Na czym polega , specyfika nauki o osobowości

Nauka o osobowości-ma charakter teorii całościowej i integrującej. Traktuje bowiem o spójności myśli, uczuć i zachowań człowieka, ujawniającej się w różnych sytuacjach podlegającej określonym zmianom na przestrzeni czasu.

Głównym celem nauki o osobowości jest cel poznawczy, jednak ważne są cele praktyczne: przewidywanie zachowań, określanie predyspozycji do różnorodnych zada, wspieranie i stymulowanie rozwoju osobowości, zapobieganie patologii.

Pervin: „ w zakres psychologii osobowości wchodzi opis i wyjaśnianie struktury osobowości, jej dynamiki ujawniającej się w zmienności i stałości zachowania oraz rozwoju obrazowego zmianami na przestrzeni życia.”

Termin osobowość- słusznie kojarzy się z unikalnością jednostki. Pamiętając jednak, że nauka z założenia zajmuje się tym, co ogólne. Teoria osobowości istnieje, co najmniej od przełomu XIX i XX wieku, czyli od narodzin i rozwoju psychoanalizy. Psychologia osobowości jako nauka empiryczna skupiona na psychologicznym studium niepowtarzalnej jedostki powstała w latach 30-tych. Z połączenia europejskiej psychologii charakteru i amerykańskiej psychologii różnic indywidualnych.

Wg. Pervina :” Osobowość jest to złożona całość myśli, emocji i zachowań, nadająca kierunek wzorzec (spójność) życiu człowieka. Podobnie jak ciało - osobowość składa się ze struktur, jak i procesów. Obejmuje aspekt czasowy funkcjonowania człowieka- zawiera wspomnienia, teraźniejszość, plany przyszłościowe.

Człowiek, już jako dziecko jest istotą seksualną, posiada pragnienia, doświadczenia i fantazje seksualne.

Wg. Freuda, wszelkie zachowania i przeżycia zdeterminowane są siłami, nad którymi człowiek nie ma kontroli. Ostateczną przyczyną każdej aktywności jest popęd. Popędy stanowia główne czynniki motywacyjne. Wyobrażenia psychiczne zostają naładowaneenergią popędową - zjawisko to nazywamy ataksją (obsadzeniem)- która może przepływać do obiektów i być z nimi wiązana.

Człowiek funkcjonuje jak mechanizm: energia biologicznapowoduje wzrost pobudzenia, odczuwany jao pragnienie, a celem określonej aktywności jest redukcja napiecia, co w efekcie przynosi ulgę.Wzrost napięcia jest nieprzyjemny, zaś uwolnienie- przynosi ulge.

Lęk - pierwotnie lęk jest skutkiem spętanego libido, później staje się sygnałem zagrożenia, konfliktu między częściami osobowości. Mówimy o trzech rodzajach lęku:

- lęk realistyczny- pojawia się wobec konkretnego zagrożenia w środowisku ak kontakt z agresywnym zwierzęciem czy oczekiwanie na egzamin.

-lęk neurotyczny- wynika z konfliktumiędzy popedami a wysilkiem, by je kontrolować, w gruncie rzeczy wyraża obawę, że impulsów „id” nie da się opanować; jest to lęk przed możliwościa niekontrolowanego uwolnienia energii popędowej.

-lęk moralny-to lęk przed karą ze strony superego, jeśli ego okaże się zbyt słabe i impulsy „id” wymkną się spod kontroli; to lęk przed skutkami niemoralnych zachowań

Zmagania z nieustannymi konfliktami wewnętrznymi wymaga udzialu mechanizmów obronnych, czego przykładem jest wyparcie konfliktowych treści ze świadomości, do nieświadomości

Świadomośc zawiera wszystko to, co możemy zwerbalizować i logicznie o tym mówić.

