REPREZENTACJE UMYSŁOWE
Reprezentacja poznawcza- umysłowy odpowiednik obiektów realnych, fikcyjnych czy hipotetycznych. Obiektem może być przedmiot, osoba, kategoria, relacja. Reprezentacja poznawcza zastępuje swój obiekt w procesach przetwarzania informacji.
Funkcja - Przedstawienie w obrębie umysłu wszelkich zdarzeń bodźcowych dostępnych zmysłom
Reprezentacje są:
Trwałe - składają się na struktury wiedzy, powstają i zmieniają się w dłuższym cyklu czasowym.
Nietrwałe - powstają doraźnie, np. w celu podjęcia decyzji, później zanikają, Są to np. wyobrażenia, etykiety werbalne, sądy, modele umysłowe
reprezentacja pojęciowa matki z reguły należy do najmniej podatnych na zmiany
Proces tworzenia reprezentacji- odmienne stanowiska
Realizm- Bezpośrednie odwzorowanie bodźca w umyśle
Konstruktywizm- proces tworzenia złożonej konstrukcji umysłowej, polegający na zakodowaniu danych sensorycznych w specjalnym języku w wyniku czego dane zmysłowe zostają przetłumaczone na dane umysłowe
Rodzaje reprezentacji:
- wg A. Paivio do reprezentacji zalicza się m.in. obrazy umysłowe, ślady pamięciowe, słowa (elementy języka), sądy, pojęcia, reprezentacje pojęciowe (prototypy, listy cech) oraz schematy
- Rebena to obrazy umysłowe, słowa i idee ( abstrakcje)
- Eyesenck i Keane najbardziej restrykcyjny podział na:
reprezentacje analogowe-obrazy umysłowe, modele mentalne
reprezentacje w formie sądów/ twierdzeń
Obrazy umysłowe- są najbardziej zbliżone do rzeczywistej formy przedstawionych obiektów np. dom (są okna, drzwi,dach, dach jest na szczycie itd)
Pojęcia abstrakcyjne są natomiast bardzo oddalone od rzeczywistości
Wyobrażenia - jeden z wielu typów reprezentacji umysłowych
- nietrwała struktura poznawcza, zbliżóna do spostrzegania, występuje pod nieobecność wyobrażanego obiektu
- nie muszą przyjmować formy obrazowej
- umysłowe przedstawienie przedmiotu, który przestal dzialać na nasze zmysły (Maruszewski)
- charakteryzują się brakiem trwałości i ścisłym powiązaniem z percepcją
Wyróżniono wyobraźnie:
Twórczą- zdolność do tworzenia nowych wyobrażeń oraz pojęć i innych reprezentacji poznawczych
Odtworczą- odpowiedzialna za tworzenie się wyobrażen obiektów wczesniej spostrzeganych i dobrze znanych
Obraz umysłowy - forma reprezentacji poznawczej świata w umyśle
- ścisła odpowiedniość w stosunku do obiektu (jakby wew. fotografia)
- analogowy charakter
Twierdzenie o wewnętrznej fotografii odrzuca wielu badaczy tłumacząc istnienie wyobrażeń w inny sposób
- umysł generuje wyobrażenie z głębszych struktur wiedzy zapisanych w postaci pojec i twierdzen a nie obrazow
Teoria Kosslyna:
Wyobrażenia składają się z dwoch komponentów:
Powierzchniowego- zawiera to co jest dostępne w doświadczeniach wew.
