12. Filozofia XIXw. pozytywizm, liberalizm, marksinizm, filozofia chrześcijańska.
Pozytywizm
Za naczelne zasady filozofii pozytywnej, która z czasem przybrała nazwę pozytywistycznej, uważa się: agnostycyzm (porzucenie metafizyki oraz spekulacji i idealizmu na rzecz tego, co pewne, materialne i możliwe do zbadania, czyli empiryczne), poznanie poprzez doświadczenie, indukcyjny charakter nauki (naczelna rola eksperymentu, na podstawie którego powinno definiować się zjawiska, nie odwrotnie), fakty empiryczne jako przedmiot poznania, praktyczny charakter filozofii (miała być wykorzystywana w życiu codziennym ludzi). Decydujący wpływ na kształt filozofii pozytywistycznej mieli wspominany August Comte oraz: John Stuart Mill, Herbert Spencer, Hipolit Taine i Ernest Renan. Należy również nadmienić, iż bardzo istotną rolę w procesie kształtowania się filozofii pozytywistycznej miało dzieło Karola Darwina O pochodzeniu gatunków z 1859 roku.
Liberalizm
Za naczelne zasady filozofii pozytywnej, która z czasem przybrała nazwę pozytywistycznej, uważa się: agnostycyzm (porzucenie metafizyki oraz spekulacji i idealizmu na rzecz tego, co pewne, materialne i możliwe do zbadania, czyli empiryczne), poznanie poprzez doświadczenie, indukcyjny charakter nauki (naczelna rola eksperymentu, na podstawie którego powinno definiować się zjawiska, nie odwrotnie), fakty empiryczne jako przedmiot poznania, praktyczny charakter filozofii (miała być wykorzystywana w życiu codziennym ludzi). Decydujący wpływ na kształt filozofii pozytywistycznej mieli wspominany August Comte oraz: John Stuart Mill, Herbert Spencer, Hipolit Taine i Ernest Renan. Należy również nadmienić, iż bardzo istotną rolę w procesie kształtowania się filozofii pozytywistycznej miało dzieło Karola Darwina O pochodzeniu gatunków z 1859 roku.
Marksinizm
Marksizm, system poglądów filozoficznych, ekonomicznych i polityczno-społecznych, stworzony przez K. Marksa i F. Engelsa w połowie XIX w. Stał się ideologiczną i polityczną podstawą ruchów robotniczych końca XIX i początku XX w. Klasycy marksizmu przyjęli założenie, że świat jest materialny i rządzi się prawami dialektyki. Celem marksizmu jest zbudowanie "społeczeństwa bezklasowego". Warunkiem tego jest obalenie politycznej władzy kapitalistów przez proletariat ("dyktatura proletariatu"). Drogą zaś osiągnięcia go jest rewolucja, która powinna objąć cały świat.
Teoria Marksa opiera się na heglowskiej tezie, że historia przejawia się w dialektyce -ścieraniu się przeciwstawnych sił. Punktem wyjścia była dla nich idealistyczna filozofia Hegla, który upatrywał w niej podstawową zasadę stawania się świata. Hegel uważał, że żyjemy w świecie pozorów, natomiast rzeczywistość jest idealna. Marks zaadoptował na potrzeby swojego systemu pojęcie dialektyki, odrzucił jednak idealizm Hegla.
W państwach komunistycznych marksizm został rozbudowany jako system „naukowy”, który funkcjonuje podobnie jak religia („substrat” religii) i którego „dogmaty” podobne są do prawd wiary. W świecie zachodnim podejmowano próby rozwoju i kontynuacji tego systemu: od radykalnych grup lewicowych (nowa lewica) poprzez krytycznych marksistów (neomarksiści) aż do prób powiązania chrześcijańskiego modelu świata z metodami marksistowskimi (teologia wyzwolenia). Marksizm stał się ideologiczną i polityczną podstawą ruchów robotniczych końca XIX i początku XX w. w Europie, w tym także rewolucji socjalistycznej w Rosji (1917), w byłym Związku Radzieckim, a także w innych państwach socjalistycznych powstałych po II wojnie światowej, był jedyną obowiązującą doktryną ekonomiczną i polityczno-społeczną.
Filozofia Chrześcijańska
termin oznaczający różne kierunki, prądy, tradycje i poglądy filozoficzne bazujące w różnym stopniu na chrześcijaństwie. Chrześcijańską refleksję filozoficzną odnowiła pod koniec XIX wieku neoscholastyka. Leon XIII wezwał do zaangażowania się katolików w pracę filozoficzną i przyjęcie w niej jednego wzorca - scholastyki, w szczególności w formie nadanej przez Tomasza z Akwinu. W ramach neoscholastyki pojawiły się dwa kierunki:
Kierunek konserwatywny - według którego należy ściśle trzymać się Tomasza. Reprezentowany był głównie przez dominikanów
Kierunek zmierzający do dalszego rozwoju scholastyki. Niekoniecznie tomistyczny (w jego ramach pojawił się też neoaugustynizm