|
Motylica wątrobowa Fasciola hepatica |
Fasciolopsis buski |
Motyliczka Dicrocoelium dendriticum |
Przywra kocia Opisthorchis felineus |
Przywra chińska Clonorchis sinensis |
Przywra płucna Paragonimus westernami |
Schistosoma haematobium |
Schistosoma mansoni |
Schistosoma japonicum |
Występowanie |
Kosmopolityczna |
Azja Pd - wsch. |
Kosmopolityczna z wyjątkiem Australii |
Europa, Syberia, Korea, Japonia, płw. Indochiński |
Azja Pd - wsch. |
Azja Pd - wsch. |
Egipt, Bliski Wschód |
Dorzecze Nilu, Afryka, płw. Arabski |
Daleki Wschód |
Żywiciel pośredni |
Ślimak Galba Truncatula - ziemno-wodny |
Ślimak Planorbis |
1 - ślimak lądowy Zebrina, 2 - mrówka Formica |
1 - ślimak wodny Bitynia leachi, 2 - ryba -karpiowate |
1- ślimak wodny Bulinus, 2 - ryba |
1 - ślimak Melania , 2 - skorupiak (rak, krab) |
1 - ślimak Bulinus |
Ślimak |
ślimak |
Żywiciel ostateczny |
Świnia, dzik, koń, owca, koza, małpa i in. przypadkowo - człowiek |
Człowiek, świnia |
Przeżuwacze domowe i dzikie, przypadkowo - człowiek |
Kot, pies, lis, przypadkowo człowiek, świnia |
podobnie |
Człowiek, kotowate, psowate świnia, szczur, |
Człowiek (swoiste) |
Człowiek, pawian, koczkodan, szczur, opos |
Pies, kot, świnia, bydło, człowiek |
Sposób zarażenia |
Spożywanie surowych sałat, spożywanie na surowo wątroby przeżuwaczy |
Jedzenie w stanie surowym owoców roślin wodnych, spożycie produktów zanieczyszczonych odchodami człowieka i świni |
Zjedzenie mrowki |
Zjadanie surowych filetów rybnych |
podobnie |
Spożywane na surowo raki i kraby |
furkocerkarie |
Furkocerkarie |
Furkocerkarie |
Charakterystyczne cechy budowy |
2 bardzo rozgałęzione jądra; 1 jajnik |
b. duża, |
Dwa kuliste jądra + jajnik |
Dwa płatowate jądra, owalny jajnik |
Duże rozgałęzione jądra, lekko płatowaty jajnik |
W płucach często spotyka się dwa osobniki zwrócone do siebie powierzchnią brzuszną - sprzyja zaplemnieniu krzyżowemu |
Rozdzielnopłciowość, dymorfizm płciowy, samiec jest grubszy i nieco krótszy od samicy, na powierzchni brzusznej - rynienka w której bytuje samica |
podobnie |
podobnie |
Cykl życiowy |
Miracidium wykluwa się przy dostępie światła w wodzie; pływa ślimak sporocysta redie cerkarie adoleskaria żywiciel ostateczny |
Podobny jak u motylicy ale często redie macierzyste wytwarzają redie potomne -> cerkarie otarbiają się jako adoleskarie na roślinach żywiciel ostateczny ( 1 - 3 mc) |
Miracidium nie wylęga się z jaja w środowisku zewnętrznym, dopiero w ślimaku sporocysta cerkarie (NIE MA REDII) w kulach śluzowych przyczepiają się do roślin mrówki 1 cerkaria do węzła nerwowego okołoprzełykowego (metacerkaria) reszta do jam ciała żywiciel ostateczny (6 - 9 mc) |
Miracidium nie wylęga się ślimak sporocysta redie cerkaria (żyjąca swobodnie) ryba metacerkaria żywiciel ostateczny |
podobnie, tylko inne gatunki ślimaka i ryb |
Miracidium wykluwa się w temp 25 - 30 w wodzie ślimak sporocysta redie cerkarie (swobodnie żyjące) skorupiak metacerkarie żywiciel ostateczny |
Jaja dzięki ostrym kolcem na biegunie tylnym i enzymom proteolitycznym, ruchom pęcherza moczowego środowisko zewnętrzne Miracidium (wolne) ślimak sporocysta cerkarie (NIE MA REDII) furkocerkarie (czynnie poszukują żywiciela) schistosomula z krwią do płuc, lewe serce wątroba osiąga dojrzałość płciową parami do pęcherza |
podobnie tylko jajo ma kolec na boku |
podobnie |
Miejsce bytowania w organizmie człowieka |
Przewody wątrobowe i żółciowe (przebija ścianę jelita) |
Dwunastnica, jelito czcze |
Przewody żółciowe wątroby |
Przewody żółciowe wątroby |
podobnie |
Przez ścianę jelita czczego do przepony, przez jamę opłucnową do płuc jaja wydostają się z oskrzelików, do gardzieli, przełykane - z kałem na zewnątrz |
Splot żylny pęcherza moczowego i miednicy małej |
Dorzecze żyły krezkowej dolnej, splot odbytniczy |
Dorzecze żyły krezkowej górnej |
Chorobotwórczość |
