Świadomość

Wiąże się z optymalną pobudliwością mózgu i twórczym charakterem procesów nerwowych, umożliwiających osobie rozwiązywanie problemów i uczenie się (I. Pawłow, 1952).

Jest odbiciem świata zewnętrznego. Dzięki niej zdajemy sobie sprawę z tego kim jesteśmy i co oraz w jakim celu czynimy.

Przytomność a świadomość

• Bardzo silne pobudzenie- świadomość ograniczona, zamglona, uwaga rozproszona

• Stan czujności- pełna świadomość, duża koncentracja i wybiórczość uwagi

• Swobodne czuwanie- uwaga płynna, sprzyjająca rozproszeniu

• Senność- świadomość osłabiona, niepełna przytomność

• Lekki sen- redukcja świadomości, marzenia senne

• Głęboki sen- całkowity brak świadomości

• Śpiączka (coma)- oprócz braku świadomości występuje brak reakcji na jakiekolwiek bodźce

Zmienione stany świadomości mogą być wywołane przez:

• Alkohol

• Środki psychotropowe

• Wysoką gorączkę

• Brak snu

• Długotrwałe posty

• Odwodnienie organizmu

• Zaburzenia wewnątrzwydzielnicze

• Zatrucia

• Uszkodzenia mózgu, itp.

Zmienione stany świadomości mogą być wywołane przy pomocy środków psychologicznych:

• Medytacja

• Hipnoza

• Intensywne skupienie się

• Zmęczenie

• Ból

• Wzmożone napięcie emocjonalne (gniew, lęk)

• Specyficzny zespół uczuć (np. miłość)

Zaburzenia świadomości

Dzielimy je na ilościowe i jakościowe:

1. ilościowe - dotyczą przede wszystkim przytomności (czyli węższego rozumienia zjawisk świadomości),

2. jakościowe- obejmują pełen zakres procesów objętych świadomością.

Ilościowe zaburzenia świadomości:

• Przymglenie świadomości- zdolność spostrzegania i pojmowania jest zmniejszona. Chory jest zdolny do odbioru i przetwarzania jedynie najprostszych informacji. Orientacja w otoczeniu jest niepełna, ruchy zwolnione.

• Senność patologiczna- objawowo przypomina senność fizjologiczną. Jest to stan przymglenia świadomości z jednoczesną tendencją do zapadnia w sen, zwalczaną przez chorego z dużym trudem.

• Półśpiączka- przypomina głęboki sen fizjologiczny z tą różnicą, że nawet silne bodźce nie są w stanie chorego obudzić. Można jedynie na silne bodźce np.bólowe uzyskać słabe reakcje obronne lub inne słabe reakcje ruchowe.

• Śpiączka- całkowita utrata przytomności, bez reakcji na jakiekolwiek bodźce. W głębokich śpiączkach brak nawet odruchów.

Jakościowe zaburzenia świadomości:

• Zespół majaczeniowy- zaburzona orientacja w czasie, miejscu i otoczeniu przy zachowanej orientacji co do własnej osoby. Występują omamy, zwłaszcza wzrokowe- bywają zmniejszane lub zwiększane, barwne, ruchliwe, mogą przypominać fragmenty filmów. Rzadziej występują omamy słuchowe, charakterystyczne są złudzenia wiążące się z omamami i urojeniowo interpretowane; zaburzenia spostrzegania nasilają się nocą;

- urojenia niespójne, często związane z treścią omamów,

- lęk, rozdrażnienie, lub euforia,

- niepokój ruchowy, niekiedy bardzo silny, próby wykonywania codziennych czynności,

- częściowa niepamięć, dość liczne wspomnienia z okresu chorobowego.

Najczęstsze przyczyny: zatrucia, np. alkoholem lub niektóre choroby zakaźne.

• Zespół zamroczeniowy- zaburzenia orientacji co do czasu, miejsca, otoczenia i własnej osoby, kontakt chorego z otoczeniem słaby lub brak kontaktu;

- lęki o znacznym nasileniu lub skrajne rozdrażnienie;

- pobudzenie ruchowe w postaci gwałtownych ruchów, wyładowań ruchowych i popędowych; nagłe ucieczki, napaści, próby samobójcze.

- niepamięć przebytego okresu chorobowego lub wyspy pamięciowe.

Dość często towarzyszy padaczce.

• Zespół splątaniowy- zupełna dezorientacja, w okresach spłycenia zaburzeń częściowa orientacja co do własnej sytuacji; głębokie zaburzenia toku myślenia o typie splątania i gonitwy myślowej;

- lęki niekiedy bardzo silne;

- silne podniecenie ruchowe, bezładne i chaotyczne, często ograniczone do obrębu łóżka, częste powtarzanie tego samego typu ruchów (stereotypie ruchowe);

- prawdopodobne zaburzenia spostrzegania, omamy i iluzje o występowaniu których można wnioskować pośrednio na podstawie obserwacji chorego;

- całkowita niepamięć w przypadku burzliwie przebiegającego zespołu, fragmentaryczne wspomnienia w przypadku lżejszego przebiegu zaburzeń.

Może występować w ostrej schizofrenii lub stanowić powikłanie wyniszczających chorób somatycznych.

• Zespół snopodobny- zaburzenia orientacji o zmiennym nasileniu. Omamy i złudzenia o treści fantastycznej, szybko zmieniające się, przypominające marzenia senne z poczuciem uczestniczenia w nich;

- zaburzenia spostrzegania mogą sprzęgać się ze spostrzeżeniami rzeczywistości w okresach spłycenia zaburzeń;

- zachowane w pamięci liczne fragmenty z okresu choroby.

Może wystąpić we wszystkich wymienionych wcześniej chorobach.