Paprotniki pteridophyta
Rośliny zielne, rzadziej drzewiaste
Występuje przemiana pokoleń
Pochodzą do wymarłych mszaków lub bliżej nieznanych glonów
Pierwsze paprotniki to bezlistne i pozbawione korzeni psylofity żyjące w sylurze i dewonie
OD psylofitów wywodzą się drzewiaste formy paprotników:
lepidodendrony (widłaki)
kalamity (skrzypy)
paprocie drzewiaste
W karbonie dały one początek podkładom węgla kamiennego
Sporofit:
Pokolenie bezpłciowe
Roślina zielona, ulistniona
Budowa tkankowa (cewki, rurki sitowe)
Korpus = łodyga + liście + korzenie
Wytwarzają kłącza
Zarodnie (sporangia) zebrane są na liściach sporofitu lub na wierzchołkach pędów jako sporofilostany, złożone z listków zarodniowych (sporofile)
W zarodniach powstają zarodniki (spory), które mogą być jednakowych rozmiarów (izospory), lub różnych (heterospory)
Dojrzały sporofit jest samodzielny i niezależny od gametofitu - u mszaków nie
Gametofit:
Przedrośle (protalium)
Mniejsze od sporofitów, słabo dostrzegalne
U paprotników jednakozarodnikowych jest niezależny od sporofitu w odżywianiu
U paprotników różnozarodnikowych są częściowo lub całkowicie zależne od sporofitu
Może być jedno lub obupłciowe
Występują na nim anterydia i archegonia razem lub są rozdzielone
Proces zapłodnienia:
Środowisko H2O
Połączenie się plemnika z komórką jajową
Plemniki wabione są do rodni dzięki chemotaksji (kwas jabłkowy, cytrynowy)
Z zygoty rozwija się sporofit w postaci ulistnionej, zielonej rośliny
Dojrzały sporofit wytwarza sporangia z zarodnikami
Paprotniki różnozarodnikowe:
Wytwarzają 2 rodzaje zarodników:
zarodniki małe (mikrospory) w mikrosporangiach, dające początek przedroślu małemu (męskiemu)
zarodniki wielkie (makrospory) w makrosporangiach, dające początek przedroślu wielkiemu (żeńskiemu).
Widłaki
Sporofit:
okazała roślina zróżnicowana na: korzeń, łodygę i liście
liście drobne, ułożone skrętolegle
zebrane są w kłosy zarodnionośne - sporofilostany
występują izospory i heterospory (widliczka)
Gametofit:
rozwija się w ziemi, wchodząc w symbiozę z grzybami (mikoryza)
przedrośle jest duże, różnokształtne
plemniki zaopatrzone w 2 wicie
Widłakowe:
Widłak goździsty
Bylina o długich czołgających się pędach
Liście wąskie, jednonerwowe, ułożone skrętolegle
Sporofilostany są na długich pędach w postaci podwójnych kłosów
Zarodnie (sporangia) nerkowate, występują pojedynczo w pachwinach listków na sporofilach
Zarodniki (izospory) kiełkują w ziemi po 6 - 7 latach
Wyrosłe z zarodnika przedrośle (protandium):
Saprofit
bez chlorofilu
kształt bulwiasty
ma chwytniki
wchodzi w symbiozę z grzybami
dojrzewają po kilkunastu latach
Z zygoty rozwija się zarodek, a następnie zielona roślina
Roślina trująca (alkaloidy)
Chroniona z wyjątkiem zarodników
Do celów farmaceutycznych wykorzystuje się nietrujące zarodniki, które służą do posypywania pigułek
Skrzypy:
Sporofit:
Korzeń + łodyga + liście
Łodyga członowana, podzielona na węzły i międzywęźla
Liście liczne, drobne, łuskowate, ułożone okółkowo w postaci błoniastych ząbków, zrośniętych w pochwę
Asymiluje zielona łodyga, która ma postać typowego gałęziaka
Często występują specjalne pędy zarodnikonośne
Plemniki są wielowiciowe
Skrzypowate:
Skrzyp polny
Pospolita bylina, rosnąca jako chwast polny
Pędy nadziemne bruzdowane, z wyraźnymi węzłami i międzywęźlami
W węzłów wyrastają okółkowo pędy boczne i drobne, błoniaste liście, zrośnięte u nasady w pochwę, która otacza dolną częśc międzywęźla
Pędy podziemne w postaci kłączy lub bulwek
U skrzypu polnego występują 2 typy pędów:
Pędy zarodnikonośne:
Wczesną wiosną
Bez chlorofilu
Barwa brunatna
Na szczytach mają kłosowate sporofilostany
Sporofilostan = sporofile (6 - kotne tarczki)
Z dolnej strony sporofilu wyrasta 5 - 10 workowatych zarodni
Zarodniki (izospory) mają wąskie, rozszerzone na końcach wyrostki - haptery
Haptery łączą niektóre zarodniki w grupy, które są potem rozsiewane
Z zarodników wyrastają przedrośla męskie lub żeńskie
Z zygoty rozwija się sporofit
Zielone sporofity:
W lecie
Wyrastają z tego samego kłącza co pędy zarodnikonośne
Stosowane jako ziele skrzypu, bogate w krzemionkę
Skrzyp leśny:
występuje w cienistych lasach
Pędy boczne rozgałęzione wyrastają po dojrzeniu zarodników z pędów zarodnikonośnych
Skrzyp łąkowy:
Rośnie na łąkach i w zaroślach
Pędy boczne cienkie, Nierozgałęzione.
Paprocie
Zielony sporofit:
Korzeń + łodyga + liście
Liście duże, ułożone skrętolegle, dobrze unerwione
Zarodniki są na brzegach blaszki liściowej, lub na odrębnych sporofilach
Występują izospory, rzadziej heterospory
Gametofitem jest plechowate, obupłciowe przedrośle, mające chwytniki
Plemniki są wielowiciowe
Paprotnikowate:
Narecznica samcza
Bylina pospolita w lasach do 1 m wysokości
Liście asymilacyjne i zarodnikonośne jednakowego kształtu, pierzastozłożone
Na dolnej stornie liścia wyrastają koliste kupki osłonięte nerkowatymi zawijkami
Pod zawijką są zarodnie, zaopatrzone po stronie grzbietowej w pierścień zgrubiałych komórek
Przy dojrzewaniu i wysychaniu zarodni pierścień kurczy się i rozrywa cienkościenne komórki (po stronie brzusznej zarodni), rozsiewając zarodniki
Z zarodników wyrastają przedrośla do 1 cm długości, kształtu sercowatego
Gametofity mają chwytniki i chloroplasty
W dolnej części przedrośla są zebrane plemnie, wyżej rodnie
Zapłodnienie następuje w kropli H2O drogą chemotaksji
Z zygoty wyrasta zarodek, z niego zielona, ulistniona roślina
W budowie anatomicznej łodygi są polistela i wiązki Hadrocentryczna
Surowcem leczniczym jest kłącze, mające związki floroglucydowe
Paprotkowate:
Paprotka pospolita
Bylina występująca w cienistych lasach
Kłącza czołgające się, słodkawego smaku
Liście pojedyncze, pierzasto wcinane, długoogonkowe
Kupki krągłe bez zawijek, w 2 szeregach na każdym odcinku liścia
Częściowo chroniona
Surowcem jest kłącze paprotki.