ab intestato - dziedziczenie beztestamentowe, ustawowe, instytucja prawa spadkowego działająca tylko gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu.
abolitio - puszczenie w niepamięć, podarowanie, zniesienie np kary.
accessio - polaczenie dwoch rzeczy na skutek czego powstaje 3 rzecz. Jeden ze sposobów nabycia pierwotnego prawa własności.(Z połączenia rzeczy powstaje nowa species, której właścicielem jest ten którego recz poczatkowa stanowi najistotniejszą część nowej rzeczy).
SKŁADNIKI TREŚCI CZYNNOŚCI PRAWNYCH
essentialia negotii - składniki przedmiotowo istotne, te które są niezbędne do powstania czynnsoci prawnej.
naturalia negotii - składniki przedmiotowo nieistotne, niekonieczne w umowie ale wolą stron mogą być wprowadzane do umowy.
accidentalia negotii - składniki podmiotowo istotne, wpływające na skuteczność czynności (warunek, termin, polecenie).
accusatio - akt oskarżenia, oskarżenie, system oskarżycielski, przeciwny do inkwizycyjnego.
a contrario - z przeciwieństwa , przeciwnie do, rodzaj argumentacji prawniczej polegajacy na wyciagnieciu wnioskow przeciwnych do bezposredio wynikających z brzmienia normy.
actio - kluczowy termin rzymskiego prawa procesowego, (powództwo, roszczenie powoda, skarga procesowa, uprawnienie do procesu - ochrona procesowa), zespół czynnosci prawnych powoda. Dzięki niemu skostniałe formalnie prawo rzymskie było elastyczne i rozwijało się szybko.
actio in personam - skarga wynikająca z zobowiązań, skarga wierczyciela wobec dłuznika.
actio in rem - skarga wynikająca z prawa rzeczowego, właściciela rzeczy przeciw komuś kto naruszył jego prawa.
actio rei vindicatio - skarga windykacyjna, wydobywcza właściciela, któremu zabrano rzecz.
actio negatoria - skarga z powództwa przeciw osobie która naruszyła prawo inaczej niż poprzez zabranie rzeczy.
actor - powód - strona wnoszaca powództwo do sadu reus- pozwany
ad solemnitatem - pod rygorem nieważności, forma narzucona przez prawo której niezachowanie zawsze powoduje nieważność czynności.
ad probationem - dla celow dowodowych, forma, której niezacho wanie niepowoduje nieważności czynności, lecz ten skutek, że dowód nie będzie mógł być dopuszczony przed sądem.
ad vocem - w stosunku do tego co zostało powiedziane.
aequitas - słuszność, sprawiedliwość.
animus wola, zamiar, element składowy posiadania rzeczy.
corpus - fizyczna wladza nad rzecza.
a priori - założyć coś z gory, rozumowanie o skutkach czegoś.
a posteriori - wnio skowanie ze skutków o przyczynach
appelatio - apelacja odwolanie się od wyroku sądu I instancji do wyroku sądu II instancji.
---------------------------
beneficium inventari - dobrodziejstwo inwentarza, oznacza możliwość przyjecia spadku z zastrzeże niem odpowiedzialn ości za dlugi spadkowe tylko do wysokości aktywów spadkowych.
bona fides - dobra wiara.
mala fides- zla wiara.
----------------------------
caducum - majątek spadkowy przypadają cy skarbowi państwa.
causa - przyczyna, powod , czynności causalne, wazne po zaistnieniu ich ustawowej przyczn.
casus- przypadek, zdarzenie, stan faktyczny, los, zdarzenie losowe,
cessio - przelew wierzytelności z jednej strony na druga.
commodatum - użyczenie
commercium- handel, obrót gospodarczy.
communio - wspólność , wspólwasnść.
conditio - zdarzenie przyszle od którego zależy powstanie bądź ustanie stos. prawnego.
confessio - uznanie powództwa przyznanie się do winy.
consensus - zgoda, porozumienie. Zgodne oświadczenie woli prowadzace do rozwizania.
creditor - wierzyciel.
creditum - wierzytelność, prawo do domagania się od dłużnika spełnienie świadczenia.
crimen - przestępstwo karne , zbrodnia.
culpa - wina, niedbalstwo
Curriculum Vitae - droga życia, życiorys.
custodia - obowiązek strzezena rzeczy odpowiedzialność najdalej idaca.