Przedświadomość obejmuje to, czego nie jesteśmy aktualnie świadomi, ale co możemy przywołać, podobnie jak z pamięci wydobywaamy wspomnienia; dostępne treści maja w większości pozytywne bądź neutralne zabarwienie emocjonalne, dzięki czemu nie zagrażają naszemu samopoczuciu i przystają do tego, jak chcemy widzieć własne życie.

Nieświadomość zawiera natomiast treści aktywnie wypierane, a także popędowe impulsy- zwłaszcza o treści seksualnej i agresywnej- oraz emocje łączące się z konfliktem. Tych treści nie możemy łato przywołać, to ze tkwią w nieświadomości, ma sens przystosowawczy.

Trzy dogmaty wyznaczają tożsamość psychoanalizy: determizm, konflikt, nieświadomość - stały się one identyfikatorami podejścia zwanego psychodynamicznym.

Id- (to)- najbardziej prymitywna struktura, całkowicie nieświadoma, miejsce nieświadomych popędów seksu i agresji oraz wypartych pragnień,fantazji i skłonności; Dostarcza energii dla całego zycia psychicznego; nie ma zahamowań, nie podlega logice; kieruje się zasadą przyjemności;ID rozpoznajemy jako marzenia i sny, a niekiedy równieżjako halucynacje;

Ego (ja) - funkcją jest zapewnienie bezpieczeństwaoraz przetrwanie organizmu, dzięki stosowaniu się do zasady rzeczywistości. Ego ocenia sytuację pod kątem realnych możliwości dzialania. EGO jest częściowo świadome.

Superego(nad- Ja)- jest filogenetycznie najmłodszą strukturą ; formułuje się na bazie kompleksu Edypa w stadium fallicznym; początkowo stanowi prymitywna reprezentacje norm, zakazów, nakazów pochodzących z identyfikacji z rodzicami i introjekcji społecznych wartości, które reprezentują.Jest z reguly sztywne i bezwzględne; zmierza do wyparcia popędowych pragnień; Nieświadome oraz świadome- zasady moralne zaakceptowane w okresie dorastania stadium genitalnym;

1. pohamować impulsy ID- zwłaszcza seksualne oraz agresje, ponieważ są one zakazane społecznie

2. Nakłonić Ego do wzięcia pod uwagę celów moralnych, tak by zostały przekute w cele realistyczne.

W realizacji celów superego, zaangażowane są dwa podsystemy superego: sumienie i ideal ego.

Sumienie, wg. Psychoanalizy, to zestaw norm i zakazów, które dotyczą przede wszystkim niepożdanych zachowań.(1, 2)

Ideał Ego- zawiera wzory, ideały, wartości moralne i zasady postępowania; zaangażowany w cele 2,3. Jego głos ma charakter pozytywny: Powinnaś, powinieneś

Superego reprezentuje pokoleniowy przekaz norm i wartości, nie oddaje jednak realistyczneg obrazu zachowań rodziców, rodziców raczej zawartość superego

4. Rozwój psychoseksualny człowieka, rozpoczyna się od fazy oralnej, w której energia libido koncentruje się w okolicy ust. Pierś matki jest pierwszym obiektem satysfakcji seksualnej, a czynność ssania źródłem doznań tego rodzaju; Frustracja w fazie oralnej, powoduje ukształtowanie się osobowości oralno-biernej, którą cechuje beztroska pogoda ducha, oczekiwanie opieki, nadmierna zależność

W drugim i trzecim roku życia energia libido i doznania zmysłowe skupiają się w okolicach odbytu. W fazie analnej doznania i przyjemności zmysłowe związane SA SA czynnością wypróżniania się - cykl: wstrzymanie- uwalnianie

Między 3 a 5 rokiem życia ma miejsce faza falliczna, kiedy energia libido lokalizuje się w okolicy genitalnej. Dziecko przejawia w tym okresie naturalne zainteresowania ciałe, płcia oraz różnicami anatomicznymi; Rozgrywa się Kompleks Edypa;

5.Libido, będące źródłem energii psychicznej, zasila szeroką gamę dążeń obok potrzeb erotycznych, dążenia do przyjemności, twórczości, kontaktu i innych; Kieruje się zasadą równoważenia(ekwiwalencji);

