Cechy produkcyjne rolnictwa - określają efekty produkcji rolnej, ile czego ise wytwarza i czemu służy wytworzenie produkcji rolnej.

Rolnictwo odłogowe - niska produktywność w stosunku do całej ziemi, niska produktywność pracy, mało wydajne narzędzia pracy, produkcja ledwo wystarcza na wyżywienie rodziny rolnika, produkcja na eksport nieduża, to rolnictwo samo zaopatrzeniowe.

Rolnictwo ugorowe - produktywność wyższa w stosunku do całej ziemi, wyższa wydajność pracy żywej, lepsze narzędzia, i zwierzęta pociągowe, wyższa produkcja w stosunku do nakładów pracy, większa część na sprzedaż, chów zwierząt zmienia część produkcji roślinnej na zwierzęca: mleko, mięso tłuszcz.

Główne formy rolniczego użytkowania ziemi:

- ziemie uprawne (grunty orne)

- sady i plantacje

- trwałe użytki zielone (łąki i pastwiska)

Sposób wykorzystywania użytków rolnych zależy od:

- woli działania człowieka

- czynników przyrodniczych

- poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego

- międzynarodowego podziału pracy

- gęstości zaludnienia

- zapotrzebowania na ziemie

- koniunktury rynkowej

Największy powierzchniowo areał użytków rolnych mają: Chiny, Australia, USA, Brazylia, Rosja.

Największy odsetek użytków rolnych mają: Urugwaj 84%, Kazachstan 81%, Mongolia 81%, Mołdawia 78%, Bangladesz 71%, Wlk, Brytania 70%, Ukraina 69%.

Łąki i pastwiska - największy areał: Australia, Chiny, USA, Brazylia, Kazachstan, Arabia Saud., Mongolia, Sudan, Rosja.

Odsetek procentowy: Irlandia 67%, RPA 67%, Argentyna 51%, Australia i Oceania 50%.

Sady i plantacje - największy areał: Indonezja, Brazylia, Chiny, Malezja, Hiszpania, Filipiny, Wyb. Kości Słoniowej, Włochy, Francja (w większości są to plantacje drzew kauczukowych, sadów owocowych, krzewów winorośli).

Produkcja roślinna

- rośliny alimentacyjne, służące spożyciu przez człowieka

- rośliny pastewne, na potrzeby żywienia inwentarza żywego (zwierząt)

- rośliny przemysłowe, w celu dostarczania surowców przemysłowych (towarowe produkty)

Zboża (alimentacyjne)

Pszenica

Gatunki: samopsza, płaskurka, orkisz.

Istotna role mają tylko dwa gatunki:

Pszenica zwyczajna - klimat wilgotny, lepsza do ciast i wyrobów cukierniczych, uprawiana w póln-zach Europie (Francja, Niemcy, Wlk. Brytania)

Pszenica twarda - klimat kontynentalny, suchy; ma więcej białka, lepsza do wypieku chleba, wyrobu makaronów, uprawiana w Afryce Płn. i Azji Zach.

Dobrze rośnie na żyznych glebach, pylastych, gliniastych.

Największy producent w Europie: Francja, Niemcy, Wlk. Brytania, Belgia i Holandia.

Największy producent na świecie: Argentyna, Urugwaj, Brazylia, Chile, Meksyk, RPA, USA.

Żyto

Używane do wypieku chleba, tańszy niż pszenica.

Mało wymagające w stosunku do gleb i klimatu, w miarę odporne na mrozy i suszę. (gleby bielicowe)

W Europie uprawy w: Belgii, Holandii, Niemczech, Czechach, Polsce, Słowacji, Białorusi, Ukrainie i Rosji.

Najwięksi producenci: polska, Niemcy, Rosja.

Poza Europa najwięcej żyta uprawiane jest w: Chinach, Turcji, i na pasze w Argentynie, USA, Kanadzie.

Pszenżyto

To zboże powstałe z zapylenia pszenicy pyłkiem żyta. Są dwie formy; pierwotna i wtórna. Uprawiane jest w Polsce.