----------------------------
damnum - szkoda, strata, uszczerbek majatkowy.
Rodzaje daumnum:
damnum emergens - strata, szkoda rzeczyewysita.
lucrum cessans - utracony zysk, utrata spodziewanego zysku
debitum - dlug, należność, powinność, obowiązek spełnienia świadczenia.
defensio - obrona, ochrona przed sadem, ochrona, samopomoc.
denatus - zmarly smiecria nienaturalna
de lege lata - z punktu widzenia prawa obowiązującego.
de lege ferenda - wnioskowanie wybiegające w przyszłość
delictum - przestępstwo prawa prywatnego
detentio - dzierżenie rzeczy.
desuetudo - wyjście z użycia
divortium - rozwod oparty o porozumienie stron
repudium - odtrącenie jednego malzonka od drugiego
dies - dzień, termin, skąłdnik czynności prawnej wpływający na jej skuteczność
dolus - podstep, zły zamiar, wina umyślna, wada ośw. Woli.
dominium - władza, własność,
----------------------------
emancipatio - wyzwoleniue spod władzy, usamodzielnienie.
emptio venditio - kupno, sprzedaz,
error - błąd, jedna z wad oświadczenia woli.
evictio - odpowiedzialność za wady prawne rzeczy.
ex lege - z mocy prawa, ustawy.
exceptio - zarzut procesowy, sposób obrony pozwanego w procesie
exceptio rei iudicatae - zarzut rzeczy prawomocnie osądzonej.
exceptio de non potendo - umowa o niepozywanie
exceptio doli - zarzut podstepu
exceptio rei venditae et traditae - zarzut rzeczy sprzedanej i wydanej
expressis verbis - dobitnie, wyraźnymi slowami.
extraordinarius - nadzwyczajny, poza porządkiem.
----------------------------
facultas iuris - wydział prawa.
Collegium Iuridicum - zwyczajowa nazwa budynku wydziala prawa, wydzial prawa.
favor - przychylność życzliwość.
fictio - zmyślenie, wymsył, fikcja prawna
fiscus - skarb państwa majatek państwowy.
fiscalis - skarbowy
fraus creditorum - dzialanie na szkode wierzyciela
furtum - kradzież. Przestępstwo prawa prywatnego, zabór mienia.
----------------------------
gradus - stopień pokrewieństwa
glosa - sposób komentowania orzeczenia sadowego.
----------------------------
hereditas - dziedziczenie, spadek
holographus - własnoręcznie spisany
hypotheca - zastawa umowny, czasowy.
----------------------------
in flagranti - na gorącym uczynku.
in fraudem legis - w celu obejścia ustawy.
immobilia - nieruchomość, grunt i wszystko co z gruntem związane.
incognito - nie dający się rozpoznać, pozostający w ukryciu
iniuria - zniewaga, bezprawie, niesprawiedliwość. Jeden z deliktow prawa cywilnego.
inquisitio - dochodzenie, śledztwo z urzędu.
iudex - sędzia
iura in re aliena - prawa na rzeczy cudzej, ograniczone prawa rzeczowe.
iurisdictio - władza sądownicza.
Iur. contentiosa - sporne, procesowe.
Iur. voluntaria -sadownictwo niesporne, nieprocesowe.
iurisprudentia - nauka prawa, mądrość prawnicza, prawoznawstwo.
iusta causa - przyczyna prawna, podstawa prawna.
