Inżynier mechanik

Kod klasyfikacji: 2145

Rozdział klasyfikacji: Przemysł wydobywczy, ciężki, elektryka i elektronika

Klasa klasyfikacji: Mechanika

Zadania i czynności

Głównym celem pracy inżyniera mechanika jest opracowywanie nowych rozwiązań konstrukcyjnych maszyn i urządzeń mechanicznych, projektowanie konstrukcji i obróbki części, planowanie i nadzorowanie eksploatacji maszyn i urządzeń mechanicznych, pracujących w różnych gałęziach przemysłu. W zawodzie inżyniera mechanika można wyodrębnić pewne specjalności. Specjalności te są zazwyczaj związane z typem maszyn i urządzeń, z którymi inżynier mechanik ma do czynienia w swojej pracy. Są to:

1. Maszyny i urządzenia budowlane drogowe i melioracyjne: maszyny do robót: ziemnych (np. koparki), melioracyjnych, do budowy i utrzymania nawierzchni drogowych i kolejowych,

2. Maszyny i urządzenia do obróbki metali: wiertarki, tokarki, frezarki, szlifierki, a także obrabiarki pracujące automatycznie i sterowane komputerowo,

3. Maszyny i urządzenia dźwigowo-transportowe: głównie przenośniki, wózki, urządzenia załadowcze i wyładowcze oraz kolejki linowe,

4. Maszyny i urządzenia energetyczne: do tej grupy maszyn zalicza się kotły parowe i wodne, turbiny energetyczne oraz reaktory atomowe,

5. Maszyny i urządzenia górnicze i wiertnicze: to urządzenia i sprzęt do robót górniczych podziemnych i odkrywkowych oraz do przeróbki mechanicznej rud i węgla,

6. Maszyny i urządzenia hutnicze i odlewnicze: są to maszyny stosowane w hutach przy produkcji stali i metali kolorowych,

7. Maszyny i urządzenia ogólnego przeznaczenia: różnego rodzaju pompy, sprężarki, dmuchawy, wentylatory oraz urządzenia wentylacyjno-klimatyzacyjne.

8. Maszyny i urządzenia poligraficzne: do tej grupy zalicza się maszyny i urządzenia do drukowania książek, gazet oraz papierów wartościowych.

9. Maszyny i urządzenia przemysłu chemicznego: głównie maszyny i urządzenia do przetwórstwa tworzyw sztucznych oraz do przeprowadzania różnorodnych reakcji chemicznych, w wyniku których otrzymuje się nowe związki i produkty.

10. Maszyny i urządzenia przemysłu drzewnego i papierniczego: maszyny i urządzenia do obróbki mechanicznej drzewa, do produkcji różnego rodzaju płyt wiórowych, pilśniowych itp.,

11. Maszyny i urządzenia przemysłu elektrotechnicznego i elektronicznego: głównie urządzenia przetwórcze zasilające i zabezpieczające a także maszyny służące do produkcji tych urządzeń,

12. Maszyny i urządzenia przemysłu materiałów budowlanych i ceramiki szklanej: są to maszyny do produkcji cementu, gipsu, materiałów ceramicznych, wyrobów z betonu itp.,

13. Maszyny i urządzenia przemysłu spożywczego: maszyny dla przemysłu mięsnego, jajczarsko-drobiarskiego, młynarskiego, piekarniczego, cukrowniczego, ziemniaczanego, owocowo-warzywnego, winiarskiego, piwowarskiego, olejarskiego i spirytusowego,

14. Maszyny i urządzenia przemysłu lekkiego: są to maszyny i urządzenia do obróbki surowców włókienniczych, maszyny przędzalnicze, maszyny dla przemysłu odzieżowego, garbarskiego i obuwniczego,

15. Maszyny i urządzenia przemysłu szklarskiego: to maszyny do produkcji szkła i różnorodnych wyrobów szklanych,

16. Maszyny i urządzenia rolnicze i gospodarki leśnej: głównie maszyny i narzędzia do uprawy gleby, nawożenia, oraz ochrony i pielęgnacji roślin a także uprawy i zbioru zbóż, ziemniaków i różnorodnych owoców,

