Instrument dęty - instrument muzyczny, w którym źródłem dźwięku jest drgający wewnątrz instrumentu słup powietrza. Wysokość dźwięku zależy od długości rury, która instrument tworzy. Im dłuższa rura, tym niższy maksymalny dźwięk można uzyskać, natomiast dźwięki wyższe uzyskuje się skracając wysokość słupa powietrza na różne sposoby (w zależności od instrumentu). Barwa dźwięków zależy od konstrukcji instrumentu, rodzaju materiału, z którego jest wykonany, rodzaju wibratora, sposobu zadęcia itd. Wybór dźwięku odbywa się poprzez otwieranie lub zamykanie otworów położonych wzdłuż rury (np. flet, klarnet), przełączanie odcinków rur o różnych długościach za pomocą wentyli (np. trąbka) lub regulowanie długości rury w postaci suwaka (np. puzon). Podział instrumentów dętych na dwie zasadnicze grupy, drewnianych i blaszanych, nie odnosi się do materiału, z którego są wykonane. Większość instrumentów drewnianych wykonanych jest niemal w całości z metalu, np. saksofon lub flet. Podział odnosi się do elementu wzbudzającego wibrację. W instrumentach dętych drewnianych jest to stroik wykonany z drewna, w instrumentach blaszanych - metalowy ustnik. Ludzki aparat głosowy jest uważany za najdoskonalszy instrument dęty.
Instrumenty dęte dzielą się na:
Instrument dęty drewniany - instrument dęty, w którym wibratorem jest drewniany stroik, bądź krawędź, o którą rozpraszany jest strumień powietrza. Sam instrument może być wykonany z dowolnego materiału, np. drewna, metalu, lub tworzywa sztucznego.
Źródłem dźwięku w instrumentach dętych drewnianych jest słup powietrza, którego długość jest regulowana przez użycie zakrywanie otworów w korpusie instrumentu. Ponieważ przykrywanie wielu otworów na raz byłoby trudne lub nawet niewykonalne, w wielu instrumentach dętych drewnianych stosuje się mechanizm klapkowy.
Do grupy instrumentów dętych drewnianych należą:
Instrumenty z podwójnym stroikiem (podwójnostroikowe): Stroik umieszczony u nasady rurki tworzącej ustnik. stroik zbudowany jest z dwóch drewnianych lub trzcinowych płatków, powodujących wibrację powietrza przepływającego pomiędzy nimi. Do tej grupy instrumentów należą obój, rożek angielski, fagot i kontrafagot.
Instrument dęty blaszany - instrument dęty, którego ustnik, a w większości przypadków także cały instrument, wykonany jest z metalu. Ustnik w instrumentach blaszanych ma kielichowaty kształt o przekroju stożkowym lub półsferycznym. Cechą charakterystyczną instrumentów blaszanych jest brak stroika, którego rolę przejmują usta grającego podczas przyciskania ich do ustnika.
Do grupy instrumentów dętych blaszanych należą (uszeregowane pod względem wielkości):
Instrumenty dęte blaszane są najstarszą grupą instrumentów obok perkusyjnych. Ich początki sięgają czasów prehistorycznych. Wywodzą się z urządzeń służących wzmacnianiu naturalnego głosu ludzkiego. Pierwszymi takimi próbami zapewne było składanie rąk wokół ust, co kierunkowało dźwięk. Później zaczęto używać w tym celu wszelkiego rodzaju przedmiotów pochodzenia naturalnego. Były to zapewne wydrążone gałęzie drzew, bambusowe rury, muszle i w końcu rogi zwierzęce. Właśnie te ostatnie są w ścisłym sensie poprzednikami wszystkich współczesnych instrumentów blaszanych. Róg, najczęściej bydlęcy, miał optymalny kształt pod względem produkcji dźwięku - stożkowo rozszerzającej się rury. Także materiał rogu, gdy odpowiednio wyprawiony, miał właściwości pretendujące go do tego instrumentu. Rogi, z czasem wyposażane w metalowe ustniki, stały się ważnym instrumentem użytkowym w dawnych technikach militarnych, służącym jako urządzenie ostrzegawcze oraz do wydawania komend muzycznych. Na przykład w grobowcach faraona Tutenchamona z okresu 1500 p.n.e. znaleziono trąby wykonane ze srebra oraz z brązu. Były to instrumenty składające się z prostej rury o długości ok. 120 cm z dzwonowatym rozszerzeniem u końca o średnicy 26 cm.
Bezpośrednio z rogu wywodzi się trąbka sygnałowa. Może ona mieć różny kształt - od imitującego róg, przez w różny sposób zwiniętą rurę, aż po formę podobną do współczesnej trąbki. Rogi, często misternie zdobione, oprawiane w szlachetne metale i kamienie, stały się atrybutami militarnej gali. Do dziś używane są w łowiectwie i kolejnictwie. Z innych prehistorycznych instrumentów wyewoluowały inne instrumenty znane z wykopalisk, ikonografii lub są do dziś używane w lokalnych kulturach jednakże bez wentyli. Jako że trąbka sygnałowa, jak wcześniejszy róg, ma stałą i niezmienną długość, zmianę wysokości granego dźwięku można zmieniać jedynie poprze zadęcie i zmianę ułożenia ust w ustniku. Daje to doświadczonemu instrumentaliście możliwości zagrania dźwięków objętych szeregiem harmonicznym opartych na dźwięku, który jest naturalnym strojem instrumentu. Na trąbce sygnałowej gra się zwykle tylko krótkie i proste melodie tzw. fanfary.
Przełomem w historii rozwoju instrumentów blaszanych stało się wynalezienie wentyli w 1813, które zwielokrotniły ilość podstawowych dźwięków, a zatem i sumaryczną ilość harmonicznych (oddzielny szereg dla każdego dźwięku podstawowego).
Instrument dęty klawiszowy - instrument dęty, w którym powietrze wtłaczane jest do instrumentu z pomocą miechu lub innego urządzenia sprężającego. Rozpływ powietrza do poszczególnych części instrumentu odpowiedzialnych za różne tony steruje się z klawiatury.
Do grupy instrumentów dętych klawiszowych należą m.in.: bandoneon, fisharmonia i akordeon (z grupy idiofonów) czy organy (z grupy aerofonów).