Wycieczki szkolne, zielone szkoły jako atrakcyjne formy pracy dydaktyczno-wychowawczej

Zestawienie bibliograficzne

Dobrem najwyższym jest zgadzać się z naturą i stosownie do niej żyć.  Cyceron

Znaczenie wycieczek szkolnych i wszelkiego rodzaju zajęć w terenie dla realizacji programu edukacyjno-wychowawczego szkoły jest coraz bardziej doceniane, i to zarówno przez instytucje i organy sprawujące nadzór nad oświatą i procesem edukacyjnym, jak i przez wielu pedagogów. Znalazło to odzwierciedlenie w rozporządzeniach Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu, a także w nowych programach edukacyjnych, które zalecają prowadzenie zajęć w terenie oraz organizowanie szkolnych wycieczek i wyjazdowych zajęć w tak zwanych „zielonych/białych szkołach”.

Ogólne warunki organizowania przez szkoły i placówki oświatowe działalności krajoznawczo-turystycznej określa aktualne rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 listopada 2001 roku w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki”. Rozmaite formy uprawiania szkolnego krajoznawstwa i turystyki, w tym również wycieczki szkolne i zajęcia w „zielonych szkołach”, zostały uwzględnione w niektórych programach szkolnych.

Większość współczesnych pedagogów uważa szkolne wycieczki za jedną z metod kształcenia, a niektórzy zaliczają wycieczki do najważniejszych form pracy z uczniem i ustawiają je w hierarchii ważności i użyteczności metod edukacyjno-wychowawczych zaraz za klasyczną szkolną lekcją.¹

Zielone szkoły pojawiły się w słowniku szkolnym w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku. Pod pojęciem tym rozumiemy związane z realizacją programu nauczania, śródroczne, co najmniej kilkudniowe wyjazdy całej klasy wraz z nauczycielami do miejscowości posiadających walory uzdrowiskowe i przyrodnicze.²

Zielone szkoły pozwalają łączyć naukę z zabawą i wypoczynkiem, integrują uczniów, nauczycieli i zespół klasowy. Pozwalają pełniej realizować ogólny cel kształcenia, wyposażać uczniów w wiadomości, umiejętności i nawyki dające znajomość wiedzy o przyrodzie i społeczeństwie oraz posługiwania się tą wiedzą w praktyce.

W niniejszym zestawieniu bibliograficznym nauczyciele i wychowawcy znajdą ciekawe materiały, zarówno książki, jak i artykuły z czasopism na temat metodyki organizowania, programowania i techniki prowadzenia wycieczek szkolnych oraz zajęć w zielonych szkołach (programy i scenariusze zajęć, poradniki metodyczne).

 

Książki

1. Edukacja w naturze czyli jak pokochać, poznać, zrozumieć i chronić przyrodę / red. Jadwiga Leśniewska, Jacek W. Czartoszewski. - Warszawa: „Verbinum”, 2002. - 218, [1] s.: il., mapy ; 21 cm

2. Ewangelia na „zielonej szkole”: scenariusze na wyjazdy grupowe podczas roku szkolnego i wakacji / Arletta Ziółkowska, Andrzej Ziółkowski. - Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, cop. 2004. - 162, [1] s.: rys. ; 23 cm

3. Gry i zabawy na wycieczkę szkolną / Irene Flemming; przekł. z niem. Magdalena Jałowiec. - Kielce: „Jedność”, 1998. - 118 s.: il. ; 17 cm

4. Krajoznawstwo i turystyka szkolna / Ignacy Janowski. - Kilece: Wydaw. Akademii Świętokrzyskiej, 2003. - 108 s. : tab., wykr. ; 21 cm

5. Krajoznawstwo i turystyka w szkole: poradnik / [zespół red. Andrzej Gordon, Marek Boguszewski, Elżbieta Matusiak-Gordon]. - Wyd. 2 rozszerz. - Warszawa: Zarząd Główny PTTK, 2003. - 192 s.: faks., fot., tab. ; 21 cm

6. Metodyka wycieczek szkolnych / Ignacy Janowski. - Kielce: Instytut Geogarfii Akademii Świętokrzyskiej im. J. Kochanowskiego, 2004. - 161 s.: rys. ; 21 cm

7. Organizacja turystyki młodzieży szkolnej / Janusz Wojtycza. - Kraków: Wydaw. Naukowe AP, 2000. - 129, [3] s., [4] k.tab. kolor. (w tym złoż); il, mapy ; 21 cm

8. Organizacja wycieczek szkolnych, obozów stałych i wędrownych: rekreacyjne gry ruchowe / Jerzy Gołaszewski, Stanisław Paterka, Andrzej Wieczorek. - Poznań: Akademia Wychowania Fizycznego, 2000. - 140 s., [1] k. tabl. złoż.: il ; 24 cm