- jego elementy powstaja w wyniku dzialania elementów głębokich
- świadome i nietrwałe doświadczenia ALE- właściwe wobrażenia
maja charakter trwały i niedostępny świadomemu doświadczaniu
obrazu
- obraz koduje inf. w sposób analogowy i przestrzenny
Głębokiego- obejmuje to co jest zapisane w LTM
Spór o naturę wyobrażeń:
Stanowisko obrazowe- wyobrażenia wzrokowe są kodowane w postaci reprezentacji posiadających zarówno własności przestrzenne jak i zmysłowe. Inf werbalne i wizualne maja różne kody
Stanowisko twierdzeniowe (propozycjonalne)- dane zmysłowe są kodowane w postaci abstrakcyjnych zbiorów twierdzeń czy sądów tak jak inf werbalne
Hipoteza funkcjonalnej ekwiwalencji percepcji i wyobrażni
- Shepard i Chapman- badanie z mapą USA
- Shepard- badanie o podobieństwie cyfr
Badania te SA silnym argumentami na rzecz tezy i funkcjonalnej ekwiwalencji spostrzegania i wyobrażania co zakładał Kosslyn
Rotacje mentalne (argument na rzecz stanowiska obrazowego)
Paradygmat rotacji mentalnej- prezentowane cyfry, litery lub figury geometryczne wzajemnie zrotowane lub jeszcze dodatkowo przekształcone (lustrzane odbicie). Badani odpowiadali na pytanie czy dwa prezentowane bodźce są identyczne
Cooper i Shepard- rotowane litery (G,J,R) lub cyfry (2,5,7) nachylone pod różnmi kątami mogły być też reprezentowane w lustrzanym odbiciu. Badani musieli swierdzić czy symbol jest prezentowany prawidłowo
Shepard i Metzler- na monitorze prezentowano dwie rotowane względem sibie figury trójwymiarowe
Stwierdzono : czas decyzji wzrasta wraz z wielkościa kąta rotacji
Niezależnie od płaszczyzny rotacji
Argumenty potwierdzające, że reprezentacje wyobrażeniowe maja charakter obrazowy:
- liniowa zależność miedzy kątem rotacji obiektu a czasem potrzebnym na podjecie decyzji (niezależnie od: typu zadania- identyfikacja, porównanie; typu rotowanego symbolu- litery, cyfry, symbole wymyślone; formy rotacji-płaszczyzna, przestrzeń
- badani pracowali w różnych warunkach- percepcji i wyobraźni a rezultaty w obu warunkach niewiele się różniły
WYJĄTKI (wyklad)
Kąt 180- nie ma czasami efektu rotacji. Czas RT bardzo krótki- Koriat, Norman, Kimchi
Skaning mentalny (argument za stanowiskiem obrazowym)
Kosslyn- Efekt wielkości obiektu- im mniejszy obiekt tym dłuższy czas RT
- Efekt złożoności- im bardziej skomplikowana struktura obiektu tym RT
dłuższe
- Efekt ziarnistości obrazu- aby podać szczegóły jakiegos obiekty, trzeba go sobie w wyobraźni „powiększyć”
Kosslyn, Ball, Reiser- Efekt odległości- badanie z mapą punktem fiksacji- im większa odległość obiektu od punktu tym RT dłuższe
Wyjątki( wyklad)
Argumenty przeciw stanowisku obrazowemu:
- tożsamość funkcjonalna nie oznacza tożsamości strukturalnej (Edelman)
- efekt rotacji- badania Kariata, Normana i Kimcha wykazuje ograniczenie powszechności tego prawa. Ludzie nie zawsze dokonują rotacji chcąc porównać obiekty
- Marmor i Zaback- badanie osób niewidomych o wykonanie zadania Coopera i Sheparda. Badani wykorzystywali dotyk. Wykazano efekt liniowy między RT a wielkościa kąta
Również badania Indos- Peterson, Raskos- Ewaldson wykazały możliwą zależność modalności zmysłowej formy wyobrażeniowej
- skaning zalezy od oczekiwań badaczy (instrukcja)
- alternatywne wyjaśnienia efektu odległości, wielkości i złożoności (sądy)
Reprezentacje werbalne
Sylogizm werbalny- zadanie wymagające wyciągania wnioskow z przeslanek
Clark- badanie z sylogizmami werbalnymi- im bardziej skomplikowana konstrukcja w stosunku do przesłanek tym czas odpowiedzi jest dłuższy
