych komorek szpikowych.Zyja krotko od 8 do 10 dni. Biora udzial w hemostazie (zachowanie ciaglosci naczyn krwionosnych).
LIMFA-chłonka, pośredniczy w dwustronnej wymianie substancji pomiedzy krwia i innymi.
a)osocze-powstaje jako przesąsz z naczyń włosowatych do przestrzeni międzykom. (skład taki jak osocze kogos z wieksza iloscia kwasow tluszczowych)
b)CHIONKA-spełnia rolę odpornościową.
Limfa jest zbudowana z elementów komórkowych, limfocytów. Spełnia przede wszystkim funkcję odpornościową.
TKANKI MIĘŚNIOWE-mają zdolność do aktywnego kurczenia się. Komórka mięśniowa jest tak zwanym WŁOKNEM MIĘŚNIOWYM. Zbudowana jest z włókien białkowych - FILAMENTÓW, które umożliwiają skurcz włokna mięśniowego.
FILAMENTY: *CIENKI-AKTYNOWE (białka aktywne); *GRUBE-MIOZYNOWE (białka miozyny)
MODEL ŚLIZGOWY SKURCZU MIĘŚNI-filamenty cienki wsuwają się pomiędzy filamenty grube-następuje skurcz mięśni. We włóknie mięśniowym występuje duża ilość mitochondriów, które dostarczają energię do skórczu.
PODZIAŁ TKANKI MIĘŚNIOWEJ:
a)TKANKA MIĘŚNIOWA POPRZECZNIE PRĄŻKOWANA (serca i szkieletu)
b)MIĘSIEŃ GŁADKI
PORÓWNANIE TKANEK MIĘŚNIOWYCH:
a)kształt włokna:
-poprz. pr. serca - wlokna sa widlasto rozgalezione
-poprz.pr.szkieletu-wlokna przypominaja wydluzone walce ulozone rownolegle do siebie
-miesien gl-wlokna skupiaja sie w pasma badz w blony miesniowe
b)ilość jąder:
-p.p.serca-rzadko dwujądrzaste komorki, zazwyczaj jednojądrzaste
-p.p.szkielet-liczba dochodz do kilkuset w jednym wloknie
-m.g.-jednojądrzaste wrzeciona komorek
c)obecność wstawek:
-pps-wystepuja w miejscach polaczen miedzykom
-ppsz-nie ma wstawek
-mg-nie ma wstwek
d)ułożenie filamentów:
-pps-regularne ulozenie filamentow
-ppsz-naprzemianlegle,regularne, ulozenie filamentów
-mg-ulozenie filamentow jest nieregularne
e)zależność skurczu od woli:
-pps-niezależnie od naszej woli
-ppsz-zależny od naszej woli
-mg-niezalezny od naszej woli
f)podatność na zmęcznie:
-pps-nie ulega zmeczeniu
-ppsz-ulega zmeczeniu,tworzy sie kwas mlekowy,przy wiekszym wysiłku w miesniach brakuje tlenu-oddychanie beztlenowe
-mg-nie ulega zmęczniu
g)przykłady wystepowania w organizmie:
-pps-serce
-ppsz-miesnie szkieletowe, ktore poruszaja szkieletem
-mg-jelito cienki, przełyk,naczynia krwionosne,moczowod,pecherz moczowy,macica,jajowody,zoladek
TKANKA GLEJOWA: Komórki glejowe nie przewodzą impulsów nerwowych. Są natomiast odpowiedzialne za odzywianie i ochronę komórek nerwowych.
TKANKA NERWOWA (NEURON):
*BUDOWA: jądro,ciało komorki(perykarion),dendryty,neuryt(akson),drzewo koncowe aksonu,oslonka mielinowa, przewezenia Ranviera.
*FUNKCJE:
*przewodzenie impulsów nerwowych we włoknach:
-BEZMIELINOWYCH odbywa się wolno i falowo
-MIELINOWYCH(RDZENNYCH)impuls przemieszcza sie szybko i stokowo
Przekazywanie impulsu nerwowego z kom do kom odbywa sie za pomoca SYNAPS.
W zależności od rodzaju komorek tworacych synapsy mozemy wyroznic:
-SYNAPSA NERWOWO-NERWOWA
-SYNAPSA NERWOWO-MIESNIOWA
-SYNAPSA NERWOWO-GRUCZOŁOWA
W zależności od budowy synapsy wyrozniamy:
-SYNAPSĘ ELEKTRYCZNĄ - ze wzg na bliskie polozenie blony presynaptycznej i posynaptycznej nastepuje bezposredni przeskok bodzca z jednej kom na druga
-SYNAPSĘ CHEMICZNĄ-w przekazywaniu impulsu nerwowego uczestniczy mediator (subst. chemiczna, np. adrenalina