LOGIKA-to nauka o sposobach jasnego i ścisłego ujmowania myśli, która określa reguły poprawnego rozumowania i uzasadniania twierdzeń. Zajmuje się racjonalnym myśleniem i sposobem wyciągania prawidłowych wniosków. Wyróżniamy 3działy:
I SEMIOTYKA-to nauka o znakach i systemach znakowych tworzących język. Zajmuje się rodzajami, właściwościami i funkcjami znaków.
+semantyka-to nauka zajmująca się badaniem związków jakie zachodzą między znakiem a rzeczywistością.
+syntaktyka-to nauka zajmująca się badaniem związków jakie zachodzą wewnątrz danego języka.
+pragmatyka-to nauka zajmująca się badaniem związków jakie zachodzą między znakiem a tymi którzy się nim posługują.
II LOGIKA FORMALNA-bada schematy rozumowań niezawodnych, wiedzie zawsze do prawidłowego wniosku.
III OGÓLNA METODOLOGIA NAUK-to dyscyplina naukowa o sposobach dochodzenia do twierdzeń naukowych.
Znak -nadany przez kogoś, dostrzegalny zmysłowo, układ rzeczy lub zjawisk o określonej treści; umożliwiający pewnej grupie odbiorców odczytanie tej treści, za pomocą znaków poznajemy rzeczywistość, znak może być wyrażony zmysłami, słowem, dźwiękiem lub gestem. Elementy znaku :-nadawca-twórca znaku lub osoba która znak przekazuje-
odbiorca-osoba do której znak jest skierowany treść-reguły przekazowe.
Oznaka-jest objawem jakiegoś stanu rzeczy, powstaje samoistnie, współtowarzyszy danemu stanowi rzeczy.
Język-zbiór znaków przyjętym na gruncie dawnego systemu, z językiem spotykamy się poprzez wypowiedź. Określany jest przez 3 grupy reguł:
reguły wyznaczający zasób słów danego języka
reguły znaczeniowe
reguły składniowe (syntaktyczne)
Języki naturalne - to takie, których reguły ukształtowane zostały zwyczajowo, w sposób spontaniczny, a dopiero później ktoś podjął się ich odtworzenia na podstawie obserwacji posługiwania się danym językiem przez członków jakiejś grupy.
Języki sztuczne - skonstruowane dla jakichś celów w ten sposób, że reguły tych języków zaprojektowano z góry (np. esperanto)
Idiom (idiomat) - to wyrażenia złożone które mają swoiste znaczenie, odmienne od tych, które wyznaczałoby zwykłe znaczenie wyrazów składowych.
Język prawny - Jest to język, w którym formułowane są ustawy i podobne akty prawodawcze.
Język prawniczy - Język, w którym formułowane są różnego rodzaju wypowiedzi o normach prawnych.
Kategorie syntaktyczne - dwa wyrazy należą do tej samej kategorii syntaktycznej, jeżeli wyraz A zamienimy wyrazem B a całość składniowa nie ulegnie zmianie. Wyróżniamy 3 podstawowe kategorie syntaktyczne:
nazwy
zdania
funktory.
Funktorami -nie są zdaniami ani nazwami, lecz służą do wiązania jakichś wyrażeń w wyrażenia bardziej złożone ,funktory mogą być:
od argumentów zdaniowych(zdaniotwórcze)
od argumentów nazwowych(nazwotwórcze)
od argumentów funktorowych(funktorotwórcze)
ROLE SEMIOTYCZNE WYPOWIEDZI-służą do posługiwania się językiem w sposób najodpowiedniejszy w danej sytuacji komunikatywnej.
Rola opisowa- opisuje rzeczywistość -tak a tak jest , tak a tak nie jest.
Rola ekspresywna-polega na wyrażaniu przez wypowiedzi naszych przeżyć różnego rodzaju.
Rola sugestywna- oddziałuje na odbiorcę jako swoisty bodziec do określonego zachowania się.
Rola performatywna- funkcja ta musi być sformułowana w warunkach ściśle określonych np. ślub, chrzest
Nazwa - jest to wyraz albo wyrażenie złożone rozumiane jednoznacznie, które nadaję się na podmiot lub orzecznik orzeczenia imiennego w zdaniu.
+według liczby wyrazów składowych:
=proste-składają się z jednego wyrazu
=złożone-składają się z więcej niż jednego wyrazu
+według tego do czego się odnoszą:
=konkretne-są znakami rzeczy albo osób, albo czegoś co sobie jako rzecz czy osobę wyobrażamy.
=abstrakcyjne-nie są znakami rzeczy ani osób, ani czegoś co sobie jako rzecz czy osobę wyobrażamy. Wskazują one na pewną cechę wspólna wielu przedmiotów(np. białość)i pewne stany rzeczy(np. radość)
+według wskazania desygnatu:
=indywidualne-wskazują na konkretny desygnat
=generalne-wskazują desygnat ze względu na jego cechy. Występują w 3supozycjach(rola znaczeniowa danego wyrazu)>prosta-wskazuje jeden konkretny desygnat >materialna-wyraz jest znakiem dla samego siebie >formalna-wskazuje cały zakres desygnatów.
