ZACHOWANIA PROSPOŁECZNE

to postępowanie mające na celu dobro drugiej osoby.

Podtypy zachowań prospołecznych:

Ofiarność-„działanie mające na celu dobro drugiej osoby, a nie zdobycie zewnętrznych nagród”,

Altruizm: „działanie podjęte wyłącznie dla dobra drugiej osoby, a nie dla zdobycia zewnętrznych czy wewnętrznych nagród”.

„Czysty altruizm” -pomaganie bez oczekiwania jakichkolwiek korzyści zewnętrznych (uznania, nagród), i wewnętrznych (w postaci np. podbudowania i lepszego samopoczucia).

Wybrane teorie pomocności

decyzyjny model interwencji kryzysowej

teorie pobudzenia

teorie norm

Decyzyjny model interwencji kryzysowej:

Udzieleniepomocywsytuacjikryzysowejwymagaspełnieniaażpięciuwarunków,adojejnieudzieleniawystarczaniespełnieniechodbyjednegoznich.

Warunek 1: zdarzenie trzeba zauważyć.

Warunek 2: sytuację trzeba zinterpretować jako kryzysową.

„niewiedza wielu”

Warunek 3: przyjęcie osobistej odpowiedzialności za pomoc ofierze.

zjawisko obojętnego przechodnia obecność wielu osób powoduje rozproszenie odpowiedzialności za podjęcie działania

Warunek 4: rozstrzygnięcie przez świadka, że ma on właściwe kompetencje do udzielenia pomocy.

Warunek 5: decyzja o podjęciu działania.

Obawa ośmieszenia, narażenia innym i samej ofierze -lęk słabnie, gdy świadkowie mogą z sobą przedyskutować zdarzenie i działania zaradcze oraz wiedzą, że będą mogli ze sobą porozmawiać po zakończeniu interwencji.

Teorie pobudzenia

Model pobudzenia -bilansu (Piliavin i in.) zakłada, że:

1. Zaobserwowanie cudzych kłopotów = u obserwatora pobudzenie emocjonalne.

2. Pobudzenie jest nieprzyjemne = konieczność redukcji.

3. Obserwator wybiera sposób redukcji pobudzenia (np. udzielenie pomocy) najszybszy i wywołujący jego największy spadek przy najkorzystniejszym bilansie zysków i strat.

Teorie norm

Pomaganie jako skutek ulegania normom społecznym -normie odpowiedzialności społecznej i normie wzajemności.

Norma odpowiedzialności społecznej to „oczekiwanie i nakaz pomagania tym osobom, których losy zależą od naszych działań”

Norma wzajemności to „oczekiwanie i nakaz pomagania osobom, które nam pomogły w przeszłości”

Norma osobista-obligacja moralna do postępowania w określony sposób w określonej sytuacji -częściej obserwowana u osób o słabej tendencji do zaprzeczania odpowiedzialności własnej za spełnianie norm.

Powody dla których pomagamy innym :

—dla własnego dobra —korzyść osobista —materialna i inne

—podwyższenie pozycji społecznej i zdobycie aprobaty

—zarządzanie wizerunkiem własnej osoby (potwierdzanie go lub poprawianie)

—radzenie sobie z własnymi nastrojami i emocjami —dzięki pomaganiu ludzie mogą redukować swe zdenerwowanie lub smutek .

Dwa rodzaje motywacji leżących u podstaw prospołeczności:

Motywacja endocentryczna

Motywacja egzocentryczna

Motywacja endocentryczna (skierowana do wewnątrz)-pomaganie innym w celu polepszenia własnego samopoczucia (unikanie wewnętrznych kar, poczucia winy, wstydu); uzyskanie wewnętrznych nagród (np. podtrzymanie dobrego mniemania o sobie). Celem motywacji endocentrycznej jest spełnienie oczekiwań wobec samego siebie

Motywacja egzocentryczna (skierowana na zewnątrz)-tendencja do pomagania innym w celu polepszenia ich samopoczucia. Podejmowane działania ukierunkowane są na zmianę sytuacji w otoczeniu, a nie w sobie.

Aby być zdolnym do oddania siebie ludziom należy:

dokładnie poznać siebie i innych; rozwój wiedzy = rozwój zdolność empatii i wyższych formy społecznego zaangażowania.

świadomość barier hamujących udzielenie pomocy zwiększa ich pokonanie.

Atrakcyjność interpersonalna Efekt częstości kontaktów- „im częściej widzimy i kontaktujemy się z drugą osobą, tym większe prawdopodobieństwo, że zostanie ona naszym przyjacielem”

Efekt częstej ekspozycji- „im częściej jesteśmy wystawieni na ekspozycję bodźca, tym bardziej jesteśmy skłonni ten bodziec polubić” Zażyłość (częsta ekspozycja) sprawia, że druga osoba wydaje nam się atrakcyjniejsza i prowadzi do przyjaźni. Piękno tworzy silny stereotyp oparty na przekonaniu, że pozytywne cechy idą w parze z urodą.

