PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE
Małżeństwo.
Jest to trwały, ale nie nierozerwalny związek mężczyzny i kobiety, powstający w sposób dokładnie uregulowany postanowieniami obowiązującego prawa i rodzący również dokładnie uregulowane prawem skutki oraz oparty na zasadzie równouprawnienia małżonków.
Przesłanki do zawarcia małżeństwa:
- odmienność płci
- złożenie zaświadczenia o zawarcie małżeństwa przed kierownikiem U.C. lub przed duchownym
- przesłanki formalne - są określane przez przepisy stanu cywilnego
Przeszkody zawarcia małżeństwa (art.10-15 KRO):
a) nie osiągnięcie wieku uprawniającego do zawarcia związku małżeńskiego (od 18 lat; w szczególnym przypadku za pozwoleniem przez Sąd Opiekuńczy kobieta - 16 lat)
b) całkowite ubezwłasnowolnienie obu lub jednej z osób zamierzających zawrzeć małżeństwo
c) choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy którejkolwiek ze stron
d) pozostawanie przez którąkolwiek ze stron w związku małżeńskim
e) pozostawanie stron w stosunku pokrewieństwa (związków kazirodczych); w linii prostej bez ograniczeń a w drugiej linii bocznej II stopnia
f) pozostawanie w stosunku powinowactwa w linii prostej (zakaz związku teściowej z zięciem)
g) pozostawanie stron w stosunku wzajemnie do siebie przysposabiającego i przysposobionego
PRAWA I OBOWIĄZKI MAŁŻONKÓW.
1) równość praw i obowiązków
2) prawa i obowiązki o charakterze:
- majątkowym - wspólność można podzielić na ustawową i umowną (intercyza
- niemajątkową
Podstawowe prawa i obowiązki małżonków:
a) wspólnego pożycia
b) wierności
c) wzajemnej pomocy
d) współdziałania dla dobra rodziny którą przez swój związek założyli
USTALENIE NIEISTNIENIA MAŁŻEŃSTWA.
Unieważnienie małżeństwa - małżeństwo może zostać unieważnione jedynie z tych powodów z którymi przepisy KRO łączą sankcje nieważności (art.17 KRO).
Nie zawsze małżeństwo zawarte, mimo istnienia przeszkody małżeńskiej lub naruszenia przepisów o pełnomocnictwie może zostać unieważnione (może zostać zkonwalidowane).
1) małżeństwo zawarte bez zezwolenia sądu opiekuńczego przez kobietę która ukończyła 16 lat - istnieje możliwość konwalidacji
2) małżeństwo zawarte przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie - możliwość konwalidacji po uchyleniu ubezwłasnowolnienia
3) małżeństwo zawarte bez zezwolenia sądu przez osobę dotkniętą chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym - nie można unieważnić po ustaniu choroby psychicznej
4) nie można unieważnić małżeństwa z powodu pozostawania jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim jeżeli poprzednie małżeństwo ustało lub zostało unieważnione
5) małżeństwo zawarte bez zezwolenia sądu pomiędzy powinowatymi linii prostej ulega konwalidacji. W przypadku małżeństwa krewnych w linii prostej, rodzeństwa nie można zkonwalidować
6) małżeństwo zawarte przez pełnomocnika może zostać unieważnione gdy:
a) brak było zezwolenia sądu
b) pełnomocnictwo było nieważne
c) gdy pełnomocnictwo zostało skutecznie odwołane
SEPARACJA FAKTYCZNA - występuje wtedy, gdy małżonkowie zachowują się tak jakby między nimi był rozwód pomimo, że nie został orzeczony wobec nich.
SEPARACJA PRAWNA - według przepisów KRO następuje w wyniku orzeczenia sądowego, gdy nastąpił zupełny rozkład pożycia.
ROZWÓD - następuje, gdy nastąpi zupełny i trwały rozkład pożycia.
ROZKŁAD POŻYCIA - jest zupełny, gdy wszelkie więzy łączące małżonków (duchowe, fizyczne i gospodarcze) uległy zerwaniu.