9. Poza ławką szkolną / Kazimierz Denek. - Poznań: „Eruditus”, 2002. - 223, [1] s. ; 20 cm

10. Praktyczny przewodnik kierownika wycieczek szkolnych / Gabriela Kondziałka. - Katowice: Związek Nauczycielstwa Polskiego. Ośrodek Usług Pedagogicznych i Socjalnych, 2002. - 70 s. ; 24 cm

11. Prawie wszystko o zielonej szkole: przewodnik / Hanna Dybska, Jolanta Gruchlik. - Toruń: Wydaw. Adam Marszałek, cop. 2001. - 34 s. ; 21 cm

12. Walory geograficzne i historyczne wycieczek szkolnych / Urszula Raths-Pietrucień; Stowarzyszenie Oświatowców Polskich; Ogólnopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli Geografii w Toruniu. - Toruń: SOP. Oddział, 2004. - 60 s.: fot. kolor., mapa; 21 cm

13. Wycieczki, biwaki, obozy, kolonie / Jerzy Gruszka. - Wyd. 3. - Jelenia Góra: Wydaw. Nauczycielskie, 2002. - 198 s. (Biblioteczka Dyrektora Szkoły) ; 16 cm

14. Wycieczki szkolne / Ignacy Janowski; Instytut Geografii Akademii Świętokrzyskiej im. Jana Kochanowskiego w Kielcach. - Kilece: IG AŚ im. Jana Kochanowskiego, 2004. - Wyd. 2 uzup. - 118, [2] s. ; il. ; 21 cm

15. Wycieczki we współczesnej szkole / Kazimierz Denek; Wydział Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. - Poznań: „Eruditus”, 1997. - 269, [2] s. ; 20 cm

16. Wycieczki z klasą: szkolny przewodnik turystyczny / aut. Tomasz Ławecki et al. - Warszawa: Wydaw. Telbit, 2005. - 432 s.: fot. kolor. ; 24 cm

17. Zielona szkoła: poradnik dla nauczycieli organizujących zajęcia w terenie / Wanda Łozińska, Beata Szczugiel. - Warszwa: „Sukurs”, 2001. - 129, [4] s.: tabl. kolor. ; 21 cm

18. Zielona szkoła inaczej: poradnik dla nauczycieli: programy i scenariusze zajęć wyjazdów śródrocznych / Beata Lisowska. - Kraków: Wojewódzki Ośrodek Metodyczny, 1998. - 155 s.: rys. ; 21 cm

19. Zielone szkoły: programy i scenariusze zajęć wyjazdów śródrocznych / Beata Lisowska. - Kraków: „Impuls”, 1999. - 184 s. ; 23 cm

 

Artykuły z czasopism:

20. Efektywność edukacji środowiskowej w „zielonej szkole” / Lena Tkaczyk // Biologia w Szkole. - 1998, nr 5, s. 288-290

21. Jak zorganizować wycieczkę nad morze: scenariusz dla klasy I-III szkoły podstawowej / Irena Śliwińska // Wychowawca. - 2004, nr 7-8, s. 38-41

22. Kilka dni w „zielonej szkole”: propozycje zajęć / Elżbieta Tyralska-Wojtycza // Aura. - 1998, nr 9, dod., s. 3-4

23. Kompendium wiedzy nauczyciela na temat organizowania różnych form wypoczynku zorganizowanego / Bożena Dziurla et al. // Wychowanie na co Dzień. - 2005, nr 7-8, „Wkładka Metodyczna”, s. I-XII

24. Metodyka organizowania, programowania oraz technika prowadzenia wycieczek / Ewa Kaczor // Lider. - 2001, nr 7-8, s. 14-15

25. O zielonej szkole (prawie) wszystko / Marzena Wyroda // Wszystko dla Szkoły. - 2005, nr 3, s. 10-16

26. 26. Ogólne zasady dobrze zorganizowanej wycieczki szkolnej / Barbara Pietrzak // Dyrektor Szkoły. - 2002, nr 6, s. 37-38

27. Propozycja programu edukacji zintegrowanej dla klasy II realizowanego podczas pobytu w „zielonej szkole” nad morzem / Elżbieta Pawłowska, Lidia Jamrożek // Nauczanie Początkowe. - 1999/2000, nr 6, s. 68-87

28. Proszę pani, kiedy znów wyjedziemy? / Małgorzata Wiśniewska // Twórcza Szkoła. - 2005, nr 9, s. 5-9

29. Przyjaciel przyrody / Monika Królikowska, Marzena Górecka // Życie Szkoły. - 2005, nr 4, s. 34-42 (Propozycje programów zielonych szkół)

30. Rola wycieczki w wychowaniu ekologicznym uczniów klas I-III szkoły podstawowej / Maria Skrzyńska // Nauczyciel i Szkoła. - 2001, nr 3-4, s. 203-220

