Prawo ochrony środowiska wykład 02/03/05

Pierwotnie przedmiotem ochrony były:

• ożywione: przedstawiciele fauny i flory

• nieożywione: skały itp., czyli tylko elementy rzeźby terenu

w późniejszym czasie zaczęto zauważać, że elementy przyrody to również jej takie zasoby jak bogactwa mineralne.

Charakter zasobów przyrody:

• odnawialne tzn. w wyniku procesów naturalnych dochodzi do reprodukcji, namnażania ich.

• Nieodnawialne- przede wszystkim zasoby mineralne

KRAJOBRAZ:

1. ujęcie przyrodniczo- geograficzne

def. jednolity pod względem klimatycznym i genetycznym obszar, rozmieszczony na wspólnym podłożu i posiadający wspólną historię.

Biocenoza- występujący na pewnym terytorium zespół zjawisk przyrodniczych, na które składają się: atmosfera, powierzchnia ziemi, fauna i flora, układ hydrologiczny.

Krajobraz to zespół kilku biocenoz.

Jest to definicja zupełnie nie przydatna z punktu widzenia ochrony środowiska.

2. ujęcie architektoniczno- urbanistyczne

Nauki te utożsamiają pojęcie krajobrazu z widokiem, odwołują się do doznań estetycznych

def. fizjonomia środowiska, element wtórny i złożony w stosunku do elementów przyrodniczych , jest to forma wynikająca z treści, którą tworzą elementy kulturowe i przyrodnicze ekosystemu danego obszaru.

3. ujęcie mieszane

def. całość przyrody wraz z elementami wprowadzonymi przez człowieka (elementy kulturowe), na które na danym odcinku Ziemi, naturalnie ograniczonym, reprezentują określone cechy estetyczno- widokowe.

TYPY KRAJOBRAZU:

I Krajobraz pierwotny

• typ krajobrazu nie zawierający elementów antropologicznych (wprowadzonych przez człowieka/ kulturowych)

• najbardziej pożądany, w stosunku do niego nie potrzeba podejmować ochrony

II Krajobrazy kulturowe

Wszystkie krajobrazy dotknięte działalnością człowieka wprost (np. budynki), pośrednio (np. zmiana warunków hydrologicznych)

1. Krajobraz naturalny

minimalny wpływ człowieka, krajobraz bardzo mało przekształcony. Przyjmuje się że jedynymi działaniami ochronnymi są działania konserwatorskie.

2. Krajobraz kulturowy

można wyraźnie odróżnić elementy wprowadzone przez człowieka, ale nadal jest on przyjazny, człowiek musi jedynie utrzymywać taki stan rzeczy.

3. Krajobraz zdewastowany

gospodarka prowadzona przez człowieka wpłynęła w taki sposób na krajobraz, że działania ochronne muszą mieć charakter restytucywny ( przywrócenie do stanu poprzedniego)

WALORY EKOLOGICZNE- pewne wartościowe zjawiska związane z funkcjonowaniem ekosystemu. Jest to zwrot niedookreślony.

Zakres ochrony: instrumenty prawne służące do ochrony krajobrazu

1. ujęcie wąskie

szczególne formy ochrony to wyłącznie park krajobrazowy

oraz obszar chronionego krajobrazu. Przesłanką utworzenia

parku krajobrazowego i chronionego obszaru krajobrazu

jest ochrona krajobrazu.

2. ujęcie szersze

formy powyżej oraz inne formy, które w swoich przesłankach albo celach zawierają ochronę krajobrazu. Dotyczy to przede wszystkim Parku Narodowego, rezerwatu przyrody

3. ujęcie najszersze

każdy instrument prawny, który dotyczy ochrony elementów krajobrazu (definicja nie do przyjęcia)

ŚRODOWISKO- różnie pojmowane przez różne dziedziny nauki. Jest to pojęcie bardzo szerokie, zawiera zarówno krajobraz i przyrodę

def. lata 80- te -ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności:

• powierzchnia Ziemi

• kopaliny

• wody

Ta definicja jest w ust. z 2002r o ochronie środowiska.

Uciążliwości dla środowiska - takie elementy związane z działalnością człowieka, które mogą negatywnie oddziaływać na środowisko.

OCHRONA- zespół czynności faktycznych mających na celu niedopuszczenie do zniszczenia jakiegoś dobra albo zachowanie go w stanie zastanym.

OCHRONA PRAWNA ŚRODOWISKA -zespół norm prawnych, które za przedmiot ochrony mają zasoby przyrody, środowisko

ROZWÓJ OCHRONY PRZYRODY

1. Okres konserwatorski (do 1934r. w Polskim syst. Prawnym)

były to działania konserwatorskie skierowane do poszczególnych elementów przyrody. Normy prawne oparte były o proste nakazy i zakazy. Charakterystycznym instrumentem był pomnik przyrody. Człowiekiem w tym czasie kierowały pobudki o charakterze estetycznym, społecznym.