Rozkład pożycia jest trwały, gdy doświadczenie życiowe pozwala przyjąć, że na tle okoliczności konkretnej sprawy powrót małżonka do pożycia nie nastąpi.
Zakaz orzeczenia rozwodu pomimo zaistnienia jego przesłanek:
a) jeżeli w skutek rozwodu mogłoby ucierpieć dobro wspólnych, małoletnich dzieci małżonków
b) jeżeli rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, a drugi małżonek nie wyraził zgody na rozwód, przy czym jego odmowa nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego
c) jeżeli orzeczenie rozwodu naruszałoby zasady współżycia społecznego z innych jeszcze powodów niż kolizja z dobrem wspólnych małoletnich dzieci małżonków
Wyrok rozwodowy sąd orzeka:
a) czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia (jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekanie o winie, w tym wypadku następują takie skutki jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy
b) podział majątku
c) skutki alimentacyjne
3 grupy spraw rozstrzyganych przez sąd rozwodowy:
I grupa - dotyczy spraw rozwodowych, rozstrzyganych z urzędu
a) orzeczenie o winie
b) rozstrzygnięcie władzy rodzicielskiej rozwiedzionych rodziców nad ich wspólnym małoletnim dzieckiem
c) rozstrzygniecie o wysokości kosztów utrzymania i wychowania dziecka
d) rozstrzygniecie o sposobie korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania po rozwodzie
II grupa - dotyczy rozstrzygania na żądanie tylko jednego z małżonków
a) eksmisja jednego z małżonków ze wspólnego zajmowanego mieszkania
b) podział majątku wspólnego
III grupa - dotyczy spraw rozstrzyganych przez sąd na zgodny wniosek stron
a) podział wspólnego mieszkania
b) przyznanie mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zastępczego lub pomieszczenia zastępczego o ile podział mieszkania albo przyznanie go jednemu z małżonków są możliwe
T: MAŁŻEŃSKI USTRÓJ MAJĄTKOWY - określa sytuację prawną małżonka względem majątku współmałżonków. MUM może być:
1) wspólnością ustawową
2) umowna wspólnością majątkową
a) rozszerzona wspólnością majątkową
b) ograniczoną wspólnością majątkową
3) rozdzielnością majątkową
a) na skutek zniesienia przez sąd wspólności ustawowej lub umownej
b) z mocy prawa ubezwłasnowolnienie małżonka
c) na skutek umowy
WSPÓLNOŚĆ USTAWOWA - jest ustrojem wspólności dorobku (dział 3 KRO).
Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek.
Przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością stanowią majątek odrębny każdego z małżonków.
Dorobkiem małżonków - są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, a w szczególności:
- pobrane wynagrodzenie za pracę oraz za inne usługi świadczone osobiście przez któregokolwiek z małżonków
- dochody z majątku wspólnego jak również z odrębnego majątku każdego z małżonków
Odrębny majątek (art. 33 KRO) każdego z małżonków stanowią:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę chyba, że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił
3) przedmioty majątkowe nabyte ze środków uzyskanych w zamian za przedmioty wymienione w punktach poprzednich
4) przedmioty mające służyć wyłącznie do zaspokojenia osobistych potrzeb jednego z małżonków
5) przedmioty mające służyć do wykonania zawodu, jeżeli zostały nabyte ze środków należących do odrębnego majątku małżonków wykonującego ten zawód. Nie dotyczy to jednak przedmiotów służących do prowadzenia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa
6) prawa niezbywalne - czyli roszczenia alimentacyjne, prawo dożywotniego zamieszkania, zadośćuczynienie za krzywdę ciała
7) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia
8) wierzytelność za wynagrodzenie o pracę lub za inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków
9) prawa autorskie twórcy wynalazków
Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową, także w wypadku gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Wspólność ustawowa trwa od ustania lub unieważnienia małżeństwa, chyba że:
1) małżonkowie zadrą małżeńską umowę majątkową
2) z ważnych powodów na żądanie jednego małżonka sąd orzekł zniesienie wspólności
3) wspólność ustała z mocy prawa na skutek całkowitego lub częściowego ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków
T: Pochodzenie dziecka.