----------------------------
laesio enormis - nadmierna szkoda, rażące pokrzywdzenie,
laudatio - pochwala, mowa pochwalna.
legatarius - zapisobiorca.
legislatio - wydawanie ustaw,ustawodawstwo.
legitimatio - przyznanie prawa do uczestniczenia w procesie, przyznanie uprawnienia.
lex - ustawa, przepis prawny, norma.
lex specialis - ustawa szczegolna,.
lex generalis - usttwawa ogolna
lex Rhodia de iactu - ustawa Rodyjska o zrzucie morskim
liber - wolny, swobodny.
liberum veto - wolność sprzeciwienia się, nie zgadzanie się.
limes - granica, miedza.
lis pendente - w czasie zawieszenia sprawy, zawisłość sprawy
lucida intervalla - chwilowa przytomność umysłu
maleficium - zły czyn przestępstwo
mancipatio - sprzedaż rzeczy z jednoczesnym przeniesieniem własności, nabycie władzy nad żoną, adopcja, sporzadzenie testamentu.
mandatum - zlecenie, umowa zlecenia.
matrimonium - małżeństwo, związek małżenski (iustum matrimonium, prawnie uznane rzymskie małżenstwo) meritum - istota sprawy, główne znaczenie, sedno zagadnienia.
metus - bojaźń, lęk obawa, jedna z wad oświadczenia woli spowodowana przymusem.
misio in bona - wprowadzenie w posiadanie majątku.
mobilia - richomości
mora debitoris - zwłoka dłużnika.
moratorium - odroczenie na późniejszy termin.
mutuum -pożyczka, jeden z kontraktow realnych.
----------------------------
nasciturus - ten, który ma się narodzic, dziecko poczete a nienarodzone..
negotium - czynność prawana n. claudicans, czynność prawna kulejaca, nieważna w czesci obciążającej majatek młodocianego.
nota bene - nawiasem mówiąc. Zauważ dobrze, zwróć uwagę.
notorius - (fakt) powszechnie znany.
numerus clausus - zamknieta liczba, zamnkiety, taki, którego niemożna uzupełnić.
nuntius - posłaniec
----------------------------
obligatio - zobowiązanie, stosunek prawny pomiedzy dłóżnikiem a wierzycielem.
obligatio ex contractu - zobowiązanie kontraktowe, wynikające z umów.
obligatio ex delicto - zobowiązanie powstałe z czynu zabronionego.
obligatio naturalis - zobowiązanie naturalne, niezupełne, w którym brak jest odpowiedzialności.
occupatio - zawłaszczenie, zawładnięcie, objecie w posiadanie, jeden ze sposobow pierwotnego nabycia własności.
omnipotens - wszechstronny, wszechwładny.
onus probandi - ciężar dowodu, spoczywa na powodzie, wyjątkowo na pozwanym, kiedy ten zgłosił excepcję.
opus citatum - op.cit. dzieło już wcześniej cytowane.
----------------------------
pacta - umowa, niezaskarzalna lub zaskarżalna (pacta nuda, pacta vestitia).
pacta adiecta - umowy dodatkowe dołączone do kontraktu kupna- sprzedazy.
palaestra - szkoła retoryki, kształcąca mówców sądowych.
pars legitima - tzw. zachowek, minimalna, ustawowa część spadku, należąca się osobom z najbliższej rodziny spadkodawcy, okreslona ułamkiem udzialu spadkowego, jaki by im przypadal, gdyby dziedziczyli ustawowo.
patria potestas - władza ojcowska nad osobami alieni iuris w rodzinie
pecunia - pieniadze, składnik majątku.
per facta concludentia - przez czynności dorozumia ne.
perpetuatio fori - uwiecznienie, utrwalenie sądu, wyj. Od actor sequitur forum rei.
persona non grata - osoba niepozadana np. szpieg.
pignus - zastaw ręczny, łączy się z nabyciem rzeczy przez wierzyciela.
poena capitalis - kara śmierci.
poena culei - kara worka
post scriptum - po tym co zostało napisane.
postliminium - prawo powrotu w granice państwa, rzymianina, który dostał sie do niewoli wojennej, odzyskiwał on pełnię praw lecz musiał je odnowić.
praesumptio - domniemanie, domniemanie ojcostwa (domniemywa się, że ojcem dziecka jest mąż matki).
pretium - cena, jeden ze składników przedmiotowo istotnych, umoway kupna-sprzedazy.
pro domo sua - w obronie własnego domu, imienia, poglądów.
pro publico bono - dla dobra publicznego,
pro forma - dla pozoru, dla zachowania formy.
