KRIOTERAPIA
W fizykalnym postępowaniu terapeutycznym, oddziaływanie na organizm różnorod-nych bodźców powoduje wyzwolenie reakcji na te bodźce w postaci odczynów.
W termoterapii zarówno podczas działania bodźców cieplnych jak i zimnych organizm dąży do zachowania równowagi cieplnej, czyli homeostazy termicznej.
Najwcześniejsza wzmianka o wykorzystaniu zimna do leczenia zawarta jest w papiru-sie z około 2500 r pne.
Krioterapia polega na zastosowaniu na powierzchnię ciała temperatury kriogenicz-nej, poniżej - 100*C, w czasie od 2 do 3 minut celem wywołania i wykorzystania fizjolo-gicznych reakcji ustroju na zimno.
Kriogenika jest umiejętnością uzyskiwania i utrzymywania krańcowo niskich tempe-ratur. Powstała podczas udanych prób skraplania naturalnych gazów: tlenu, azotu, wodoru i helu w latach 1877-1908.
Pierwszych udanych prób skroplenia laboratoryjnych ilości tlenu i azotu doko-nano posługując się odmiennymi metodami we Francji (Cailletet Louis Paul 1832-1913) i w Szwajcarii (Pictet Raoul Pierre 1846-1929 - twórca projektu pierwszej maszyny chłodniczej - 1875), co znalazło oddźwięk w publikacjach Akademii Francuskiej w 1877 roku.
Przemysłowe ilości tlenu i azotu udało się skroplić Polakom - Zygmuntowi Wróblewskiemu (1845-1888) i Karolowi Olszewskiemu (1846-1915) z UJ w 1883 roku.
W 1898 roku w Londynie James Dewar (1842-1913) szkocki chemik i fizyk skroplił wodór jak również skonstruował „naczynie Dewara” - naczynie o podwójnych posrebrza-nych od wewnątrz ściankach stosowane w termosach i kriostatach, z których pary skroplonej substancji można aplikować na powłoki ciała poprzez dyszę.
W końcu 1908 roku w Holandii Onnes skroplił ostatni z naturalnych gazów hel.
Temperatury wrzenia skroplonych naturalnych gazów są następujące:
tlen - 183*C
azot - 196*C
wodór - 253*C
- hel - 268*C
Temperatury kriogeniczne - krańcowo niskie - znalazły zastosowanie w biologii i medycynie.
Kriobiologia - nauka o wpływie temperatury kriogenicznej na komórki, tkanki, narządy, ustrój człowieka i zwierzęcia, a także różnych roślin i preparatów biologicznych, jest podstawą zastosowania niskich temperatur w kriomedycynie..
Kriomedycyna rozwija się obecnie w trzech kierunkach:
krioprotekcja - w związku z burzliwym rozwojem transplantologii i i farmacji - rozwój urządzeń zamrażających
kriodestrukcja - kriochirurgia
Kriochirurgia jest metodą leczenia chirurgicznego polegającą na miejscowym, kontro-lowanym niszczeniu chorej tkanki przez jej zamrażanie w niskiej temperaturze. Można ją określić mianem metody bezkrwawej, niska temperatura bowiem niejako blokuje drobne na-czynia tętnicze i żylne, umożliwiając oddzielenie tkanki wymrożonej, głównie zmienionej chorobowo, od tkanki zdrowej praktycznie bez krwawień.
Po raz pierwszy termin „kriochirurgia” wprowadził w 1905 roku M. Juliusberg, niemiecki dermatolog z Berlina.
Na przełomie XIX i XX wieku niskie temperatury w leczeniu stosował inny niemiecki lekarz rodem z Jeny, Carl Gerhardt, który próbował leczyć gruźlicę, i jego uznaje się za prekursora tej metody.
Z kolei Campell White, amerykański dermatolog, leczył skroplonym powietrzem brodawki skórne, wymrażał znamiona i nowotwory skóry już w 1899 roku.
O nowoczesnej kriochirurgii możemy mówić od roku 1961, kiedy to amerykańscy neurochirurdzy zastosowali ciekły azot do leczenia guzów mózgu.