Jęczmień zwyczajny

Pierwotnie służył do wyrobu placków, kasz, zup. Dziś jako roślina pastewna i przeważnie w browarnictwie, do tuczu zwierząt (trzody chlewnej), pasza dla koni i mułów.

Jęczmień jary - krótki okres wegetacyjny, znosi łatwo chłody

Jęczmień ozimy - niezbyt odporny na mrozy, lepiej znosi gorąco i susze

Jęczmień browarny w optymalnych warunkach.

Gleby żyzne.

Największy producent w Europie: Rosja, Francja, Wlk. Brytania, Niemcy, Dania.

W krajach śródziemnomorskich: Hiszpania, Maroko, Syria, Irak, Iran.

Inne kraje: Chiny, USA, Argentyna, Australia.

Owies zwyczajny

Krótki okres wegetacji, klimat chłodny i wilgotny, znosi duże opady, gleby bielicowe.

Uprawiany prawie wyłącznie w Europie i Ameryce Półn.

Służył do wyrobu placków, kasz i alkoholu (whisky), roślina pastewna dla koni.

Uprawy w: Wlk. Brytania, Francja, Niemcy, Skandynawia, Czechy, Słowacja, Polska, Białoruś, Ukraina, Rosja, USA, Kanada, Argentyna, Australia, Nowa Zelandia.

Największy producent: Rosja.

Proso

To różne uprawy trawy o drobnych ziarnach skupionych w wiechy lub kiście.

Duża rola w wyżywieniu w krajach słabo rozwiniętych. Klimat suchy, nie wymaga dobrych gleb.

Proso właściwe (proso zwyczajne) - Rosja, Indie, Chiny, Japonia.

Włośnice (ber - Chiny, Korea, Japonia, mohar - Węgry i sąsiedzi)

Paluszniki (palusznik krwawy - proso krwawe, afrykańskie - środ. Afryka, Indie, Chiny)

Chwastnice zbożowe (proso japońskie - pajza - Indie, Chiny, Korea)

Proso perłowe - odporne na susze, Płn. Afryka, połud. Europa, Indie, uprawiane na mąkę i kasze.

Trawa abisyńska - tef - Azja, Australia, połud. Afryka, Ameryka Połud.

Sorgo czyli proso olbrzymie

Wysokie trawy, wysokości kilku metrów.

Sorgo zwyczajne - Afryka, zach. Azja, Pakistan, Indie,

Jako rośliny pastewne: trawa sudańska, trawa Johnsona, sorgo zwięzłe.

Producenci: USA, Indie, Nigeria, Chiny, Meksyk, Sudan, Niger, Burkina Faso.

Gryka

Zaliczana do traw. Dwa gatunki: gryka zwyczajna, tatarka.

Krótki okres wegetacji, znosi chłód, nie wymaga żyznych gleb. Uprawa na kasze, mąkę, placki, jest tez roślina miododajną.

Uprawa: Rosja, Ukraina, Litwa, Łotwa, Białoruś.

Kukurydza

Długi okres wegetacji, zapotrzebowanie na wilgoć i ciepło, klimat wilgotny, gorący, umiarkowany. To roślina okopowa.

Służy jako pasza dla bydła, trzody i drobiu., przerabia się na krochmal, oleje, syropy i alkohol (whisky), jest też roślina przemysłową.

Największy producent: USA, Meksyk, Kolumbia, Brazylia, w Europie: Rumunia, Węgry, Jugosławia, Słowacja, Bułgaria, Włochy, Egipt, Chiny, RPA.

Ryż

Roślina jednoroczna.

Ryż suchy - uprawiany bez nawadniania, niewielkie plony daje.

Ryż mokry (padi) - roślina wodna, musi rosnąć w płytkiej wodzie, spożywa się go bezpośrednio, jest kleisty, używany do ciast, uprawiany w Chinach.

Przerabia się go na krochmal, ocet, alkohol.

Najwięksi producenci: Chiny, Indie, Bangladesz, Birma, Malezja, Indonezja (Jawa), Filipiny, Japonia, USA, w Europie: Włochy, Hiszpania, Grecja.