6. Zasada polaryzacji- oznacza, iż każda właściwość psychiczna ma dwa bieguny;

7. Zmiany osobowości na przestrzeni zycia zmierzaja ku integracji przeciwieństw; Jest to proces rozwojowy wymagający świadomego wysiłku

8. Psychologia analityczna wywarła wpływ na sposób spojrzenia na mitologię, folklor, religię, sztukę- ogólnie dziedzictwo kulturowe;

10.. Personologia- interdyscyplinarne studium osobowości- Henry A. Murray:

- Osobowość to abstrakcja formulowana przez teoretyka, a nie opis;

-Osobowość odnosi się do wielu zdarzeń(historia osobowości.= osobowość)

-Osobowośc obejmuje stałe i powtarzalne oraz nowe i unikalneelementy zachowania

- Osobowośc nadaje spójnośc i kierunek aktywności jednostki, co przejawia się w przystosowaniu , rozwiązywaniu konfliktów, przezwyciężeniu ograniczeń i planowaniu działań celowych;

Dynamikę zachowania daje sięuchwycić dzięki analizie relacji między jednostką a środowiskiem; Podmiotowym elementem tej relacji jest potrzeba. Potrzeba to konstrukt odpowiadający pewnej sile mózgu, która organizuje percepcję, apercepcję(percepcja+ interpretacje), myślenie, dążenie i działaniew taki sposób, by przekształcić w pewnym kierunkuistniejąca niesatysfakcjonująca sytuację;

Potrzeba może być wzbudzana przez bodźce zewnętrzne, lub wewnętrzne(Murray)

Potrzeby wiażą się ze stanami napięcia w organizmie, zaspokojenie potrzeby redukuje napięcie;

- ze względu na zakres działań i obiektów, których dotyczą:

proaktywne- uruchamiane przez podmiot(np.potrzeba osiągnięcia autonomii)

Murray znany jest głównie jako autor teorii potrzeb i oryginalnej metody TAT- test apercepcji tematycznej- do badania osobowości;

12. Świadome cele- psychologia indywidualna Alfreda Adlera.

Adler zajął się biologicznym mechanizmem kompensacji. Jeśli któryś z organów odznacza się słabością, jego szwankujące funkje kompensowane są przy pomocy innych organów;

Dążenie do mocy jest przystosowawczym mechanizmem rozwojowym, który dynamizuje rozwój jednostki; Dążenie do mocy jest fundamentalnym motywem rozwoju, leży u podstaw radzenia sobie z problemami przystosowawczymi i manifestuje się w sposobie ich rozwiązywania, jest konieczne w życiu;W neurotycznej formie przybiera postać upartego pragnienia władzy i kontroli nad innymi;

Obok dążenia do mocy, ważnym motywem, obecnym od najwcześniejszego dzieciństwa , są zainteresowania społeczne człowieka- wrodzone pragnienia i poczucie wspólnoty, przejawiające się potrzebą wchodzenia w relacje z innymi; Poczucie Wspólnoty z Ludzkością;

Obydwa ,motywy - dążenie do mocy i do wspólnoty- są ze sobą ściśle związane; Nieprzystosowanie, zzdanie Adlera polega na niedorozwoju zainteresowań społecznych i może przybierać trzy formy:

- posiadanie sztywnego sztywnego dogmatycznego stylu życia

Dążenie do perfekcji i wspólnoty ukierunkowują człowieka ku przyszłości. Formułowane przez n8iego cele i oczekiwania mogą mieć zdecydowany wpływ na styl życia. Styl życia wyznaczają wczesne doświadczenia i cele człowieka.