Imię oraz nazwisko dziecka
Ustalenie macierzyństwa na ogół nie stwarza trudności. Ustalenie macierzyństwa jest nieodzowną przesłanką umożliwiającą ustalenie ojcostwa. Żądanie ustalenia macierzyństwa nie ulega przedawnieniu.
Ojcostwo.
Ojcostwo dziecka może zostać ustalone za pomocą jednego z 3 przewidzianych przez przepisy KRO sposobów:
1) domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki
2) uznanie dziecka przez jego ojca
3) sądowe ustalenie ojcostwa
Sposoby powyższe wzajemnie się wykluczają. Istota tego wyłączenie tkwi w tym jeżeli ojcostwo dziecka zostało ustalone umyślnie jednego z wymienionych sposobów dopóki poprzednie ustalenie nie zostanie uniecystwione.
Ad 1) ojcostwo męża matki, jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia. Domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki.
Domniemania tego nie stosuje się jeżeli dziecko urodziło się po upływie 300 dni od orzeczenia separacji. Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem 300 dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża.
Domniemania powyższe mogą być obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczeniu ojcostwa.
Nazwisko dziecka.
KRO normuje kwestie dotyczące nazwiska dziecka. Mając na względzie dobro dziecka oraz zasadę równych praw dzieci bez względu na ich pochodzenie małżeńskie lub pozamałżeńskie.
Wyróżniamy kilka sytuacji normujących sprawę nazwiska dziecka:
1) domniemanie prawne, że dziecko pochodzi od męża matki
2) zawarcie małżeństwa przez rodziców dziecka po jego urodzeniu
3) uznanie dziecka przez ojca
4) sądowe ustalenie ojcostwa
5) gdy znana jest tylko matka
6) gdy oboje rodzice są nieznani
7) nadanie dziecku swego nazwiska przez męża matki
ad 1) zazwyczaj dziecko nosi nazwisko ojca. Wyjątek gdy małżonkowie oświadczyli przy zawarciu małżeństwa że dzieci z ich związku będą nosiły nazwisko matki
ad 2) dziecko nabywa nazwisko męża matki, chyba że żona nosi inne nazwisko niż mąż, a małżonkowie zawierając małżeństwo złożyli oświadczenie, że dzieci będą nosiły nazwisko matki. Zmiana nazwiska dziecka które ukończyło 13 lat życia wymaga wyrażenia osobiście przez takie dziecko zgody
ad 3) dziecko uznane przez ojca nosi jego nazwisko
ad 4) sądowe ustalenie ojcostwa nie powoduje z mocy samego prawa nabycia przez dziecko nazwiska ojca
ad 5) dziecko dla którego nie nastąpiło ustalenie ojcostwa nosi nazwisko matki
ad 6) dziecko którego rodzice są nieznani nazwisko nadaje sąd opiekuńczy
ad 7) gdy matka małoletniego dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem urodzonego przez nią dziecka małżonkowie mogą złożyć oświadczenie, że dziecko będzie nosiło nazwisko męża matki
Imię dziecka.
Nadanie dziecku imienia należy do uprawnień rodziców. Rodzice dokonują zgodnie imienia dziecka. Dziecko nie może mieć więcej niż dwa imiona, zgłoszenie następuje w ciągu 14 dni po narodzeniu.
