UNIA GOSPODARCZO- WALUTOWA
Od Traktatu Rzymskiego do raportu Wernera
Komitet Walutowy (Monetary Committee) - ciało doradcze Rady Ministrów i ówczesnej Komisji Wspólnot Europejskich
Kraje członkowskie EWG należały wówczas, do systemu finansowego z Bretton Woods, a ich waluty miały stałe kursy wobec dolara amerykańskiego, wymienialnego na złoto
Na szczycie EWG w Hadze w grudniu 1969r. uzgodniono utworzenie w przyszłości Unii Gospodarczej i Walutowej oraz powołano komitet pod przewodnictwem Pierre'a Wernera
Grupa Wernera przedstawiła swój raport w październiku 1970r., proponując dojście do EMU w ciągu 10 lat, w trzech etapach
Od raportu Wernera do Europejskiego Systemu Walutowego
Marzec 1971 r.- Państwa członkowskie EWG zgadzają się na trzyfazowe dojście do EMU. Nie uzgadniają jednak wielu niezbędnych do realizacji tego projektu szczegółów. Wraz z upłynnieniem dolara w sierpniu 1971r. Pomysł Wernera upada
1977 r.- Roy Jenkins (ówczesnego przewodniczący Komisji Wspólnot Europejskich) składa nową propozycję utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej.
Nowy plan współpracy walutowej zostaje przedstawiony na spotkaniu Rady Europejskiej w kwietniu 1978r.
Założenia:
Utworzenie 13 marca 1979r. Europejskiego Systemu Walutowego (Europen Monetary System - EMS).
Podstawowymi trzema elementami składowymi EMS były:
europejska jednostka walutowa (Europen Currency Unit - ECU),
mechanizm kursowy (Exchange Rate Mechanism - ERM) oraz
system wzajemnych kredytów między bankami centralnymi.
Od Europejskiego Systemu Walutowego do Traktatu z Maastricht
w czerwcu 1988r. na spotkaniu Rady Europejskiej w Hanowerze postanowiono powołać Komitet ds. Badań nad Unią Gospodarcza i Walutową, pod kierownictwem Jacquesa Delorsa, ówczesnego przewodniczącego Komisji.
Komitet Delorsa zaproponował osiągnięcie pełnej Unii Gospodarczej i Walutowej w trzech etapach, poprzez stopniowe zacieśnianie koordynacji polityki gospodarczej i walutowej, aż do powołania niezależnego Europejskiego Banku Centralnego (European Central Bank) i stworzenia wspólnej waluty.
w oparciu o raport Komisji Delorsa, Rada Europejska na swym posiedzeniu w Madrycie w czerwcu 1989r. postanowiła rozpocząć realizację pierwszego etapu EMU od lipca 1990r., wraz z wprowadzeniem pełnej liberalizacji przepływów kapitału między ośmioma państwami członkowskimi EWG,
na mocy Traktatu o UE z Maastricht z 1992 r. wprowadzono do Traktatu Rzymskiego o EWG poprawki i uzupełnienia dotyczące budowy Unii Gospodarczej i Walutowej.
TRZY ETAPY
Etap pierwszy
Pierwszy etap realizacji EMU trwał od lipca 1990r. do końca 1993r.
W tym czasie kraje Wspólnot Europejskich miały:
zapewnić pełną swobodę przepływu kapitału,
poprawić funkcjonowanie Europejskiego Systemu Walutowego,
zacieśnić współpracę pomiędzy bankami centralnymi.
Etap drugi
Zaplanowanym od początku 1994r. do końca 1996r., lub najpóźniej - do końca 1998r., postanowiono utworzyć we Frankfurcie nad Menem Europejski Instytut Walutowy (Europen Monetary Institute), będący zalążkiem przyszłego Europejskiego Banku Centralnego. Do końca tego etapu:
banki centralne krajów członkowskich miały uzyskać pełną niezależność od rządów,
kontynuowano koordynację narodowych polityk gospodarczych i walutowych, a także proces dochodzenia do zbieżności podstawowych wskaźników gospodarczych,
na podstawie kilku takich wskaźników ujętych w Protokóle do Traktatu z Maastricht, znanych jako kryteria zbieżności (konwergencji), miała nastąpić kwalifikacja krajów członkowskich UE do uczestnictwa w Unii Gospodarczej i Walutowej.
W Protokole do Traktatu z Maastricht ustalono pięć takich kryteriów, warunkujących uczestnictwo w trzeciej fazie EMU:
Kryterium stabilności cen: średnia stopa inflacji w roku poprzedzającym ocenę gotowości do EMU nie może przekraczać średniego wskaźnika inflacji odnotowanego w tym samym czasie w trzech krajach o najniższej dynamice cen; więcej niż o 1,5 pkt. proc.;
Kryterium deficytu budżetowego: udział deficytu sektora rządowego w produkcie krajowym brutto (PKB) mierzonym w cenach rynkowych, w roku poprzedzającym ocenę gotowości do EMU, nie powinien przekraczać 3 proc.
