1. Pedagogika - jako nauka. Definicje wychowania. Ideologie edukacyjne. Teorie indywidualne nauczycieli.

Treści:

1. Pedagogika jako nauka.

pedagogika „to nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza, mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa - a przede wszystkim młodego pokolenia - w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, systemy wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój. [...] przedmiot pedagogiki [...] obejmuje również samowychowanie i samokształcenie. Pedagogika sytuuje się wśród nauk praktycznych, włącza w swój obręb teorię i praktykę, pomiędzy którymi zachodzi bardzo silny związek. Aktualnie takim najbardziej istotnym terminem w refleksji pedagogicznej, zamiast wychowania, stało się pojęcie edukacji. W wyniku ścierania się we współczesnej pedagogice różnych kierunków (np. pedagogiki filozoficznej, antropologicznej, humanistycznej, kultury, behawiorystycznej, scjentystycznej, kontestacyjnej, postmodernistycznej, krytycznej, państwowej, narodowej, społecznej, personalistycznej, opiekuńczej, specjalnej, waldorfskiej, liberalistycznej, dyskursywnej)

2. Subdyscypliny w pedagogice:

• pedagogika ogólna - zajmuje się formułowaniem uogólnionych twierdzeń na temat działania pedagogicznego

• pedagogika społeczna - podejmuje problem środowiskowych uwarunkowań procesów opiekuńczo-wychowawczych, opiera się na teorii środowiska i badaniach empirycznych, analizuje warunki i relacje. Ustala zasady i określa metody przekształcania tego środowiska z punktu widzenia potrzeb wychowania i rozwoju jego podmiotów. Głównym zadaniem jest wychowawczo aktywizujące oddziaływanie na środowisko człowieka w różnych fazach jego życia, skupia się na analizie sytuacji: w zakładzie pracy, podczas nauki, w czasie wolnym, w miejscu zamieszkania, w środowisku rodzinnym, etc. Podejmuje także kwestie związane z edukacją środowiskową i regionalną, w centrum jej zainteresowań znajduje się problem troski o zdrowie, edukacja ekologiczna, pedagogika uczestnictwa w różnych formach egzystencji.

• pedagogika opiekuńcza - zajmuje się opieką i wychowaniem osób, które nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb.

• pedagogika specjalna - przedmiotem tej dziedziny jest „opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób z odchyleniami od normy, najczęściej jednostk mniej sprawnych lub niepełnosprawnych, bez względu na rodzaj stopień i złożoność objawów oraz przyczyny zaistniałych anomalii, zaburzeń, trudności i ograniczeń”.

• pedagogika resocjalizacyjna - przedmiotem jej działań jest wychowanie i kształcenie jednostek, które przejawiają syndrom postaw antyspołecznych, świadczących o wadliwym przystosowaniu społecznym. Dziedzina ta interesuje się rodzajami profilaktyki społecznej, w obszarze jej badań znajdują sę problemy związane z niedostosowaniem społecznym osób nieletnich i dorosłych.

• pedagogika porównawcza - zajmuje się analizą i porównywaniem systemów oświaty i wychowania, które funkcjonują w różnych krajach, analizuje tendencje w oświacie i bada sposoby rozwiązywania problemów oświatowych i wychowawczych w innych krajach.

• pedagogika dorosłych - określana również jako andragogika, wydzielamy szczególnie andragogikę ogólną, która bada i opisuje cele wychowania dorosłych, politykę oświatową, organizacje instytucji oświatowych i kulturalnych oraz metody badań, następnie także dydaktykę dorosłych.

• pedagogika zdrowia - celem jej jest wyposażenie w wiedzę, nauczanie niezbędnych zachowań, procedur i technik oraz pobudzanie motywacji do podejmowania działań na rzecz zdrowia. Działania kierowane są ku chętnym do stosowania zasad profilaktyki oraz tych, którzy zamierzają zwiększyć swój potencjał zdrowotny.

• pedagogika pracy - zajmuje się badaniem pedagogicznych aspektów relacji człowiek-wychowanie-praca, człowiek poprzez prace rozwija włąsną osobowość, doskonali umiejętności, zdolności i talenty, kształtuje pozytywne relacje z innymi ludźmi. Praca stwarza mu możliwość odkrywania sensu swojej egzystencji, afirmowania wewnętrznej wolności oraz doświadczania satysfakcji i zadowolenia z siebie.