Następne lata ubiegłego wieku przyniosły stopniowy rozwój instrumentarium, czyli sprzętu wykorzystywanego do zabiegów kriochirurgicznych, co spowodowało rozszerzenie wskazań do tego typu zabiegów. Równolegle rozwijano inne metody krioterapii, które obecnie mają zastosowanie w wielu dziedzinach medycyny np. w reumatologii
Kriochirurgia nie wymaga specjalnego przygotowania pacjenta. Zabieg wymrażania może być wykonany u pacjentów w każdym wieku, a więc i u dzieci, i u dorosłych.
Generalnie zabieg nie wymaga znieczulenia, jest na ogół bezbolesny, a odczucia w czasie jego trwania sprowadzają się do lekkiego pieczenia i swędzenia.
Zabieg jest krótki. Metoda polega na niszczeniu tkanki w sposób bezkrwawy, bez potrzeby jej wycięcia (nie naruszamy ciągłości skóry), unika się zatem niedogodności zwią-zanych z tradycyjną operacją chirurgiczną. Dzięki kriochirurgii problem zakażeń nie wystę-puje lub może wystąpić niezmiernie rzadko.
Dodatkowo, czas gojenia miejsca po wykonanym zabiegu kriodestrukcji jest stosun-kowo krótki (ale nieco dłuższy jak rany powstałej po tradycyjnym cięciu). Problem blizn pooperacyjnych jest bardzo ważną sprawą dla pacjenta. Kriochirurgia sprawia, że po leczeniu powstają tzw. blizny kosmetyczne, czyli blizny elastyczne, bezkolagenowe. Blizna jest mało widoczna. Ma to istotne znaczenie np. w leczeniu zmian na skórze twarzy.
Stosowanie tej metody wiąże się z koniecznością posiadania bardzo nowoczesnej apa-ratury. Są to specjalnie skonstruowane aparaty i instrumenty (krioaplikatory), zwykle przeno-śne, jako medium chłodzące wykorzystujące ciekły azot (pozwala na uzyskanie np. tempera-tury -190°C) oraz - coraz częściej - podtlenek azotu, wyposażone w szereg końcówek zabie-gowych zarówno do działania kontaktowego i sprayu. Końcówki te to najczęściej narzędzia miedziane schładzane ciekłym azotem, pozwalające usunąć chorą tkankę w sposób zapewnia-jący zachowanie precyzji, co do obszaru i głębokości zabiegu. Obszar tkanki przeznaczony do kriodestrukcji ma jedynie kontakt z chłodzoną końcówką roboczą krioaplikatora.
Istnieją krioaplikatory o bardzo małej średnicy, umożliwiające kriodestrukcję wyzna-czonej objętości wewnątrz dowolnej tkanki - również wewnątrz organu. Aktualnie urządzenia dobrej jakości są również i produkcji polskiej.
Zastosowanie kriochirurgii:
dermatologia - to leczenie różnych zmian na skórze od łagodnych do złośliwych. Bardzo istotne jest tu rozpoznanie. W przypadkach wątpliwych konieczne jest wykonanie biopsji z badaniem histopatologicznym. Szczególna rozwaga wymagana jest przy wymrażaniu znamion barwnikowych.
różnego rodzaju brodawki,
znamiona barwnikowe,
naczyniaki,
stany przednowotworowe,
raki skóry
bliznowce (przerosłe blizny),
odciski i tatuaże
proktologia - w leczeniu:
choroby hemoroidalnej,
szczeliny odbytu (bolesne owrzodzenie-pęknięcie),
przetoki odbytu
kłykcin kończystych.
ginekologia
zamrażanie endometrium,
urologia
mrożenie prostaty,
otolaryngologia
mrożenie śródśluzówkowe
torakochirurgia
mrożenie zmian w oskrzelach przez bronchoskop,
kardiochirurgia
leczenie tachykardii
flebologia (nauka o żyłach)
leczenie żylaków - za pomocą specjalnych instrumentów dokonuje się kriostripingu (usunięcie żyły) z kilku mikro nacięć na skórze. Zabieg jest bezbolesny stosunkowo krótki z dobrym efektem kosmetycznym i czynnościowym; nie wszystkie żylaki kwalifikują się do leczenia z wykorzystaniem tej metody.
leczenie przewlekłej niewydolności żylnej
Stosuje się mrożenie zmian wewnątrzbrzusznych podczas tradycyjnej operacji i przez laparoskop (operowanie po niewielkim nacięciu skóry przy pomocy wprowadzonej miniaturowej kamery wideo i specjalnych narzędzi do jamy brzusznej).
onkologii
okulistyce
kriostymulacja (krioterapia) - jest najmłodszą wiedzą i praktyką z zastosowaniem par ciekłego azotu lub powietrza schłodzonego ciekłym azotem.