Z badań wynika, że osoby ładne:

postrzegane są jako serdeczne, przyjazne, wrażliwe, szczęśliwe,

w szkole - lepsze stopnie, przez nauczycieli uważane za mądrzejsze i grzeczniejsze,

lepiej traktowane, a ich kontakty społeczne są bardziej satysfakcjonujące,

mniejsza odpowiedzialność za naganne uczynki, częściej uzyskują pomoc od innych,

mężczyźni - zaczynają pracę od wyższej pensji więcej osiągają zawodowo

kobiety - częściej i szybciej wychodzą za mąż za lepiej zarabiających i wykształconych mężczyzn.

Podobieństwo wpływa sympatię ponieważ:

1) podobny = pozytywny. Stwierdzenie u kogoś własnych (cenionych) poglądów skutkuje postrzeganiem go jako rozsądnego;

2) podobieństwo jest nagradzające -napotkanie człowieka myślącego podobnie jest dowodem na słuszność naszych racji;

3) oczekujemy, że ludzie podobni do nas także będą nas lubili -oczekiwanie to na zasadzie wzajemności rodzi sympatię do konkretnej osoby.

„się przyciągają??”

Dane eksperymentalne wskazują na przewagę znaczenia podobieństwa osobowości w tworzeniu związku

Osoby stosujące pochwały oraz wyświadczające przysługi

uwaga: możliwość ingracjacji

Efektzysku -straty: „tym bardziej lubimy daną osobę, im więcej wysiłku musieliśmy włożyć w zmianę jej pierwotnych opinii o nas (...), natomiast tym mniej lubimy daną osobę, im więcej jej pierwotnej sympatii straciliśmy

Teoria wymiany społecznej - to, co ludzie sądzą o swoim związku z inną osobą, zależy od tego:

jak spostrzegają nagrody, które daje im ten związek,

jak spostrzegają koszty, na jakie się narażają,

na jaki —ich zdaniem —związek zasługują,

jakie jest —ich zdaniem —prawdopodobieństwo nawiązania lepszych stosunków z kimś innym”

Teoria równości- „ludzie czują się szczęśliwi w związkach, w których zarówno koszty, jak i zyski będące udziałem jednej ze stron są w przybliżeniu takie same jak koszty i zyski przypadające drugiej stronie”. Osoby czerpiące nadmierne korzyści, jak i te ponoszące nadmierne koszty, powinny być niezadowolone i dążyć do powrotu równowagi.

Czasem ważniejszy okazuje się jednak motyw AFILIACJI

Motyw afiliacji-

„potrzeba przebywania w pobliżu innych ludzi i wchodzenia z nimi w przyjemne uczuciowe interakcje”. Cele zachowań afiliacyjnych:

uzyskanie wsparcia społecznego,

zdobywanie informacji,

zdobywanie pozycji społecznej,

wymiana dóbr.

Cechy przyjaźni:

1. Dobrowolność

2. Równość —przyjaźń opiera się na odczuciu, że partnerzy są równi pod względem pozycji społecznej. Im bliższa przyjaźń, tym więcej równości dostrzegać będą w niej uczestnicy.

3. Pomoc —zainteresowanie potrzebami przyjaciela jest większe niż zainteresowanie potrzebami obcej osoby.

4. Wspólna aktywność

5. Zwierzanie się i wsparcie emocjonalne

Cele związków opartych na miłości:

uzyskiwanie satysfakcji seksualnej

stworzenie więzi rodzinnej

zdobycie dóbr materialnych i pozycji społecznej.

NAMIĘTNOŚĆ to przeżywanie silnych emocji zarówno pozytywnych jak i negatywnych.

Typowe emocje to pożądanie, radość, podniecenie, tęsknotę, zazdrość, niepokój.

Silna motywacja do połączenia się z obiektem miłości, fizycznej bliskości, kontaktów seksualnych.

Często miłość utożsamiana jest z namiętnością.

W początkowym etapie - bardzo silna i nie podatna na świadome kierowanie.

Spadek namiętności jest równie szybki jak jej wzrost.

Spadek namiętności nie jest równoznaczny z końcem miłości.

