Podstawowe procesy jednostkowe Szereg czynności które towarzysza procesowi przygotowania kosmetycznych form recepturowych. To rozdrabnianie, oddzielanie cial stalych od cieczy, suszenie, rozpuszczanie, dyspergowanie w cieczy, wytrawianie surowców roślinnych. Rozdrabnianie (kruszenie lub proszkowanie) proces fizyczny, w wyniku którego uzyskujemy zwiekszenie powierzchni substancji w stosunku do jej masy. Proces (odpowiednia wielkość czasteczek) zapewnia wymagane właściwości fizykochemiczne (np. rozpuszczalność) i biologiczne. W zależności od wielkości czasteczek wyróżniamy substancje: -rozdrobnione: 1,0-5,6 mm -sproszkowane: 0,01-1,0 mm -zmikronizowane: < 0,01 mm *Sproszkowane substancje same mogą Stanowic postac kosmetyku (talk, puder), najczęściej jednak stosowane sa do przygotowania innych postaci kosmetycznych (krem, emulsja, pasta, zawiesina). *Z fizycznego punktu widzenia rozdrabnianie prowadzi do uzyskania układu dyspersyjnego cialo stałe/gaz. *Kształt powstających czasteczek oraz wielkość przestrzeni pomiedzy nimi determinuja właściwości i zjawiska fizyczne zachodzące w układzie. *Duzy stopien rozdrobnienia, a wiec duza powierzchnia (oddziaływanie) w stosunku do masy sprzyja wystepowaniu oddziaływań i zjawisk fizycznych (trudności technologiczne). Oddziaływania i zjawiska fizyczne związane z rozdrabnianiem substancji: *agregacja czastek (wzrost energii powierzchniowej- układ dazy do stanu równowagi) *adsorpcja powierzchniowa (rozwiniecie powierzchni powoduje wzmozona sorpcje gazow, par, czasteczek roztworów) *ładunek elektryczny (przyczepność czastek do scian maszyn- różnoimienne czy rozpraszanie substancji- jednoimienne) *szybkość ( dawkowanie. Wpływa wielkość i kształt czastek, tarcie, sily kohezji, sorpcja wilgoci, ładunek elektrostatyczny) . Rozdrabnianie cial stalych uzyskujemy stosując: *Moździerz (rozdrabnianie reczne) *Młyny (proces przemysłowy)- tarczowy, uderzeniowy, kulowy, walcowy, łopatkowy, szybkoobrotowy. Moździerz- włożona sila, szorstkość powierzchni, ilość rozdrabnianej substancji, częstość zeskrobywania proszku ze scian i pistla. Proces rozdrabniania prowadzi do powstania czastek o roznej wielkości. Rozdział rozdrobnionej substancji uzyskuje się poprzez: Przesiewanie, splawianie, wialenie.		Odzielanie stał cialych od cieczy Koniecznosc odzielania stal cialych od cieczy zachodzi wtedy, kiedy należy: *oczyścić roztwor- np. zanieczyszczenia mechaniczne *oddzielic osad- np. osad wytraconej substancji aktywnej *oddzielisz roztwor od nierozpuszczonych czesci substancji- np. roztwory nasycone *oddzielisz ekstrakt od ekstrahowanego materiału- np. wytrawianie materialu roślinnego (meceracja, napary) Do odzielania cial stalych od cieczy stosuje się następujące metody: *sączenie lub cedzenie *klarowanie (wytrzasanie metnej cieczy z dodatkiem absorbentu- np. wegiel aktywowany, kaolin) *dekantacje (zlanie cieczy znad osadu po sedymentacji) *wirowanie (oddzielanie w wyniku dzialania sily odśrodkowej- np. wirowki sedymentacyjnej i filtracyjnej) *wyciskanie (oddzielanie w wyniku dzialania cisnienia- np. pasta srubowa. Do odzyskania rozpuszczalnika po ekstrakcji cial czynnych z materialu roślinnego) *sączenie (filtracja) to proces oddzielania cial stalych od cieczy za pomoca porowatej przegrody przepuszczalnej tylko dla cieczy *cedzenie to proces saczenia wykorzystujący przegrody o luznej strukturze np. wata, tkanina. Proces saczenia zalezy od: Wielkosci przegrody sączącej, średnicy porow, ilości i wielkości oddzielanych czasteczek oraz lepkości cieczy. Proces saczania możemy prowadzic: *w warunkach normalnych- saczenie grawitacyjne (saczki, cedzidla) *pod zmniejszonym cisnieniem- saczenie próżniowe (saczki ze szkla spiekanego) *pod zwiekszonym cisnieniem- saczenie ciśnieniowe (saczki membranowe) *jako przegrody stosuje się: wate bawelniana, tkaniny np. gaze bawelniana, bibule *saczenie cieczy lepkich stosuje się układ z lejkiem Bu:chnera Suszenie Stosowane w procesie usuniecia pozostałości wody lub innych rozpuszczalników Proces suszenia stosowany jest w celu: *poprawy sypkości surowcow ( technologia postaci) *poprawy trwałości surowcow (przemiany, chemiczne, fizykochemiczne, mikrobiologiczne) Suszenie prowadzimy w suszarkach np. komorowych, próżniowych, walcowych, rozpływowych.		Rozpuszczanie Proces w którym dochodzi do rozproszenia czasteczek substancji rozpuszczanej pomiedzy czasteczkami rozpuszczalnika. Proces rozpuszczania prowadzi do uzyskania roztworow cial stalych w cieczach lub cieczy w cieczach. Rozpuszczanie pozwala na uzyskanie odpowiedniego rozdrobnienia substancji, co ulatwia dozowanie i warunkuje wlasciwa aktywność surowcow kosmetycznych. W wyniku rozpuszczania uzyskujemy: *roztwory rzeczywiste (homogeniczne, jednofazowe, jednorodne) składniki < 1 nm *koloidy i układy dyspersyjne (heterogeniczne, wielofazowe, niejednorodne) składniki > 1nm *dyspersje kosmetyczne: zawiesiny ( Cs/c), emulsje (c/c), piany (g/c), aerozole (Cs lub c/g), rozpuszczenia fizyczne (Cs/Cs) Rozpuszczalnosc przykładowych surowcow kosmetycznych w wodzie: *Glukoza 1:1 *Ichtiol 1:10 *Kamfora 1:800 *Kwas as korbowy 1:3 *Kwas cytrynowy 1:0,5 *Kwas salicylowy 1:450 *Rezorcynol 1:1 *Sodu boran 1:16 Rozpuszczalniki stosowane w recepturze kosmetykow dzielimy na: *Polarne- woda, etanol, glicerol, glikol propylenowy, glikole polioksytylenowe *Niepolarne- rozpuszczalniki organiczne (aceton, octan etylu), oleje (arachidowy, sojowy, rzepakowy, słonecznikowy, bawełniany, lniany) Rozpuszczalnosc i jej szybkość zaleza od kilku czynnikow: *budowy substancji *Rodzaju rozpuszczalnika *Temperatury *Ilosci rozpuszczalnika *Lepkosci rozpuszczalnika *Rozdrobnienia *Grubosci warstwy dyfuzyjnej (mieszanej) Proces rozpuszczalności zmienia właściwości roztworu: Mase, barwe, lepkość, gęstość, temp krzepniecia i wrzenia, pH, temperature		Wytrawianie surowcow roślinnych Wytrawianie (ekstrakcja) to proces rozdzielczy oparty na zjawisku dyfuzji, w wyniku którego, przy uzyciu odpowiedniego rozpuszczalnika, uzyskuje się szybkie wyodrębnienie związków czynnych z surowca roślinnego. Wpływ na zjawisko ekstrakcji mają: Surowiec (rozdrobnienie, ilość rozerwanych Komorek), rozpuszczalnik (jeden lub mieszanina w systemie periodycznym lub ciągłym). Optymalne rozdrobnienie-polowa kom jest nie uszkodzona Proces ekstrakcji zalezy od dyfuzji cial czynnych i zachodzi do momentu uzyskania równowagi stezen. Proces ekstrakcji przebiega w oparciu o prawo dyfuzji Ficka: E=Dx(C-C1/h)xSxt E-ilosc wyekstrahowanej substancji S-powierzchnia surowca D-wspolczynnik dyfuzji (charakterystyczny dla danego układu) C-stezenie w komorce, C1-stezenie w roztworze t-czas estrakcji h-grubosc warstwy dyfuzyjnej Z rodzaju na sprawność procesu ekstrakcji wyróżniamy 2 rodzaje wytrawiania: *Maceracja i jej modyfikacje- (C=C1) do momentu ustalenia się równowagi stezen (periodyczne wytrawianie) *Perkolacja i jej modyfikacje (Cnie rowna się C1)maksymalna roznica stezen podczas calego procesu (ciagle wytrawianie) Maceracja- periodyczna ekstrakcja jedno (niezupelna) lub wielostopniowa. Wyróżniamy maceracje: *prostą (statyczna) *z mieszaniem (dynamiczna) *wibracyjna *ultradzwiekowa *wirowa *dygesta (30-50 stopni C) Proces maceracji dzielimy na następujące fazy: *bezpośrednie rozpuszczanie subst. w uszkodzonych kom *spęcznienie ściany komórkowej *przenikanie rozpuszczalnika do kom. nie uszkodzonych *rozpuszczanie substancji w komórkach *powstanie gradientu stężeń *dyfuzja ciał czynnych *powstanie równowagi stężeń *suszenie lub odparowanie maceratu *wyciskanie lub odwirowanie pozostałości Układ receptury *Nazwa preparatu. Cold cream; A)wosk pszczeli 12% *Spis składników. Cataceum 12%, olej migdałowy 55%; B)Boraks 0,5%, woda różana do 100% *Fazy A i B ogrzać do 70st., dodać fazę B do A, mieszać, powoli chłodzić do 40 st., i konfekcjonować *Opis stosowania. Stosować na skórę. Delikatnie wmasować *Data wykonania.		Zasady pisania recepty *receptura powinna być napisana w języku polskim, jednoznacznie i czytelnie *receptura powinna zawierać dane o przeznaczeniu i datę wykonania *wymaga się stosowania nazw surowców zgodnych z INCI *ilość stosowanych surowców określa się w gramach, cyframi arabskimi bez podania skrótu g (1,0; 10,0; 100,0) *w wyjątkowych przypadkach dopuszcza się podanie ilości w %, mg, ml lecz musi być to zaznaczone *zgodnie z układem SI masy określa się następująco: kilogram-kg, gram-g, miligram-mg *Zgodnie z układem SI obj określa się w m3- w recepturze praktycznie stosuje się: litr- l, mililitr-ml *małe ilości niektórych składników np. olejki eteryczne podaje się w kroplach -woda 20kr/g 1kr=50mg -etanol 60kr/g 1 kr=15mg -parafina płynna 45kr/g 1kr=22mg -mięta pieprzowa olejek 51kr/g 1kr=19mg *dozowane postacie kosmetyczne: -wariant I: d.t.d.: Recepturę (ilości składników) należy przemnożyć przez ilość dawek -wariant II: div. in par. aeq. Recepturę (ilości składników) należy podzielić przez ilość dawek Skróty stosowane w recepturze: a-po (po jednej części) aa- w równych częściach ad- do add.- dodaj Aq- woda Aq. Dest. Lub pur.- woda destylowana lub oczyszczona conc- stężony cr.-krem d.-daj d.s.-oznacz dil-rozcieńczony f.-zrob liq- płyn M.d.s.- zmieszaj, oznacz m.f.sol.- zmieszaj, zrób roztwór q.s.-ilość potrzebna Rp.-weź spir.- spirytus U.,Ung.-maść V. Vitr,.- szkło Tok postępowania przy wykonaniu *Czytamy uważnie recepturę *Ocena prawidłowości zapisanej receptury i możliwości jej wykonania *Przygotowanie miejsca pracy *Dobór odpowiedniego sprzętu (np. moździerz, zlewki, lejki, sączki) *Dobór wagi zależności od masy odwazanych składników *Składniki pobiera się pojedynczo, trzykrotnie sprawdzając właściwości pobranej substancji *Zabrania się gromadzenia substancji w miejscu przygotowywania receptury *Opisanie wykonanego preparatu *podpis Pudry Talk 80,0, tlenek cynku 5,0, stearynian cynku 5,0, skrobia ryżowa 10,0, kopm. Zapach i barwniki qs., wapnia węglan 50,0, magnezu węglan 10,0, Menthae pip. Olei gtt.X, M.f.pulv., D.S.proszek do zębów Kremy *Kwas mlekowy 0,1% *Nipagina M 0,1% *Ekstrakt szałwii 5% *Komp. Zapach. 0,05% *Baza kremowa q.s. *Wit. A 40000j.m *Wazelina biała 80,0 cz *Lanolina bezwodna 8,5cz *Woda 11,5cz *Olejek lawenda 0,5cz Maseczki Truskawki, maliny, poziomki, pomidory lub ogórki, pasta cynkowa 30,0, glinka lecznicza 15,0, olejek miętowy gtt.II