Kriostymulacją nazywamy schładzanie wybranych okolic ciała lub całego ciała przy użyciu niskich temperatur, będących intensywnym bodźcem (stymulatorem) wywołu-jącym w organizmie żywym wiele odwracalnych reakcji (odczynów) o charakterze miejscowym i/lub ogólnym.
Kriostymulacja po wstępnym okresie schłodzenia powoduje następowe rozszerzenie naczyń krwionośnych, a przez to znaczne zwiększenie przepływu krwi w okolicy pod-danej zabiegowi. Im niższa temperatura wychładzania tym większy wzrost ciepło-ty skóry po terapii, jak również dłuższy czas utrzymywania się podwyższonej temperatury.
Intensywny rozwój krioterapii nastąpił po roku 1979 kiedy to Tosima Yamauchi a następnie Scholz Friecke opublikowali swoje prace dotyczące zastosowania par ciekłego azo-tu (-180*C) i oziębionego nim powietrza w leczeniu chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów.
W Europie pierwsze urządzenia do krioterapii zainstalowano w Centrum Reumatologicznym w Sondenhond-Muster w Niemczech w 1982r.
W Polsce pierwsze przenośne urządzenie UP1 wykonano w Instytucie Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN we Wrocławiu w 1984 r.
W 1989 Zakład Aparatury Kriogenicznej „Kriopan” we Wrocławiu przedstawił prototyp Kabiny Niskich Temperatur „Kriosauna”.
W 1989 Instytut PAN we Wrocławiu uruchomił Komorę Kriogeniczną.
Wpływ zimna na organizm zależy od następujących czynników:
natężenia bodźca - różnicy temperatur między organizmem a otoczeniem
czasu działania bodźca
zmiany natężenia bodźca w czasie
powierzchni ciała na którą działa bodziec
właściwości fizycznych środowiska wchodzącego w kontakt ze skórą.
możliwości termoregulacyjnych ustroju
rodzaju i okresu choroby
Receptory ciepła i zimna nie są rozmieszczone w skórze równomiernie. Proporcje te zmieniają się w zależności od okolicy ciała - skóra twarzy ma najwięcej receptorów termi-cznych, jest bardziej wrażliwa na zimno niż na ciepło
Receptory zimna
najbardziej reagują w postaci wyładowań w zakresie temperatur 35-25*C.
że receptorów zimna jest więcej niż receptorów ciepła - liczbę receptorów zimna ocenia się na 250 000, ilość impulsów z receptorów zimna jest 30 razy większa niż z receptorów ciepła co sugeruje, że zimno wywiera na organizm ludzki silniejsze działanie niż ciepło.
Zmiany naczynioruchowe przebiegają zgodnie z prawem Dastre-Morate.
Jeżeli organizm ulega oziębieniu ośrodek termoregulacji w podwzgórzu wpływa na zwę-żenie naczyń krwionośnych na całej powierzchni skóry. Zapobiega to przenoszeniu się ciepła z części rdzennej do korowej. W tych warunkach może opuścić organizm tylko to ciepło, któ-re przeniknie przez warstwy izolacyjne.
Reakcje naczynioruchowe są najbardziej nasilone w obrębie kończyn górnych i dolnych.
Bardzo słabo zaznaczone są reakcje naczynioruchowe na skórze głowy. W spoczynku w
temperaturze 4*C utrata ciepła poprzez głowę wynosi aż 40% całkowitego ciepła powsta-jącego w organizmie. Dlatego też zarówno w przypadku intensywnych zabiegów cieplnych jak i zimnych głowa jest wyłączana z zasięgu działania bodźca.
Zmiany naczynioruchowe powstające podczas działania zimna powodują uruchomie-nie mechanizmu regulacji cieplnej w postaci tzw. fal Lewisa. Zjawisko to polega na okresowym zwężaniu i rozszerzaniu naczyń powierzchownych. Naczynia powierz-chniowe kurcząc się powodują zwiększenie oporu naczyniowego na obwodzie a w wyniku tego podniesienie ciśnienia skurczowego krwi i obciążenie pracą serca w związku ze zwiększonym zapotrzebowaniem na tlen. Jednocześnie częstość skurczów maleje. U osób z chorobą wieńcową może to wyzwolić reakcje dławicowe, a u osób z nadciśnieniem podnieść do niebezpiecznej granicy ciśnienie krwi.