Kryterium długu publicznego: udział zadłużenia publicznego w PKB w roku poprzedzającym ocenę nie powinien przekraczać 60 proc.;
Kryterium stóp procentowych: średnia nominalna, długookresowa stopa procentowa w roku poprzedzającym ocenę nie powinna być wyższa o więcej niż 2 pkt. proc. od średniej stopy procentowej w trzech krajach o najniższym poziomie inflacji;
Kryterium udziału w mechanizmie kursowym Europejskiego Systemu Walutowego: kraj aspirujący do przystąpienia do trzeciej fazy EMU powinien być przynajmniej przez dwa lata poprzedzające badanie członkiem Europejskiego Systemu Walutowego i respektować normalny przedział wahań kursów walut przewidziany w ramach mechanizmu kursowego.
Na szczycie UE w Madrycie w grudniu 1995r. wyrażono wolę przejścia do trzeciego etapu EMU począwszy od 1 stycznia 1999r. Ustalono też nazwę przyszłej wspólnej waluty - euro.
W grudniu 1996r. w Dublinie, Rada Europejska przyjęła Pakt na rzecz Stabilności i Rozwoju, będący swoistym kodeksem postępowania w zakresie spełniania budżetowego kryterium zbieżności. Pakt ten ma zapewnić dyscyplinę fiskalną i stabilność cen na terenie Unii Gospodarczej i Walutowej.
Kwalifikacja krajów do udziału w EMU została zaplanowana na wczesną wiosnę 1998r. Komisja Europejska zarekomendowała w marcu tego roku 11 krajów, które spełniły kryteria konwergencji: Austrię, Belgię, Finlandię, Francję, Hiszpanię, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Niemcy, Portugalię i Włochy. Z własnej woli poza strefą euro pozostały i dalej pozostają Dania, Szwecja i Wielka Brytania, a Grecji nie udało się spełnić wymaganych kryteriów.
Parlament Europejski przyjął propozycję Komisji Europejskiej 30 kwietnia 1998r., a szefowie państw i rządów potwierdzili listę państw przechodzących 1 stycznia 1999r. do trzeciego etapu EMU podczas specjalnego spotkania na szczycie Rady ds. Gospodarki i Finansów (ECOFIN) w Brukseli, 1-3 maja. Do końca 1998r. przyjęto całość potrzebnej w tym kontekście legislacji.
W lipcu 1998r. nastąpiła formalna inauguracja działalności Europejskiego Banku Centralnego, którego prezesem został Wim Duisenberg
Na wniosek Komisji Europejskiej z 3 maja 2000r., do grupy euro przyjęta została Grecja (1 stycznia 2001r.). Odpowiednia decyzja w tej sprawie zapadła na forum Rady ECOFIN, zebranej w nadzwyczajnym składzie szefów państw i rządów 19 czerwca 2000r. w Santa Maria da Fiera (Portugalia).
Etap Trzeci
EMU rozpoczął się, zgodnie z planem, 1 stycznia 1999r.
z początkiem 1999r. została wprowadzona wspólna waluta - euro, a przestała istnieć ECU, która została zastąpiona przez euro w stosunku 1:1;
nastąpiło nieodwołalne usztywnienie kursów centralnych walut wobec euro, a w konsekwencji także i wobec siebie;
euro jest samodzielną i pełnoprawną jednostką pieniężną i jest stosowane w rozliczeniach bezgotówkowych, natomiast banknoty i monety narodowe zachowują ważność do momentu wprowadzenia euro do powszechnego obiegu, co ma nastąpić w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2002r.;
po tej dacie banknoty i monety euro uzyskają status jedynego prawnego środka płatniczego wewnątrz strefy euro.
Polska i euro
Z sondaży wynika, ze ponad 60% Polaków opowiada się za przystąpieniem do strefy Eur0
30% jest jest przeciwnych
10% nie ma zdania
Najwięcej zwolenników to osoby młode około 30 roku życia
Za wprowadzeniem wspólnej waluty najczęściej opowiadają się ludzie zamożni, wykształceni i przedsiębiorcy
zalety
Eliminacja wpływów kursów wymiany walut krajowych na rozwój handlu i przepływ kapitału (koszty podróży i koszty transakcji).
Zwiększenie przejrzystości rynku poprzez wzrost porównywalności cen.
Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw europejskich w stosunku do USA, Japonii, Rosji
Zmniejszenie ryzyka kursu walutowego
Wzrost liczby inwestycji
Większa integracja rynków finansowych
wady
Jednorazowy koszt techniczny i organizacyjny związany z działaniami przygotowawczymi (np. podwójny obieg waluty, banknoty, dostosowanie systemów informatycznych, szkolenia)
Utrata autonomii polityki pieniężnej
Ryzyko nadmiernego wzrostu cen (tzw. Zaokrąglanie do góry ok. 2-3 %)