Paweł Woroniak 8.10.2005r.

I rok FIZJOTERAPII - studia zaoczne, grupa A2

PRZYCZYNY, OBJAWY I LECZENIE TZW. „OKRĄGŁYCH PLECÓW”

PLECY OKRĄGŁE

    Plecy okrągłe to wada lokalizująca się na odcinku piersiowym kręgosłupa. W warunkach prawidłowych odcinek piersiowy wygięty jest ku tyłowi, tworząc tzw. kifozę piersiową. Przy plecach okrągłych wygięcie to jest pogłębione - powstaje hiperkifoza piersiowa. W sylwetce dziecka z plecami okrągłymi oprócz pogłębionej kifozy piersiowej występuje:

• wysunięcie głowy do przodu (broda nie rzutuje na mostek),

• wysunięcie do przodu barków,

• spłaszczenie i zapadnięcie klatki piersiowej,

• rozsunięcie i odstawanie od klatki piersiowej łopatek

Plecy okrągłe mogą mieć charakter wady wrodzonej na skutek wad układu kostnego lub mięśniowego. Częściej jednak obserwuje się plecy okrągłe nabyte. Ich przyczyny to m.in.:

• dystonia mięśniowa,

• czynniki psychiczne,

• wady wzroku,

• choroby wtórnie powodujące pogłębianie kifozy piersiowej, z których na pierwszy plan wysuwa się choroba Scheuermanna, a także krzywica, gruźlica kręgosłupa, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.

Plecom okrągłym niezależnie od etiologii, towarzyszy dystonia mięśniowa - różnica napięć antagonistycznie działających grup mięśniowych. W plecach okrągłych osłabieniu i rozciągnięciu ulegają:

• mięśnie prostownika grzbietu odcinka piersiowego i mięśnie karku,

• mięśnie ściągające łopatki (czworoboczny, równoległoboczny, najszerszy grzbietu),

Mięśniami nadmiernie napiętymi i często przykurczonymi w tej wadzie są:

• mięśnie piersiowe (wielki i mały),

• mięsień zębaty przedni.

Mięśnie osłabione i rozciągnięte powodują przyjmowanie pozycji charakterystycznej dla pleców okrągłych, a mięśnie przykurczone utrwalają tę pozycję uniemożliwiając przyjęcie pozycji poprawnej.
W postępowaniu korekcyjnym w przypadku pleców okrągłych, podobnie jak we wszystkich wadach postawy należy uwzględnić trzy podstawowe kierunki działania (trzy tory postępowania korekcyjnego):

1.      morfologiczny - polegający na likwidacji dystonii mięśniowej i wytworzeniu silnego gorsetu mięśniowego,

2.      fizjologiczny - czyli nauczenie przyjmowania pozycji skorygowanej i utrwalenie nawyku poprawnej postawy,

3.      środowiskowy - zabezpieczenie odpowiednich, sprzyjających likwidacji wady warunków życia i pracy dziecka.

Schemat postępowania korekcyjnego dla dziecka z plecami okrągłymi powinien uwzględniać następującą kolejność działań:

1.      Uświadomienie dziecku i rodzicom obecności wady i wynikających z tego zagrożeń
Najważniejszym celem jest przekonanie i zachęcenie dziecka do podjęcia trudu pracy korekcyjnej. Dziecko powinno stać się podmiotem procesu korekcyjnego, a nie przedmiotem poddanym korekcyjnej "obróbce". Także rodzice powinni aktywnie włączyć się do walki o poprawę postawy ciała swojego dziecka, zapewniając mu optymalne, sprzyjające korekcji wady warunki życia.

2.      Ustalenie i zapewnienie optymalnych warunków toru środowiskowego
Obejmuje ono:
- nie przeciążanie dziecka nauką i pracą,
- zapewnienie odpowiednich warunków pracy (biurko, krzesło, ławka szkolna, oświetlenie),
- zapewnienie odpowiedniej ilości i warunków snu,
- prawidłowe odżywianie,
a także ćwiczenia korekcyjne w domu.