Kolejność dokonywania zgłoszenia urodzenia dziecka:
1) ojciec
2) kierownik szpitala
3) położna lub lekarz
4) matka
Przysposobienie - jest to akt formalny, którego powstanie jest uzależnione od dopełnienia przewidzianych przez prawo przesłanek:
1) przysposobić tylko można osobę małoletnią - nie można przysposobić osoby dorosłej
2) przysposabia się dla dobra małoletniego - dbamy o dobro dziecka
3) między przysposobionym a przysposabiającym musi istnieć odpowiednia różnica wieku
4) przysposabiający musi pełnić pełną zdolność do czynności prawnych
5) do przysposobienia potrzebna jest zgoda osób określonych w art. 118-119 KRO, małoletni powyżej 13 lat, w pewnych przypadkach zgoda rodziców przysposobionego
6) o przysposobieniu orzeka sąd opiekuńczy na rządnie przysposabiającego
Przepisy KRO przewidują 3 rodzaje przysposobienia:
1) przysposobienie pełne nieodnawialne (całkowite)
2) przysposobienie pełne
3) przysposobienie niepełne
ad 1) występuje wówczas gdy rodzice wyrazili przed sądem zgodę na przysposobienie dziecka bez wskazania osoby przysposabiającej
Skutki przysposobienia całkowitego:
1) niedopuszczalność uznania dziecka przysposobionego
2) niedopuszczalność sądowego ustalenia jego pochodzenia
3) kwestie związane z prowadzeniem akt stanu cywilnego
Pozostałe skutki przysposobienia całkowitego są identyczne z przysposobieniem pełnym.
1) między przysposabiającym a przysposobionym powstaje stosunek pokrewieństwa
2) w stosunku do krewnych przysposabiającego przysposobiony nabywa takie same prawa i obowiązki jakie ma naturalne dziecko przysposabiającego i odwrotnie
3) ustają wnikające z pokrewieństwa prawa i obowiązki przysposobionego względem jego byłych krewnych i odwrotnie
4) ustaje dotychczasowa władza rodzicielska i powstaje nowa
5) przysposobiony otrzymuje nazwisko
6) sąd może zmienić imię przysposobionego
Przysposobienie niepełne jest to wyjątek od przysposobienia pełnego.
1) różnice od przysposobienia pełnego jest ustalone na wyraźne żądanie przysposabiającego
2) stwarza stosunek pokrewieństwa które nie rozciąga się na rodzinę przysposabiającego
3) skutki naturalnego pokrewieństwa nie ulegają wyłączeniu a tylko osłabieniu
4) ustanie przysposobienia z ważnych powodów, przysposobiony albo przysposabiający może żądać rozwiązania stosunku przysposobienia przez sąd (również prokurator)
Obowiązek alimentacyjny - jest to obowiązek dostarczenia środków utrzymania osobom uprawnionym:
a) małżonkom
b) krewnym w linii prostej bez ograniczenia stopnia, a w linii bocznej między rodzeństwem
c) osobami związanymi stosunkiem przysposobienia
d) pasierbem, ojczymem oraz odwrotnie
Opieka - jest instytucją prawną mającą na celu zapewnienie pieczy i reprezentacji osobą małoletnią nie pozostającą pod władzą rodzicielską lub osobą pełnoletnią całkowicie ubezwłasnowolnioną.
Kuratela - jest instytucją prawną zbliżoną do opieki, ma za zadanie ochronę praw i interesów osób których je potrzebują.
Podmiotem dla których ustala się kuratele:
1) osoby częściowo ubezwłasnowolnione
2) osoby ułomne
3) zastępowanie istniejących przez przedstawicieli ustawowych
4) wstąpienie w miejsce .................... albo jej zastępowanie w postępowaniu sądowym albo administracyjnym lub śmierci
5) dziecko .............. lub .................. osoba nieobecna, osoba prawna nie mogąca prowadzić swoich praw .........................................
Różnice pomiędzy kuratelą a opieką - opieka jest funkcją honorową, a natomiast kurator pełni swoje obowiązki odpłatnie.
Akta stanu cywilnego - są to dokumenty w których urząd stanu cywilnego dokonuje rejestracji stanu cywilnego w formie:
- aktu urodzenia
- aktu małżeństwa
- aktu zgonu
Czynności zakresu rejestracji stanu cywilnego dokonuje kierownik USC lub jego zastępca.
Akty małżeństwa ..................................................................
T: Prawo spadkowe.
Spadkodawca - jest to osoba fizyczna po śmierci, której jej majątek przechodzi na inne podmioty tzn., innych spadkobierców.
Spadkobierca - jest to podmiot na który przechodzi ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego. Może nim być zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna.
Spadkobiercą może być także dziecko poczęte ale nie urodzone w chwili otwarcia spadku. Spadek (mastiturus) dochodzi do dziedziczenia jeśli urodzi się żywe.