Rośliny strączkowe (zawierają więcej białka niż zboża)

Soczewica o zwisłych strączkach i płaskich ziarnach. Uprawa: Indie, Turcja, Pakistan, Etiopia, Kanada.

Ciecierzyca o krótkich strąkach, uprawa: Turcja, Hiszpania, Portugalia, Etiopia, Meksyk, Indie, Pakistan, Chiny.

Bób

Uprawa: Hiszpania, Afryka Półn., Maroko, Egipt, Etiopia, Meksyk, zach. Azja.

Jego odmianą jest bobik roślina pastewna

Fasola

Uprawa: Indie, Chiny, Brazylia, USA, Meksyk, Włochy, Portugalia, Hiszpania, Uganda, Rwanda, Burundi.

Groch

Chłodny, wilgotny klimat. Roślina polowa, warzywna i pastewna (na paszę lub nawóz zielony)

Uprawa: Francja, Ukraina, Rosja, Chiny.

Groszek zielony produkują: USA, Wlk. Brytania, Chiny, Indie, Rosja, Francja, Włochy.

Rośliny bulwiaste i korzeniowe

Pochrzyn (jams lub jam) - roślina pnąca o korzeniach z dużymi bulwami.

Klimat wilgotny, zwrotnikowy, uprawa: Azja, Afryka, Ameryki.

Kolokazja (taro) - duże bulwy, uprawiana w krajach międzyzwrotnikowych Azji, Afryki i Oceanii.

Bataty (pataty) - słodkie ziemniaki, o małych bulwach, przypominają ziemniaki, bogate w witaminy i sole mineral. Uprawa: Azja połud.-wsch., Chiny, Japonia, USA.

Maniok - zdrewniała łodyga, długi korzeń i bulwy z dużą ilością skrobi. Uprawa: strefa międzyzwrotnikowa - Nigeria, Brazylia, Dem. Repub. Konga, Tajlandia, Indonezja, Indie. Korzeń manioku jest trujący i gorzki. Bulwy przerabiane na mączkę i tapiokę, skrobię i spirytus.

Ziemniak - mało wymagający pod względem glebowym, wymaga wilgoci, nie lubi dużych temp. Stosowany jako pożywienie, pasza dla zwierząt, na krochmal, syrop, spirytus.

Uprawa: Chiny, Rosja, Białoruś, Ukraina, Polska, Indie, Japonia, USA, Brazylia, Argentyna, Peru.

Warzywa

Warzywa objętościowe: kapusta, buraki, marchew, korzeniowe.

Warzywa wartościowsze: pomidory, ogórki, kalarepa, brokuły, sałata, rzodkiewka, szpinak, szparagi, fasolka.

Warzywa korzeniowe: marchew, pietruszka

Warzywa bulwowe: seler, kalarepa, cebula, kapusta

Warzywa kwiatostanowe: kalafior, brokuł

Warzywa liściaste: sałata, rzeżucha, szczaw

Warzywa łodygowe: szparagi

Warzywa owocowe: pomidor, papryka

Warzywa dyniowate: ogórek, melon, dynia, arbuz

Cebula - Chiny, Indie, USA, Turcja, Japonia, Iran.

Kapusta - Chiny, Rosja, Indie, Korea Połud. Japonia, Polska.

Pomidor - Chiny, USA, Turcja, Włochy, Indie, Hiszpania, Brazylia, Grecja.

Owoce

Najbardziej znane - owoce twarde - jabłka, gruszki, owoce pestkowe: czereśnie, wiśnie, śliwki, brzoskwinie, morele. Stosowane do wyrobów soków, dżemów, kompotów, alkoholi.

Jabłonie - uprawa: Chiny, Turcja, Iran, Indie, Japonia, Francja, Włochy, Niemcy, Polska, USA, Rosja, Argentyna, Brazylia, Nowa Zelandia.

Grusze - Włochy, Francja, Niemcy, USA, Japonia

Czereśnie - Niemcy, Włochy, Francja

Wiśnie - używane na przetwory, uprawa w środ. i wsch. Europie i Azji Zach.