• pedagogika medialna - praktyczna stroną jest edukacja medialna, której głównym zadaniem jest wskazywanie miejsca mediów w kulturze, zapoznawanie z ich możliwościami i sposobami wykorzystania w procesie kształcenia oraz samokształcenia, wykształcenie umiejętności porozumiewania się człowieka z komputerem i drugim człowiekiem przez sieć komputerową i interpretacja komunikatów werbalnych. W przypadku multimediów ważnym zadaniem będzie rozwijanie umiejętności posługiwania się technologia informacyjną jako środkiem rozwoju intelektualnego. Edukacja medialna dotyczy kształtowania umiejętności człowieka w zakresie jego świadomego i krytycznego korzystania ze środków społecznego przekazu, w tym wychowania do odbioru mass mediów.

3. Teoria wychowania a inne nauki.

Teorię wychowania zasilają:

- poszczególne subdyscypliny filozofii, tzn. teologia wychowania (nauka o stanowieniu celów), aksjologia wychowania (nauka o wartościach), antropologia filozoficzna (ujmująca człowieka w aspekcie ostatecznych racji bytowych, dostarcza ważnych przesłanek dla jego rozumienia).

- różne działy psychologii - teoria wychowania korzysta z wiedzy o funkcjonowaniu człowieka, rozwoju jego psychiki, strukturze osobowości i jej regulacyjnych funkcjach
- związek z naukami biomedycznymi, które wykrywają prawidłowości rozwoju biologicznego człowieka, a także określają standardy rozwojowe organizmu i czynniki, które wspomagają lub utrudniają wzrost biologiczny, dostarczają także wiedzy potrzebnej do ustalenia możliwości percepcyjnych, wykonawczych i twórczych dziecka

- z nauk psychologicznych i biomedycznych teoria wychowania wzięła metodę eksperymentu

- medycyna dostarczyła metodę indywidualnych przypadków

- z socjologi przejęła metodę sondażu, która polega na badaniu opinii wielu osób na określony temat

4. Definicje wychowania:

Kryterium	Definicje reprezentatywne
Wychowanie jako jednostronne oddziaływanie wychowawcy na wychowanka.	Wychowanie to: • „formowanie, kształtowanie, zmienianie czyjejś osobowości, spowodowanie czy wyzwalanie w niej pożądanych zmian" (K. Konarzewski); • „przygotowanie do zadań i ról życiowych, czyli zamierzona pomoc w socjalizacji osoby" (H. Muszyński); • „profesjonalne, świadome, celowe utrzymanie, doskonalenie i rozwijanie pozytywnych oraz funkcyjnych możliwości człowieka, jego funk­cji psychicznych, procesów i cech osobowości" (M. Zelina); • „zamierzone i świadome oddziaływanie na człowieka, współtworzące ,,jego osobową indywidualność'' (W. Cichoń).
Wychowanie jako swoisty typ wzajemnych oddziaływań.	Wychowanie to: • „szczególna relacja międzyludzka, w której podmiotem i zarazem przedmiotem czynów wychowujących jest osoba" (M. Nowak); • „szczególny przypadek wzajemnego kontaktu osób, dzięki któremu każda z nich powoli się zmienia" (M. Cipro).
Wychowanie w wymiarze zjawisk psychospołecznych, dziejowych i kulturowych, rzutujących na conditio humanum	Wychowanie to: • „proces wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku" (J. Dewey); • „proces, czyli ciąg »zmian prowadzących do nowego stanu fizycznego i psychicznego człowieka^ uważanego przynajmniej czasowo za nowy i zakończony" (K. Sośnicki)":

5. Definicja i porównanie pojęcia:

- Ideologie edukacyjne - system pojęć odzwierciedlających te pożądane cele, treść i metody wychowania, które ludzie czynią przedmiotem świadomego działania, zarówno w wymiarze indywidualnym, jak instytucjonalnym

- Indywidualne teorie nauczycieli - osobisty (subiektywny) zbiór poglądów na temat prawidłowości uczenia się i nauczania, roli ucznia i nauczyciela we wzajemnym współdziałaniu, poglądów będących rezultatem dotychczasowych doświadczeń edukacyjnych nauczyciela i sposobu, w jaki ulegają one integracji w jego świadomości.(…) teorie indywidualne podlegają powolnym zmianom wraz z nabywaniem doświadczenia przez nauczyciela czy zmianą warunków jego pracy

Rodzaje ideologii edukacyjnych:

