WYKŁAD Z FIZYKOTERAPII Z DNIA 08.11.2006R.

TERMOREGULACJA I PODSTAWY

Skóra bierze główny udział termicznej regulacji ustroju. Oprócz nadrzędnej funkcji centralnego układu nerwowego ( szczególnie podwzgórza ) mają udział w tym procesie hormony tarczycy i nadnerczy.

Temperatura powierzchni skóry jest w dużym stopniu zależna od temperatury środowiska zewnętrznego. Nie wszystkie okolica ciała mają taką samą temperaturę np:

• temperatura skóry pod pachą wynosi 36,6^oC
• temperatura strony podeszwowej stopy wynosi 34^oC
• temperatura w mięśniach kończyny dolnej wnosi 35^oC,
• temperatura w odbytnicy 37^oC.

Skóra jest bardzo dobrym izolatorem i wpływa na utrzymanie równowagi między utratą ciepła przez organizm a poziomem wytwarzania ciepła w nim samym. Regulacja ta odbywa się na drodze fizycznej i chemicznej - patrz niżej.

Czynniki wpływające na gospodarkę cieplną ustroju ( wpływają one na technikę zabiegów ciepłoleczniczych i ich skuteczność ):

• Grubość skóry i tkanki podskórnej ( najcieńsza skóra jest na przednio boczna stronie przedramienia)

• Stopień unaczynienia skóry i stopień jej ukrwienia.

• Stosunek powierzchni skóry do objętości ciała - im ten drugi wskaźnik jest większy tym wolniej funkcjonują mechanizmy termoregulacji

• Obecność warstwy powietrza między skórą a ubraniem

• Właściwości fizyczne środowiska w jakim znajduje się nasz organizm. Powietrze ma słabe możliwości przewodzenia ciepła, woda dobre możliwości przewodzenia ciepła.

• Warunki fizyczne dla parowania wody zawartej w pocie, suche powietrze dobre warunki parowania, wilgotne powietrze złe warunki parowania

• Ruch powietrza, który ułatwia oddawanie ciepła drogą przewodzenia.

• Temp powietrza.

Kiedy może fizjoterapeuta dokonać własnych modyfikacji odnośnie zlecenia lekarskiego? Modyfikacje mogą i powinny uwzględniać:

1. aktualne samopoczucie pacjenta, jego stan wynikający z choroby i etap ( stopień ) zaawansowania procesu chorobowego.

2. Choroby towarzyszące

W związku z dwoma powyższymi punktami możemy wprowadzać zmiany odnoścnie
• dawek energii,
• czasu zabiegu,
• ilości zabiegów w serii, ilości powtórzeń serii zabiegów i przerw między seriami.

• Sposobu wykonania zabiegu

Prawa fizjologii decydujące o jakości i skuteczności postępowania fizjoterapeutycznego:

1. W ustroju ludzkim występują mechanizmy przystosowawcze do bodźców, które w mniejszym stopniu stale działają na organizm człowieka ze strony środowiska w którym organizm funkcjonuje. Mechanizmy przystosowawcze bronią nasz organizm przed działaniem bodźców zewnętrznych.

2. W organizmie funkcjonują prawa fizjologii określające warunki w jakich przebiegają podstawowe prawidłowe procesy życiowe organizmu.

Przedewszystkim są to procesy metaboliczne, które wyznaczają normy i granice procesów, a także determinują szybkość i zakres reakcji związanych samymi procesami życiowymi i reakcji związanych z zastosowanymi zabiegami fizykalnymi.

3. W ustroju człowieka funkcjonują również takie mechanizmy fizjologiczne, które zapewniają prawidłową czynność całego ustroju jak i jego poszczególnych części, jednocześnie na wszystkich poziomach regulacji ustroju.

Mechanizmem właściwym dla ssaków polegającym na zachowaniu stałości środowiska wewnętrznego wszystkich procesów niezbędnych dla życia oraz ich prawidłowości pomimo zmieniających się warunków środowiska zewnętrznego jest homeostaza.

Homeostaza zapewnia stałość wzajemnych uwarunkowań funkcji, struktur organizmu również w warunkach chorobowo zmienionych. Stanowić też może rodzaj bariery dla zbyt słabych lub źle dobranych bodźców fizykalnych stosowanych w ramach fizjoterapii

4. Wiele procesów biologicznych żywych organizmów przebiega cyklicznie. Najważniejszym dla fizjoterapii jest dobowy rym biologiczny oraz zegar biologiczny sterujący cyklem rozwoju i starzenia się. Cykle te mają wpływ na:

- prace każdej kom.