Zostaje zahamowane pocenie się, zaczynają działać mechanizmy wytwarzania ciepła:
skurcze mięśni w postaci dreszczy, które zwiększają wytwarzanie ciepła o około 50%,
uruchamia się chemiczna termogeneza, polegająca na zwiększeniu metabolizmu komórkowego.
Zabiegi z zastosowaniem zimna można podzielić na:
zabiegi miejscowe
okłady
z użyciem plastikowych worków wypełnionych kostkami lodu, które mogą utrzymy-wać temperaturę około 0*C nawet godzinę; w celu dostatecznego schłodzenia mięśnia okłady stosuje się co najmniej przez 20 min.
z użyciem prefabrykowanych worków plastikowych z zawartością żelu silikonowego, które można schłodzić w zamrażarce nawet do -12*C; optymalna temperatura dla tego rodzaju opatrunku powinna wynosić od -5*C do 0*C. Przy zastosowaniu takiego okładu istnieje większe prawdopodobieństwo odmrożeń, wobec czego należy zastoso-wać dodatkowe środki ostrożności. Czas schładzania 20-30 min.
z użyciem solanki - gąbkę wiskozową zamoczoną w solance wkłada się do woreczka ze sztucznego tworzywa i oziębia w zamrażalniku do temp. około -20*C ( zachowa-nie tej temperatury jest ważne ze względu na zanik elastyczności gąbki w niższych temp.)
masaż lodem polegający na pocieraniu chorego miejsca kostką lodu, ruchami okrężnymi, przez kilka min. (Grochmal zaleca wykonywanie tego zabiegu przez kilka sekund dwu- lub trzykrotnie w odstępach 10 s.). Na ogół taki za-bieg wykonuje się w określonym czasie na odcinku 10-15 cm. obejmującym najczęściej jeden mięsień.
Masaż lodem zalecany jest m.in. w stanach nadmiernego napięcia małych grup mięśniowych, co wywołuję przejściowy efekt rozluźnienia. Pierwsze pozytyw-ne reakcje terapeutyczne obserwuje się w 5 lub 10 min. trwania zabiegu.
kąpiele w śniegu (ice slush) - polegają na wielokrotnym zanurzaniu chorych odcinków ciała w pojemnikach z zawartością na w pól roztopionego śniegu. Czas trwania jednego zanurzania powinien wynosić 3-5 s. Tego typu zabiegi wykonuje się głównie u pacjentów neurologicznych, dla obniżenia nadmiernej spoczynkowej aktywności mięśni i stworzenia lepszych warunków do woli-cjonalnej regulacji napięcia mięśni.
okłady z oziębionych ręczników (ice towels) - używa się tu wilgotnych, lecz dobrze wykręconych ręczników bawełnianych, które następnie schładza się w specjalnie przystosowanych do tego celu zamrażarkach. Po schłodzeniu ręcz-nik układa się bezpośrednio na skórze, zwykle na obszarach odpowiadających określonym grupom mięśniowym. Czas okładu 5-10 min.
Efekt przeciwbólowy okładu ice towels pojawia się już w 5-10 min. trwania zabiegu, natomiast efekt rozluźniający nieco później. Tego typu okłady są bardzo popularne w Europie Zach, i USA. stosuje się je przede wszystkim dla zmniejszenia wzmożonego napięcia relatywnie dużych grup mięśniowych
krioterapia kompresyjna - jest stosunkowo mało znana szczególnie w Pol-sce. Polega ona na jednoczesnym wykorzystaniu w terapii lokalnej czynnika termicznego (zimna) oraz czynnika mechanicznego pod postacią przerywanego masażu nadciśnieniowego antagonistów mięśni spastycznych. Do tego celu potrzebna jest specjalistyczna aparatura składająca się z mankietu wypełnione-go periodycznie powietrzem (dla wywierania ucisku na tkanki) oraz wbudowa-nego w ten mankiet systemu oziębiającego, w którym znajduje się lodowato zimna woda (0-5C). Czas zabiegu metodą kriostymulacji kompresyjnej wynosi 10-15 min.