31. Szkolne wycieczki krajoznawcze / Beata Boczukowa // Edukacja i Dialog. - 2001, nr 6, s. 15-19

32. Środowisko, w którym przebywamy. Program „zielonej szkoły”. Cz.1 / Elżbieta Tyralska-Wojtycza // Aura. - 1999, nr 12, dod., s. 1-5

33. Środowisko, w którym przebywamy. Program „zielonej szkoły” - ćwiczenia. Cz. 2 / Elżbieta Tyralska-Wojtycza. - Rys., tab. // Aura. - 2000, nr 1, dod., s. 6-8

34. Środowisko, w którym przebywamy. Program „zielonej szkoły” - ćwiczenia. Cz. 3 / Elżbieta Tyralska-Wojtycza. - Rys., tab. // Aura. - 2000, nr 2, dod., s. 5-6

35. Wychowawcza rola zielonych szkół / Wiesława Sitarska-Ociepka // Nowa Szkoła. - 2001, nr 6, s. 59-61

36. Wycieczka jako forma zajęć dydaktycznych / Barbara Ryba // Wychowawca. - 2005, nr 6, s. 36

37. Wycieczka najciekawszą lekcją ... / Bernarda Leszczyńska // Geografia w Szkole. - 1999, nr 3, s. 157-158

38. Wycieczka - atrakcja, którą trzeba dobrze przemyśleć i zaplanować / Mirosława Świdzińska // Wychowanie Komunikacyjne. - 2002, nr 6, s. 5-6

39. 39. Wycieczka - otwieranie okna na świat / Urszula Smusz-Sawin // Nowe w Szkole. - 2003, nr 10, „Kierowanie Szkołą”, s. III-IV

40. Wycieczka w edukacji / Andrzej Lange // Nowe w Szkole. - 2003, nr 3, s, 14, 15

41. Wycieczki - praktyczne wskazówki organizacyjne / Irena Zarzycka // Wychowanie Komunikacyjne. - 2003, nr 5, s. 10-11

42. Wycieczki integracyjne / Janusz Wróbel // Wychowanie Techniczne w Szkole. - 2004, nr 5, s. 47-48

43. Wycieczki przedmiotowe jako metoda nauczania interdyscyplinarnego / Anna Sakowska // Chemia w Szkole. - 2001, nr 2, s. 96-97

44. Wycieczki szkolne, wycieczki sentymentalne / Wita Szulc // Wychowanie na co Dzień. - 1999, nr 7-8, s. 35-37

45. Wycieczki w praktyce szkolnej / Elżbieta Pęczek // Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne. - 2004, nr 3, s. 17-23

46. Wykorzystanie obserwacji na wycieczkach / Stanisław Sokołowski // Życie Szkoły. - 2002, nr 7, s. 436-439

47. Wypoczynek śródroczny uczniów klas trzecich w „zielonej szkole” - program autorski / Barbara Brożek, Izabela Pluta // Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne. - 2002, nr 10, dod., s. 13-16

48. Zajęcia w „zielonej szkole” w klasie dziennikarsko-turystycznej / Maria Jakubowska-Dziedzic // Kwartalnik Edukacyjny. - 2000, nr 3, s. 50-61

49. Zielona szkoła / Hanna Mitka-Marszalik // Biologia w Szkole. - 2001, nr 2, s. 121-122

50. Zielona szkoła jako ciekawa forma pracy dydaktyczno-wychowawczej / Iwona Szostak-Stanek, Halina Skrzypczyńska // Nowa Szkoła. - 2005, nr 8, s. 17-19

51. Zielona szkoła - program działań wychowawczych / Renata Szostek // Życie Szkoły. - 2002, nr 6, s. 372-378

52. „Zielona szkoła” w Przemęckim Parku Krajoznawczym / Renata Magdans. - Bibliogr. // Biologia w Szkole. - 2000, nr 4, s. 206-210

53. „Zielone szkoły” / Barbara Kemska-Guga // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 2001, nr 6, s. 14-19

54. Zielone szkoły: edukacyjne i społeczne aspekty / Kazimierz Denek, Danuta Hyżak. - Bibliogr. // Wychowanie na co Dzień. - 2005, nr 7-8, s. 12-19

55. Zielone szkoły jako ekologiczna innowacja edukacyjna / Elżbieta Buchcic // Biologia w Szkole. - 1998, nr 5, s. 285-287

56. Zielone szkoły: organizować czy nie? / Maria Borkowska // Życie Szkoły. - 2004, nr 1, s. 48-49  

¹ Wycieczki z klasą. Szkolny przewodnik turystyczny, Warszawa 2005, s. 24.
² K. Denek, D. Hyżek, Zielone szkoły. Edukacyjne i społeczne aspekty, „Wychowanie na co Dzień”. - 2005, nr 7-8, s. 13.

---