Spadek - jest to ogół praw i obowiązków przechodzących za spadkodawcy na spadkobiercę lub kilku spadkobierców.
Dziedziczenie - jest to przejście na skutek jednego (zaburzenia) prawnego jakim jest śmierć osoby fizycznej ogółu praw i obowiązków ze spadkodawcy na spadkobiercę lub kilku spadkobierców. Śmierć osoby fizycznej pociąga za sobą otwarcie spadku oraz nabycie go przez spadkobiercę.
Zasady dziedziczenia ustawowego - dziedziczenie ustawowe ma miejsce wówczas gdy spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu wyłańczającego lub modyfikującego reguły ustawowe, albo też gdy powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami.
Krąg spadkobierców kodeks cywilny dzieli spadkobierców ustawowych na 3 grupy:
1) małżonek i dzieci spadkodawcy, a jeżeli dziecko nie dożyło otwarcia spadku w jego miejsce wchodzą następni
2) małżonek spadkodawcy, jego rodzice, rodzeństwo oraz .....................................
3) braku spadkobierców należących do 1 i 2 grupy, do dziedziczenia z ustawy dochodzi gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub skarbu państwa.
Dziedziczenie spadkowe w grupie 1 małżonek spadkodawcy i jego dzieci dziedziczą w częściach równych jednak część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza jak jedna czwarta.
Prawo rodzinne i opiekuńcze
Zawarcie małżeństwa
Małżeństwo to trwały, ale nie nierozerwalny związek mężczyzny i kobiety, powstający w sposób dokładnie uregulowany postanowieniami obowiązującego prawa i rodzący również dokładnie uregulowane prawem skutki oraz oparty na zasadzie równouprawnienia małżonków.
Przeszkody do zawarcia małżeństwa (art.10-15 KRO):
• Nie osiągnięcie wieku uprawniającego do zawarcia związku małżeńskiego (od 18 lat; w szczególnym przypadku za pozwoleniem przez Sąd Opiekuńczy kobieta - 16 lat)
• Całkowite ubezwłasnowolnienie obu lub jednej z osób zamierzających zawrzeć małżeństwo
• Choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy którejkolwiek ze stron
• Pozostawanie przez którąkolwiek ze stron w związku małżeńskim
• Pozostawanie stron w stosunku pokrewieństwa (związków kazirodczych); w linii prostej bez ograniczeń a w drugiej linii bocznej II stopnia
• Pozostawanie w stosunku powinowactwa w linii prostej (zakaz związku teściowej z zięciem)
• Pozostawanie stron w stosunku wzajemnie do siebie przysposabiającego i przysposobionego
Prawa i obowiązki małżonków:
• Równość praw i obowiązków
• Prawa i obowiązki o charakterze
- majątkowym dzielonym na ustawową i umowną
- niemajątkowym
Podstawowe prawa i obowiązki małżonków do:
• Wspólnego pożycia
• Wierności
• Wzajemnej pomocy
• Współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli
Rozwód i unieważnienie małżeństwa
Małżeństwo może zostać unieważnione jedynie z tych powodów, z którymi przepisy KRO łączą sankcje nieważności (art.17 KRO). Nie zawsze małżeństwo zawarte, mimo istnienia przeszkody małżeńskiej lub naruszenia przepisów o pełnomocnictwie może zostać unieważnione.
