W XVI- XVII wieku w Rzeczpospolitej Obojga Narodów ugruntowała się demokracja szlachecka polegająca na osłabieniu znaczenia króla. Ustrój ten umocnił się w czasie dwóch pierwszych bezkrólewi, kiedy to szlachta i magnateria musiały podjąć decyzję co do wyboru nowego władcy i sposobu w jaki to nastąpi. Jeszcze za życia Zygmunta Augusta postanowiono, że wyboru nowego która dokona szlachta w drodze tzw. Wolnej elekcji. Już w trakcie trwania pierwszego bezkrólewia zdecydowano, ze elekcja odbędzie się na zasadzie viritim, czyli dopuszczeniu do elekcji całej szlachty i głosowaniu większością głosu. Do czasu wyłonienia nowego króla władzę w Rzeczpospolitej sprawował prymas polski jako interrex. Każdy nowo wybrany król musiał podpisać artykuły henrykowskie (zapewniające min. Przywileje szlacheckie) oraz pacta conventa (osobiste zobowiązania króla).
Pierwszym królem elekcyjnym został francuski książę Henryk Walezy. Decyzja ta została podjęta 11 maja 1573 roku na sejmie elekcyjnym w Kamieniu koło Warszawy. Swoje kandydatury na to stanowisko zgłosili jeszcze arcyksiążę Ernest Habsburg, car Iwan IV Groźny i król Szwecji Jan Waza. Niestety wybór ten okazał się niewłaściwy. W nocy z 18 na 19 czerwca 1574 roku król wyjechał do Francji by tam objąć tron po zmarłym bracie. Szlachta postanowiła zdetronizować Henryka i osadzić na tronie Annę Jagiellonkę, siostrę zmarłego rok wcześniej Zygmunta Augusta. Poślubiła ona Stefana Batorego, który sprawował rzeczywistą władzę w państwie.
Pierwsze elekcje rzeczywiście oparte były na decyzji szlachty i dobrym interesie dla kraju. Niestety sytuacja ta zmieniła się w latach 1697-1767, kiedy to wielkie mocarstwa europejskie ingerując w wewnętrzne sprawy Polski sprzyjały i wymuszały na szlachcie wybór swoich przedstawicieli. Najwięcej korzyści chciały w ten sposób uzyskać Szwecja, Francja, Rosja, Prusy i Austria.
Po śmierci Jana II Sobieskiego czesać szlachty opowiadała się za popieranym przez króla Francji Ludwika XIV księciem Conti, a częśc popierała elektora saskiego Fryderyka Augusta Wettina, który dzięki poparciu sąsiadów wkroczył do Polski i koronował się na króla. Król August II próbował zdobyć dla swojej dynastii Inflanty wplątując Rzeczpospolitą w Wojnę Północną. Takie działania połączone z próbami umocnienia w Polsce władzy królewskiej wywołało sprzeciw szlachty i zawiązanie w 1715 r. konfederacji tarnogrodzkiej. Na mediatora wybrano cara Rosji Piotra I. Wszelkie postanowienia podpisano w listopadzie 1716 roku w traktacie warszawskim.
Zachowanie w Polsce wolnej elekcji było celem państw ościennych. W ten sposób mogły one ingerować w wewnętrzne sprawy naszego kraju. Podpisane więc zostały dwa porozumienia: w 1720 r. w Poczdamie pomiędzy Rosją i Prusami, oraz w 1730 traktat Lowenwolda (nazywany traktatem trzech czarnych orłów) do którego przystąpiła jeszcze Austria. Kraje te obawiały się, że szlachta polska wybierze na następnego króla Stanisława Leszczyńskiego, który mógł znacznie osłabić ich wpływy. Królem polskim miał zostać infant portugalski, Dom Emanuel.
Po śmierci Augusta II w wolnej elekcji zawiązały się dwa obozy: jeden magnacko- szlachecki z poparciem Francji popierał Stanisława Leszczyńskiego, jako jednego z Piastów, drugi rosyjsko-austriacki odwołał królem Fryderyka Augusta Wettina. Rozpoczęło to trwającą w latach 1733-1735 wojnę o tron polski. Francja obiecała Leszczyńskiemu pomoc militarną w starciach zbrojnych z wojskami saskimi i rosyjskimi. Piast musiał uciec do Gdańska ,z którego w przebraniu chłopa przedostał się do Prus. W 1736 r. Stanisław Leszczyński zrezygnował z korony polskiej a jako zadośćuczynienie dostał Lotaryngię. Panowanie rozpoczął August III Sas.
Pod koniec panowania Augusta III nastąpiła rozkład wewnętrzny państwa. Częśc co światlejszych magnatów i szlachty skupiona wokół Czartoryskich i ich krewnych utworzyła obóz zwany potocznie Familią. Grupa ta dostrzegała konieczność przeprowadzenia reform ustrojowych w Polsce. Liczyli oni na pomoc imperatorowej rosyjskiej Katarzyny II i jej sympatię Stanisława Poniatowskiego, stolnika litewskiego. W 1764 po śmierci Augusta III Sasa do Polski wkroczyły wojska rosyjskie i pod ich bokiem zawiązała się sejm konwokacyjny, na którym postanowiono, że Poniatowski zostanie królem polskim. Nie sprawował on jednak władzy silną ręką, bo podporządkowany był Katarzynie II, co doprowadziło do rozbiorów w zniknięcia Polski z map Europy w 1795r.
Państwa ościenne zawsze dążyły do wzmocnienia swoich wpływów w Polsce, bo w ten sposób, zyskiwały potęgę i znaczenie. Jak już wcześniej zauważył Piotr I potęgę swoich państw należy budować na osłabieniu i wyniszczeniu Polski. Przez ostatnie sto kilkanaście lat istnienia naszego państwa sąsiedzi aktywnie brali udział w naszych elekcjach typując własnych kandydatów i w różny sposób zapewniając im zwycięstwo. Osłabiło to Polskę o doprowadziło do upadku. Demokracja i elekcja nie były złymi systemami, ale szlachecki sarmatyzm i dbanie o zysk doprowadziły do tego, że każdy był w stanie mani rządzić, nawet nie zajmując miejsca na tronie. Byliśmy słabi i nasi sąsiedzi to wykorzystali.