Paprotniki pteridophyta

Rośliny zielne, rzadziej drzewiaste

Występuje przemiana pokoleń

Pochodzą do wymarłych mszaków lub bliżej nieznanych glonów

Pierwsze paprotniki to bezlistne i pozbawione korzeni psylofity żyjące w sylurze i dewonie

OD psylofitów wywodzą się drzewiaste formy paprotników:

• lepidodendrony (widłaki)

• kalamity (skrzypy)

• paprocie drzewiaste

W karbonie dały one początek podkładom węgla kamiennego

Sporofit:

• Pokolenie bezpłciowe

• Roślina zielona, ulistniona

• Budowa tkankowa (cewki, rurki sitowe)

• Korpus = łodyga + liście + korzenie

• Wytwarzają kłącza

• Zarodnie (sporangia) zebrane są na liściach sporofitu lub na wierzchołkach pędów jako sporofilostany, złożone z listków zarodniowych (sporofile)

• W zarodniach powstają zarodniki (spory), które mogą być jednakowych rozmiarów (izospory), lub różnych (heterospory)

• Dojrzały sporofit jest samodzielny i niezależny od gametofitu - u mszaków nie

Gametofit:

• Przedrośle (protalium)

• Mniejsze od sporofitów, słabo dostrzegalne

• U paprotników jednakozarodnikowych jest niezależny od sporofitu w odżywianiu

• U paprotników różnozarodnikowych są częściowo lub całkowicie zależne od sporofitu

• Może być jedno lub obupłciowe

• Występują na nim anterydia i archegonia razem lub są rozdzielone

Proces zapłodnienia:

• Środowisko H₂O

• Połączenie się plemnika z komórką jajową

• Plemniki wabione są do rodni dzięki chemotaksji (kwas jabłkowy, cytrynowy)

• Z zygoty rozwija się sporofit w postaci ulistnionej, zielonej rośliny

• Dojrzały sporofit wytwarza sporangia z zarodnikami

Paprotniki różnozarodnikowe:

• Wytwarzają 2 rodzaje zarodników:

• zarodniki małe (mikrospory) w mikrosporangiach, dające początek przedroślu małemu (męskiemu)

• zarodniki wielkie (makrospory) w makrosporangiach, dające początek przedroślu wielkiemu (żeńskiemu).

Widłaki

Sporofit:

• okazała roślina zróżnicowana na: korzeń, łodygę i liście

• liście drobne, ułożone skrętolegle

• zebrane są w kłosy zarodnionośne - sporofilostany

• występują izospory i heterospory (widliczka)

Gametofit:

• rozwija się w ziemi, wchodząc w symbiozę z grzybami (mikoryza)

• przedrośle jest duże, różnokształtne

• plemniki zaopatrzone w 2 wicie

Widłakowe:

• Widłak goździsty

• Bylina o długich czołgających się pędach

• Liście wąskie, jednonerwowe, ułożone skrętolegle

• Sporofilostany są na długich pędach w postaci podwójnych kłosów

• Zarodnie (sporangia) nerkowate, występują pojedynczo w pachwinach listków na sporofilach

• Zarodniki (izospory) kiełkują w ziemi po 6 - 7 latach

• Wyrosłe z zarodnika przedrośle (protandium):

• Saprofit

• bez chlorofilu

• kształt bulwiasty

• ma chwytniki

• wchodzi w symbiozę z grzybami

• dojrzewają po kilkunastu latach

• Z zygoty rozwija się zarodek, a następnie zielona roślina

• Roślina trująca (alkaloidy)

• Chroniona z wyjątkiem zarodników

• Do celów farmaceutycznych wykorzystuje się nietrujące zarodniki, które służą do posypywania pigułek

Skrzypy:

Sporofit:

• Korzeń + łodyga + liście

• Łodyga członowana, podzielona na węzły i międzywęźla

• Liście liczne, drobne, łuskowate, ułożone okółkowo w postaci błoniastych ząbków, zrośniętych w pochwę

• Asymiluje zielona łodyga, która ma postać typowego gałęziaka

• Często występują specjalne pędy zarodnikonośne

• Plemniki są wielowiciowe

Skrzypowate:

• Skrzyp polny

• Pospolita bylina, rosnąca jako chwast polny

• Pędy nadziemne bruzdowane, z wyraźnymi węzłami i międzywęźlami

• W węzłów wyrastają okółkowo pędy boczne i drobne, błoniaste liście, zrośnięte u nasady w pochwę, która otacza dolną częśc międzywęźla

• Pędy podziemne w postaci kłączy lub bulwek

• U skrzypu polnego występują 2 typy pędów:

• Pędy zarodnikonośne:

• Wczesną wiosną

• Bez chlorofilu

• Barwa brunatna

• Na szczytach mają kłosowate sporofilostany

• Sporofilostan = sporofile (6 - kotne tarczki)

• Z dolnej strony sporofilu wyrasta 5 - 10 workowatych zarodni

• Zarodniki (izospory) mają wąskie, rozszerzone na końcach wyrostki - haptery

• Haptery łączą niektóre zarodniki w grupy, które są potem rozsiewane

• Z zarodników wyrastają przedrośla męskie lub żeńskie

• Z zygoty rozwija się sporofit

• Zielone sporofity:

• W lecie

• Wyrastają z tego samego kłącza co pędy zarodnikonośne

• Stosowane jako ziele skrzypu, bogate w krzemionkę

• Skrzyp leśny:

• występuje w cienistych lasach

• Pędy boczne rozgałęzione wyrastają po dojrzeniu zarodników z pędów zarodnikonośnych

• Skrzyp łąkowy:

• Rośnie na łąkach i w zaroślach

• Pędy boczne cienkie, Nierozgałęzione.

Paprocie

Zielony sporofit:

• Korzeń + łodyga + liście

• Liście duże, ułożone skrętolegle, dobrze unerwione

• Zarodniki są na brzegach blaszki liściowej, lub na odrębnych sporofilach

• Występują izospory, rzadziej heterospory

• Gametofitem jest plechowate, obupłciowe przedrośle, mające chwytniki

• Plemniki są wielowiciowe

Paprotnikowate:

• Narecznica samcza

• Bylina pospolita w lasach do 1 m wysokości

• Liście asymilacyjne i zarodnikonośne jednakowego kształtu, pierzastozłożone

• Na dolnej stornie liścia wyrastają koliste kupki osłonięte nerkowatymi zawijkami

• Pod zawijką są zarodnie, zaopatrzone po stronie grzbietowej w pierścień zgrubiałych komórek

• Przy dojrzewaniu i wysychaniu zarodni pierścień kurczy się i rozrywa cienkościenne komórki (po stronie brzusznej zarodni), rozsiewając zarodniki

• Z zarodników wyrastają przedrośla do 1 cm długości, kształtu sercowatego

• Gametofity mają chwytniki i chloroplasty

• W dolnej części przedrośla są zebrane plemnie, wyżej rodnie

• Zapłodnienie następuje w kropli H₂O drogą chemotaksji

• Z zygoty wyrasta zarodek, z niego zielona, ulistniona roślina

• W budowie anatomicznej łodygi są polistela i wiązki Hadrocentryczna

• Surowcem leczniczym jest kłącze, mające związki floroglucydowe

Paprotkowate:

• Paprotka pospolita

• Bylina występująca w cienistych lasach

• Kłącza czołgające się, słodkawego smaku

• Liście pojedyncze, pierzasto wcinane, długoogonkowe

• Kupki krągłe bez zawijek, w 2 szeregach na każdym odcinku liścia

• Częściowo chroniona

• Surowcem jest kłącze paprotki.