Klasa I (asertywy obejmuje wypowiedzi stwierdzające, klasa II to dyrektywy, a więc wszystkie akty mowy mające na celu wywołanie stanu rzeczy wskazanego przez sąd propozycjonalny (tzn. rozkazy, zalecenia, prośby, rady itp.,), w klasie III - komisywach znalazły się zobowiązania, przyrzeczenia itp. Nową klasą są ekspresywy, do których należą wypowiedzi będące wyrażeniami emocji (radości, żalu, pragnienia), także "zachowaniowe" akty mowy (pozdrowienia, pożegnania). Wreszcie deklaratywy najbliższe są Austinowskim rozstrzygnięciom (werdyktom). Warto w tym miejscu nawiasowo wspomnieć, że w ostatnim czasie została przeprowadzona przez J. Apresjana (1986) lingwistyczna analiza i klasyfikacja czasowników performatywnych.

Trzy aspekty mówienia:

- aspekt lokucyjny - wypowiedzenie ciągu słów, których sens jest zrozumiały dla odbiorcy (komponent propozycjonalny)

- aspekt illokucyjny - zasygnalizowanie intencji wypowiedzi (komponent propozycjonalny + komponent illokucyjny)

- aspekt perlokucyjny - skutek wywołany przez to wypowiedzenie

Niejawne akty mowy

Oprócz jawnych aktów mowy, które powstają przy użyciu operatorów interakcyjnych, nie mniej często występują akty mowy, które w tekście nie mają jawnych wyznaczników interakcji, lecz są interpretowane jako pośrednie jednostki interakcyjne.

Stają się one takimi w wyniku inferencji sytuacyjnej, czyli interpretacji która odpowiada na pytanie: jaki zamiar interakcyjny zawiera dane wypowiedzenie.

Zatem, jeśli na powierzchni nie pojawiają się specjalne operatory interakcyjne, ogólny sens ideacyjny występuje jako bodziec inferencji, który zmusza nas do wykrycia zamiaru interakcyjnego nadawcy.

Aluzja, ironia, sarkazm

Dlaczego ludzie używają pośrednich aktów mowy dla osiągnięcia efektów interakcyjnych, jeśli mają możliwość wprowadzenia wszystkich aktów mowy w sposób bezpośredni?

Po pierwsze: stosując pośredni akt mowy, nadawca utrzymuje bezpieczny dystans do zamierzonego efektu oddziaływania, co pozwala mu w krytycznym momencie wycofać się ze swego zamiaru interakcyjnego

Po drugie: odbiorca jest zmuszony do samodzielnej interpretacji ukrytego sensu interakcyjnego, co wzmacnia skuteczność jego oddziaływania, ponieważ współuczestniczy w tworzeniu aktu mowy

Nakłanianie należy do strategii behawioralnych, których celem jest sterowanie zachowaniem interlokutorów za pomocą działania werbalnego - język staje się bezpośrednim narzędziem powodującym zmiany w układzie interakcyjnym

Parametry strategii behawioralnych:

- korzyść, jaką osiąga każdy z interlokutorów w przypadku skutecznego przeprowadzenia strategii oraz w wyniku realizacji zaproponowanego działania;

- typowanie wykonawcy danego działania;

- możliwość zastosowania różnego typu sankcji w przypadku odmowy przez odbiorcę wykonania zaproponowanego działania;

- stosunek ról społecznych (status) nadawcy i odbiorcy w trakcie przeprowadzania strategii;

AKT NAKŁANIAJĄCY DO DZIAŁANIA: Stosując wypowiedzenie A nadawca zamierza nakłonić odbiorcę do wykonania korzystnego dla siebie działania (p)

Perswazja jest to uświadomione przez obserwatora działanie werbalne nadawcy, dążące do zmiany postawy odbiorcy

Warunki zastosowania perswazji:

- działanie dwustronne - dialog

- cel uświadomiony / nieuświadomiony i korzystny dla obu stron

- oddziaływanie otwarte / ukryte

- argumentacja różna

- dyskurs wielostronny i otwarty

- wzajemne poszukiwanie informacji, ocen i rozwiązań problemowych

Stymulacja jest to uświadomione przez obserwatora działanie werbalne nadawcy, dążące do wykreowania postawy odbiorcy lub nakłonienia go do działania dla dobra odbiorcy

Warunki zastosowania stymulacji:

- zaufanie odbiorców i autorytet nadawców

- działanie jednostronne - odbiorca bierny

- cel uświadomiony / nieuświadomiony i korzystny dla obu stron

- oddziaływanie otwarte / ukryte

- argumentacja quasilogiczna

Propaganda jest to uświadomione przez obserwatora działanie werbalne nadawcy, dążące do modyfikacja, utrwalenie lub osłabienie szczegółowej postawy odbiorców w stosunku do realnego obiektu perswazji.

Warunki zastosowania propagandy:

- działanie jednostronne - językowa izolacja odbiorcy, przewaga administracyjna i medialna nadawcy

w warunkach totalitarnych - jednostronny monolog mediów i pasywny odbiór związany z przymusem i represjami: fizyczna izolacja (sankcje praktyczne) w stosunku do innych opcji

w warunkach demokratycznych - perswazja wzmacniająca, ideologiczna izolacja w stosunku do innych opcji

- cel uświadomiony / nieuświadomiony

- dyskurs zamknięty, zcentralizowany

- argumentacja demagogiczna (ukrywanie przesłanek)

Warunki fortunności:
a. musi istnieć uznana procedura konwencjonalna, posiadająca pewien konwencjonalny skutek, procedura ta musi obejmować wypowiadanie pewnych słów przez pewne osoby, w pewnych okolicznościach

b. poszczególne osoby i okoliczności w danym przypadku muszą być odpowiednie dla powołania konkretnej procedury, jaka została powołana
c.wszyscy uczestnicy muszą przeprowadzać daną procedurę zarówno poprawnie jak i w zupełności
d.performatyw musi być wypowiadany z odpowiednią intencja
SEARLE:
Wyróżnił on następujące warunki fortunności:
1. znaczenie propozycjonalne wypowiedzenia, tj. jego treść musi wynikać ze struktury syntaktycznej i składu leksykalnego;
2. warunki wstępne: osoba dokonująca aktu musi mieć prawo do tego, a samemu aktowi muszą towarzyszyć określone okoliczności;
3. warunek szczerości: osoba dokonująca aktu, musi robić to szczerze, np. obietnica zachodzi, jeżeli osoba obiecująca ma zamiar jej dotrzymać;
4. warunek istotności: osoba dokonująca aktu musi mieć intencję poinformowania słuchającego lub słuchających o sile illokucyjnej swojego wypowiedzenia.

---