+według liczby desygnatów:
=puste-bezprzedmiotowe nie mają żadnego desygnatu np. żonaty kawaler
=ogólne-mają więcej niż jeden desygnat np. szafa
=jednostkowe-mają tylko jeden desygnat np. matka A. Mickiewicza
+według struktury desygnatów:
=zbiorowe-stanowią zbiór poszczególnych rzeczy np. stado
= nie zbiorowe- desygnatami są pojedyncze rzeczy np.1książka
+według sposobu wskazania desygnatu:
=ostre-zakres nazwy można obiektywnie, jednoznacznie określić
=nieostre-nie posiadają obiektywnej, jednoznacznej granicy umożliwiającej oddzielenie zakresu desygnatu np. człowiek przystojny
Desygnat nazwy-to przedmiot, którego dana nazwa jest znakiem. Desygnat to każdy przedmiot o którym można orzec zgodnie z prawdą.
Stosunki między zakresami nazw-zależności wskazujące czy porównywane nazwy mają w ogóle wspólne desygnaty a jeżeli tak, to czy wszystkie desygnaty jednej nazwy są desygnatami drugiej.Wyróżniamy3stosunki:-nadrzędności-podrzędności-równoważności.
Definicja-określa znaczenie danej nazwy. definiendum-wyraz definiowany, łącznik-łączy definiendum z definiensem, definiens-wyrażenie za pomocą którego definiujemy wyraz definiowany.
Definicja realna - to zdanie podające taką charakterystykę danego podmiotu czy przedmiotu, którą można tylko tym przedmiotom lub podmiotom przypisać. Musi ujmować istotę np. „człowiek ma mózg” - „Człowiek nie ma piór” - nie.
Definicja nominalna - jest wypowiedzią drugiego stopnia podaje informację o znaczeniu definiowanego słowa oznacza to zastępowanie niezrozumianego terminu innym znanym uprzednio "dacza" dom.
PODZIAŁ DEF. ZE WZGLĘDU NA ZADANIA
=sprawozdawcze-informują jak definiowana nazwa jest rozumiana w danym języku
=projektująca-ustala znaczenie wyrazu na przyszłość, wyróżniamy:
+regulujące-liczy się z dotychczasowym znaczeniem danego wyrazu
+konstrukcyjne-nie liczą się z dotychczasowym znaczeniem wyrazu, mogą dotyczyć nowych słów albo odnoszą się do nowego znaczenia słowa
PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA ICH BUDOWĘ:
=równościowe-zakres definiendum pokrywa się z definiensem. Wyróżniamy:
+def. klasyczną-A jest to B mająca cechę C
+def. nieklasyczną-nie posiada wyżej wymienionej budowy
=nierównościowe-zakres definiendum nie pokrywa się z definiensem
BŁĘDY W DEFINICJACH
1)Idem pre idem(to samo przez to samo)w definiensie nie może powtarzać się wyraz definiowany. Wyróżniamy:
+błędne koło bezpośrednie typu A-jest to coś co posiada cechę A
+ błędne koło pośrednie-odpowiadające konstrukcji: A to B, B to C, a C to coś co posiada cechę A.
2)Ignotus per ignotus(nieznane przez nieznane)w definiensie nie można używać zwrotów niezrozumianych, język definicji powinien być zwięzły i jasny dla adresata.
3)Indeksacja-gdy zakres definiendum nie pokrywa się z zakresem definiensa. Może być:
+def.za szeroka-gdy zakres definiendum jest podrzędny w stosunku do definiensa
+def.za wąska-gdy zakres definiendum jest nadrzędny w stosunku do definiensa
+def.za wąska i za szeroka-zakres definiendum pozostaje w stosunku krzyżowania z definiensem.
ZDANIEM W SENSIE LOGICZNYM-jest wypowiedź oznajmująca i jednoznaczna posiadająca wartość logiczną prawdy lub fałszu.
PODZIAŁ ZDAŃ
+z uwagi na ilość wyrażonych myśli:
=proste-jednozdaniowe np. śpi
=złożone-co najmniej z dwóch zdań
+pod względem struktury:
= atomiczne- A jest B gdzie A jest n. indywidualną, a B jest n. generalną
=egzystencjalne-jest A
= subsumpcyjne- czyli A jest B gdzie A i B są n. generalnymi
+ze względu na wartość logiczną:
=prawdziwe-zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy
=fałszywe-nie zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy
+sposób ustalania wartości logicznej:
=analityczne- zd. niezaprzeczalnie prawdziwe np. godz. ma 60min.
=wewnętrznie kontradyktoryczne-zd. niezaprzeczalnie fałszywe np. żonaty kawaler
=syntetyczne- zd. w którym sposób ustalenia wartości logicznej nie wynika ze znaczenia wyrażeń występujących w zdaniu
+z uwagi na kategoryczność:
=ogólno twierdzące-każde S jest P
=szczegółowo twierdzące-niektóre S jest P
=ogólno przeczące-żadne S nie jest P
=szczegółowo przeczące-niektóre S nie są P
Funktory prawdziwościowe - to takie funktory zdaniotwórcze o argumentach zdaniowych, których znaczenie określane jest przez to, iż przy danej wartości logicznej argumentów zdaniowych takiego funktora jednoznacznie określona jest wartość logiczna całego zdania zbudowanego z tego funktora i z tych argumentów.
