Anna Surówka
Struktura Sejmu, Senatu, Zgromadzenia Narodowego
Sejm - organy Sejmu: Marszałek Sejmu, Prezydium Sejmu, Konwent Seniorów, komisje sejmowe,
Marszałek Sejmu - art. 110 K - wybierany z grona posłów, przewodniczy obradom, strzeże praw Sejmu, reprezentuje Sejm na zewnątrz,
wybór (art. 4 Regulaminu) - kandydata może zgłosić grupa co najmniej 15 posłów (poseł może poprzeć tylko jedną kandydaturę); wybór - bezwzględną większością głosów w głosowaniu imiennym, chyba że Sejm postanowi inaczej; zgłoszono więcej niż 1 kandydata, a żaden nie uzyskał w pierwszym głosowaniu bezwzględnej ilości głosów - kolejne głosowanie, skreślenie kandydata, który uzyskał najmniej głosów; jeżeli w wyniku kolejnego głosowania nie zostanie wybrany Marszałek - ponowne wybory od początku,
Marszałek Sejmu (art. 10 Regulaminu): stoi na straży praw i godności Sejmu, reprezentuje Sejm, zwołuje posiedzenia, przewodniczy obradom, czuwa nad tokiem i terminowością prac Sejmu i jego organów, kieruje pracami Prezydium Sejmu, zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom, nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym i uchwałodawczym oraz wnioskom organów państwa skierowanym do Sejmu, po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu, nadaje bieg dokumentom przedkładanym w sprawach związanych z członkostwem RP w UE, prowadzi sprawy ze stosunków z Senatem, parlamentami innych krajów, prowadzi sprawy z zakresu stosunków Sejmu z instytucjami i innymi organami UE, udziela posłom niezbędnej pomocy w ich pracy, nadaje w drodze zarządzenia statut Kancelarii Sejmu, powołuje i odwołuje szefa Kancelarii Sejmu,
inne kompetencje Marszałka Sejmu - zastępowanie Prezydenta RP w razie przeszkody w sprawowaniu urzędu, zarządzanie wyborów Prezydenta, przewodniczenie Zgromadzeniu Narodowemu, opinia w sprawie skrócenia kadencji Sejmu, art. 191 K - składanie wniosków do TK o zbadanie zgodności z K aktu normatywnego lub w razie sporu kompetencyjnego, członek Rady Bezpieczeństwa Narodowego, możliwość zgłoszenia kandydatury na Prezesa NIK, powołanie 2 - 4 wice Prezesów NIK na wniosek Prezesa NIK, powołanie członków kolegium NIK (7 przedstawicieli nauk prawnych i ekonomicznych, 7 dyrektorów jednostek organizacyjnych NIK lub doradców Prezesa NIK, spośród których Prezes NIK powołuje sekretarza kolegium), wniosek o powołanie i odwołanie RPO.
Wicemarszałkowie Sejmu (art. 5 Regulaminu) - liczba ustalana w drodze uchwały Sejmu (obecnie 5); kandydata może zgłosić grupa co najmniej15 posłów; wybierany w drodze imiennego głosowania (procedura powołania jak przy Marszałku).
Prezydium Sejmu (art. 11 - 13 Regulaminu):
skład - Marszałek Sejmu i Wicemarszałkowie,
zadania - ustalanie prac Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów, ustalanie tzw. tygodni posiedzeń z co najmniej 3 - miesięcznym wyprzedzeniem, dokonywanie wykładni regulaminu Sejmu, po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich, opiniowanie spraw wniesionych przez Marszałka, organizacja współpracy z komisjami sejmowymi i koordynacja ich działania, ustalanie zasad organizowania doradztwa naukowego na rzecz Sejmu, jego organów, powoływania doradców sejmowych oraz korzystania z opinii i ekspertyz, inne czynności wynikające z regulaminu,
porządek prac Prezydium - dzienny porządek i termin posiedzenia Prezydium ustala Marszałek,
głos doradczy na posiedzeniach - Szef Kancelarii Sejmu, inne osoby zaproszone przez Marszałka,
rozstrzygnięcia - zapadają większością głosów, a w przypadku równości głosów decyduje głos Marszałka,
protokół z prac - podpisywany przez Marszałka.