Śliwy - Chiny, USA, Iran, Włochy, Turcja

Morela - klimat ciepły, połud. Europa: Hiszpania, Włochy, Francja, Węgry, Turcja, Chiny, Japonia, USA

Brzoskwinia - Włochy, Francja, Hiszpania, Bułgaria, USA, Argentyna, Australia

Truskawki - USA, Polska, Hiszpania, Japonia, Korea Połud. Włochy.

Winorośl - kraje śródziemnomorskie, owoce świeże, suszone, na soki, alkohol. Nie wymaga dobrych gleb, klimat gorący. Uprawa: Francja, Włochy, Hiszpania, Portugalia, Grecja, Turcja, Tunezja., USA, RPA, Australia.

Owoce cytrusowe - pomarańcze, mandarynki, grejpfruty, cytryny, uprawa: Azja, kraje międzyzwrotnikowe, Europa, Ameryka.

Pomarańcze - kwaśna i słodka, uprawa: Brazylia, USA, Hiszpania, Włochy, Izrael, Chiny, Indie, Iran, Pakistan, Japonia

Mandarynki - Chiny, Japonia, Indie, Włochy, Hiszpania, USA.

Grejpfruty - USA, Izrael, Kuba, Chiny, Argentyna, RPA,

Cytryny - Włochy, Hiszpania, Grecja, Turcja, USA, Argentyna, Indie, Japonia.

Limeta - Meksyk, USA

Palma daktylowa - uprawiana na krawędziach pustyń i oazach, uprawa: Iran, Irak, Egipt, Arabia Saudyjska, Pakistan, Algieria

Orzech włoski - Francja, Włochy, Jugosławia, Turcja, Bułgaria, Rumunia, USA

Ananas - Indie, Tajlandia, Indonezja, Australia, Afryka Półn. USA, Brazylia

Banany - 2 gatunki: pierwsze daje owoce mączyste, ze skrobią, spożywane po ugotowaniu lub mielone na mąkę, drugie daje owoce słodkie, spożywane na surowo. Klimat umiarkowany, uprawa: Indie, Brazylia, Tajlandia, Filipiny, srod. Afryka, Ameryka środ.

Używki i przyprawy

Herbata - napar z liści krzewu wysokości do 5m - herbata chińska, z liści drzewa - herbata indyjska. Klimat wilgotny, gorący, ciepły, słabe gleby.

Uprawa: Indie, Chiny, Kenia, Sri Lanka, Indonezja, Japonia, Gruzja.

Kawa - otrzymuje się z mielonych i palonych nasion krzewu lub drzewa kawowca. Kawa arabska 90%, liberyjska i robusta. Arabska powst. w strefie międzyzwrotnikowej, nie wymaga dużo światła, gleby: czerwonoziemy i poch. wulkanicznego. Uprawa: Brazylia, Kolumbia, Meksyk, Salwador, Gwatemala, Kostaryka, Ekwador, Wybrzeże Kości Słoniowej, Etiopia, Kenia, Madagaskar, Wietnam, Indonezja, Indie.

Kakao - otrzymuje się ze zmielonych nasion kakaowca właściwego. Klimat gorący, wilgotny, żyzne gleby. Kształt jagody podobny do ogórka, rośnie na gałęziach i pniach drzewa.

Czekolada do picia jest mieszanką sproszkowanych okruchów kakaowych i cukru, a czekolada jeszcze z dodatkiem masła kakaowego (używane w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym, cukierniczym). Uprawa: Wyb. Kości Słoniowej, Ghana, Nigeria, Kamerun, Brazylia, Ekwador, Indonezja.

Paulinia (gwarana) - pnącze stale zielone, krzaczaste, rośnie w wilgotnych lasach równikowych płn. Brazylii i Wenezueli, Amazonii i Paragwaju. Ma 3 razy więcej kofeiny niż kawa. Ze sproszkowanych nasion formuje się kulki z których przyrządza się napój - guarane.

Koka - środek pobudzający z liści krzewu lub drzewa (Peru, Boliwia). Z liści wyrabia się też narkotyk - kokainę (Ameryka, Afryka zach. Jawa). Koka i kola stosowane do wyrobu coca-coli (Afryka zach., Jamajka).