spraye oziębiające polegają na wykorzystaniu zjawiska szybkiego odparowa-nia substancji lotnej z powierzchni skóry. Po spryskaniu nimi skóry dochodzi do szybkiego pobrania energii cieplnej ze skóry i tkanek głębiej leżących. W tego typu zabiegach aplikowaną substancją powinien być fluorometan, który jest niepalny, niewybuchowy i nietoksyczny. Istnieje jednak niebezpieczeń-stwo odmrożenia skóry jeżeli czas jednej ekspozycji będzie dłuższy niż 6 sekund. Oziębienia dokonujemy spryskując mięsnie równolegle do przebiegu włókien. Miejsce zabiegowe spryskujemy 2-3 razy. Za pionierkę tej metody uważa się Travell.
Kąpiele kriostymulujące lokalne gazowe
z wykorzystaniem par ciekłego azotu i powietrza atmosferycznego oziębionego
do kilkudziesięciu stopni Celsjusza poniżej zera, najczęściej a zakresie -100 do -178*C. Zabieg wykonywany jest przy pomocy specjalistycznej aparatury - tzw. kryomatu. Rolę chłodziwa spełnia ciekły azot, którego temperatura wrzenia wynosi - 195,8*C. Czas zabiegu wynosi od 30 s. do 3 min. i zależy od wielkości i lokalizacji pola zabiegowego, a także tolerancji pacjenta. W przypadku ochładzania kilku miejsc łączny czas nie może przekraczać 12min..
Sygnałem do przerwania zabiegu jest pojawienie się zmian skórnych w postaci: - zble-dnięcia, - zasinienia, - objawu skórki pomarańczowej, - zaszronienia skóry, - pojawie-nia się bólu.
Tą metoda możliwe jest schłodzenie skóry do temperatury 4-15*C.
z wykorzystaniem dwutlenku węgla - np. aparat do kriostymulacji Cryo-T pracujący w systemie CO2 pozwala na łatwe i bezpieczne prowadzenie zabiegów krioterapii miejscowej. Nadmuch parami ciekłego dwutlenku węgla odbywa się z wykorzystaniem trzech rodzajów dysz nadmuchowych. Właściwy dobór dysz pozwala na precyzyjne schładzanie wybranych okolic ciała i ekonomiczne wykorzystanie CO2. Aparat uzyskuje temperaturę -75°C.
Kąpiel kriostymulacyjna gazowa jest na ogół dobrze tolerowana. Ten rodzaj kriostumulacji jest kosztowny i wymaga zachowania bezpieczeństwa.
Coraz częściej bywa zastępowany terapią jedynie zimnym powietrzem (cryo-air). Polega ona na zasysaniu przez urządzenie „Cryo-Air” (zachodnioeuropejskiej firmy „Cadena”) powietrza z otoczenia i schłodzenia go do leczniczo skutecznego zakresu temperatur (do -35*C). Wadą tej metody jest nieco mniejsza skuteczność terapeuty-czna w stosunku do kriostymulacji gazowej.
zabiegi ogólne - na całe ciało możemy stosować w postaci:
kriosauny - jest to pomieszczenie na jedna osobę, wyłożone drewnem. Posiadające wahadłowe drzwi, które pacjent w każdej chwili może otworzyć, aby przerwać zabieg w przypadku niespodziewanej niedyspozycji. Od góry zamontowana jest osłona płócienna z kapturem na głowę. W kriosaunie uzyskujemy temperaturę poniżej -100*C ( -110*C ) Każdy pacjent przebywa-jący wewnątrz musi ciągle się poruszać.
Kriokomora - składa się z dwóch części - przedsionka adaptacyjnego gdzie panuje temp. -50stC i pacjent przebywa ok. 40sek., oraz części właściwej o temp. poniżej -100*C. Może w niej przebywać jednorazowo 5 osób.
Częścią składową kriokomory jest zespól urządzeń wytwarzających obłok gazowy jak również panel sterowniczy.
Nowoczesne kabiny do terapii zimnem są z przodu otwarte co umożliwia kontakt z pacjentem. Rozlokowane w czterech rogach kabiny dysze, sterowane z zewnątrz za pomocą panela umożliwiają kształtownie rozmiarów i temperatury zimnego obłoku gazowego oraz wyłączenie głowy chorego z pola zabiegowego.