probatio - dowod, srodek dowodowy np. zeznania świadków.
probatio diabolica - dowód diabelski, prowadzenie dowodu aż do nabycia pierwotnego rzeczy.
procurator - zastępca procesowy i zarzadca cudzego majatku.
prodigus - ten który trwoni majątek rodowy narażając rodzinę na życie w niedostatku, marnotrawca.
proprietas - własność rzymska, p. dominium
prorogatio fori - umowne ustalenie właściwości miejscowej sądu przez strony stos. prawnego.
proscriptio - wyjęcie spod prawa, ogłoszenie egzekucji.
publicus - państwowy, powszechny, dotyczacy ogółu.
----------------------------
ratio legis - motyw, przyczyna ustawy,. Tą droga można dojsc do właściwej interpretacji, ustawy.
rebus sic stantibus - przy zachowaniu istniejących okolicznosci.
reformatio in peius - zmiana na gorsze.
rei vindicatio - skarga wydobywcza, sprawa nieposiadającego właściciela przeciw posiadaczowi niebędącemu właścicielem.
relegatio - wygnanie, zesłanie.
res - rzecz
res iudicata - rzecz osądzona, czyli sprawa sadowa zakonczona prawomocnym wyrokiem.
res immobilis - nieruchomość
res mancipii - wyliczone enumeratywnie rzeczy: niewolnicy, grunty Italskie i ich służebnosci, zwierzeta pociągowe
reservatio mentalis - zastrzezenie potajemne, jedna z wad ośw. woli.
restitutio in integrum - przywrócenie do stanupierwotnego.
----------------------------
sanctio - przymus, zakaz, określenie skutkow naruszenia przepisow prawa.
sensu largo - w szerokim znaczeniu.
sensu stricto - w ścisłym znaczeniu.
sententia - wyrok sadowy, końcowe orzeczenie sędziego.
servitus - służebność, obciążenie, ograniczone prawo rzeczowe na rzeczy cudzej.
societas - spółka, umowa spolki, wspólnota, społeczeństwo
societas leonina - lwia spółka (jeden ze wspólników ponosi korzyści a drugi straty)
solidum - całość, cała suma
specificatio - przetworzenie rzeczy, jeden z pierwotnych sposobów nabycia własności, dawal material i ktos miał z niego cos wykonac.
species - rzecz oznaczona indywidualnie.
stipulatio - najbardziej znany kontrakt rzymski (werbalny).
substitutio - podstawienie, instytucja związana z prawem spadkowym.
successio -dziedzieczenie, wejście w ogół praw i obowizków przez spadkobierce.
superficies - powierzchnia, jedno z ograniczonych praw rzeczowych (prawo do korzystania z budynku zbudowanego na nieswoim gruncie).
----------------------------
testamentum - testament, czynność prawna jednostronna.
testimonium - zeznanie świadka, jeden ze środków dowodowych.
thesaurus - skarb, rzecz cenna pozostająca w ukryciu od tak dawna, że zatraciła się pamięć o jego właścicielu.
traditio - jeden ze sposobów przeniesienia prawa własności dot. Res mancipii
tutela - opieka, piecza nad osobą osobą i majątkiem.
----------------------------
ultima ratio - ostateczny argument.
universitas - całość, zwizek, wspólnota.
usucapio - zasiedzenie, jeden ze sposobów nabycia pierwotnego prawa własności na reczy cudzej przez posiadanie jej przez jakiś czas.
usurae - odsetki od kapitału, fructes civiles czyli pożytki cywilne.
utilitas - korzyść, interes, pożytek, kryterium róznicujące prawo na prawo prywatne i publiczne.
----------------------------
vacatio legis - czas miedzy ogłoszeniem ustawy, a wejściem jej w życie.
victima - ofiara przestępstwa.
vinculum - więzy, kajdany, więzienie.
vinculum iuris - węzeł prawny, stosunek prawny.
vis maior - sila wyższa, zdażenie któremu nie mozna zapobiec (pożar, wybuch wulkanu, napad piratów)
votum separatum - zdanie odrębne sędziego podczas sądu kolegialnego.
----------------------------