• Małżeństwo zawarte bez zezwolenia sądu opiekuńczego przez kobietę, która ukończyła 16 lat (istnieje możliwość konwalidacji)
• Małżeństwo zawarte przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie, czyli możliwość konwalidacji po uchyleniu ubezwłasnowolnienia
• Małżeństwo zawarte bez zezwolenia sądu przez osobę dotkniętą chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym, której nie można unieważnić po ustaniu choroby psychicznej
• Nie można unieważnić małżeństwa z powodu pozostawania jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim jeżeli poprzednie małżeństwo ustało lub zostało unieważnione
• Małżeństwo zawarte bez zezwolenia sądu pomiędzy powinowatymi linii prostej ulega konwalidacji. W przypadku małżeństwa krewnych w linii prostej, rodzeństwa nie można zkonwalidować
• Małżeństwo zawarte przez pełnomocnika może zostać unieważnione, gdy
- brak było zezwolenia sądu
- pełnomocnictwo było nieważne
- gdy pełnomocnictwo zostało skutecznie odwołane
Separacja faktyczna występuje wtedy, gdy małżonkowie zachowują się tak jakby między nimi był rozwód, pomimo, że nie został orzeczony wobec nich
Separacja prawna według przepisów KRO następuje w wyniku orzeczenia sądowego, gdy nastąpił zupełny rozkład pożycia.
Rozwód następuje, gdy nastąpi zupełny i trwały rozkład pożycia.
Rozkład pożycia jest zupełny, gdy wszelkie więzy łączące małżonków (duchowe, fizyczne i gospodarcze) uległy zerwaniu.
Rozkład pożycia jest trwały, gdy doświadczenie życiowe pozwala przyjąć, że na tle okoliczności konkretnej sprawy powrót małżonka do pożycia nie nastąpi.
Zakaz orzeczenia rozwodu pomimo zaistnienia jego przesłanek następuje:
• Jeżeli w skutek rozwodu mogłoby ucierpieć dobro wspólnych, małoletnich dzieci małżonków
• Jeżeli rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, a drugi małżonek nie wyraził zgody na rozwód, przy czym jego odmowa nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego
• Jeżeli orzeczenie rozwodu naruszałoby zasady współżycia społecznego z innych jeszcze powodów niż kolizja z dobrem wspólnych małoletnich dzieci małżonków
Wyrok rozwodowy sąd orzeka:
• Czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia, jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekanie o winie, w tym wypadku następują takie skutki jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy
• Podział majątku
• Skutki alimentacyjne
3 grupy spraw rozstrzyganych przez sąd rozwodowy:
I grupa dotyczy spraw rozwodowych, rozstrzyganych z urzędu:
• Orzeczenie o winie
• Rozstrzygnięcie władzy rodzicielskiej rozwiedzionych rodziców nad ich wspólnym małoletnim dzieckiem
• Rozstrzygniecie o wysokości kosztów utrzymania i wychowania dziecka
• Rozstrzygniecie o sposobie korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania po rozwodzie
II grupa dotyczy rozstrzygania na żądanie tylko jednego z małżonków:
• Eksmisja jednego z małżonków ze wspólnego zajmowanego mieszkania
• Podział majątku wspólnego
III grupa dotyczy spraw rozstrzyganych przez sąd na zgodny wniosek stron:
• Podział wspólnego mieszkania
• Przyznanie mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zastępczego lub pomieszczenia zastępczego o ile podział mieszkania albo przyznanie go jednemu z małżonków są możliwe
Małżeński ustrój majątkowy
Małżeński ustrój majątkowy określa sytuację prawną małżonka względem majątku współmałżonków. Może on być:
• Wspólnością ustawową
• Umowną wspólnością majątkową
- rozszerzoną wspólnością majątkową
- ograniczoną wspólnością majątkową
• Rozdzielnością majątkową
- na skutek zniesienia przez sąd wspólności ustawowej lub umownej
- z mocy prawa ubezwłasnowolnienie małżonka
- na skutek umowy
Wspólność ustawowa jest ustrojem wspólności dorobku (dział 3 KRO):
Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek. Przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością stanowią majątek odrębny każdego z małżonków. Dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, a w szczególności:
• Pobrane wynagrodzenie za pracę oraz za inne usługi świadczone osobiście przez któregokolwiek z małżonków
• Dochody z majątku wspólnego jak również z odrębnego majątku każdego z małżonków