Przed zabiegami w kriosaunie i kriokomorze pacjent powinien dokładnie wytrzeć ciało ręcznikiem aby na skórze nie pozostawały kropelki potu. Powinien posiadać grube skarpety i rękawiczki, drewniaki na nogach, kobiety kostium kąpielowy, mężczyźni spodenki, w krio-komorze również osłony na małżowiny uszne. W kriokomorze chory zaopatrzony jest w podwójna maskę chirurgiczną i pouczony, że wdech musi być 2 razy krótszy od wydechu.
Dużą skuteczność krioterapii ogólnej obserwuje się w przewlekłych zapaleniach sta-wów (zmniejszenie bolesności, zwiększenie zakresu ruchów), oraz w leczeniu spastycznego nieżytu oskrzeli.
W chorobach reumatycznych krioterapię na całe ciało stosuje się 1 raz dziennie przez około 2 min.; następnie po co najmniej 3 godz. poddaje się zabiegom wybrane stawy. Zabiegi stosuje się przez okres 2-6 tygodni zależnie od indywidualnych potrzeb pacjenta. Zaostrzenie objawów może pojawić się około 7 dnia zabiegowego.
W Zakładzie Rehabilitacji Instytutu Reumatologii leczenie zawsze zaczyna się od za-biegów miejscowych, aby wyeliminować ewentualne powikłania. W chorobach reumaty-cznych krioterapię stosujemy zawsze w połą-czeniu z kinezyterapią dwukrotnie w ciągu dnia.
Zabiegi kriogeniczne ogólnoustrojowe w leczeniu ambulatoryjnym stosujemy w se-sjach po 10, zaś w rehabilitacji sportowców i w przygotowaniach do zawodów sportowych stosuje się dwa zabiegi kriogeniczne dziennie oddzielone sześciogodzinną przerwą. Efekty w postaci zmniejszenia bólu, obrzęku, rozluźnienia mięśni szkieletowych i zwiększenia ich siły utrzymują się 2-4 godz. Czas ten należy wykorzystać na intensywną kinezyterapię.
WSKAZANIA DO KRIOTERAPII MIEJSCOWEJ:
Choroby narządu ruchu:
Stany po urazach i przeciążeniach do 5 dni od urazu
RZS
ZZSK
łuszczycowe zapalenie stawów
choroba zwyrodnieniowa stawów obwodowych i kręgosłupa
dna moczanowa
dyskopatie
zapalenie okołostawowe ścięgien, torebki stawowej, mięśni
fibromialgia
urazy stawów i tkanek miękkich
zespól Sudecka (Zdzisława Wrzosek Katedra i Klinika Ortopedii AM w Woje-wódzkim Szpitalu Zespolonym im. J. Babińskiego we Wrocławiu - obraz przedramienia uległ wyraźnej poprawie, chociaż na żadnym z poziomów pomiarów nie uzyskano normalizacji w zakresie badanego parametru)
niedowłady spastyczne
odnowa biologiczna zmęczonych mięsni
choroby układu nerwowego:
nerwobóle nerwów obwodowych oraz zespoły bólowe rwy kulszowej i ramiennej w okresie ostrym
stany wzmożonego napięcia mięśni jako przygotowanie do kinezyterapii
inne schorzenia:
początkowy okres zakrzepowego zapalenia żył
obrzęk limfatyczny KG po radykalnej mastektomii
ostry ból zęba
stan po zabiegach chirurgicznych w obrębie jamy ustnej, szczęki i żuchwy
KRIOTERAPIA NIE JEST PRZECIWWSKAZANA W:
toczeń rumieniowaty układowy (w początkowym stadium)
Zaliczany jest do kolagenoz, polega na powstawaniu w organizmie przeciwciał prze-ciwko składowym jądra komórkowego własnych komórek (czynnik LE, przeciwciała przeciwjądrowe). Na skórze twarzy i zew. stronach KK plamy rumieniowe, zapalne i obrzękowe, czasami z komponentą naczyniową, wyjątkowo pęcherzową. Narządy wew, zajmowane są wg. kolejności: nerki, wsierdzie (zapalenie brodawkujące), zapa-lenie opłucnej, osierdzia i otrzewnej, odczyny stawowe, podwyższona temp. ciała. Postać układowa może przebiegać bez zmian skórnych.