Funktory prawdziwościowe mogą być od 1 lub więcej argumentów zdaniowych.
AFIRMACJA-potwierdza prawdę, funktorem jest zwrot „prawdą jest że…”posiada zawsze taką samą wartość logiczną jaką ma zdanie wyjściowe.
NEGACJA-czyli przeczenie nieprawdą, funktorem jest „ nieprawda, że…” zaprzeczenie zdania.
p q
1 0
0 1
KONIUNKCJA-znak „ ^ „czyli p ^ q jest prawdziwe gdy wszystkie zdania są prawdziwe, wykładnikami leksykalnymi są: i, oraz, lecz, a, a także, jak również, pomimo że, chociaż.
p q p^q
1 1 1
1 0 0
0 1 0
0 0 0
ALTERNATYWA ZWYKŁA(NIEROZŁĄCZNA)-oznaczamy „p v q”, jest prawdziwe gdy przynajmniej jedno zdanie jest prawdziwe, jest fałszywa gdy wszystkie zdania są fałszywe. Wykładnikami leksykalnymi są: lub, bądź, albo.
p q pvq
1 1 1
1 0 1
0 1 1
0 0 0
ALTERNATYWA ROZŁĄCZNA(SPRZECZNOŚCI)-oznaczamy „p┴q”, jest prawdziwa gdy tylko jedno ze zdań jest prawdziwe. Wykładnikami leksykalnymi są: albo albo, bądź bądź.
p q p┴q
1 1 0
1 0 1
0 1 1
0 0 0
IMPLIKACJA ZWYKŁA(EKSCENTYWNA)-funktorem jest „jeżeli to…” znak „→”,zdanie złożone składa się z implikacji, zdanie P nazywamy poprzednikiem implikacji, a zdanie Q nazywamy następnikiem implikacji. Jest fałszywa gdy jej poprzednik P jest prawdziwy a następnik Q fałszywy. Jeżeli poprzednik jest fałszywy to cała implikacja jest prawdziwa.
p q p→q
1 1 1
1 0 0
0 1 1
0 0 1
IMPLIKACJA ODWROTNA(INTENSYWNA)-funktorem jest „tylko wtedy gdy” ,znak „←”,jest w jednym przypadku fałszywa gdy jej poprzednik P jest fałszywy a następnik Q prawdziwy, jeżeli następnik jest fałszywy to zdanie jest prawdziwe.
p q p←q
1 1 1
1 0 1
0 1 0
0 0 1
IMPLIKACJA WZAJEMNA(RÓWNOWAŻNOŚCI)-znak „≡”,równoważność P i Q jest prawdziwa gdy wszystkie zdania P i Q mają jednakową wartość logiczną, zwrot „zawsze wtedy i tylko wtedy”
p q p≡q
1 1 1
1 0 0
0 1 0
0 0 1
DYSJUNKCJA-czyli negacja koniunkcji, jest fałszywa gdy wszystkie zdania są prawdziwe, zwrot „co najwyżej P lub Q” ,znak „/ „
p q p / q
1 1 0
1 0 1
0 1 1
0 0 1
BINEGACJA- czyli negacja alternatywy, jest podwójnym zaprzeczeniem, znak „↓ „jest prawdziwa gdy wszystkie zdania są fałszywe, funktorem jest łącznik: ani P ani Q.
p q p ↓q
1 1 0
1 0 0
0 1 0
0 0 1
WNIOSKOWANIE BEZPOŚREDNIE-jest gdy mamy jedną przesłankę i dochodzimy do wniosku.
WNIOSKOWANIE POŚREDNIE-gdy jest więcej przesłanek. Występuje w postaciach: +konwersja +obwersja +opozycja zdań(kwadrat logiczny).
KONWERSJA ZDAŃ-taka odmiana wnioskowania bezpośredniego, który polega na wyprowadzeniu ze zdania kategorycznego jego odwrócenia. Występuje:
+konwersja prosta
S e P → P e S
S i P → P i S
+konwersja z ograniczeniem
S a P → P i S
OBWERSJA-odmiana wnioskowania bezpośredniego, polegająca na wyprowadzeniu ze zdania twierdzącego równoważnego na zdanie przeczące. Obwersja zdań:
S a P→ S e P'
S e P→ S i P'
S i P→ S o P'
S o P→ S i P'
KWADRAT LOGICZNY-pokazuje jakie stosunki zachodzą pomiędzy poszczególnymi zd. kategorycznymi.
RETORYKA- krasomówstwo, sztuka wymowy, umiejętność dobrego i rzetelnego przekonywania słuchaczy, czyli przekazywania treści perswazyjnych.
ERYSTYKA-sztuka prowadzenia sporów, odpieranie argumentów.