Konwent Seniorów (art. 14 - 16 Regulaminu):
cel działania - zapewnienie współdziałania klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu,
skład - Marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów oraz przedstawiciele porozumień, klubów parlamentarnych, jeśli reprezentują co najmniej 15 posłów oraz kół parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę,
głos doradczy - Szef Kancelarii Sejmu; Marszałek może zaprosić na posiedzenie Konwentu także inne osoby,
zadania - opiniowanie projektów planów prac Sejmu, projektów porządku dziennego poszczególnych posiedzeń Sejmu i ich terminów, wniosków co do trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego posiedzenia Sejmu, wniosków co do wyboru przez Sejm organów, zadań i przebiegu prac Kancelarii Sejmu, innych spraw przekazanych przez Marszałka,
zwołanie - Marszałek z własnej inicjatywy, z inicjatywy Prezydium, na wniosek klubu reprezentowanego w Konwencie Seniorów lub grupy co najmniej 15 posłów.
Komisje sejmowe (art. 17 - 20 Regulaminu):
art. 110 ust. 3 K - sejm może powoływać komisje stałe i nadzwyczajne
art. 111 K - Sejm może powołać komisję śledczą
zadania - rozpatrywanie i przygotowywanie spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu, wyrażanie opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm, Marszałka lub Prezydium Sejmu; organy kontroli sejmowej w zakresie określonym Konstytucją i ustawami,
komisje stałe (art. 18 Regulaminu) - np. Administracji i Spraw Wewnętrznych, do Spraw Służb Specjalnych, do Spraw UE, Etyki Poselskiej, Gospodarki, Obrony Narodowej; łącznie - 25 komisji; przedmiotowy zakres działania szczegółowo określa załącznik do Regulaminu,
komisje nadzwyczajne - powoływane przez Sejm, z określeniem celu, zasad i trybu ich działania,
skład osobowy - wybierany w drodze uchwały przez Sejm na wniosek Prezydium Sejmu po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów,
organizacja prac komisji - pierwsze posiedzenie prowadzi Marszałek Sejmu; na posiedzeniu tym komisja wybiera ze swego grona prezydium komisji, składające się z przewodniczącego oraz zastępcy przewodniczącego; wybór prezydium komisji - w głosowaniu jawnym większością głosów,
prace komisji (rozdział 14 Regulaminu) - komisje obradują na posiedzeniach; prezydium komisji kolegialnie kieruje pracami komisji (opracowuje projekty planów prac komisji, ustala terminy i porządek dzienny posiedzeń, czuwa nad przygotowaniem posiedzeń, zapewnia dostarczenie członkom komisji przygotowanych materiałów, wzywa sprawozdawców na posiedzenia komisji); prezydium komisji informuje Prezydium Sejmu o przebiegu swoich prac, może się zwrócić do właściwych organów lub instytucji o przedstawienie stanowiska w sprawie wniosku lub uwagi wypowiedzianej przez posła na posiedzeniu komisji; prezydium podejmuje uchwały większością głosów, a w przypadku równości głosów decyduje głos przewodniczącego; komisje na posiedzeniach m. in. - rozpatrują projekty ustaw i uchwał, rozpatrują przekazane przez Senat poprawki, analizują działalność poszczególnych działów administracji i gospodarki państwowej, opiniują wnioski Marszałka Sejmu w sprawie wyboru, powołania lub odwołania przez Sejm poszczególnych osób na określone stanowiska państwowe; posiedzenia - odbywają się w ustalonych przez samą komisję terminach lub są zwoływane przez przewodniczącego na pisemny wniosek co najmniej ¼ ogólnej liczby członków komisji (14 dni od złożenia wniosku), albo przez Prezydium Sejmu; na żądanie komisji ministrowie, kierownicy naczelnych organów administracji państwowej, kierownicy innych urzędów i instytucji państwowych są obowiązani przedstawić sprawozdania, udzielać informacji, uczestniczyć w posiedzeniach komisji; w posiedzeniach komisji, także zamkniętych mogą uczestniczyć bez prawa głosu posłowie nie będący ich członkami, mogą zabierać głos w dyskusji i składać wnioski; komisja uchwala dezyderaty, opinie, sprawozdania, projekty uchwał, rezolucji, apeli, oświadczeń, deklaracji Sejmu; dezyderaty - postulaty komisji w określonych sprawach i mogą być skierowane do Rady Ministrów lub poszczególnych jej członków, Prezesa NIK, Prezesa NBP, Prokuratora