WYKŁAD V

1. ISTOTA POLITYKI PIENIĘŻNEJ (MONETARNEJ)

Polityka pieniężna to działalność banku centralnego polegająca na wpływaniu na kreację pieniądza i regulowaniu jego obiegu w gospodarce. Celem polit.pieniężnej jest zapewnienie stabilności finansowej państwa, w szczególności stabilizacji ogólnego poziomu cen („walka z inflacją") oraz utrzymywania pożądanej relacji waluty krajowej do walut obcych.

2. BC W SYSTEMIE POLIT.MONETARNEJ

Bank centralny jest głównym podmiotem rynku pieniężnego i polityki monetarnej każdego państwa. Realizuje cele pieniężne państwa, które dzielimy na:

• Cele finalne - stabilizacja pieniądza krajowego poprzez ograniczenie inflacji, dążenie do ukształtowania odpowiednich relacji między walutą krajową i walutami innych krajów, zapewnienie bezpiecznych i stabilnych warunków funkcjonowania sektora bankowego, tworzenie odpowiednich warunków do zapewnienia płynności rozliczeń pieniężnych w gospodarce.

• Cele pośrednie - kontrola stóp %, kontrola podaży pieniądza, stabilizowanie poziomu kursu walutowego

• Cele operacyjne - kształtowanie masy pieniądza rezerwowanego w BC, czyli sumy rezerw obowiązkowych banków komercyjnych, poziomu stóp %, tworzenie warunków do redyskontowania weksli pod transakcje eksportowe, tworzenie odpowiednich warunków do zwiększenia skłonności do oszczędzania.

Bank centralny pełni szereg funkcji w systemie finansowym. Są nimi:

• Funkcja banku emisyjnego państwa - emisja znaków pieniężnych i centralnego pieniądza rezerwowego,

• Funkcja banku banków - banki komercyjne mają swoje rachunki w banku centralnym, zaciągają w nim kredyty,
  BC jest dla nich bankiem rezerwowym, BC nadzoruje funkcjonowanie sektora bankowego,

• Funkcja banku państwa - prowadzi działalność dewizową państwa, dba o zachowanie równowagi
  bilansu płatniczego, obsługuje dług publiczny, prowadzi rachunki jednostek budżetowych.

Bank centralny jest niezależną państwową instytucją finansową. Świadczą o tym następujące cechy:

• niepodleganie instrukcjom rządu,

• zakaz bezpośredniego finansowania sektora publicznego,

• suwerenność w zakresie prowadzenia polityki kursu walutowego,

• osobista niezależność członków zarządu i rady banku,

• konstytucyjna ranga statusu banku centralnego.

3. RADA POLITYKI PIENIĘŻNEJ (RPP)

W Polsce została utworzona w lutym 1998 r. i jest niezależna od rządu, prezydenta i Sejmu. Składa się z prezesa NBP i 9 członków, będących specjalistami z dziedziny finansów, powoływanych na okres 6 lat, w równej liczbie przez prezydenta, Sejm i Senat. Członkiem Rady można być tylko przez jedną kadencję, w czasie kadencji nie można należeć do partii i związków zawodowych.

Zadania RPP:

• Ustalanie wysokości stóp procentowych NBP,

• Ustalanie zasad i stóp rezerwy obowiązkowej banku,

• Określanie górnych granic zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,

• Zatwierdzanie planu finansowego NBP oraz sprawozdań z jego działalności,

• Ustalanie zasad operacji otwartego rynku.

4. INNE ORGANY WŁADZY BC:

Prezes - powoływany przez Sejm na wniosek prezydenta na okres 6 lat; funkcja kadencyjna (max. 2 kadencje); prezes NBP jest jednocześnie szefem RPP, Komisji Nadzoru Bankowego oraz reprezentuje NBP na zewnątrz,

Zarząd - prezes NBP i od 6 do 8 członków, w tym 2 wiceprezesów; zarząd powołuje prezydent na wniosek prezesa NBP; nie mogą oni zajmować żadnych innych stanowisk i podejmować działalności zarobkowej poza pracą naukowo-dydaktyczną lub twórczością autorską.

5. NIEZALEŻNOŚĆ BC:

• Niezależność instytucjonalna - niezależne organy władzy BC

• Niezależność funkcjonalna - samodzielność podejmowanych decyzji w zakresie polit.monetarnej, bez ulegania presji ze strony władz państwowych, osąd publiczny polit.monetarnej

• Niezależność finansowa - samodzielny podział śr.finansowych, nie finansowanie sektora publicznego, samodzielność w zakupach bonów skarbowych w ramach operacji otwartego rynku.

