12. Małżeńskie ustroje majątkowe

Małżeński ustrój majątkowy- określony przepisami prawa system stosunków prawnych istniejących pomiędzy małżonkami, regulujący stosunki majątkowe pomiędzy nimi oraz innymi podmiotami prawa.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dział III) wymienia ustroje wspólności majątkowej:

1. ustawowy;

2. umowny;

1. rozszerzona wspólność ustawowa;

2. ograniczona wspólność ustawowa;

3. rozdzielność majątkowa;

4. rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków;

3. przymusowy.

1. Ustawowy ustrój majątkowy (art.31-46 KRiO) - wspólność majątkowa powstająca z mocy ustawy, obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą natomiast do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego należą m.in.:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,

• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,

• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.

Majątek małżonków może obejmować trzy różne masy: wspólną i dwie odrębne każdego z nich (majątki osobiste).

Przesłanki powstania:

• zawarcie małżeństwa, jeśli przed zawarciem małżeństwa osoby chcące w nie wstąpić nie sporządziły umowy majątkowej małżeńskiej;

• w następstwie rozwiązania uprzednio zawartej umowy majątkowej małżeńskiej;

• w razie uchylenia ubezwłasnowolnienia małżonka;

• w wypadku ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego

w stosunku do małżonka;

• z chwilą zniesienia separacji, jeśli małżonkowie nie zgłosili wniosku o utrzymanie między nimi rozdzielności majątkowej.

Ustanie ustawowego ustroju majątkowego:

• zawarcie przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej;

• powstanie ustroju przymusowego;

• śmierć jednego lub jednocześnie obojga małżonków;

• prawomocne uznanie małżonka za zmarłego;

• uprawomocnienie się wyroku rozwodowego;

• unieważnienie małżeństwa.

2. Umowny ustrój majątkowy (art.47-51 KRO)- powstaje poprzez zawarcie umowy w formie aktu notarialnego. Można ją zawrzeć przed i w czasie trwania małżeństwa. Jeżeli jest zawarta przed zawarciem małżeństwa , umowa ta jest skuteczna dopiero w chwili zawarcia małżeństwa. Małżeńska umowa majątkowa może być zmieniona lub rozwiązana.

Rodzaje umownych ustrojów majątkowych:

1. rozszerzona wspólność ustawowa

• obejmuje przedmioty, które wg zasad ustroju ustawowej wspólności należą do majątku osobistego;

• małżonkowie mogą włączyć do wspólności ustawowej przedmioty nabyte przed zawarciem małżeństwa oraz służące do zaspokajania osobistych potrzeb;

Umowa rozszerzająca wspólność może działać:

• na przyszłość: do majątku wspólnego wejdą przedmioty nabyte po zawarciu umowy majątkowej

• wstecz: przedmioty nabyte wcześniej i dotychczas należące do majątku osobistego małżonków.

2. ograniczona wspólność ustawowa

• małżonkowie na drodze umowy wyłączają z majątku wspólnego określone przedmioty;

• ograniczenie wspólności nie może prowadzić do całkowitego jej zniesienia- oznacza to, że istnieje dalej majątek wspólny.

3. rozdzielność majątkowa

• sprawia, że między małżonkami istnieją tylko ich majątki osobiste, nie ma natomiast majątku wspólnego;

• każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później.

4. rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków

• polega na tym, że w czasie jej trwania małżonkowie mają tylko majątek osobisty, natomiast po ustaniu tego ustroju pojawia się obowiązek wyrównania dorobków obojga małżonków. W ten sposób chroni się interes tego małżonka, którego dorobek z różnych przyczyn jest mniejszy od dorobku drugiego małżonka. (np. żona z powodu wychowywania dziecka nie pracowała zawodowo).

3. Przymusowy ustrój majątkowy ( art. 52-54 KRO)- powstaje na mocy orzeczenia sądu bądź w niektórych sytuacjach z mocy prawa. Pomimo ustanowienia przymusowego ustroju ustawodawca dopuszcza możliwość zawarcia małżeńskiej umowy majątkowej.

Przesłanki powstania:

• na mocy orzeczenia sądu:

• na wniosek jednego z małżonków, np. jeżeli małżonkowie żyją oddzielnie w separacji faktycznej, brakuje przyczynienia się do zaspokojenia podstawowych potrzeb rodziny;

• na wniosek wierzyciela jednego z małżonków- może on żądać ustanowienia rozdzielności dla zaspokojenia swojej wierzytelności. Małżonkowie mogą zawrzeć umowę ustroju małżeńskiego dopiero po dokonaniu podziału wspólnego majątku lub po uzyskaniu zabezpieczenia. Ponadto intercyza jest dopuszczalna jeżeli wierzytelność została zaspokojona bądź po upływie trzech lat od ustanowienia rozdzielności przez sąd.

• z mocy prawa:

• w razie ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków;

• w razie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.

W przypadku uchylenia lub zniesienia powyższych przesłanek pomiędzy małżonkami powstaje z mocy prawa ustawowy ustrój majątkowy.