|
„Mądrość wartością w procesie wychowania” |
|
|
Stępniak Kinga |
I rok Oligofrenopedagogika 10.01.2010 |
|
„Nauczyciel akademicki jest mistrzem. Nie przekazuje wiedzy tak, jakby to był przedmiot codziennego użytku i dobro konsumpcyjne ,lecz przede wszystkim nawiązuje relacje nacechowaną mądrością ,i choć ze względu na dużą liczbę studentów nie jest możliwe osobiste spotkanie, to ona jednak staje się słowem życia. Wykładowca uczy, czyli zgodnie z pierwotnym znaczeniem tego słowa wnosi istotny wkład w budowanie osobowości. Ponadto wychowuje, czyli w myśl starożytnej koncepcji sokratejskiej pomaga odkryć i rozwinąć zdolności i dary każdej osoby. Wykładowca w końcu formuje, według zasad humanizmu, który nie zawęża formacji do zdobycia koniecznych kompetencji zawodowych, lecz łączy je z solidna i przejrzystą wizją sensu własnego życia (…)a nauczanie jest chrześcijańskim powołaniem(…) Bóg wezwał Was (nauczycieli akademickich) abyście właśnie na katedrze pełnili wielostopniową służbę na rzecz prawdy o człowieku.”
Tymi o to słowami Jana Pawła II pragnę zacząć swoją prace na temat mądrości i wychowania. W przytoczonym cytacie padają takie słowa wykładowca, nauczyciel nawiązuje relacje nacechowaną mądrością , uczy i wychowuje. W tej pracy chciałabym zastanowić się nad tym czym jest owe wychowanie ,i czy mądrość jest nieodzowna wartością w procesie wychowawczym. Na początek pragnę przybliżyć definicje owych pojęć. Tak więc czym jest wychowanie?
Wychowanie samo w sobie można ująć jako całokształt zabiegów mających na celu ukształtowanie człowieka pod względem fizycznym, moralnym i umysłowym oraz przygotowanie go do życia w społeczeństwie. Jest to również zapewnienie osobie podopiecznej opieki oraz uczynienie z niego pożytecznej, wartościowej jednostki. Jest dążeniem do zmian w osobowości ucznia, w jego sferze instrumentalnej jak i aksjologicznej.
Aksjologia jest nieodzowna do uformowania światopoglądu człowieka, którego integralnym elementem sa wartości poznawcze, etyczne, estetyczne oraz ideowe-w tym religijne.
Czym zatem sa wartości? Nie jest to pojecie do zdefiniowania. W. Okoń mówi, ze jest to w filozofii pojecie wieloznaczne: ze stanowiska obiektywistycznego traktowane jako pewna własność przedmiotów, niezależnie od tego, jak oceniają je ludzie, ze stanowiska subiektywnego- jako właściwość nadawana przedmiotom przez człowieka w zależności od jego potrzeb, uczuć i woli. Wartości konstruują ludzkie ,osobowe Ja. W wychowaniu pojawiają się one w jego celach, treściach i metodach. Warunkiem skuteczności wychowania moralnego jest akceptacja przez wychowanka wartości, podjecie przez nich samowychowania, czyli pracy nad własnym osobowym Ja, towarzyszącej społecznemu procesowi wychowania.
W filozofii od czasów Arystotelesa (sugestii można doszukiwać się u Sokratesa czy Platona) odnaleźć można klasyczny podział dobra na trzy rodzaje: pożyteczne, przyjemnościowe oraz godziwe. Dobro użyteczne jest zwykle celem osiągnięcia innego dobra, które stanowi zasadniczy cel działania. Dobro przyjemnościowe objawia się jako przedmiot dążenia dla mnie samego. Osoba nakierowana na jakaś rzecz lub działanie pragnie osiągnąć przyjemność i poza nią nie ma nic, co by pociągało ta osobę. Najważniejszym ,ale także najtrudniejszym do zinterpretowania jest dobro godziwe. Chodzi bowiem w tej sytuacji o takie typ dobra, który jest przedmiotem dążenia do niego samego. Na podstawie tego ,ustalono hierarchie podział wartości, zbierając je w trzy grupy jako : wartości pożyteczne, przyjemnościowe oraz godne.