Konopie indyjskie - uprawa: Indie, Iran, Afganistan, Turcja, Syria, Afryka Płn., wyrabia się na związki odurzające (haszysz, marihuana).

Mak - wyrabia się substancje zawier. morfinę, kodeinę, stosowaną jako narkotyk, podobnie jak pochodne opium - morfina, heroina. Uprawa: Europa - dla nasion, Indie, Irak, Azja, Środ. - do celów technicznych, do wyrobu opium.

Tytoń szlachetny - zawiera trujący alkaloid - nikotynę, która najpierw pobudza a później hamuje prace systemu nerwowego. Klimat ciepły, umiarkowanie wilgotny. Uprawa: USA, Kanada, Meksyk, Brazylia, Rosja, Turcja, Bułgaria, Chiny, Indie, Zimbabwe.

Rośliny przyprawowe:

• rośliny klimatów umiarkowanych - nasiona lub suszone owoce stosowane do wyrobu pieczywa, serów, zup, marynat, kiszonek, konserw, alkoholu, stosowane w lecznictwie, przem. perfumeryjnym. Są to: kminek, kmin, kolendra, anyżek, koper.

• Rośliny strefy międzyzwrotnikowej - liście zwykle po wysuszeniu, są to: tymianek, majeranek, rozmaryn, mięta, wawrzyn.

Przyprawy zaostrzające smak:

Gorczyca - do wyrobu musztardy

Papryka - Ameryka, Węgry, Bułgaria, Jugosławia, Hiszpania, Włochy, Afryka Płn., Azja.

Przyprawy korzenne:

Pieprz - z owoców niedojrzałych, fermentowanych, suszonych, otrzymuje się pieprz czarny, z niedojrzałych, łagodniejszy - biały. Uprawa: Indie, Sri Lanka, Płw. Malajski, , Borneo, Nowa Gwinea, Afryka, Płd., Brazylia.

Ziele angielskie - to niedojrzała suszona jagoda korzenia lekarskiego, uprawa: Meksyk, Ameryka Płd., Jamajka.

Cynamon - otrzymuje się z kory młodych pędów kilku gatunków drzew cynamonowych. Cynamonowiec cejloński, chiński. Uprawa: Cejlon, Mauritius, Chiny, Płw. Indochiński.

Goździki (korzenny)- przyprawa do kompotów, ciast, likierów, w lecznictwie, przem., perfumeryjnym. Uprawa: wyspy Zanzibar, wsch. Afryka, Płw. Malajski, Madagaskar.

Gałka muszkatałowa - do ciast, jest nasieniem drzewa - muszkatałowca. Uprawa: Brazylia, Sri Lanka.

Wanilia - przyprawa do ciast, jest suszonym owocem. Uprawa: Madagaskar, Meksyk, wyspa Reunion, Komory.

Imbir - do ciast i wyrobu piwa imbirowego, uprawa: Chiny, Indie, zach. Afryka, Płw. Malajski, Jamajka, Brazylia.

Rośliny cukrodajne

Trzcina cukrowa - daje wyższe plony niż burak, koszty niższe. To trawa o 4-6m wysokości. Miąższ łodyga zawiera 20% cukru. Różne gleby, równinne tereny, utrzymuje wilgoć. Produkty uboczne wykorz. Się na paszę dla bydła, wyrobu papieru, alkoholu przem. Uprawa: Indie, Pakistan, Chiny, Filipiny, Indonezja, Kuba, Brazylia, Argentyna, Meksyk, USA, RPA, Australia.

Burak cukrowy - wyrasta z nasion, umiarkowana temp., różne gleby. Uprawa: Francja, Belgia, Niemcy, Polska, Ukraina, Rosja, , USA, Kanada, Iran, Japonia, Brazylia, Australia, Kuba.

Rośliny oleiste

Soja - do celów spożywczych (margaryna), przem. mydlarski, farbiarski, jako pasza, ma dużo białka i 20% tłuszczu. Uprawa: Chiny, Indonezja, Japonia, USA, Brazylia, Kanada.