6. PODZIA INSTRUMENTÓW POLI.MONETARNEJ (BC):

• Instrumenty kontroli ogólnej - (oddziałują na cały sektor bankowy), np.: polit.rezerw obowiązkowych, operacje otwartego rynku, polityka stopy dyskontowej BC

• Instrumenty kontroli selektywnej - odnoszące się do poszczególnych instytucji finansowych

• Instrumenty oddziaływania przez perswazję - przekazywanie bankom nieobowiązujących sugestii co do pożądanych kierunków ich polityki

Inny podział:

• Instrum. ilościowej kontroli kredytu - np.: wszystkie stopy % i system rezerw obowiązkowych oraz oper.otwartego rynku

• Instrum. jakościowej i selektywnej kontroli kredytu - np.: określanie terminów spłat kredytów, formy zabezpieczenia kredytów, ustalenie % stosunku kredytów do kapitału własnego banku, określenie minimalnych rezerw gotówki banku

Inny podział:

• Instrumenty klasyczne (pośrednie) - oper.otwartego rynku i stopa dyskontowa BC
  * Instrumenty bezpośrednie - rezerwy obowiązkowe, wymagania co do płynności i struktury majątkowo - kapitałowej banków, licencjonowanie banków

Podział ze względu na długość przewidywanego okresu oddziaływania:

• Instrum. ogólnego sterowania - ukierunkowane na ukształtowanie docelowego stopnia płynności sektora bankowego i poziomu stopy % na rynku pieniężnym (rezerwy obowiązkowe, oper.otwartego rynku, kontyngenty redyskonta)

• Instrum. sterowania precyzyjnego - wyrównanie przejściowych wahań płynności sektora bankowego, sterowanie podażą i popytem na pieniądz (głównie oper.otwartego rynku).

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU polegają na warunkowym zakupie (operacje typu REPO) i sprzedaży przez BC (operacje typu REVERSE REPO) papierów wartościowych dopuszczonych do tych operacji. Są to:

• bony pieniężne NBP,

• bony skarbowe.

Operacje typu REPO - transakcje warunkowego zakupu przez BC pap.wart. Polegają na zakupie bonów skarbowych przez NBP o banków komercyjnych, z zobowiązaniem ich odkupienia przez te banki w uzgodnionym w umowie terminie, po uzgodnionej cenie. Transakcje REPO umożliwiają zwiększenie płynności sektora bankowego, bo zasilają go śr.pieniężne. Należą do transakcji lokacyjno - depozytowych.

Operacje REVERSE REPO - transakcje warunkowej sprzedaży bankom komercyjnym przez BC dłużnych pap.wart. (bonów pieniężnych, bonów skarbowych) z zobowiązaniem ich odkupienia przez NBP w uzgodnionym terminie, po uzgodnionej cenie. Operacje te ograniczają płynność banków komercyjnych, bo BC ściąga z sys.bankowego wolne śr.pieniężne. Operacje te należą do transakcji lokacyjno - dewizowych.

POLITYKA REFINANSOWA (REDYSKONTOWA) polega na finansowaniu banków komercyjnych przez BC poprzez udzielanie im kredytów:

• refinansowego - jest udzielany bankom posiadającym zdolność kredytową oraz tym, w których został ustanowiony zarząd komisaryczny. Jest udzielany na podstawie umowy określającej:

• wysokość kredytu

• oprocentowanie i prowizję

• termin spłaty

• prawne zabezpieczenie spłaty kredytu

• redyskontowego - polega on na wykupie przez NBP weksli zdyskontowanych pierwotnie przez banki komercyjne lub udzieleniu kredytu dyskontowego pod zastaw weksli obcych. Zdyskontowane weksle muszą spełniać wszystkie wymogi prawa wekslowego.

• lombardowego - jest on udzielany przez NBP bankom komercyjnym pod zastaw pap.wart. emitowanych przez:

• Skarb Państwa

• NBP

• banki komercyjne o wysokich kapitałach własnych, np.: PKO BP, Pekao S.A.

Wysokość kredytu jest niższa niż wart.nomianalna pap.wart. będących przedmiotem zastawu i waha się 75-90% tej wartości. Kredyt jest udzielany na okres 12 m-cy. Aktualna (od 01,0902005) stopa kredytu lombardowego wynosi 6% w skali rocznej.

REZERWY OBOWIĄZKOWE.

NBP gromadzi na nieoprocentowanym rachunku rezerwy obowiązkowe banków komercyjnych w celu:

• Oddziaływania na wielkość podaży pieniądza odpowiednio do zmian w gospodarce,

• Tworzenia rezerwy płynności banków komercyjnych,

• Przejęcia części zysków banków komercyjnych.

Rezerwy odprowadzane są jako ustalony procent od depozytów a vista, depozytów terminowych złotowych i depozytów terminowych walutowych.

Stopa rezerw obowiązkowych:

• od wkładów złotowych płatnych na każde żądanie: 3,5% (obow.od 31,10,2003)

• od terminowych wkładów złotowych:

LOKATY OPROCENTOWANE: Dodatkowo w ramach realizacji polityki pieniężnej banki komercyjne mogą lokować środki pieniężne w BC na oprocentowanym rachunku. Od 01,09,2005 stopa oprocentownia lokat pieniężnych banków komercyjnych komercyjnych NBP wynosi 3% w skali rocznej.

---