Generalnego, Głównego Inspektora Pracy; uchwalone dezyderaty są przedstawiane Marszałkowi Sejmu, który przesyła je odpowiednim organom; organ, do którego skierowano dezyderat, ma obowiązek ustosunkować się do niego i pisemnie powiadomić Marszałka o zajętym stanowisku w ciągu 30 dni od dnia otrzymania dezyderatu, chyba że Marszałek Sejmu w porozumieniu z prezydium komisji ustali inny termin (w razie braku odpowiedzi - możliwość ponownego przedstawienia dezyderatu); opinia - zawiera stanowisko w określonej sprawie, może być przedstawiona tym samym organom co dezyderat, a także innym centralnym urzędom i instytucjom państwowym; komisja może się zwrócić do adresata o przedstawienie stanowiska w sprawach podniesionych w opinii, a także o przedstawienie informacji o przebiegu realizacji wniosków wynikających z tej opinii; z przebiegu posiedzenia komisji sporządza się protokół i biuletyn,
komisja ds. służb specjalnych: skład - nie więcej niż 9 posłów, kandydaci zgłaszani przez przewodniczących klubów poselskich lub grupę co najmniej 35 posłów do Marszałka Sejmu; posiedzenia - zamknięte; posiedzenia odbywane wspólnie z innymi komisjami - jawne; komisja uczestniczy - w sprawach dotyczących służb specjalnych, w postępowaniu z projektami ustaw budżetowych i innymi planami finansowymi, sprawozdaniami z ich wykonania; sprawozdania oraz protokół z posiedzeń - tajemnica państwowa; z posiedzeń nie sporządza się biuletynu,
komisja etyki poselskiej: skład - posłowie reprezentujący wszystkie kluby poselskie po jednym członku; kandydatów zgłaszają przewodniczący klubów; członkowie - nieposzlakowana opinia i wysoki autorytet moralny - do czasu podjęcia przez Prezydium Sejmu uchwały uznającej za zasadne lub niezasadne zastrzeżenie wstrzymanie wyboru, a uznanie zastrzeżenie za zasadne wyklucza wybór; komisja wydaje rozstrzygnięcia w sprawach zachowania się posłów w sposób nieodpowiadający godności urzędu; w razie wątpliwości - możliwość wzywania posła do ich wyjaśnienia; posiedzenia, na których rozpatrywane są oświadczenia majątkowe posłów są zamknięte; komisja może - zwrócić posłowi uwagę, udzielić posłowi upomnienia, udzielić posłowi nagany (dla podjęcia uchwał o wymierzenie dwóch ostatnich kar wymagana jest bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy członków).
Komisja śledcza (art. 111 K + ustawa o sejmowej komisji śledczej + rozdział 11a Regulaminu Sejmu):
cel działania - zbadanie określonej sprawy,
powołanie komisji - przez Sejm w drodze uchwały podjętej bezwzględną większością głosów; uchwała określa zakres jej działania, może określać szczegółowe zasady działania komisji i termin złożenia przez nią sprawozdania; wniosek o powołanie komisji śledczej mogą złożyć: Prezydium Sejmu, grupa co najmniej 46 posłów; I czytanie projektu uchwały o powołaniu sejmowej komisji śledczej odbywa się na posiedzeniu Sejmu
poseł nie może wchodzić w skład komisji jeżeli - sprawa dotyczy go bezpośrednio, brał albo bierze udział, w jakiejkolwiek roli procesowej w sprawie, dla której wyjaśnienia powołano komisję, przed organem władzy publicznej, istnieją inne okoliczności mogące wywoływać wątpliwości co do bezstronności w sprawie; wyłączenie ze składu komisji - na wniosek posła lub osoby wezwanej przez komisję w celu złożenia zeznań; decyzję o wyłączeniu posła podejmuje komisja; jeżeli w trakcie prowadzenia prac komisji zostanie ujawniona okoliczność, która mogłaby wywołać wątpliwości co do bezstronności członka komisji przy wykonywaniu przesłuchania osoby wezwanej przez komisję - wyłączenie na wniosek osoby lub członka komisji (rozstrzygnięcie podejmuje komisja),
zakres działania - komisja jest związana zakresem przedmiotowym określonym w uchwale o jej powołaniu; komisja korzysta ze swoich uprawnień w zakresie niezbędnym do wyjaśnienia sprawy; komisja śledcza nie posiada inicjatywy ustawodawczej i uchwałodawczej,
prowadzenie postępowania i jego prawomocne zakończenie przez inny organ władzy publicznej nie wyłącza możliwości prowadzenia postępowania przed komisją,
przedmiotem działania komisji nie może być ocena zgodności z prawem orzeczeń sądowych,