Orzeszki ziemne - czyli arachidy lub fistaszki, nasiona orzecha ziemnego, najlepszy olej jadalny, do wyrobu margaryny, kosmetyków, leków, jako pasza, cenny środek odżywczy - masło arachidowe. Klimat suchym gorący. Uprawa: Indie, Chiny, Indonezja, Nigeria, Senegal, USA, Brazylia, Argentyna, Meksyk.

Rzepak - kapusta polna, uprawa: Chiny, Indie, Pakistan, Japonia, Europa.

Słonecznik - do 45% tłuszczu, łodygi i liście na pasze, odporny na susze, uprawa: Argentyna, Ukraina, Rosja, Francja, USA, Indie, Chiny.

Sezam - nasiona zawierają 50%, jako olej spożywczy i do celów cukierniczych, klimat gorący, uprawa: Indie, Chiny, Meksyk, Grecja.

Rącznik pospolity (rycynus) - bylina, krzew lub drzewo, żyzne gleby, ziarna na olej, leki, kosmetyki, farby, lakiery, linoleum, ceraty, olej techniczny. Odpadki są trujące, są dobrym nawozem. Uprawa: Brazylia, Indie, Rosja.

Rośliny trwałe:

Oliwka europejska - długowieczne drzewo owocowe, owoce zawierają do 40% tłuszczu zwanego oliwą - oliwa stołowa, kuchenna, wyrób mydła. Klimat podzwrotnikowy, śródziemnomorski, uprawa: Hiszpania, Włochy Grecja, USA, Argentyna, Chile.

Kokosowiec - palma kokosowa, najważniejsze źródło oleju, do produkcji oleju jadalnego, margaryny, mydła, gliceryny. Produkty uboczne jako pasza i włókno - liny, chodniki, maty, liście do wyrobu koszy, plecionek, krycia dachów. Strefa gorąca, uprawa: Filipiny, Indonezja, Indie, Sri Lanka, Meksyk, Azja Płd-Wsch.

Olejowiec - palma oliwna, z owocu otrzymuje się 2 rodzaje oleju: ciemny po prasowaniu miąższu (mydło), jasny z nasienia do celów spożywczych. Uprawa: Afryka zach., Nigeria, Kongo, Malezja, Indonezja.

Tungowiec - olej trujący, do lakierów, farb, linoleum, cerat, tkanin, wyrobów elektronicznych, wykładzin. Uprawa: Chiny, Argentyna, Paragwaj, USA.

Olej bawełniany - olej kuchenny i sałatkowy, do margaryny, mydła. Uprawa: Chiny, USA, Rosja, Brazylia, Meksyk, Turcja.

Olej lniany - do farb i lakierów, linoleum, cerat. Uprawa: Rosja, USA, Kanada, Argentyna, Indie.

Rośliny włóknodajne

Bawełna - 70% zużycia tkanin odzieżowych świata, koszty niskie, włókno trwałe i odporne, łatwo się barwi. Do wyrobu waty, celulozy, papieru, oleju, liście na paszę, łodygi na opał. Klimat suchy lub wilgotny. Uprawa: Chiny, USA, Uzbekistan, Indie, Pakistan, Egipt, Brazylia, Meksyk, Turcja, Kenia, Hiszpania.

Len zwyczajny - do wyrobu nici, liny, taśmy spadochronowe, sieci, liny, sznury, klimat chłodny, wilgotny. Uprawa; Chiny, Francja, Rosja, Białoruś, Ukraina, Holandia.

Konopie siewne - z łodyg, do wyrobu worków i lin. Z nasion olej, klimat umiarkowany, ciepły, gleby żyzne, uprawa: Ukraina, Indie, Białoruś, Rosja.

Juta - najtańsza, łatwo ulega zepsuciu, do wyrobu tkanin, worków, dywanów, linoleum , nici, podeszwy, peruki, odpadki na papier. Juta biała i kolorowa. Klimat gorący i wilgotny, uprawa: Indie, Bangladesz, Chiny, Tjalandia.

