Zachowanie asertywne sprzyja kształtowaniu równości w relacjach międzyludzkich, umożliwiając nam działanie w naszym najlepszym interesie, obronę własnego stanowiska bez nadmiernego lęku, swobodne i szczere wyrażanie uczuć i korzystanie z własnych praw bez naruszania praw innych ludzi.
„Sprzyjanie kształtowaniu równości w relacjach międzyludzkich” oznacza jednakowe traktowanie każdej ze stron, przywracanie równowagi sił przez dodawanie energii słabszym i sprawianie, by w danej relacji wszyscy zyskali, a nikt nie stracił.
„Działanie w naszym najlepszym interesie” odnosi się do zdolności podejmowania samodzielnych decyzji dotyczących kariery, relacji z ludźmi, stylu życia i organizacji czasu, przejmowania inicjatywy przy rozpoczynaniu rozmowy i organizowaniu różnych przedsięwzięć, zaufania do własnych sądów, ustalania celów i pracy nad ich realizacją, proszenia innych o pomoc oraz uczestniczenia w życiu społecznym.
„Obrona własnego stanowiska” wiąże się z takimi zachowaniami, jak mówienie „nie”, ustalanie granic czasu i energii poświęcanej innym, reagowanie na krytykę, poniżanie lub złość, wyrażanie, popieranie lub obronę własnych opinii.\
„Swobodne i szczere wyrażanie uczuć” oznacza umiejętność niezgadzania się z sądami innych, zdolność do okazywania gniewu, przywiązania lub przyjaźni, do przyznawania się do lęku lub strachu, do ugody bądź okazywania wsparcia, do bycia spontanicznym - wszystko to bez odczuwania przykrego lęku.
„Korzystanie z własnych praw” związane jest z kompetencjami obywatela, konsumenta, członka organizacji, wspólnoty szkolnej lub zawodowej i polega na wyrażaniu opinii na temat wydarzeń publicznych, pracy mającej na celu dokonanie zmian oraz reagowaniu na gwałcenie własnych lub czyichś praw.
Działanie „bez naruszenia praw innych ludzi” polega na osiągnięciu wyżej wymienionej indywidualnej ekspresji bez nieuczciwej krytyki innych oraz zachowań sprawiających innym ból, bez wyzywania, poniżania, manipulacji czy kontrolowania innych.
Dzięki korzyściom odniesionym z wyrażania siebie u ludzi zwiększa się samoocena, zmniejszają się ich lęki, udaje im się pokonać depresję, zyskują większy respekt u innych, osiągają więcej życiowych celów, zwiększają poziom rozumienia siebie i poprawiają swoją zdolność do skutecznego porozumiewania się z innymi.
Obecnie życie pełne jest sprzecznych informacji dotyczących właściwego zachowania. Chociaż ogólnie uważa się, że powinno się respektować prawa innych osób, zbyt często obserwujemy, że rodzice, nauczyciele, biznes i rząd poprzez swoje działania zaprzeczają tym wartościom. Takt, dyplomatyka, ogłada, wyrafinowane maniery, skromność i samowyrzeczenie to cechy ogólnie chwalone, natomiast wybijanie się jest często uznawane za następowanie na innych.
Każdy powinien być w stanie wybrać dla siebie odpowiedni sposób działania. Jeśli reakcja „uprzejmego opanowania” jest zbyt silna, człowiek może okazać się niezdolny do wyrażania siebie tak, jak by chciał. Jeśli w swoim agresywnym zachowaniu posunie się za daleko, być może osiągnie swoje cele, raniąc innych. Wolność wyboru i samokontrola okażą się możliwe, kiedy wykształci się asertywne reakcje na sytuacje, z którymi wcześniej radziło się nieasertywnie lub agresywnie.
Nieasertywna reakcja oznacza, że nadawca rezygnuje z autoekspresji i powstrzymuje się przed okazywaniem uczuć. Ludzie, którzy zachowują się w ten sposób często czują się zranieni i zalęknieni, ponieważ pozwalają innym, by wybierali za nich. Takie osoby rzadko osiągają pożądane cele.
Osoba, która tak bardzo potrzebuje ekspresji, że zachowuje się agresywnie, swoje cele osiąga kosztem innych.
Skutkiem agresywnego zachowania jest zwykle poniżenie odbiorcy. Czuje się on zraniony, pozbawiony praw i reaguje defensywnie. Jego cele nie zostają osiągnięte.
Istnieje także czwarta kategoria : pośrednia agresja. Specjaliści zaobserwowali, że znaczna część agresywnych zachowań przybiera formę biernego działania pozbawionego konfrontacji. Czasami takie działania są podstępne lub chytre, innym razem mogą one polegać na prostej dwuznaczności. Cechą charakterystyczną tego stylu jest uśmiech, przyjacielskie zachowanie maskujące wbijanie noża w plecy lub kopanie pod kimś dołków.
Zachowanie asertywne jest charakterystyczne przede wszystkim dla kultur zachodniego świata.
Zachowania asertywne i agresywne różnią się od siebie tym, że ostatnie wiąże się ze zranieniem, manipulowaniem lub ignorowaniem innych podczas dążenia do wyrażania siebie.