twardzina układowa ( w początkowym stadium) - jedna z kolagenoz (kolagenoza - schorzenie wielu narządów i okładów - włóknikowate zwyrodnienie tkanki łącznej)
cukrzyca
żylaki podudzi
częstoskurcz napadowy
metal w tkankach położonych głębiej
zespół Raynauda (Czesław Jezierski Zakład Fizjotrapii AWF we Wrocławiu - u 14 chorych poddanych kriostymulacji i usprawnianiu uzyskano znaczna poprawę sprawności rąk, okresowy powrót czucia i ciepła, ustąpienie lub zmniejszenie się bolesności rąk.)
PRZECIWWSKAZANIA BEZWZGLĘDNE
krioglobulinemia
Immunoglobuliny, o których mowa, nazywane są krioglobuliny, gdyż w niskich tem-peraturach zmieniają swą formę w rodzaj substancji galaretowatej (Cryo wywodzi się z greckiego i oznacza zimno). Niskie temperatury, które łatwiej oddziaływują na małe i średnie naczynia kończyn, najprawdopodobniej powodują tam właśnie powstawanie krioglobulin. Jak się zdaje, to zbrylanie i odkładanie się jest powodem zapalenia na-czyń krwionośnych. Krioglobulinemia jest więc oznaczeniem na schorzenie charakte-ryzujące się obecnością krioglobulin we krwi. Związek krioglobulin z HCV został stwierdzony , kiedy naukowcy zidentyfikowali części HCV i HCV-swoistych przeciwciał znajdujące się w bryłach krioglobulinowych. Przypuszczano już bowiem, że krioglobulinemia powodowana jest obecnością HCV, i występuje wtedy, gdy krioglobuliny atakują HCV. Inne organizmy, jak np. limfatyczne komórki rakowe, także mogą powodować krioglobulinemię, jednakże jej wariant wywołany HCV zawiera zawsze szczególną mieszankę dwóch typów immunoglobulin. Stąd określenie "mieszana".
kriofibrynogemia
Fibrynogen- powstający w wątrobie czynnik I krzepnięcia krwi, rozpuszczalne, włó-kienkowe białko występujące w osoczu w postaci roztworu koloidalnego. W procesie krzepnięcia krwi pod wpływem enzymu trombiny powstaje fibryna)
agammaglobulinemia
hemoglobinuria napadowa
Występowanie hemoglobiny w moczu, w wyniku hemolizy krwinek czerwonych i wzrostu poziomu wolnej hemoglobiny w osoczu pod wpływem np. zimna, dużego wysiłku lub z bliżej nie znanych przyczyn)
ropno-zgorzelinowe zmiany na skórze
zmiany popromienne na skórze
zapalenie miedniczek nerkowych
zapalenie pęcherza moczowego
odmroziny
zespoły ciasnoty przedziałów powięziowych
neuropatie układu współczulnego
choroby OUN (KS KK)
niedoczynność tarczycy (KS KK)
znaczna niedokrwistość (KS KK)
stosowanie niektórych leków ( neuroleptyki, alkohol)
wyniszczenie i wychłodzenie organizmu
nietolerancja zimna
zaawansowana miażdżyca
choroba nowotworowa
zespół Prinzmetala
obecność miejscowych odmrożeń
klaustrofobia (KK)
Wpływ krioterapi ogólnoustrojowej na organizm człowieka.
działanie p.bólowe prowadzi do zmniejszenia a bardzo często ustąpienia bólu,
wywołane jest:
zwiększoną produkcją betaendorfin ,
czynnościowego wyłączenia przez czynnik zimna receptorów czuciowych i ich połączeń z proprioreceptorami ,
zwolnionego przewodnictwa we włóknach czuciowych
wyłączenia czynnościowego bólu przez .bramki kontrolne. w/g teorii Melzack Walla.
zmniejszeniu obrzęku
przekrwienie czynne w tkankach poddanych działaniu niskich temperatur sprzyja przyspieszeniu przemiany materii i przyspiesza eliminację produktów przemiany materii,
intensyfikacja przepływ w naczyniach chłonnych.
rozluźnienie napięcia mięśniowego i wzrost siły mięśni; z zapisu wysiłkowego mięśni w badaniach elektromiograficznym po krioterapii wynika, że siła mięśniowa ulega znacznej poprawie.
ważnym efektem jest również korzystny antydepresyjny wpływ na psychikę manifestujący się poprawą nastroju i ustąpieniem zmęczenia.