- procesy wydzielania wewnętrznego

- termoregulacje

- pory: jedzenia, pracy, odpoczynku i snu.

- reakcje inmunologiczne

Niedostosowanie się do tych rytmów biologicznych może wywoływać różnorakie dolegliwości zakłócające między innymi postępowanie lecznicze, a także spowodować ( zwłaszcza po zabiegach obciążających głównie układ krążenia ):

- zaburzenia naczynio - ruchowe

- choroby układu pokarmowego

- zwiększenie zapadalności na różnorakie infekcje

- bóle mięśniowe

- rozkojarzenie

- syndrom chronicznego zmęczenia

Zabiegi fizykoterapeutyczne określa się jako leczenie bodźcowo - stymulacyjne. W wyniku działania bodźców występują odpowiednie mechanizmy adaptacyjne.

Mamy:

- zwiększona tolerancje adaptacyjną miejscową tkankową.

- inhibicje (?)

- habituacje tworzącą odruchy warunkowe

- adaptacje czynnościową usprawniającą funkcje narządów, układów i całego organizmu ( w kolejności jak napisane )

- adaptacje morfologiczną związana z wzrostem struktur i elementów anatomicznych tk.

- przy zastosowaniu niektórych zabiegów w tkankach występują zmiany molekularne i hormonalne. Zwiększenie wydzielania: histaminy, adrenaliny. Zmiany zawartości cykloklinin, niektórych białek i polipeptydów; również zmiany w ukrwieniu, zmiany w składzie płynów tkankowych i struktur jonowych.

Z bodźcowego charakteru zabiegów fizykoterapeutycznych wynikają bezwzględne przeciwwskazania ogólne:

patrz poprzedni wykład oraz:

- ostre wysiękowe stany zapalne\

- cukrzyca w stanie kwasicy.

- zaawansowana miażdżyca

- nowotwory

- każda żółtaczka

- ciąża i okres karmienia

- przerost prostaty( każdy postać )

- alkocholizm

- narkomania

- ogniska zakaźne

- choroby zakaźne

- choroby zakaźne i pasożytnicze.

- choroby przebiegające w ciężkim stanie ogólnym

- stany gorączkowe

- zaburzenia czucia powierzchownego.

CIĄG DALSZY CIEPŁA

Ciepło jest to energia bezładnego ruchu cząsteczek. Mamy energie potencjalną cząsteczek i kinetyczną ( ruch i spotkanie cząsteczek ). Ciała które posiadają ciepłotę wyższą od ciepłoty ciała ludzkiego odczuwamy jako ciepłe lub gorące. Ciała o ciepłocie niższej niż ciepłota (temperatura) odczuwamy jako ciała chłodne lub zimne.
Leczenie ciepłem polega na doprowadzeniu ciepła do tkanek organizmu ludzkiego poprzez: przenoszenie energii z jednego ciała na drugie połączone z ruchem powietrza oparte o prawo wyrównania energii, przewodzenie w wyniku bezpośredniego przekazywania sobie energii prze cząsteczki i promieniowanie polegające na rozchodzeniu się ciepła w postaci fali elektromagnetycznej.

Prawo Stefana Bolcamna:
każde ciało o temperaturze wyższej od zera absolutnego jest źródłem promieniowanie elektromagnetycznego - w tym ciało ludzkie.

Dostarczana energia ciepła lub zimna uruchamia proces regulacji cieplnej, które utrzymują homeostazę, co gwarantuje prawidłowy przebieg procesów przemiany materii.

Zmienia się temperatura części korowej ( zewnętrznej) zaś części rdzeniowej ( wewnętrznej ). pozostaje nie zmienna. Krew ( właściwie jej tempeperatura ) przepływająca przez podwzgórze uruchamia mechanizmy termoregulacji.

Rozróżniamy:

1 termoregualcje fizyczną polegającą na oddawaniu ciepła przez organizm w wyniku:

a) zwiększenia wydzielania potu - parowanie wody wydzielanej w pocie ochładza skórę

b) rozszerzenia naczyń krwionośnych skóry i części korowej powłok zewnętrznych ustroju

c) przyspieszenie pracy serca i pogłębienie oddechów. Z wydychanym powietrzem wydalana jest para wodna.

2. regulacja chemiczna - polega na wytwarzaniu ciepła w przypadku znacznej jego utraty. Wytwarzanie ciepła odbywa się poprzez:

a) przyspieszenie procesów przemiany materii

b) przyswajanie energii uzyskanej na drodze spalania produktów odżywczych.

c) pobudzanie do drżenia mięśni szkieletowych i wzrost aktywności ruchowej.

d) pobudzanie do pracy gruczołów dokrewnych przyspieszających spalanie glukozy i rozpad białek.