Odrębny majątek (art. 33 KRO) każdego z małżonków stanowią:
• Przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej
• Przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę chyba, że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił
• Przedmioty majątkowe nabyte ze środków uzyskanych w zamian za przedmioty wymienione w punktach poprzednich
• Przedmioty mające służyć wyłącznie do zaspokojenia osobistych potrzeb jednego z małżonków
• Przedmioty mające służyć do wykonania zawodu, jeżeli zostały nabyte ze środków należących do odrębnego majątku małżonków wykonującego ten zawód. Nie dotyczy to jednak przedmiotów służących do prowadzenia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa
• Prawa niezbywalne, czyli roszczenia alimentacyjne, prawo dożywotniego zamieszkania, zadośćuczynienie za krzywdę ciała
• Przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za wywołanie rozstroju lub uszkodzenie ciała
• Wierzytelność za wynagrodzenie o pracę lub za inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków
• Prawa autorskie twórcy wynalazków
Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową, także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Wspólność ustawowa trwa od ustania lub unieważnienia małżeństwa, chyba, że:
• Małżonkowie zadrą małżeńską umowę majątkową
• Z ważnych powodów na żądanie jednego małżonka sąd orzekł zniesienie wspólności
• Wspólność ustała z mocy prawa na skutek całkowitego lub częściowego ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków
Pochodzenie dziecka oraz jego imię i nazwisko
Ustalenie macierzyństwa na ogół nie stwarza trudności. Ustalenie macierzyństwa jest nieodzowną przesłanką umożliwiającą ustalenie ojcostwa. Żądanie ustalenia macierzyństwa nie ulega przedawnieniu.
Ojcostwo dziecka może zostać ustalone za pomocą jednego z 3 sposobów:
• Domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki, jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia. Domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki.
Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie 300 dni od orzeczenia separacji. Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem 300 dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża. Domniemania powyższe mogą być obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczeniu ojcostwa:
• Uznanie dziecka przez jego ojca
• Sądowe ustalenie ojcostwa
Sposoby powyższe wzajemnie się wykluczają. Istota tego wyłączenie tkwi w tym, jeżeli ojcostwo dziecka zostało ustalone umyślnie jednego z wymienionych sposobów dopóki poprzednie ustalenie nie zostanie unicestwione.
KRO normuje kwestie dotyczące nazwiska dziecka. Mając na względzie dobro dziecka oraz zasadę równych praw dzieci bez względu na ich pochodzenie małżeńskie lub pozamałżeńskie.
Wyróżniamy kilka sytuacji normujących sprawę nazwiska dziecka:
• Domniemanie prawne, że dziecko pochodzi od męża matki zazwyczaj dziecko nosi nazwisko ojca. Wyjątek, gdy małżonkowie oświadczyli przy zawarciu małżeństwa że dzieci z ich związku będą nosiły nazwisko matki
• Zawarcie małżeństwa przez rodziców dziecka po jego urodzeniu, nabywa nazwisko męża matki, chyba że żona nosi inne nazwisko niż mąż, a małżonkowie zawierając małżeństwo złożyli oświadczenie, że dzieci będą nosiły nazwisko matki. Zmiana nazwiska dziecka, które ukończyło 13 lat życia wymaga wyrażenia osobiście przez takie dziecko zgody
• Dziecko uznane przez ojca nosi jego nazwisko
• Sądowe ustalenie ojcostwa nie powoduje z mocy samego prawa nabycia przez dziecko nazwiska ojca
• Gdy znana jest tylko matka dziecko dla którego nie nastąpiło ustalenie ojcostwa nosi nazwisko matki
• Gdy oboje rodzice są nieznani, nazwisko nadaje sąd opiekuńczy
• Nadanie dziecku swego nazwiska przez męża matki gdy matka małoletniego dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem urodzonego przez nią dziecka małżonkowie mogą złożyć oświadczenie, że dziecko będzie nosiło nazwisko męża matki
Nadanie dziecku imienia należy do uprawnień rodziców. Rodzice dokonują zgodnie imienia dziecka. Dziecko nie może mieć więcej niż dwa imiona, zgłoszenie następuje w ciągu 14 dni po narodzeniu.