Zdaniem Adlera: Cele są w gruncie rzeczy produktami wyobraźni, jedne są możliwe do realizacji, inne nie;

Teorie Murraya i Adlera ukazują nową perspektywę interpretacyjną ludzkich zachowań. Człowiek nie jest w nich traktowany jak niewolnik popędów schwytany w sidła nieświadomych konfliktów, ale jako podmiot, który rozumiejąc rzeczywistość, możew mieć aspiracje, ambicje, plany;

Gordon W. Allport uznawany jest za twórcę teorii cech i prekursora psychologii humanistycznej. Zdaniem Alporta specyficzne ludzkie właściwości ujawniają się w działaniach intencjonalnych człowieka.

Wrodzone dyspozycje osobowości obejmują trzy rodzajewłaściwości:

-odruchy, popędy i procesy homeostazy - biologia i instynkt

Opis osobowości można przeprowadzić w kategoriach cech. Najprostsza definicja cechy mówi, iż jest to „ każdy wyróżniający się rys osobowości.”

Według bardziej precyzyjnej- cecha to struktura neuropsychiczna, mająca zdolność dostarczania wielu funkcjonalnie równoważnych bodźców oraz inicjowania i ukierunkowania równoważnych formzachowania adaptacyjnego adaptacyjnego ekspresyjnego.

Cechy realnie istnieja, mają podłoże neurofizjologiczne; Predysponują do określonych zachowańi odpowiadają za ich względna stałość w różnym czasie i odmiennych sytuacjach.

Cechy można identyfikować na podstawie obserwacji zachowania;

Cechy indywidualne, czyli dyspozycje, mają charakter jakościowy. Dziela się kardynalnie;

Struktura: aktualnie funkcjonują następujące nazwy pięciu wymiarów osobowości:

EKSTRAWERSJA- obejmuje ilośc i intensywnośc interakcji międzyosobowych, poziom aktywności, potrzebe stymulacji, zdolnośc cieszenia się życiem;

UGODOWOŚĆ- dotyczy jakości odniesień interpersonalnych jednostkina kontinuum od współczucia po antagonizmw myślach, uczuciach i działaniu;

SUMIENNOŚĆ- obejmuje indywidualny stopień organizacji, wytrwałości i motywacji w zachowaniach ukierunkowanych na cel; Przeciwstawienie ludzi niezawodnych niezawodnych wymagających z takimi, którzy są niezdyscyplinowani i niezorganizowani.

NEUROTYCZNOŚĆ- dotyczy przystosowania versus niestabilności emocjonalnej

OTWARTOŚĆ NA DOŚWIADCZENIA- obejmuje aktywne poszukiwanie i ocenę nowych doświadczeń.

Kolejność wymiarów jest nieprzypadkowa wiaze się z proporcją wyjaśnianej wariancji w analizie czynnikowej. W badanich leksykalnych jako dwa pierwsze ujawniaja się na ogół

Ekstrawersja i U godowośc, natomiast natomiast analizach psychometrycznych- Ekstrawersjai Neurotycznośc, co wynika przede wszystkim z faktu, że w testach nadreprezentowane są zmienne dotyczące lęku;

Badania wskazują , ze cechy z modelu Wielkiej Piątki są wrodzone co najmniej 40 %.

Do badań- inwentarz NEO PI-R - zawierający 240 pytań ocenianych na 5 stopniowej skali

Teoria konfliktu Neala Millera i Hojna Dollarda- agersja nie jeste popędem, ale zachowanie agresywne jest formą reakcji na określone bodźce=> frustracja.

Teoria proponuje- model wyjaśniający świadomą motywację człowieka.

O zachowaniu człowieka decyduje sytuacja; zachowanie jest funkcją sytuacji, a nie wewnętrznych cech osobowości.. Osobowość można rozpatrywać w kategoriach kognitywnych zmiennych, wyuczonych w kontekście społecznym:

2. Cele- obejmują pożądane i niepożądane skutki możliwych działań jednostki, czyli, to do czego dąży.

5. Systemy samoregulacji- odnoszą się do sposobów ukierunkowania i regulacji zachowania poprzez cele i standardy oraz tworzenie planów działania, które mogą nadawać aktywności linię przewodnią i określony kalendarz.