Wartości pożyteczne: ambicje, autorytet, bezpieczeństwo, charakter, czas, dobra materialne, kreatywność, odpowiedzialność, odwaga, praca, przekonania, religia, seks/ciało, tolerancja, wiedza, władza, wykształcenie, znajomości.
Wartości przyjemnościowe: indywidualność, luksus, pożywienie, prywatność, przyjaźń, radość, samodoskonalenie ,spokój, szacunek, szczerość, szczęście, uczucia, wspomnienia, wspólnota, wygoda, zaufanie, zdrowie, życzliwość.
Wartości godne: człowiek, dobro, godność osobista, honor, ja sam, MĄDROŚĆ
,miłość, moralność, nadzieja, ojczyzna, piękno, prawda, rodzina ,sumienie ,uczciwość, wiara, wierność, wolność.
Skupmy sie teraz szczególnie na jednej z wyżej wymienionych wartości , mianowicie MĄDROŚCI.
Co to właściwie jest mądrość ?
Można powiedzieć, ze jest to zdolność nabyta lub wrodzona która pozwala człowiekowi dobrze kierować swoim życiem i pomaga mu zapewnić sobie pomyślność ,powodzenie ,a nawet szczęście. Nie utożsamia się ona z wiedza , choć zakłada jej posiadanie. Mądrość jest rownież zdolnością wykorzystywania dobrze swojego zawodu. Jest owocem doświadczenia osobistego uważnej obserwacji, zarówno ludzi i zwierząt , jak i tez praw jakimi rządzi się przyroda. Dojrzewa jednak na gruncie mądrości wrodzonej ,którą już od najwcześniejszych lat wzbogaca mądrość rodu, plemienia czy ludu, znajdująca swój wyraz we wskazówkach udzielanych synom przez ojców, w pouczeniach zawartych w najróżniejszych obrzędach inicjacji itd. W ten sposób z pokolenia na pokolenie przekazuje się cala sumę zbiorowych doświadczeń i wyciąganych z nich wniosków. Tak wiec człowiek mądry to również ten, który jest zdolny do przekazywania swej mądrości. A na to musi umieć nie tylko mówić, lecz także słuchać i rozumieć. Mądrość nie istnieje bowiem sama dla siebie. Jest „sztuka życia z drugim”. Mądrość ma służyć człowiekowi, jego praktycznemu powodzeniu we wszystkich dziedzinach życia. A choć wyrasta z ludzkiego doświadczenia i z ludzkich uzdolnień, inteligencji i zdrowego rozsądku jest zarazem paradoksalnie darem Boga.
Jednak Sokrates miał odmienne zdanie na ten temat.
Dla Sokratesa jednym z najważniejszych zadań była odpowiedz na pytanie czym jest arete ,bowiem pytanie to poprzedza kolejne: czy arete można się nauczyć?
Jego zdaniem podstawa cnoty jest wiedza o tym co jest dobre i piękne, czyli wiedza o wartościach absolutnych oraz samowiedza, czyli świadomość własnego potencjału i jego ograniczeń. Obydwa rodzaje wiedzy ,które nazywał mądrością, sa według niego, ukryte wewnątrz umysłu i każdy je musi odkryć samodzielnie, ostatecznie przy skromnym udziale nauczyciela.
W Uczcie Platona, Sokrates poproszony przez Agatona- gospodarza, o to by podzielił się z nim swoja wiedza, odpowiada „ dobrze by było, mój Agatonie gdy się to tak można zetknąć i przelać mądrość z pełniejszego do bardziej próżnego z nas dwóch.”
Stad wniosek, ze skoro wiedzy nie można przekazywać, tym samym nie można jej nauczać. Czyli czy zdaniem Sokratesa cnoty można się nauczyć ?
W Dialogach Platona , Sokrates oznajmia, ze sam cnoty nie naucza i wątpi w to ze inni potrafią. Wynika to z tego, ze warunkiem koniecznym cnoty jest mądrość, to jednak mądrości nie można przekazać innemu człowiekowi ponieważ jest ona zawarta wewnątrz duszy i każdy sam ja musi odkryć.
A wiec czy w procesie wychowywania posługujemy się mądrością?