za zgodą Marszałka komisja może zawiesić swoją działalność do czasu zakończenia określonego etapu lub całości postępowania toczącego się przed innymi organami; może także zostać zawieszone, gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że materiał zebrany w postępowaniu przed innym organem władzy lub podjęte rozstrzygnięcie mogłoby okazać się przydatne dla zbadania sprawy przez komisję,
komisja badająca sprawę nie jest związana wynikami postępowania, opiniami i wnioskami innych komisji sejmowych,
prace komisji - na zewnątrz komisję reprezentuje i działa w jej imieniu przewodniczący lub z jego upoważnienia jego zastępca,
skład - do 11 członków; skład komisji winien odzwierciedlać reprezentację w Sejmie klubów i kół poselskich, mających swoją reprezentację w Konwencie Seniorów, odpowiednio do jej liczebności; kandydatów na członków komisji zgłaszają w liczbie określonej przez Prezydium Sejmu przewodniczący klubów i kół wchodzących w skład Konwentu Seniorów; członków komisji wybiera Sejm
obowiązek stawienia się przed komisją na jej wezwanie; z przesłuchania sporządza się protokół, który podpisuje przewodniczący komisji i osoba wezwana; osoba wezwana może: ustanowić swojego pełnomocnika (nie zwalnia to osoby wezwanej z obowiązku osobistego stawiennictwa; maksymalnie 3 pełnomocników, adwokatów lub radców prawnych), odmówić odpowiedzi na pytanie, odmówić zeznań, żądać przesłuchania na posiedzeniu zamkniętym, odmówić zeznań co do okoliczności objętych tajemnicą państwową, jeżeli jest obowiązana do jej zachowania, zgłosić wniosek o zarządzenie przerwy, zwrócić się z wnioskiem o umożliwienie jej swobodnego wypowiedzenia się, o uchylenie pytania, o zmianę terminu przesłuchania, złożyć wniosek o wyłączenie członka komisji; w stosunku do osoby, która się nie stawiła lub wydaliła z posiedzenia komisji bez zgody, uchyliła od złożenia zeznań lub złożenia przyrzeczenia, komisja może się zwrócić do Sądu Okręgowego w Warszawie o zastosowanie kary porządkowej,
organy władzy publicznej oraz innych osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej składają na żądanie komisji pisemne wyjaśnienia lub przedstawiają dokumenty będące w ich dyspozycji; komisja śledcza może zwrócić się do Prokuratora Generalnego o przeprowadzenie określonych czynności,
komisja może powoływać biegłych,
do postępowania prowadzonego przed komisją odpowiednio stosuje się przepisy kpk,
zakończenie prac - komisja sporządza sprawozdanie; sprawozdanie zawiera stanowisko w określonej sprawie; przyjęcie stanowiska przez komisję następuje w drodze uchwały; do sprawozdania mogą być dołączone zdania odrębne członków komisji; gdy komisja uznała, że poczynione przez nią ustalenia pozwalają na postawienie osobom, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 3 - 7 ustawy o TS, zarzutu popełnienia przez nie w sposób zawiniony, w zakresie swojego urzędowania lub w związku z zajmowanym stanowiskiem, czynu naruszającego Konstytucję lub ustawę, występuje z wstępnym wnioskiem o pociągnięcie tych osób do odpowiedzialności karnej przed TS; osoby te to: Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRR i Tv, osoby, którym Prezes RM powierzył kierowanie ministerstwem, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, kierownicy urzędów centralnych; o wystąpieniu z wnioskiem komisja postanawia większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy liczby jej członków; sprawozdanie komisji na posiedzeniu Sejmu prezentuje wybrany ze składu komisji poseł - sprawozdawca; nad sprawozdaniem Sejm nie przeprowadza głosowania,
zakończenie kadencji Sejmu - jeżeli komisja nie zakończyła postępowania, to ulega ono zamknięciu z dniem zakończenia kadencji, a zlecone czynności lub postępowania kończą się z dniem zakończenia działalności komisji,
zniesienie zasady dyskontynuacji - sprawozdanie z prac komisji przekazane Marszałkowi Sejmu, jeżeli nie zostało rozpatrzone przed końcem kadencji Sejmu, może zostać rozpatrzone przez Sejm następnej kadencji.
Klub poselski - może być utworzony co najmniej przez 15 posłów.
Koło poselskie - co najmniej 3 posłów.
Senat - organy Senatu: Marszałek Senatu, Prezydium Senatu, Konwent Seniorów, komisje Senatu (dział II Regulaminu).