Mechanika precyzyjna: specjalność ta obejmuje swoim zakresem przyrządy pomiarowe, geodezyjne, przyrządy do badań własności metali, kontrolno-pomiarowe, urządzenia mechaniczno-optyczne, mechanizmy zegarowe, maszyny biurowe i inne,

Obróbka cieplna: specjalność ta obejmuje urządzenia do obróbki cieplnej głównie różnego rodzaju piece, urządzenia do hartowania i obróbki cieplno-chemicznej,

Obróbka plastyczna: specjalność ta obejmuje różnorodne urządzenia i narzędzia do walcowania, kucia, tłoczenia i innych rodzajów obróbki plastycznej,

Obróbka skrawaniem: specjalność ta obejmuje głównie projektowanie procesów technologicznych obróbkowych, konstruowanie narzędzi skrawających, przyrządów i uchwytów obróbkowych oraz sprawdzianów do sprawdzania wymiarów,

Silniki spalinowe: głównie silniki spalinowe przemysłowe, trakcyjne, ciągnikowe, okrętowe.

Spawalnictwo - specjalność w ramach której projektuje się procesy spawalnicze oraz konstruuje oprzyrządowanie do spawania,

¦rodki transportu lotniczego: głównie samoloty, szybowce, balony i poduszkowce,

¦rodki transportu samochodowego: samochody osobowe, autobusy, trolejbusy, samochody ciężarowe, ciągniki drogowe, przyczepy, naczepy i motocykle,

¦rodki transportu szynowego: lokomotywy, wagony towarowe i osobowe, tramwaje a także kopalniany podziemny tabor szynowy,

¦rodki transportu wodnego: statki transportu morskiego, statki dla rybołówstwa, tabor portowy, tabor rzeczny itp.

Różnorodność pracy inżyniera mechanika może więc być ogromna.

Zgodnie z Polską Normą, urządzenia mechaniczne i maszyny nazywa się obiektami technicznymi, potocznie - „obiektami”.

Każde urządzenie mechaniczne, każda maszyna od momentu powstania jej projektu do momentu kasacji przechodzi kolejno wiele etapów swojego „życia”. Najczęściej są to: projektowanie, wykonanie prototypu, wykonanie serii próbnej, próbna eksploatacja (praca), produkcja (wytwarzanie), eksploatacja i kasacja.

Przy projektowaniu inżynier mechanik musi dokonywać różnorodnych obliczeń, dobierać odpowiednie materiały i konstruować - coraz częściej wykorzystując nowoczesną technikę komputerową.

Przy wykonywaniu prototypów sprawuje bezpośredni nadzór nad budową, koryguje na bieżąco, zauważone w czasie badań, usterki konstrukcyjne i technologiczne.

Seria próbna to wykonanie niewielkiej liczby obiektów technicznych - inżynier mechanik często nadzoruje wykonanie elementów składowych i montaż obiektu.

Kolejne czynności zawodowe są związane z opracowywaniem technologii produkcji obiektów technicznych oraz nadzorem nad produkcją elementów składowych i montażem obiektu.

Inżynier mechanik może być też odpowiedzialny za eksploatacje maszyn i urządzeń. Kontroluje pracę obiektów, planuje przeglądy i naprawy oraz nadzoruje ich wykonanie.

Obiekt techniczny po zakończonym okresie eksploatacji poddawany jest kasacji. Bardzo często zabieg ten nazywany jest „złomowaniem”. Inżynier mechanik ma za zadanie zakwalifikowanie urządzenia do kasacji (po wcześniejszym przeglądzie, pomiarach itp.) i nadzór nad kasacją.