- teorie romantyczne

- teorie transmisji kulturowej

- teorie progresywne

WSPÓŁCZESNE IDEOLOGIE WYCHOWANIA
,,romantyczna"	„transmisji kulturowej'"	„progresywna"
1. Prekursorzy i przedstawiciele, ideologia
J.J. Rousseau, Z. Freud, M. Montessori, A.S. Neill, J. Korczak To, co pochodzi od dziecka, jest najważniejszym aspektem jego rozwoju.	W wersji klasycznej - J.F. Herbart; później twórcy i kontynuatorzy scjentyzmu, behawioryzmu: H. Muszyński, K. Sośnicki Wychowanie jest transmisją zdobyczy kulturowych	J. Dewey, J. Piaget, L. Kohlberg Wychowanie powinno podtrzymywać naturalne interakcje dziecka z rozwijającym się społeczeństwem lub środowiskiem.
2. Założenia epistemiczne
Wiedzą jest to, co stanowi bezpośrednie, wewnętrzne doświadczenie jednostki ( egzystencjalizm, fenomenologia)	Wiedzą jest to, co obiektywne, sprawdzone, uznane, powtarzalne (scjentyzm, neopozytywizm)	Wiedzą jest to, co pozwala równoważyć relacje między jednostką a światem np. kompetencje poznawcze (funkcjonalizm, pragmatyzm)

3. Założenia psychologiczne - teorie rozwoju człowieka
Teoria rozwoju rozumianego jako dojrzewanie- „organiczny wzrost" (metafora). Rozwój organiczny jest wzrostem rozwoju fizycznego, poznawczego, emocjonalnego i wolicjonalnego poprzez stadia, mające uprzednio ustalone wzory .	Asocjacyjna teoria uczenia się lub teoria zależności środowiskowych - „maszyna" (metafora). Behawioralna koncepcja rozwoju jako stymulowanej z zewnątrz aktywności podmiotu. Rozwój pojmowany jest jako asocjacja pojedynczych bodźców ze sobą, z reakcjami podmiotu.	Teorie rozwojowe o charakterze interakcyjnym „model postępu idei w dyskursie i konwersacji". Rozwój przebiega według stadiów J. Piageta czy E. Eriksona.
4. Strategie definiowania celów wychowania
Strategia „pożądanych cech", „Zasobu cnót". Standardy cech. Humanistyczne kryteria wewnętrznej jakości doświadczeń dziecka, które sprzyjają jego rozwojowi (np. . zainteresowania) .	Strategia: „przepowiadania sukcesu, psychologii przemysłowej". Standardy wiedzy i zachowań. Zgodność zachowań dziecka ze standardami kulturowymi (np. stopnie szkolne).	Strategia „logiki rozwojowej". Standard adekwatności, odpowiedniości. Integracja zachowań i stanów wewnętrznych dziecka.
5. Podstawowe kategorie pojęciowe stosowane w badaniach empirycznych nad efektami wychowania
Samorozwój, samoaktualizacja, autonomiczność, tożsamość.	Różnice indywidualne w wymiarze: a/ osiągnięć, sukcesu, b/uspołecznienia, zachowania społecznego, osobowości społecznej.	Posiadane kompetencje poznawcze i instrumentalne np. rodzaj stosowanych operacji myślowych.
6. Pojęcie wychowania
Rozwój jednostki, jej tożsamości, ujawnienie wrodzonych możliwości, dyspozycji, wzorca, zasób cnót, wewnętrznych stanach jednostki jednostkowe, osobiste, nowe ochrona wewnętrznego ,,ja" dziecka poprzez, stwarzanie mu warunków dla pełnego rozwoju tego ,,ja".	Celem wychowania: Standardy wiedzy i zachowań, stworzenie bezkonfliktowego środowiska. Cele wychowania są skupione na: zachowaniach i funkcjonowaniu zewnętrznym jednostki Najważniejsze jest to, co: wspólne i ustalone kulturowo Zadaniem wychowania jest: -przekazywanie zasobów wiedzy i umiejętności, norm i wartości nagromadzonych w przeszłości - transmisja zdobyczy określonej kultury.	Logika rozwojowa człowieka, jego aktywność w rozwiązywaniu problemów. aktywności w rozwiązywaniu konfliktów między jednostką a środowiskiem. nowy, wyższy poziom interakcji człowieka ze światem (kompetencje instrumentalne i komunikacyjne). pomoc wychowankowi w osiąganiu coraz wyższych stadiów rozwoju poznawczego, a przez to także rozwoju moralnego, społecznego i estetycznego, czyli reorganizacja struktur psychicznych umożliwiająca funkcjonowanie na coraz wyższych poziomach rozwoju.
7. Wartości
Maksymalizacja wolności jednostki, dającej się pogodzić z wolnością innych.	Wolność w obowiązującym systemie społecznym.	Zasady etyczne wyznaczają cele i środki wychowania.

6. Elementy konstytuujące wybrane ideologie edukacyjne.

WYKŁAD 1

Pedagogika dla nauczycieli

---