Rośliny kauczukodajne

Kauczuk - do wyrobu opon, węże, przenoszenia gazów i płynów, druty, pasy, buty, podeszwy, płaszcze balony.

Kauczukowiec - równomierna temp., wysokie opady. Kauczuk wyst. w mlecznym soku znajd. się pod korą drzew. Uprawa: Azja Płd-Wsch., Tajlandia, Indonezja, Malezja, Chiny, Indie, Wietnam, Afryka zach., Brazylia.

Produkcja zwierzęca

Produkty poch. zwierzęcego powst. z przetworzenia produktów roślinnych.

Podstawowe produkty to: mleko, mięso, włókno, jaja, skóry, futra.

Mleko od bydła rogatego, kóz, owiec, koni.

Skóra i futra od owiec, lam, królików, kóz.

Drób - jaja, skóra, pierze.

Pszczoły - miód i wosk.

Siła robocza - konie, osły, muły, wielbłądy, renifery.

Bydło rogate

Dobry klimat aby pozyskać paszę, hodowla: Indie i Pakistan, Europa, Środ. Ameryka Płn., Płd-wsch Ameryka Płd., wsch. Australia , wsch-płd. Afryka.

Najwięcej bydła w Azji. Krowy powinny by dobrze żywione, bo mleko jest podatne na zakażenia bakteriami chorobotwórczymi, zachowanie czystości.

Laktociagi - rurociągi mleczne. Producenci mleka: USA, Indie, Francja, Niemcy, Polska, Argentyna, Meksyk, RPA, Japonia.

Najw. producenci masła: Indie, USA, Francja.

Najw. prod. serów: USA, Francja, Niemcy.

Bawoły - do celów pociągowych, na mięso, skórę i mleko. Mleko tłustsze niż krów. Chów: Indie, Chiny, Bangladesz, Tajlandia, Filipiny.

Jak - żyje w wysokich górach, Tybecie, siła pociągowa, na mięso, mleko i skórę i futra.

Renifer - daleko północ, siła pociągowa, mięso, mleko, skóra, futro.

Kozy i owce

Koza - Chiny, Indie, Pakistan, Turcja, Etiopia, Indonezja, Brazylia, Meksyk, Grecja, Hiszpania. Na mięso, mleko, skórę, ser, wełnę.

Owca - dostarcza mleko, mięso, futra, wełnę. Tereny suche, stoki. Wraz ze zmianą klimatu zmienia się jakość wełny owcy.

Producenci mleka: Turcja, Francja, Włochy, Grecja, Iran, Rumunia, Bułgaria.

Największa liczba owiec: Chiny, Australia, Nowa Zelandia, Indie, Turcja, USA, Argentyna, Wlk. Brytania, Hiszpania.

Trzoda chlewna

Dostarcza mięsa i tłuszczu.

Świnia - klimat gorący, ciepły i umiarkowany.

Największa liczba świń: Chiny, Japonia, Wietnam, Filipiny, Tajlandia, Indie, w Europie: Niemcy, Hiszpania, Polska, Francja., Brazylia.

Drób

Kura domowa- największa liczba: Chiny, USA, Indonezja, Brazylia, Meksyk, Indie, Rosja, Japonia, Francja.

Najwięksi producenci jaj: Vhiny, USA, Japonia, Rosja, Indie, Brazylia, Meksyk.

Kaczka - Chiny, Indonezja, Tajlandia, Indie, Brazylia, Polska, Węgry, Niemcy.

Gęś - Polska, Jugosławia, Węgry, Czechy, Słowacja, Chiny, tajlandia.

Indyk - Kanada, USA, Brazylia, Wlk. Brytania, Irlandia, Niemcy.

Jedwabniki i pszczoły

Jedwab naturalny jest wytwarzany z nici snutych przez gąsienice motyla - jedwabnika. Uprawa: Chiny, Japonia, Korea Płd, Azja Płd-Wsch. Indie.

Miód - Chiny, USA, Argentyna, Ukraina, Turcja, Meksyk, Indie, Rosja, Australia, Europa: Niemcy, Grecja, Hiszpania, Włochy, Francja.

---