2. W Polsce powstała pierwsza kompleksowa ustawa o ochronie przyrody w 1934r.

• możliwość tworzenia pomników przyrody

• możliwość tworzenia obszarowych instrumentów ochrony przyrody: parki krajobrazowe, rezerwaty

• możliwość wywłaszczenia nieruchomości w celu ochrony przyrody (był to pewnego rodzaju przełom, gdyż w tamtym okresie istniało bardzo silne prawo własności)

• możliwość kształtowania tzw. ”obszarów specjalnych” dotyczących przede wszystkim lasów

• podstawa ochrony gatunkowej roślin i zwierząt

• obowiązek nauki ochrony środowiska w szkołach wszelkich typów

ustawa ta jednak nigdy tak naprawdę nie weszła w życie

1. okres biocenotyczny 1934r.- koniec lat 50-tych

przejście do działań ochronnych skierowanych do poszczególnych elementów, do ochrony całych biocenoz

W ust. z 1949r o ochronie przyrody doszukuje się początków oceny oddziaływania na środowisko tzn. ekspertyz mających ocenić potencjalne skutki przyszłego działania.

2. okres planistyczny

związany ze zmianami społeczno- politycznymi po II wojnie światowej. Okres ten charakteryzuje się planowym realizowaniem ochrony na podstawie planów gospodarczych i przestrzennych. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzeni ma być doskonałym elementem ochrony środowiska, gdyż można w nim zawrzeć niezbędne wymogi ochrony środowiska, które musza zostać spełnione w przypadku budowy i użytkowania danej przestrzeni. Człowiek gospodaruje elementami przyrody, jest to tzw. OCHRONA KSZTAŁTUJĄCA. Oznacz to zmianę oraz wykorzystywanie przyrody w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne.

1. Koniec lat 60-tych- ochrona środowiska na arenie międzynarodowej:

na 23 sesji Zgromadzenia Narodów Zjednoczonych w 1969 roku podjęto temat „Zagrożenia Środowiska”

Sekretarz ONZ sporządził raport o stanie środowiska pt. „Człowiek i jego środowisko”. W tym raporcie uwzględnione zostały zagrożenia związane z postępem cywilizacyjnym i industrializacją. Postęp cywilizacyjny prowadzi min do: wyłączenia gruntów rolnych spod upraw, wylesiania, pustynnienia, czego skutkiem może być groźba głodu.

Wszystkie zagrożenia rozparzone został w skali lokalnej, regionalnej, państwowej

i globalnej.

2. I Konferencja Międzynarodowa Sztokholm 1972r.

Sporządzony został Akt Końcowy, który:

• wprowadzał pojęcie „polityki środowiska” (świadome, zamierzone działania w dziedzinie ochrony środowiska)

• wprowadzał pojęcie „środowiska” (def. ta znalazła się w ustawie o ochronie środowiska z 2002r)

Ten punkt Aktu Końcowego spowodował wprowadzenie pojęcia „środowiska” do nowelizacji Konstytucji II RP w `76r. skutkiem tego była konieczność zmian organizacyjnych w zakresie ochrony środowiska, wyodrębnienia resortu i powołania organów na szczeblu ministerialnym

1. Klub Rzymski zrzeszający naukowców różnych profesji opublikował trzy raporty przewidujące globalną katastrofę ekologiczną. W odpowiedzi na te raporty w 1987r. raport sporządziła norweska premier Brundland, z zasadą ekorozwoju, której istotą jest:

• zakres podmiotowy: odwołanie do tzw. solidarności pokoleniowej, co oznacza korzystanie z zasobów środowiska tak, aby przyszłe pokolenia też mogły to robić

• zakres przedmiotowy: zakłada konsolidację działań w płaszczyźnie

• 
  
  społecznej

• ekonomicznej

• środowiskowej

1. zasada ekorozwoju przyjęła ostateczny kształt w 1992r. w Rio de Janerio na Szczycie Ziemi. Uchwalone tam akty międzynarodowe/ krajowe posługują się ZASADĄ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU.

Sformułowano tam min. Umowy międzynarodowe o ochronie bioróżnorodności. Stanowi to punkt zwrotny w ochronie przyrody, gdyż dotyczy różnorodności biologicznej na każdym poziomie. Jest to zmiana sposobu myślenia o ochronie środowiska.

Wprowadzono podział na:

• państwa biedne: posiadają dużą bioróżnorodność ale brak im środków finansowych do jej ochrony

• państwa bogate: posiadają małą bioróżnorodność, ale za to mają środki finansowe do ochrony

Na Szczycie Ziemi uznano iż państwa ubogie mają obowiązek udostępniania zasobów innym państwom w zamian za finansowanie projektów badawczych i udostępnianie biotechnologii. Były to jednak utopijne zasady ze względu na to, że biotechnologią zajmują się raczej prywatne koncerny, a zobowiązanie podjęło państwo.

Skutki Szczytu Ziemi dla ustawodawstwa krajowego:

1. Ustawa o zagospodarowani przestrzennym z 1994r., wprowadzono do niej zasadę zrównoważonego rozwoju, mając na względzie fakt iż akt zagospodarowani przestrzennego stanowi instrument ochrony środowiska

2. 1997r. wprowadzenie zasady zrównoważonego rozwoju do Konstytucji III RP [art. 5] co zmusza organy państwa do tworzenia prawa realizującego tą zasadę.

1

Instrumenty ochrony

obszarowe indywidualne

np. Park np. pomnik

Narodowy przyrody

• powietrze

• zwierzęta i rośliny

• krajobraz i klimat

System prawny danego kraju, którego zagrożenie dotyczy. Powinien regulować ochronę przed tym zagrożeniem. Muszą być też odpowiednio dostosowane instrumenty

Zawierane powinny być umowy, konwencje międzynarodowe

jakie skutki dane działanie przyniesie w tych wszystkich płaszczyznach

---