Cera sucha: *alkohol etylowy 8,0 *sorbit 8,0 *glikol propylenowy 8,0 *lanolina rozp. W wodzie 4,0 *napar z lipy i macierzanki (2:1) 35,0 *woda destylowana 35,8 *kwas borny 1,0 *komp. Zapachowa 0,2 *sok z ogórków 20,0 *napar wodny z rumianku 3,0 *woda lawendowa *spir. Vin 45 aa10,0 Cera normalna: *alkohol etylowy 15,0 *gliceryna 3,0 *wyciag rumiankowy 10,0 *kwas cytrynowy 0,05 *woda rozana 30,0 *woda destylowana do 100,0 Cera tłusta: *kwiaty rumianku 1 łyżka *lisc miety 1 lyzka *arnika 1 lyzka *spir. Vin 60 250,0 Angielska woda miodowa: *miod pszczeli 3,0 *woda rozana 50,0 *woda pomaranczowa 50,0 *spir. Vin 70 25,0 *olejek z melisy gtt.III Lotion Działa rozjaśniająco i ściągająco Cera tłusta: *sok cytrynowy (przefiltrowany) 70,0 *kwas mlekowy 1,0 *woda pietruszkowa 70,0 *spir. Vin 70 30,0 Wody do twarzy Płyn do twarzy z tradzikiem: *kwiat bzu czarnego 20,0 *woda 1000,0 Kwiaty zalac wrzaca woda i pozostawic do wystygnieciaa. Przesaczyc. Płyn rumiankowo-ogorkowy: *napar z kwiatow rumianku 75,0 *ogorek 350,0 *gliceryna 10,0 Maseczki kosmetyczne To kosmetyczne formy recepturowe o charakterze zawiesin lub past stosowane w pielęgnacji skory. Szczegolne kosmetyki pielęgnacyjne przeznaczone do jednorazowych zabiegow. Znane od czasow starożytnych (papirus z Abbas XVI w.p.n.e.) Stanowia układy dwu- lub wielofazowe substancji czynnej jako fazy rozproszonej i wody jako fazy rozpraszającej. Fazy rozpraszające: woda lub mieszaniny glicerolu, etanolu i oleju z woda. Najczesciej maski występują jako pasty, gdzie udzial fazy rozpraszanej jest > 40% Zalety maseczek jako recepturowych form kosmetycznych: *trudność w znalezieniu rozpuszczalnika *postac plynna jest lepiej tolerowana lub posiada odpowiednie właściwości *niektóre surowce sa nietrwale w roztworach *uzyskuje się przedłużone dzialania dzieki powolnemu rozpuszczaniu Maseczki kosmetyczne dzielimy na: *maski-zele *maski-kremy *maski-oczyszczajace *maski-peel-off *peelingi *maski-pianowe Maki-zele działają odżywczo i nawilżająco: *zaweraja polimery tworzące przezroczysty, elastyczny film na skorze *kwas hialuronowy *aminokwasy *substancje łagodzące i gojace *wyciagi ziołowe

Maski-kremy działaja nawilżająco: *posiadaja strukture kremu na noc (emulsja w/o) *Zawieraja suche ekstrakty roślinne, aminokwasy, ekstrakty roślinne, witaminy *powoduja poprawe ukrwienia skory (cieplo) Maski-oczyszczajace (do cery tłustej): *rozpuszczaja i usuwaja nadmiar wydzieliny lojowej oraz martwy naskorek *Zawieraja kaolin, tlenek tytanu lub cynku, wyciagi ziolowe Maski-peel-off działają oczyszczająco: *zawieraja kompozycje polimerowe tworzące elastyczna powloke Maski pianowe działają nawilżająco i odswierzajaco: *zawieraja witamine E, kolagen, aloes, soki owocowe, olejki i wyciagi roślinne. Maseczka kaolinowa: *kaolin 150,0 *talk 40,0 *biel tytanowa 5,0 *weglan wapnia 5,0 Wymieszac proszki, zalac ciepla woda i rozdrobnic na papke. Po 20 min zmyc woda. Maseczka parafinowa: *parafina stala 60,0 *olbrot 6,0 *wosk bialy 22,0 *olej wazelinowy 4,8 *kom. Zapachowa 0,2 Stopic w parownicy wszystkie składniki oprocz kamfory. Po uzyskaniu plynnej konsystencji dodac kamfore i ochłodzić do 40 stopni. Po 30 min zdjąć w postaci lusek. Maseczka wybielajaca: *talk 39,0 *bentonit 25,0 *kaolin 15,0 *boraks 6,0 *mielony kwiat rumianku 8,0 *mielony kwiat kupalnika 7,0 Kwiaty zalac ciepla woda, dodac porcjami zmieszane proszki i ucierac w moździerzu. Maseczka lateksowa: *emulsja lateksowa 25,0 *mety celuloza 10,0 *kaolin 3,0 *boraks 1,0 *woda do 100,0 Skladniki utrzec w moździerzu uzupełniając woda. Maseczka odżywczo-zmiekszajaca: *korzen prawoślazu *mleko *miod *olej *ocet winny *żółtko *platki owsiane Korzen przegotowany w mleku polaczyc z reszta składników Maseczka rozpulchniająco-przeciwzapalna: *kwiat rumianku 25,0 *lisc rozmarynu 15,0 *siemię lniane 25,0 *platki owsiane 15,0 *korzen prawoślazu 5,0 *woda do 100,0 Zioła zalac woda do uzyskania papki. Po 20 min zmyc letnia woda.

---