Intymność, czyli bliskość, to wszelkie pozytywne uczucia i działania wzmagające przywiązanie partnerów, m.in.:

przeżywanie szczęścia w obecności partnera i z jego powodu,

szacunek dla partnera,

przekonanie, że można na nią liczyć w potrzebie,

wzajemne zrozumienie,

wzajemne dzielenie się przeżyciami i dobrami duchowymi i materialnymi,

dawanie i otrzymywanie uczuciowego wsparcia,

wymiana intymnych informacji,

W początkach miłości intymność jest niska, rośnie ona stopniowo wraz z czasem trwania związku i jeszcze wolniej opada po osiągnięciu swego maksimum.

ZAANGAŻOWANIE

Wszelkie działania mające na celu przekształcenie miłości w trwały związek.

Silne zaangażowanie może być czynnikiem skutecznie podtrzymującym dany związek.

W parach zadowolonych z małżeństwa, zaangażowanie jest zazwyczaj najsilniejszym składnikiem podtrzymującym uczucie miłości w danym związku.

Wraz z początkiem miłości, gdy dwoje ludzi decyduje się na bycie razem, zaangażowanie stopniowo rośnie. Gdy osiągnie ono swój maksymalny poziom, to zazwyczaj utrzymuje się na nim do końca trwania związku.

lubienie: intymność, ale bez zobowiązań czy namiętności.

zadurzenie: namiętność bez zobowiązań czy intymności.

pusta miłość: zobowiązanie bez namiętności czy intymności.

romantyczna miłość: intymność i namiętność, ale bez zobowiązań.

niedorzeczna miłość: zobowiązanie i namiętność, ale bez intymności.

partnerska miłośś: zobowiązanie i intymność, ale bez namiętności.

miłość doskonała: zobowiązanie, intymność i namiętność.

FAZA ZAKOCHANIA

Zaczynają rozwijać się trzy składniki, przy czym najsilniej przybiera na sile namiętność.

Pojawią się symptomy charakterystyczne dla miłości.

FAZA ROMANTYCZNYCH POCZĄTKÓW

Jest zazwyczaj krótkotrwała.

Rozbudzeni namiętnością partnerzy zaczynają częściej się spotykać, rozmawiać o sobie, lepiej się poznawać, efektem tego jest wzrost intymności.

Pojawia się także decyzja co do utrzymania związku.

FAZA ZWIĄZKU KOMPLETNEGO

Występują wszystkie trzy składniki miłości.

Decyzja o ślubie, zamieszkaniu razem.

Faza najbardziej zadowalająca dla partnerów, a także najbardziej nasycona emocjami. Osiągają oni najwyższy stopień intymności.

Koniec tej fazy jest jednoznaczny z nieuchronnym końcem namiętności /niekoniecznie całkowitym/. Nagłe osłabnięcie namiętności wyznacza wejście w fazę czwartą.

FAZA ZWIĄZKU PRZYJACIELSKIEGO

Pozbawiona składnika namiętności, który jeśli był utożsamiany z samą miłością, może oznaczać, że w danym związku miłość wypaliła się.

Dla wielu ludzi wejście w fazę związku przyjacielskiego oznacza najbardziej satysfakcjonujący okres dla ich związku.

Przedłużanie tej fazy jest zależne od woli obojga partnerów.

Problemem może być podtrzymanie intymności na wysokim poziomie, a więc wzajemne zaufanie, lubienie się, chęć pomagania i otrzymywania pomocy.

FAZA ZWIĄZKU PUSTEGO

Zaangażowanie jako jedyny składnik podtrzymujący związek.

Możliwość pragnienia zmiany i rezygnacji ze związku pozbawionym namiętności i intymności.

Faza ta nie musi pojawić się w związku, o ile partnerom uda się podtrzymać intymność.

Pomimo spadku intymności, zaangażowanie może nadal skutecznie podtrzymywać dany związek.

ROZPAD ZWIĄZKU

pułapka dobroczynności-stałe i wzajemne ofiarowywanie dobra, unikanie wyrządzania krzywd paradoksalnie zmniejsza zdolność do sprawiania partnerowi przyjemności, wzrasta zaś zdolność do sprawiania mu bólu

pułapka bezkonfliktowości -stałe unikanie konfliktów w imię utrzymania wspólnoty w zakresie uczuć i działań prowadzi do zaniku tej wspólnoty

pułapka obowiązku-systematyczne podpieranie własnych uczuć do partnera poczuciem obowiązku może prowadzić do ich zaniku

pułapka sprawiedliwości-domaganie się sprawiedliwości we wzajemnej wymianie „świadczeń” przez partnerów sprowadza się do odwzajemniania zachowań negatywnych.

1.Uważać stres za normalną część życia rodzinnego

2.Dzielić się uczuciami i rozmawiać ze sobą

3.Rozwijać umiejętności rozwiązywania konfliktów i radzenia sobie z trudnościami

4.Korzystać ze wsparcia innych osób i otoczenia społecznego

5.Poszerzać zdolność adaptacji

---