3.      Rozciąganie mięśni przykurczonych
Istnienie przykurczów ogranicza ruchomości stawową i uniemożliwia przyjęcie postawy skorygowanej. Ich rozciągnięcie i przywrócenie pełnej ruchomości stawowej jest pierwszym etapem likwidacji dystonii mięśniowej.
Rozciągając mięśnie przykurczone należy przestrzegać kilku zasad:
- w początkowym okresie rozciągania mięśni powinny dominować ćwiczenia rozciągające biernie,
- kierunek ruchów rozciągających powinien uwzględniać aktonowość budowy mięśni (dlatego np. w rozciąganiu mięśni piersiowych stosujemy ułożenie rąk w górę, w bok, w dół i pośrednie),
- rozciągając mięsień i oddalając jeden z jego przyczepów należy ustabilizować drugi przyczep mięśnia.

4.      Nauka przyjmowania pozycji skorygowanej
Zlikwidowanie przykurczów mięśni piersiowych i zębatych przednich umożliwia dziecku przyjęcie poprawnej postawy. Ucząc dziecko przyjmowania takiej pozycji należy pamiętać, że:
- zaczynamy od przyswojenia dziecku korekcji cząstkowych - lokalnych (ustawienie głowy, cofnięcie barków, zmniejszenie kyfozy piersiowej, uwypuklenie klatki piersiowej), a następnie przez ich łączenie dążymy do osiągnięcia korekcji całościowej - globalnej,
- naukę rozpoczynamy od pozycji  odciążających kręgosłup od ucisku osiowego (leżenia, klęki podparte) i stopniowo przechodzimy do siadu i stania,
-umożliwiamy początkowo kontrolę postawy przez przyleganie ciała do stałej płaszczyzny (podłoga ściana), następnie kontrolę wzrokową w lustrze, na koniec przy wykorzystaniu czucia głębokiego.
Naukę przyjmowania pozycji skorygowanej uważamy za zakończoną, gdy dziecko na polecenie "stań poprawnie" , potrafi przyjąć, choćby na chwilę pozycję skorygowaną.

5.      Wzmacnianie mięśni osłabionych
Wzmacniając mięśnie osłabione trzeba pamiętać, że ćwiczenia te powinny być wykonywane w pozycji skorygowanej - w zbliżeniu przyczepów tych mięśni. Pozycja skorygowana powinna być utrzymywana przez cały czas ćwiczenia. Stosowane obciążenie nie może powodować utraty korekcji - obciążenie powinno być tak dobrane, aby dziecko było w stanie wykonać ćwiczenie w pozycji poprawnej.
Przy wzmacnianiu mięśni ściągających łopatki należy pamiętać, że odwiedzenie rąk powyżej 90 stopni powoduje przekroczenie zakresu ruchomości stawu ramiennego i przeniesienie ruchu na inne stawy (bark). Występuje wówczas przesunięcie obojczyka i odsunięcie łopatki od kręgosłupa. Traci się korekcję ustawienia łopatek i mięśnie nie pracują w zbliżeniu przyczepów. Z tych względów wzmacniając mięśnie ściągające łopatki nie należy przekraczać kąta 90 stopni odwiedzenia w stawie ramiennym.

6.      Utrwalenie nawyku poprawnej postawy
Zadanie to powinno się realizować nie tylko na lekcjach gimnastyki korekcyjnej, lecz również w domu i w szkole. Dziecku powinno się stale przypominać o konieczności korekcji postawy. Coraz dłuższe, kontrolowane przebywanie w postawie poprawnej, możliwe  dzięki coraz silniejszym mięśniom posturalnym, z czasem doprowadza do automatyzacji odruchu podstawy skorygowanej. Gdy dziecko zaabsorbowane czynnościami dnia codziennego, zabawą czy grą utrzymuje już nową, poprawną postawę, można uważać, że proces korekcji został zakończony

Ćwiczenia piłką:

PW - pozycja wyjściowa

PW: leżenie tyłem, nogi ugięte w stawach biodrowych i kolanowych, piłka na brzuchu trzymana oburącz RUCH: przenoszenie oburącz piłki, przodem za głowę z wdechem