Pod uwagę w odróżnianiu ich należy brać intencję (jeżeli mówimy co , by zranić kogoś umyślnie, jest to zachowanie agresywne ale jeżeli po prostu oznajmiamy mu swoje życzenie to jest to zachowanie asertywne). Zachowanie musi być wymierne w stosunku do wywołanych przez nie efektów. Jeżeli ktoś poczuje się urażony naszą prośbą , znaczy, że było to zachowanie agresywne, jeśli natomiast zastosuje się do naszej prośby to znaczy, że było to zachowanie asertywne.
Podczas klasyfikowania zachowań należy brać pod uwagę kontekst społeczno- kulturowy. Na przykład w kręgach, gdzie przywiązuje się wagę do szacunku dla starszych zwrócenie się do takiej osoby z prośbą o nie robienie czegoś zgodnie z naszym życzeniem, taka prośba może być oceniona jako agresywna.
10 kluczowych punktów dotyczących asertywnego zachowania:
umożliwia autoekspresję
cechuje się respektowaniem praw innych osób
jest uczciwe
jest bezpośrednie i stanowcze
zrównuje obie strony i pozwala każdej z nich osiągnąć korzyści
jest werbalne, włączając w to sam komunikat (uczucia, prawa, fakty, opinie, żądania, granice)
jest niewerbalne, włączając w to styl komunikatu (kontakt wzrokowy, głos, postawa, wyraz twarzy, gesty, dystans, wyczucie czasu, płynność , słuchanie);
jest adekwatne, do osoby i sytuacji, nie będąc uniwersalnym
jest odpowiedzialne społecznie
jest wyuczone , a nie wrodzone
Pozytywne, pełne troski uczucia są dla większości ludzi trudniejsze od wyrażania niż zachowanie polegające na „obronie swoich racji”. Ludzie, szczególnie dorośli, bardzo często powstrzymują się od wyrażania serdeczności. Zakłopotanie, strach przed odrzuceniem lub śmiesznością, teza, że rozum jest nadrzędny w stosunku do emocji - wszystko to są wymówki, aby spontanicznie nie komunikować serdeczności , troski i miłości.
Okazywanie ciepłych uczuć jest wysoce asertywnym działaniem. Samo działanie jest ważniejsze od słów, które wypowiadamy. To nawet w większym stopniu prawdziwe przy wyrażaniu troski. Nic nie prezentuje bardziej indywidualnej ekspresji niż powiedzenie : „Znaczysz dla mnie tak bardzo dużo”. Oto kilka sposobów komunikowania takiego przekazu:
ciepły, mocny i długi uścisk ręki
uściśnięcie kogoś, uścisk przedramienia, objęcie kogoś ramieniem, czułe klepnięcie w plecy, uściśnięcie ręki przedłużone z czułością;
szczere ciepłe słowa takie jak: dziękuję Ci; jesteś wspaniały!; naprawdę rozumiem o co ci chodzi ; podoba mi się co zrobiłeś; jestem przy tobie; wierzę ci; ufam ci; kocham cię; wierzę w ciebie; cieszę się , że cię widzę ; myślałem o tobie
ciepły uśmiech
dłuższy kontakt wzrokowy
podarunek dany z miłością (zrobiony osobiście przez ofiarującego lub wyjątkowo szczególny dla otrzymującego)
Troskliwe działania nie tylko trafiają do otrzymującego, wywołują także ciepłe uczucia u osoby, która asertywnie wyciągnęła rękę. Ludzie często wahają się przed zainicjowaniem kontaktu w ten sposób ze strachu przed odrzuceniem - to powszechne uzasadnienie unikania asertywności. Takie inicjatywy wymagają troski o drugą osobę i trochę odwagi.
Komplementy są niestety częstym źródłem dyskomfortu obu stron. Osobiste pochwalenie kogoś lub uznanie dla czegoś, co zostało przez kogoś zrobione może być trudne.
Przyjmowanie komplementów - słuchanie bardzo wspierających stwierdzeń adresowanych do nas albo wyrażanych po naszym adresem, a ukierunkowanym do osoby trzeciej - jest prawdopodobnie najbardziej ambitnym zadaniem , szczególnie trudnym, jeśli nie ma się o sobie zbyt wysokiego mniemania. Mimo to przyjmowanie pochwał jest asertywnym działaniem i wzajemnie umacniającym.
Naprawdę nie mamy prawa, aby kwestionować czyjeś prawo do postrzegania naszej osoby w określony sposób. Jeśli mówimy: „ O to po prostu mój dobry dzień” lub „to nic szczególnego” sugerujemy, że komplementujący źle ocenia sytuację. To tak jakbyśmy powiedzieli tej osobie : „ nie masz racji”. Powinniśmy spróbować przyznać każdemu prawo do uczuć i jeśli inni są pozytywnie nastawieni do nas, zrobić innym i nam samym uprzejmość i zaakceptować to.
Asertywne umiejętności, których uczymy się w budowaniu przyjaźni :
podejmujemy konieczne ryzyko przekształcenia znajomości w przyjaźń.