f. ostra: zapalenie wątroby, żółtaczka; toksyczne: ↑ temp., bóle m. i stawów, wymioty, anemia, splenomegalia; alergiczne - leukocytoza, eozynofilia f. przewlekła: włóknienie wątroby, objawy zapalenia lub kamicy dróg żółciowych przypadkowo - inwazja innych narządów; distomatosis buccopharyngealis |
Bezobjawowe lub mechaniczne uszkodzenie i drażnienie błony śluzowej jelita, wytworzenie drobnych owrzodzeń i wybroczyn w miejscu przyczepu przywr, pyzatym działanie toksyczne i alergizujące; masywna inwazja może prowadzić do niedrożności jelit |
Niewielka; przy intensywnej inwazji - rozrost tkanki łącznej międzyzrazikowej, nadmierny rozwój nabłonka przewodów żółciowych |
Opistorchoza: nasilona inwazja: przewody żółciowe ulegają rozszerzeniu, podrażniony nabłonek rozrasta się do stopnia noszącego cechy brodawczaka lub gruczolaka, raka; odczyn zapalny marskość wątroby, ropnie |
podobnie |
Paragonimoza: osiedlanie się przywr pod opłucną i przy oskrzelach -> krwiaki i torbiele, zapalenia opłucnej, odoskrzelowe zapalenia płuc, rozstrzel oskrzeli, przerost tkanki łącznej marskość Silny kaszel z krwawą plwociną, kłujące bóle w klatce Umiejscowienie w mózgu daje objawy guza, zapalenie opon, |
Schistosomatoza, bilharcjoza: 1 faza: penetracja przez skórę - silny świąd, 2 faza: toksyczno - alergiczna - dreszcze, gorączka, pokrzywka, bóle brzucha, hepatosplenomegalia, stany skurczowe oskrzeli z eozynofilia; 3 faza - narządowa (traumatyczna) - ból w podbrzuszu, częstomocz, krwiomocz Zmiany zapalne błony śluzowej pęcherza, wrzodziejące, zanikowe i wytwórcze z ziarniniakami i naciekami guzowatymi, deformacja ujścia moczowodów, rak, zwapnienie ściany pęcherza; często powikłania bakteryjne uszkodzenie nerek |
Faza 1 i 2 podobna, faza 3 - zapalenie żył i błony śluzowej jelita grubego, powstawanie brodawczaków, owrzodzeń, bóle brzucha, biegunka, zmiany takowe; przypadkowo - zatory naczyń żylnych wątroby ziarniniaka, zwłóknienia, nadciśnienie wrotne, wodobrzusze, |
Faza 1 podobnie, faza 2 - gwałtowne bóle brzucha, wątroby, nieregularna gorączka przypominająca malarię, zmiany zapalne w płucach i skórze, żółtaczka; faza 3 - ciężki przebieg. Postać mózgowa (zab. Mowy, utrata pamięci, padaczka), jelitowa (krwawe biegunki), marskość wątroby |
Wykrywanie |
Faza ostra : pozytywne odczyny serologiczne i śródskórne, objawy przedmiotowe Badanie koproskopowe - po 3 - 4 miesiącach pod zarażenia (jaja) |
Koproskopowe - jaja |
Koproskopowe - jaja |
Znalezienie w odchodach lub treści dwunastniczej jaj metodą sedymentacji |
podobnie |
Jaja w odchodach lub plwocinie - badania należy powtarzać! Badania na odczyny serologiczne |
Wykrywanie jaj w całodobowej porcji moczu lub po krótkim wysiłku fizycznym, test wylęgania miracidiów |
Jaja wydalane z kałem, wyjątkowo z moczem tylko w 50% przypadków, metody serologiczne i rektoskopia z pobraniem wycinka błony śluzowej |
Badanie koproskopowe - jaja, badania serologiczne, biopsja wątroby |
Zwalczanie |
Odrobaczanie sztuk zakażonych, niszczenie żywicieli pośrednich (melioracja i środki ślimakobójcze), ochrona środowiska przez zakażenie jajami pasożytów (właściwe kompostowanie nawozu) |
Powstrzymanie się od picia nie gotowanej wody spożywania na surowo owoców roślin wodnych |
Środki owadobójcze i ślimakobójcze |
Powstrzymanie się od spożywania surowych, nie dogotowanych lub niedostatecznie uwędzonych ryb |
podobnie |
Powstrzymywanie od spożywania surowego mięsa krabów i raków; powstrzymanie stosowania soku żywicieli pośrednich jako leku wkraplanego do oczu dzieciom chorym na odrę |
Niszczenie ślimaków metodami chemicznymi lub biologicznymi, terapeutyczne zmniejszanie nasilenia i rozprzestrzeniania zarażenia u ludzi i właściwa oświata zdrowotna; nie oddawanie moczu i kału w miejscach komunikujących się z siedliskiem ślimaków, zaniechanie kąpieli w akwenach zanieczyszczonych, praca na ryżowiskach w butach gumowych i rękawiczkach, smarowanie ciała mazidłami uniemożliwiającymi wnikanie furkocerkarii. |
podobnie |
Środki ślimakobójcze |