Krioterapia ogólna ułatwia odnowę biologiczną organizmu , skraca znacznie okres rekon-walescencji , przyspiesza złuszczenie naskórka, uaktywnia przepływ chłonki w tkance pod-skórnej.
Krioterapia ogólna powoduje wzrost stężenia surowicy krwi ACTH kortyzonu, adrenaliny i noraadrenaliny oraz testosteronu (u mężczyzn) .
Badania biochemiczne i morfologiczne krwi wykonane po 10 zabiegach krioterapii ogól-noustrojowej wykazują wzrost poziomu hemoglobiny, leukocytów, płytek krwi w porównaniu z parametrami wyjściowymi.
Badania pacjentów z astmą oskrzelową nie wykazywały w trakcie kuracji i w kriokomo-rze zaburzeń oddechowych . Po wyjściu z kriokomory pacjenci swobodniej i łatwiej oddy-chali.
Omówione efekty stosowania krioterapii ogólnoustrojowej pozwalają na zmniejszenie dawki, a często odstawienie leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych. Jest to niezwykle istotne w schorzeniach przewlekłych obejmujących narząd ruchu takich jak RZS. Podkreślić trzeba, iż nie można przerywać stosowania leku podstawowego.
Badania wpływu kriokomory na układ krążenia wykazały brak zmian w zapisie EKG ,częstości akcji serca, sporadycznie zdarzały się skoki ciśnienia tętniczego.
Badania mikrokrążenia wykazały, iż w trakcie krioterapii następuje zamknięcie zwieraczy przedwłośniczkowych i uczynnienie przetok tętniczo-żylnych trwające kilka do kilkunastu sekund. Następnie następuje rozszerzenie naczyń i zamknięcie przetok tętniczo-żylnych trwające kilka godzin, co daje w efekcie przyspieszenie przepływu krwi przez naczynia. Efekt ten został potwierdzony w badaniach kapilaroskopowych wykonanych metodą kontaktowej termografii ciekłokrystalicznej i badaniami termowizyjnymi.
Podsumowując działanie niskich temperatur na organizm ludzki należy stwierdzić ,iż krioterapia ogólnoustrojowa jest godną polecenia, nowoczesną, efektywną i bezpieczną metodą terapeutyczną w wielu schorzeniach w sporcie i w odnowie biologicznej.
Obniżenie temperatury tkanek wpływa dodatnio na:
uśmierzenie bólu
hamowanie procesu zapalnego
cofanie się obrzęków
zwolnienie odruchów ścięgnistych
wzrost napięcia mięśni przy krótkim działaniu zimna
zmniejszenie napięcia mięśni przy dłuższym działaniu zimna
zwiększenie zakres ruchów i prędkość kątową w stawach,
wpływa dynamuzująco na obraz krwi
wpływa stymulująco na niektóre gruczoły wydzielania wewnętrznego, głównie przysadki mózgowej i nadnerczy;
okresowy na skurcz naczyń
okresowe rozszerzenie naczyń
przyspieszenie przemiany materii
ZASTOSOWANIE BOROWINY W KRIOTERAPII
Borowina charakteryzuje się złym przewodnictwem cieplnym i dużą plastycznością papki. Do zabiegów używa się jednorazowych okładów z naturalnej borowiny, ochłodzonych do temperatury 2 - 15*C. Papka borowinowa przyłożona do skóry powoduje równomierne, powolne obniżanie temperatury skóry.
Wskazania:
RZS
Ostry rzut choroby Bechterewa
Ostre lumbago i lumboischialgia
Ostre zapalenie okołostawowe
Choroba Sudecka
Ostre zapalenie żył
Artrozy stawu kolanowego i skokowego
Żylakowatość,
Urazy sportowe (tkanki łącznej; aparatu więzadłowo-stawowego; kontuzjach mięśni; stłuczeniach; skręceniach najlepiej w ciągu pierwszych 48-72 godzin po urazie)
Świeże stany po operacjach
Borowiny nie należy stosować bezpośrednio na rany.
Przeciwwskazania:
Takie jak przy krioterapii.