Paradygmat weryfikacji treści zdań- badanym prezentuje się obazek przedstawiający „+” i „*” w przestrzeni. Jeden symbol jest u góry a drugi na dole. Uczestnikom prezentuje się zdanie np. „plus jest nad gwiazdką” a badani musza swierdzic zgodność zdania z obrazkiem
Clark i Chale - najpierw zdanie potem obrazek
McLeeod, Hunt i Mathews- odwrotnie
Im bardziej skomplikowane logicznie i gramatycznie zdanie, tym czas weryfikacji dłuższy
Sternberg- analizował związek miedzy czasem rozwiązywania sylogizmow a zdolnościami przestrzennymi
Teoria podwójnego kodowania Paivio:
Są dwa systemy reprezentacji rzeczywistości
Niewerbalny (sensoryczny)- 5 podsystemów kodowania danych zmysłowych
- każdy podsystem ma inny język kodowania i odpowiada za inną modalność sensoryczną
- imageny- wszelkie niewerbalne reprezentacje umysłowe, są przetwarzane szybko i równolegle, ponieważ reprezentują struktury holistyczne (całe obiekty, grupy obiektów)
Czyli: imageny zachowują niektóre fizyczne właściwości obiektu np. wielkość
Badanie- kodowanie zależne od wielkości obiektu (zdjęcie)- małe obiekty zapamiętujemy gorzej niż duże
Werbalny (językowy)- trzy rodzaje podsystemów do kodowania inf. przeznaczonych
dla danych nadchodzących kanałem wizualnym, akustycznym,
dotykowym
- logogeny- wszystkie reprezentacje werbalne
- przetwarzanie wolne i szeregowe
- kodowanie niezależne od wielkości obiektu
Oba systemy są powiązane relacjami. Mają charakter referencyjny- reprezentacjom obrazowym odpowiadają werbalne i odwrotnie
Trzy rodzaje procesów
1 . Referencjalne- wzbudzanie reprezentacji werbalnej aktywizue reprezentację niewerbalną i na odwrót
2. Reprezentacyjne- przyporządkowanie poszczególnych obiektów, spostrzeganych w różnych modalnościach zmysłowych do jednego z 5 podsystemów niewerbalnych lub jednego z 3 podsystemów werbalnych
3 . Asocjacyjne- odpowiadają za łączenie się poszczególnych reprezentacji w skojarzone ze sobą grupy
Obraz może zostać zakodowany werbalnie ale to jest mniej prawdopodobne niż kodowanie obrazowe i na odwrót
Paivio, Yuille, Mandigan- wysoka korelacja pomiędzy konkretnością słowa a możliwością jego obrazowej reprezentacji w umyśle
Richardson- wyobraźnia wspomaga zapamiętywanie słów, ale tylko gdy nie są abstrakcyjne
Johnson, Paivio, Clark- definicje dla słów konkretnych są bardziej precyzyjne, dłuższe i wspomagane wyobraźnią niż słowa abstrakcyjne
Efekt przewagi obrazu nad słowem- Paivio i Csapo- kodowanie obrazowe bardziej sprzyja efektywności zapamiętania
Reprezentacje numeryczne
Efekt dystansu numerycznego- Moyer- znacznie łatwiej porównać wartości liczb zdecydowanie różniących się np. 2 i 8 a znacznie trudniej mniej różniących się np. 2 i 4
Campbell- werbalny format liczb zmniejsza efekt dystansu, np. trzy
Hipoteza trzeciego języka/języka myśli- Anderson
- umysł nie gromadzi trwałęj wiedzy ani w postaci obrazów, ani w postaci etykiet werbalnych ale w postaci zbioru sądów(twierdzeń)
- kod twierdzeniowy ma postać abstrakcyjnych, amodalnych twierdzeń opisowych
- sąd- forma reprezentacji umysłowej, wyrażająca relacje pomiędzy obiektami
- rachunek predykatów- logiczny system przetwarzania zdań abstrakcyjnych. Dzięki niemu można przekształcać sądy
Oprócz obrazów, słów i sądów umysł generuje tzw. Modele mentalne- Philips Johson-Laird- są to nietrwałe reprezentacje słowno-obrazowe o dość dużym poziomie odpowiedniości. Powstają na bazie reprezentacji nietrwałych (spostrzeżeń, wyobrażeń) i trwałych (wiedzy)
Stanowisko eklektyczne- dopuszcza możliwość istnienia wielu różnych form kodowania
1