Marszałek Senatu (art. 6 - 8 Regulaminu):
wybór - wybierany przez Senat spośród kandydatów zgłoszonych przez co najmniej 10 senatorów, w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów; jeżeli żaden kandydat nie uzyskał wymaganej większości - kolejna tura z wyłączeniem kandydata, który uzyskał najmniejszą liczbę głosów (przy równej liczbie głosów decyduje losowanie); brak wyboru w ostatniej turze - powtórzenie wyborów,
odwołanie - na wniosek co najmniej 34 senatorów, w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów ustawowej liczby senatorów,
zadania np. - stoi na straży praw i godności Senatu, reprezentuje Senat, prowadzi sprawy z zakresu stosunków z Sejmem, parlamentami innych krajów, instytucji i organów UE, zwołuje posiedzenia Senatu, przewodniczy obradom Senatu i czuwa nad ich przebiegiem, zarządza drukowanie ustaw uchwalonych przez Sejm, projektów ustaw, uchwał, opinii Komisji Spraw Unii Europejskiej, innych druków senackich, nadaje bieg dokumentom przedkładanym w sprawach związanych z członkostwem RP w UE, ustalanie terminu posiedzeń Prezydium Senatu i porządku dziennego obrad, przewodniczy obradom i kieruje pracami Prezydium Senatu; wykonuje inne zadania przewidziane w Konstytucji i ustawach, w imieniu Senatu podpisuje pisma do adresatów zewnętrznych; może upoważnić senatora lub grupę senatorów do wykonywania określonych czynności.
Wicemarszałkowie - nie więcej niż 4 (art. 5, 7, 11 Regulaminu):
wybór - wybierani spośród kandydatów zgłoszonych przez co najmniej 10 senatorów, w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów,
zadania - przewodniczą w zastępstwie Marszałka obradom i sprawują powierzone im funkcje; podczas zastępowania Marszałka przysługują im prawa i ciążą na nich obowiązki Marszałka.
Prezydium Senatu (art. 5, 9, 10 Regulaminu):
skład - Marszałek i wicemarszałkowie,
zadania: dokonywanie wykładni regulaminu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich, zlecanie komisjom spraw w określonym zakresie, ustalanie i organizowanie doradztwa naukowego na rzecz Senatu, czuwanie nad wykonywaniem przez senatorów ich obowiązków, opiniowanie spraw wniesionych przez Marszałka, inne czynności wynikające z Regulaminu,
Prezydium - podejmuje uchwały i inne decyzje większością głosów; w przypadku równości głosów decyduje głos Marszałka,
z głosem doradczym biorą udział w jego posiedzeniach Szef Kancelarii Senatu, osoby zaproszone przez Marszałka.
Konwent Seniorów (art. 16 Regulaminu):
skład: Marszałek, wicemarszałkowie, senatorowie - przedstawiciele klubów i porozumień senackich, a także klubów parlamentarnych jeżeli skupiają co najmniej 7 senatorów,
cel działania - zapewnienie współdziałania klubów i kół senackich w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Senatu,
zadania - opiniowanie projektów porządku obrad, opiniowanie planu pracy, wypowiadanie się w sprawie terminów posiedzeń Senatu, wskazywanie potrzebnych inicjatyw ustawodawczych, rozpatrywanie oraz przedstawianie wniosków w sprawie prowadzenia dyskusji i obrad Senatu, rozpatrywanie innych spraw przedstawionych przez Marszałka, Prezydium, przedstawicieli klubów lub porozumień,
posiedzenia - zwoływane przez Marszałka z własnej inicjatywy, Prezydium, jednego lub kilku porozumień.
Komisje (art. 12 - 15 Regulaminu):
cel działania - rozpatrywanie i opracowywanie spraw z własnej inicjatywy lub przekazanych przez Senat, Marszałka, Prezydium,
zadania - analogiczne jak w przypadku Sejmu,
komisje stałe lub ad hoc,
skład - członków wybiera i odwołuje Senat,
komisje stałe (14) m. in. Emigracji i Polaków za Granicą, Gospodarki Narodowej, Rolnictwa i Ochrony Środowiska, Spraw Unii Europejskiej, Spraw Zagranicznych, Ustawodawcza, Zdrowia, Praw Człowieka i Praworządności.
16. Klub senatorski - może utworzyć grupa co najmniej 7 senatorów,
17. Koło senatorskie - może utworzyć grupa co najmniej 3 senatorów,
18. Zgromadzenie Narodowe - art. 114 Konstytucji - pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu.
1
7