Czy wychowujemy mądrze? Czy naszą mądrość potrafimy przekazać naszym wychowankom? Czy oprócz wiedzy naukowej nauczyciel przekazuje całą swoja mądrość aby uczniowie dorastając potrafili dokonywać właściwych ocen i wyborów, stawiać sobie i realizować sensowne i godne cele?
To w procesie wychowania dziecko dochodzi do wiedzy i do akceptacji systemu wartości. Zatem by mogło wzrastać potrzebuje dobrych wzorców- tak w domu jak i w szkole. Dlatego słusznym wydaje się być położenie nacisku na wychowanie rozumiane jako wprowadzenie wychowanków w świat wartości etycznych ,zawierających w sobie wielowiekowe doświadczenia i refleksje. Nauczyciel chcąc stać się autorytetem dla swojego ucznia, i skutecznie ukierunkować go na właściwe wartości sam musi przyjąć odpowiednia postawę ,spójna z przekazywanymi treściami. Istota niezawodnego wychowania jest nie tylko formowanie prawego sumienia ,ale także fascynowanie życiem w miłości ,czystości ,wierności i radości. Wychowanie w sferze aksjologicznej to pociąganie wychowanka osobistym przykładem , osobista radością życia. W tym momencie chciałabym powołać się na metodę Boga -naszego najlepszego wychowawcy.
Najpierw podaje On powody dla których określone normy sa wartościowe:
`powinieneś święcić dzień święty, abyś wypoczął ty i twoi bliscy .Powinieneś czcić ojca i matkę twoja abyś długo żył i aby dobrze ci się powodziło' (por. Pwt 5, 12-16).
Ukazując prawdę jakoś istotna wartość trzeba podkreślać, ze dzięki tej wartości człowiek ma szanse rozumieć świat w którym żyje, oraz w inteligentny sposób kierować własnym zachowaniem. Zadaniem nauczyciela jest mądrze towarzyszyć uczniowi na drodze jego rozwoju, stwarzać mu wartościowe środowisko. Wychowawca powinien wspólnie z wychowankiem odkrywać poprzez dialog wartości. Ukazać na czym polega myślenie według wartości, jak żyć (działać) według nich. Powinien być otwarty na wychowanka, na jego potrzeby, i problemy. Nie nakłaniać go do przyjęcia jakichś norm, ale wskazywać je , wytłumaczyć i pomoc mu odkryć. Absolutnie nie może się to odbywać w atmosferze zupełnej dowolności, ze dziecko samo wie najlepiej jak ma postępować. Gdyż młodzi ludzie niczego nie uczą się tak szybko jak dwulicowości i hipokryzji. A zanim wychowanek sam będzie potrafił rozpoznawać wartości i dokonywać właściwych wyborów, będzie jedynie powielał postawy otaczających go osób dorosłych.
Czyli nie jest możliwy rozwój dzieci i młodzieży w sposób spontaniczny. A zatem bez mądrej pomocy ze strony dorosłych, bez stawiania wymagań i bez pozytywnych wzorców, którymi młodzi mogliby się fascynować. Madre wychowanie to w praktyce wprowadzenie w dojrzale więzi, odkrycie przed nimi hierarchii wartości, opartych na dobru, prawdzie i pięknie.
Na koniec swoich rozstrzygań na temat wychowania i mądrości pragnę powiedzieć ze nic nie zastąpi wykształcenia i umiejętności tworzenia wiedzy która jest potrzebna do odbierania prawdy i nabywania mądrości jako głównej zasady wychowania.
Bibliografia:
Jan Paweł II „Waszym zadaniem jest slużba prawdzie” Przeslanie papieskie do uczestników VI Krajowego Zjazdu Włsokich Katolickich Nauczycieli Akademickich, www.opoka.org.pl/biblioteka/jan_pawel_II , 30.12.2009
Gołaszewska M, Fascynacja złem z teorii wartości, Warszawa- Kraków 1994, s.7
Ksenofont, Wspomnienia o Sokratesie, str.24-29, Bytom 1967 ,tlum.Joachimowicz
Banach Czesław, Wartości w systemie edukacji ,Lider. - 2001, nr 3, s. 3-5
Dziewiecki Marek, Wychowanie ku wartościom. Cz. 1-3 , Wychowawca. - 1998, nr 9, s. 4-6; nr 10, s. 20-21, nr 11, s. 12-13