Specyfika wykonywania omówionych powyżej zadań i czynności zależy od rodzaju obiektu technicznego i etapu „życia” obiektu. Bardzo często inżynierowie wykonują jednocześnie zadania z różnych etapów „życia” obiektu- najczęściej są kierownikami wyspecjalizowanych zespołów współpracujących ze sobą. Coraz częściej w swojej pracy posługują się komputerami i specjalistycznym oprogramowaniem.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Inżynier mechanik pracuje najczęściej w budynkach, są to hale produkcyjne, biura technologiczne, biura konstrukcyjne, laboratoria. Czasami konieczna jest też praca na wolnym powietrzu, czy w kabinach różnych pojazdów. Na niektórych stanowiskach mogą występować pewne niedogodności - zmienna temperatura, zmienna wilgotność powietrza, hałas, niedostateczne oświetlenie, spaliny, opary olejów. Czynniki środowiskowe mogą niekiedy przyczyniać się do występowania alergii, przeziębień, pogarszania się wzroku. Dzieje się tak szczególnie w wypadku nie przestrzegania przepisów bhp. Na ogół jednak w pracy inżyniera mechanika nie występują czynniki, które mogą wywołać choroby zawodowe. Na niektórych stanowiskach pracy należy zachować szczególną ostrożność. Nieuwaga podczas pracy w halach produkcyjnych i halach badawczych, gdzie maszyny znajdują się w ruchu, może być powodem różnych wypadków.

warunki społeczne

Praca inżyniera mechanika może mieć różny charakter. W zależności od zajmowanego stanowiska może to być praca indywidualna, np. samodzielnego konstruktora, lub zespołowa,np. praca w zespole technologicznym. Kontakty inżynierów mechaników są dość częste, są to głównie rozmowy bezpośrednie lub rozmowy telefoniczne. Mają one na celu przekazywanie poleceń i uzgadnianie decyzji, udzielanie rad, a także wymianę doświadczeń i różnorodnych informacji zawodowych. Gdy trzeba przekazać szczegółowe informacji inżynier musi opracowywać różne teksty, np. opis budowy określonego urządzenia. Podczas rozwiązywania różnych problemów technicznych, odmienność opinii wśród członków zespołu może być powodem sytuacji konfliktowych.

warunki organizacyjne

Inżynier mechanik pracuje zwykle 8 godzin na dobę. Jest to najczęściej praca w stałych godzinach, w dni robocze. Od tych zasad zdarzają się odstępstwa, np. gdy przedsiębiorstwo pracuje w systemie zmianowym, lub gdy występuje sezonowe spiętrzenie prac, czy też trzeba w krótkim terminie wykonać prace zlecone. Zazwyczaj praca wykonywana przez inżyniera jest dość samodzielna. Nadzoruje ją okresowo przełożony. Pamiętać jednak należy, iż o wiele bardziej niż przełożeni, swobodę pracy może ograniczać konieczność przestrzegania określonych reżimów technologicznych, planów remontów itd. Na niektórych stanowiskach, szczególnie w zakładach o stałym profilu produkcji, czynności zawodowe wykonywane przez inżynierów mechaników mogą się powtarzać - praca może mieć charakter rutynowy. Inne stanowiska pracy są mniej zrutynizowane, np. inżynier mechanik pracujący przy wprowadzaniu nowych wyrobów do produkcji i nowych technologii. Na niektórych stanowiskach inżynier mechanik jest obowiązany do noszenia ubrania roboczego, a nawet munduru (praca na kolei).Praca w tym zawodzie jest pracą wyjątkowo odpowiedzialną. Np. inżynier mechanik pełniący funkcje kierownicze może być finansowo odpowiedzialny za wykonanie powierzonych mu zadań oraz za ludzi którymi kieruje. Inżynier bezpośrednio użytkujący maszyny i urządzenia jest odpowiedzialny za ich właściwe funkcjonowanie. Bardzo dużą odpowiedzialność ponoszą również ci inżynierowie, którzy dopuszczają urządzenia do pracy, od ich decyzji zależy bezpieczeństwo i zdrowie osób użytkujących owe urządzenia. Praca dość często związana jest z wyjazdami służbowymi, np. do zakładów kooperujących (krajowych i zagranicznych).

Wymagania psychologiczne

Większość inżynierów mechaników pracuje na stanowiskach, na których wymaga się m.in. pracy koncepcyjnej. Niezbędne są zatem takie cechy jak ciekawość, zainteresowanie nowymi rozwiązaniami technicznymi, wysoki poziom wiedzy fachowej.

Do poprawnego opracowania konstrukcji nowego urządzenia niezbędne są uzdolnienia techniczne, spostrzegawczość, wyobraźnia przestrzenna i logiczne rozumowanie. Praca koncepcyjna jest pracą żmudną, trudną i nowatorską. Wymaga od osoby ją wykonującej. samodzielności, dokładności, wytrwałości, samokontroli i dociekliwości.