PW: leżenie tyłem, nogi ugięte, piłka trzymana oburącz na klatce piersiowej RUCH: wypychanie piłeczki w górę w stronę sufitu

PW: leżenie tyłem, nogi ugięte, piłeczka z prawej strony miednicy na materacu RUCH: podnoszenie miednicy w górę i przetoczenie piłeczki na drugą stronę pod miednicą

PW: leżenie tyłem, nogi ugięte, piłeczka między kolanami, ręce w bok RUCH: przenoszenie kolan na boki raz na prawą raz na lewą stronę do materaca

PW: leżenie tyłem, nogi wyprostowane, piłeczka między stopami, ręce w wzdłuż tułowia RUCH: przenoszenie piłeczki w stronę miednicy przy pomocy stóp i powrót do wyprostowanych nóg również z piłeczką

PW: leżenie tyłem, nogi ugięte, piłeczka między kolanami, ręce na karku RUCH: podnoszenie miednicy w górę i przytrzymanie jej w tej pozycji przez  5 sekund

PW: leżenie tyłem, nogi ugięte w rozkroku, piłka trzymana oburącz przed sobą RUCH: przenoszenie piłki na boki: na prawą i lewą stronę do materaca

PW: leżenie przodem, ręce w górze, piłeczka trzymana oburącz, głowa oparta czołem o materac RUCH: podnoszenie piłeczki nad materac

PW: leżenie przodem, głowa oparta brodą na materacu, ręce z przodu przed głową, piłeczka trzymana oburącz RUCH: przenoszenie piłeczki w stronę brody i z powrotem

PW: leżenie przodem, ręce wzdłuż tułowia, piłeczka przy prawej ręce RUCH: przetaczanie piłeczki po okręgu po materacu do drugiej ręki

PW: leżenie przodem, nogi zgięte w kolanach do kąta 90 stopni, piłeczka między stopami, ręce w bok RUCH: przenoszenie piłeczki na boki stopami dotykając do materaca

PW: leżenie przodem, ręce wzdłuż tułowia, piłeczka przy lewej ręce RUCH: podnosimy samą miednicę do góry, przetaczamy piłeczkę do drugiej ręki pod miednicą

PW: klęk podparty, piłeczka między rękami RUCH: toczenie brodą piłeczki w przód

PW: klęk podparty rękoma na piłeczce RUCH: toczenie piłeczki do przodu na odległość 40 cm. Klatka piersiowa kierowana brzuchem w stronę materaca.

PW: siad na piętach, ręce na piłeczce, piłeczka przy palcach stóp RUCH: toczenie piłeczki w tył od siebie i pochylenie tułowia do tylu. Głowa kierowana brodą w górę

PW: siad na piętach, ręce na piłeczce, piłeczka na materacu przed kolanami RUCH: podnoszenie przodem prostych rąk z piłeczka w górę nad głowę z jednoczesnym uniesieniem miednicy i przejściem do klęku   PW: postawa, piłeczka trzymana oburącz z tyłu RUCH: przysiad z dotknięciem piłeczką do pięt   PW: postawa, piłeczka trzymana oburącz z tyłu RUCH: zginanie raz prawej raz lewej nogi w kolanie z dotknięciem stopą do piłeczki   PW: dwóch ćwiczących stoi do siebie tyłem, jeden trzyma piłeczkę RUCH: ćwiczący podaje piłeczkę nad głową do drugiego ćwiczącego a ten oddaje ją bokiem: raz z prawej raz z lewej strony   PW: dwóch ćwiczących stojących do siebie tyłem, trzymają razem piłeczkę nad głowami RUCH: na sygnał wszyscy ćwiczący robią wykrok w przód   PW: dwóch ćwiczących stojących do siebie tyłem, ręce na biodra, trzymają razem piłeczkę między łopatkami RUCH: przeniesienie na sygnał rąk bokiem w górę nad głowę i złączenie ich nad głową   PW: pojedynczo, postawa, piłeczka trzymana oburącz oburącz przodu RUCH: przenoszenie piłeczki przodem w górę nad głowę z wdechem nosem. Powrót do PW z wydechem ustami.