Nie ma ostrej granicy wyznaczającej uruchomienie mechanizmów regulacji chemicznej lub fizycznej. Nawet w spoczynku w temperaturze obojętnej organizm zużywa pewne ilości energii koniecznej do podtrzymywania procesów życiowych ustroju ludzkiego. Przyjmuje się że temperatura otoczenia poniżej 18-stu stopni wyznacza warunki dla procesów wytwarzania ciepła, a w temperaturze powyżej 22^oC przeważają proc. oddawania ciepła. Fizjologiczne reakcje powstające w wyniku ogrzewania tkanek:

a) miejscowe zmiany o typie pobudzenia w błonach komórkowych tkanek ( szczególnie naczyń krwionośnych i zakończeń nerwowych )

b) uwalnianie hormonów tkankowych, które dają działanie miejscowe i poprzez drogi transportu wewnętrznego lub nerwami obwodowymi powodują działanie odległe i w miejscu zadziałania

c) zmiana pobudliwości zakończeń nerwowych, które wywołują odpowiednie odruchy.

W ramach reakcji wyrównawczych przywracających chwilowo zachwianą homeostazę obserwujemy:

a) rozszerzenia się na inne obszary ciała przekrwienia tkanek w części korowej organizmu, poprzez reakcje konsensualne ( na tkanki sąsiedzkie ), poprzez reakcje kontralateralne ( na części ciała położone po drugiej stronie kręgośłupa ) lub poprzez reakcje na tej samej stronie kręgosłupa - reakcje ispylateralne.

Antagonizm między częścią zewnętrzną a ukrwieniem narządów wewnętrznych odzwierciedla prawo Dastre-Morata. Nie wolno go interpretować dowolnie. Jego zasadą jest fakt: że tak jak naczynia krwionośne skóry reagują również naczynia krwionośne nerek śledziony, mózgu i wieńcowe serca, zaś naczynia krwionośne głębiej położonych narządów w części rdzeniowej ulegają zwężeniu ( szczególnie jelit i żołądka ).

Reakcje miejscowe działające na drodze odruchowej odbywają się poprzez:

1. Połączenia nerwowe pomiędzy poszczególnymi obszarami skóry ( dermatomami ) a segmentami rdzenia kręgowego.

Pierwszym następstwem jest reakcja jest skóry i tkanki podskórnej której wynikiem jest barwa skóry:

- bodźce chłodne zimne: zaczerwienienie jasno czerwone

- bodźce ciepłe gorące: zaczerwienienie intensywnie czerwone

Zaczerwienie skóry nosi nazwę rumienia cieplnego.

W wyniku powstania rumienia cieplnego otrzymujemy:

1 przekrwienie czynne miejscowe ( rozszeżenie naczyń żylnych tętniczych i żylnych).

2. Zwiększone dostarczanie substratów energetycznych, budulcowych, elementów obronnych organizmu oraz odprowadzenie produktów przemiany materii i zapalnych.

3. Zwiększony przepływ krwi likwiduje deficyt tlenu → poprawa oddychania kom.

4. Zwiększenie pobudliwości tkanki mięśniowej.

5. Zwiększone przekrwienie daje obniżenie podniesionego bólem ( czyli obronne , odruchowe ) napięcia mięśni → zmniejszenie bólu

6. Zmiana stopnia zakwaszenia mięsni.

Wtórne zmiany czynnościowe w miarę ich powtarzania się w wyniku seryjnego stosowania zabiegów i utrwalonych w postaci odpowiednich adaptantów, przekazywane są w miejsca odległe od pola zabiegowego.

W odczynach ogólnych przeważają zmienione zachowania ze strony obwodowego układu krążenia. Może wystąpić również:

- przyspieszenie pracy serca

- zwiększenie tętna, proporcjonalnie do wzrostu ciepłoty ciała. Wzrost ciepłoty ciała o 1 stopień zwiększa uderzenia serca o 20 uderzeń na minutę. Może nastąpić spadek ciśnienia lub jego gwałtowny wzrost. Mozę nastąpić obniżenie zawartości tlenu w krwi tętniczej na korzyść krwi żylnej. W układzie moczowym przegrzanie nerek zwiększa diurezę.

Utrzymujące się przegrzanie długotrwałe organizmu obniża pracę nerek.

W układzie nerwowo - mięśniowym gwałtowny bodziec wywołuje wzrost napięcia mięśni i pobudzenie przewodzenia nerwowego. Przedłużający się bodziec cieplny wywołuje obniżenia pobudzenia nerwowo-mięśniowego a w układzie oddechowym następuje wzrost oddechów.

7

---