Uzdolnienia rachunkowe są niezwykle przydatne przy wykonywaniu różnorodnych obliczeń wytrzymałościowych projektowanych elementów, wymiarowaniu części i zespołów. Poprawne wykonywanie obliczeń jest niezbędne - błędy rachunkowe mogą być przyczyną uszkodzeń konstrukcji (w dalszej konsekwencji wypadków) oraz podwyższenia kosztów produkcji.

Przyszli inżynierowie mechanicy będą mieli z pewnością ułatwione zadanie, jeśli wykażą zainteresowania takimi przedmiotami szkolnymi jak matematyka, fizyka, chemia, informatyka, czy zajęcia techniczne. Duży nacisk należy także położyć na języki obce.

Umiejętność kierowania ludźmi, podejmowania szybkich i trafnych decyzji, współdziałania i czasami podporządkowania się, rzutują bezpośrednio na pracę zespołu. Inżynierowie mechanicy bardzo często pracują w zespołach, pełnią funkcje kierownicze, np. głównego mechanika, głównego konstruktora. Brak tych umiejętności bardzo utrudnia pracę zespołu, często jest przyczyną konfliktów oraz uniemożliwia pełnienie funkcji kierowniczej.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Praca inżyniera mechanika zaliczana jest do pracy lekkiej. Wysoki poziom odpowiedzialności może jednak niekiedy wywoływać silne stres.

Kandydatom do zawodu nie są stawiane specjalne wymagania dotyczące budowy ciała, wydolności fizycznej czy też sprawności układów i narządów. Przeciwwskazaniem jest jedynie skłonność do uczuleń np. na smary, spaliny, etylinę.

Możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych są bardzo niewielkie. Na stanowisku konstruktora, czy technologa mogą być zatrudniane osoby niedosłyszące, z dysfunkcją kończyn dolnych - szczególnie jeśli niepełnosprawność powstała w trakcie pracy zawodowej. Osoby niepełnosprawne mogą uzyskać dyplom inżyniera mechanika w indywidualnym toku studiów, po wcześniejszym uzyskaniu zezwolenia na podjęcie studiów od lekarza specjalisty.

Warunkiem podjęcia pracy w zawodzie jest ukończenie studiów wyższych i uzyskanie tytułu inżyniera mechanika. Niektóre stanowiska wymagają dodatkowych kwalifikacji, np. kursów komputerowych CAD, CAM, posiadania prawa jazdy czy też dobrej znajomości języka angielskiego. Wykształcenie w tym zawodzie można uzyskać tylko poprzez studia na wyższej uczelni technicznej (Politechnika, Wyższa Szkoła Inżynierska, Akademia Techniczna).

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Warunkiem podjęcia pracy w zawodzie jest ukończenie studiów wyższych i uzyskanie tytułu inżyniera mechanika. Niektóre stanowiska wymagają dodatkowych kwalifikacji, np. kursów komputerowych CAD, CAM, posiadania prawa jazdy czy też dobrej znajomości języka angielskiego. Wykształcenie w tym zawodzie można uzyskać tylko poprzez studia na wyższej uczelni technicznej (Politechnika, Wyższa Szkoła Inżynierska, Akademia Techniczna).

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

Istnieją spore możliwość awansu - najczęściej na stanowiska głównego mechanika, głównego technologa, głównego konstruktora, kierownika wydziału czy kierownika zakładu. Podstawowymi kryteria przy awansowaniu są:

staż i osiągnięcia zawodowe,

uzdolnienia kierownicze,

kierunkowe wykształcenie,

dobry stan zdrowia.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

Zasadniczo nie ma formalnych ograniczeń wiekowych przy zatrudnianiu inżynierów mechaników, nie ma też specjalnych preferencji.

Polecana literatura

Informator dydaktyczny. Studia dzienne. Politechnika Wrocławska, Wydział Mechaniczny, Wrocław, 1994.

Gawrysiak M., Inżynier mechanik roku 2000. Koncepcja nowego systemu nauczania. Przegląd Mechaniczny, 1991, zeszyt 19-20/91.

Ditrich M., Podstawy konstrukcji maszyn. PWN Warszawa 1986.

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---