Kolejność dokonywania zgłoszenia urodzenia dziecka:
• Ojciec
• Kierownik szpitala
• Położna lub lekarz
• Matka
Przysposobienie
Przysposobienie to akt formalny, którego powstanie jest uzależnione od dopełnienia przewidzianych przez prawo przesłanek:
• Przysposobić można osobę małoletnią
• Przysposabia się dla dobra dziecka
• Między przysposobionym a przysposabiającym musi istnieć odpowiednia różnica wieku
• Mrzysposabiający musi pełnić pełną zdolność do czynności prawnych
• Do przysposobienia potrzebna jest zgoda osób określonych w art. 118-119 KRO, małoletni powyżej 13 lat, w pewnych przypadkach zgoda rodziców przysposobionego
• O przysposobieniu orzeka sąd opiekuńczy na rządnie przysposabiającego
Przepisy KRO przewidują 3 rodzaje przysposobienia:
• Przysposobienie pełne nieodnawialne występuje, wówczas, gdy rodzice wyrazili przed sądem zgodę na przysposobienie dziecka bez wskazania osoby przysposabiającej
• Przysposobienie pełne
• Przysposobienie niepełne
Skutki przysposobienia całkowitego:
• Niedopuszczalność uznania dziecka przysposobionego
• Niedopuszczalność sądowego ustalenia jego pochodzenia
• Kwestie związane z prowadzeniem akt stanu cywilnego
Pozostałe skutki przysposobienia całkowitego są identyczne z przysposobieniem pełnym:
• Między przysposabiającym a przysposobionym powstaje stosunek pokrewieństwa
• W stosunku do krewnych przysposabiającego przysposobiony nabywa takie same prawa i obowiązki, jakie ma naturalne dziecko przysposabiającego i odwrotnie
• Ustają wnikające z pokrewieństwa prawa i obowiązki przysposobionego względem jego byłych krewnych i odwrotnie
• Ustaje dotychczasowa władza rodzicielska i powstaje nowa
• Przysposobiony otrzymuje nazwisko
• Sąd może zmienić imię przysposobionego
Przysposobienie niepełne jest to wyjątek od przysposobienia pełnego:
• Różnice od przysposobienia pełnego jest ustalone na wyraźne żądanie przysposabiającego
• Stwarza stosunek pokrewieństwa, które nie rozciąga się na rodzinę przysposabiającego
• Skutki naturalnego pokrewieństwa nie ulegają wyłączeniu a tylko osłabieniu
• Ustanie przysposobienia z ważnych powodów, przysposobiony albo przysposabiający może żądać rozwiązania stosunku przysposobienia przez sąd, również prokurator
Obowiązek alimentacyjny
Obowiązek alimentacyjny jest to obowiązek dostarczenia środków utrzymania osobom uprawnionym:
• Małżonkom
• Krewnym w linii prostej bez ograniczenia stopnia, a w linii bocznej między rodzeństwem
• Osobami związanymi stosunkiem przysposobienia
• Pasierbem, ojczymem oraz odwrotnie
Opieka i kuratela
Opieka jest instytucją prawną mającą na celu zapewnienie pieczy i reprezentacji osobą małoletnią niebędącą pod władzą rodzicielską lub osobą pełnoletnią całkowicie ubezwłasnowolnioną.
Kuratela jest instytucją prawną zbliżoną do opieki, ma za zadanie ochronę praw i interesów osób, których je potrzebują. Podmiotem, dla których ustala się kuratele są:
• Osoby częściowo ubezwłasnowolnione
• Osoby ułomne
• Zastępowanie istniejących przez przedstawicieli ustawowych
• Wstąpienie w miejsce … albo jej zastępowanie w postępowaniu sądowym albo administracyjnym lub śmierci
• Dziecko … lub … osoba nieobecna, osoba prawna nie mogąca prowadzić swoich praw
Opieka jest funkcją honorową, a natomiast kurator pełni swoje obowiązki odpłatnie.
Akta stanu cywilnego
Akta stanu cywilnego to dokumenty, w których urząd stanu cywilnego dokonuje rejestracji stanu cywilnego w formie:
• Aktu urodzenia
• Aktu małżeństwa
• Aktu zgonu
Czynności zakresu rejestracji stanu cywilnego dokonuje kierownik USC lub jego zastępca.
6