Dzielimy się czymś dotyczącym nas, czego zwykle nie mówimy innym.
Zachowujemy się spontanicznie w stosunku do swego nowego przyjaciela, spontanicznie sugerując jakąś aktywność i naprawdę słuchając, co jest ważne w jego życiu; dajemy mu też prezent bez specjalnej okazji
prosimy przyjaciela o radę w związku z jakimś problemem lub o pomoc przy jakimś projekcie (pamiętając, że asertywny przyjaciel może odpowiedzieć „nie” i wciąż nas lubić!)
po prostu mówimy mu, że go lubimy
oczyszczamy atmosfere między nami, jeżeli jesteśmy zirytowani lub podejrzewamy , ze nasz przyjaciel jest , poruszamy tę sprawę
jesteśmy szczerze. Nie pozwalaj, aby domysły określały nasz związek. Jeśli nie może on tego podołać, prawdopodobnie i tak by nie przetrwał; jeśli podoła upłynie mnóstwo czasu.
Asertywne dzieci, podobnie jak asertywni dorośli, są prawdopodobnie zdrowsze i szczęśliwsze, bardziej uczciwe i mniej skłonne do manipulacji. Czując się lepiej z samym sobą, młodzi prowadzeni są w stronę dorosłości bardziej nastawionej na samorealizację.
Asertywność w rodzinie:
asertywne zachowanie wzmacnia zarówno jednostkę jak i związek
szczera, otwarta i bezbolesna komunikacja to wartość pożądana i wysoko ceniona w rodzinach
dzieci, podobnie jak dorośli, powinny uczyć się asertywności w rodzinie i poza nią.
Asertywność posiada wiele zastosowań w sferze intymnych związków. Intymność to znacznie więcej niż seks, a ekspresja seksualna i ekspresja intymna są czymś zupełnie innym. Prawdziwa intymna ekspresja seksualna jest bardziej skutkiem niż przyczyną pełnej zdrowej intymności. Intymność to równość w związku pomiędzy dwojgiem ludzi, którzy dbają o siebie nawzajem, co oznacza, że charakteryzuje ich wzajemne przyciąganie (attraction), otwartość i szczerość w komunikowaniu się (communication), zaangażowanie (commitment) w podtrzymywaniu partnerstwa, radość (enjoyment) ze wspólnego życia, poczucie istnienia celu (purpose) tego związku i wzajemne zaufanie (trust), które wyraża szacunek i respekt dla drugiej osoby. Prawdziwa intymność jest skomplikowaną mieszanką tych sześciu głównych wymiarów, które także nieprzypadkowo tworzą angielski akronim ACCEPT - akceptować. Ten model intymności łączy w sobie ideę akceptacji dla siebie samego, dla siebie nawzajem i dla związku. Akceptacja jest istotą intymności. Każdy intymny związek jest niezależnym systemem, w którym wszystkie wymiary intymności stale oddziałują na partnerów jako jednostki i ich otoczenie.
Element , który wydaje się wychodzić na jaw częściej w relacjach seksualnych niż w innych sytuacjach, to pośrednia agresja - tak zwane bierno-czynne zachowanie . Jest to styl, który ma sprawić, że druga osoba czuje się źle lub ma poczucie winy, że zostanie na nią zrzucona odpowiedzialność, lub skłoni się ją do zrobienia czegoś. Wykorzystuje się w nim wiele pomysłowych metod : fałszywe pochwały, nieśmiałość, dąsanie się, szukanie współczucia, marudzenie, płacz, doszukiwanie się wad, granie osoby „trudno dostępnej” , nawet kłamstwo.
Celem seksualnej komunikacji jest posiadanie zdolności do takiego sposobu reagowania, jaki nam się podoba i możliwości wybierania go. Wielu z nas reaguje przypadkowo - brakuje nam odpowiednich umiejętności, właściwego nastawienia czy zasobu zachowań koniecznych do tego, aby być w pełni świadomymi i kontrolować naszą seksualną ekspresję. Ci jednak, którzy pracują nad tym, zaczynają się przekonywać, że ich związki stają się bardziej satysfakcjonujące i prowadzą do spełnienia.
Motywacja niektórych zachowań pozostaje poza naszą świadomością. Oszukujemy siebie. Wydaje się, że uczucia, nad którymi nie panujemy, przejawiają się w nieoczekiwanych formach zachowania.
Cała seksualna komunikacja jest dwustronna, to przedmiot wzajemnej troski. To stwierdzenie cofa nas do kwestii oddania i poświęcenia. Jest to wspólna praca nad różnymi sprawami ze świadomością, że oboje partnerzy grają równorzędne role w seksualnej komunikacji.
Język ciała i język mówiony są równie ważne w seksualnej ekspresji. Seksualna asertywność to znacznie więcej niż słowa, których używamy. Tutaj bardziej niż w innych typach sytuacji język ciała jest niezwykle ważny.
Podsumowując dodam, że asertywne zachowanie to pozytywna afirmacja samego siebie, która także dowartościowuje innych ludzi w naszym życiu.