Dr inż. Janusz Mikuła

PLANY GOSPODARKI ODPADAMI

Rozwiązywanie zagadnień związanych z gospodarką odpadami na poziomie gminy czy też w skali powiatu wymaga stworzenia kompleksowego i długofalowego planu obejmującego zagadnienia organizacyjne, techniczno-technologiczne, społeczne i finansowe.

Plan gospodarki odpadami powinien być przygotowany na okres 15-20 lat, dlatego też tworzone obecnie plany gospodarki odpadami powinny być zgodne zarówno z obowiązującymi w Polsce strategiami, politykami, aktami prawnymi, projektowanymi aktami prawnymi przewidzianymi do wejścia w życie w 2002 roku, jak i z Dyrektywami Unii Europejskiej.

Projektowana obecnie ustawa o odpadach w rozdziale 3 określa ramy i zakres planów gospodarki odpadami oraz sposób i tryb ich uzgadniania.

Ustawa o odpadach z dnia 15 lutego 2001 (projekt druk nr 575)

Rozdział 3

Plany gospodarki odpadami

Art. 14.

1. Dla osiągnięcia celów założonych w polityce ekologicznej państwa oraz realizacji zasad, o których mowa w art. 5, a także stworzenia w kraju zintegrowanej i wystarczającej sieci instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów, spełniających wymagania określone w przepisach o ochronie środowiska, opracowywane są plany gospodarki odpadami.

2. Plany te określają:

1. aktualny stan gospodarki odpadami,

2. prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami,

3. działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami,

4. instrumenty finansowe służące realizacji zamierzonych celów,

5. system monitoringu i oceny zamierzonych celów.

3. Plany są opracowywane na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym.

1. Krajowy plan gospodarki odpadami jest opracowywany przez ministra właściwego do spraw środowiska, a uchwalany przez Radę Ministrów.

2. Wojewódzki, powiatowy i gminny plan gospodarki odpadami opracowują odpowiednio: zarząd województwa, zarząd powiatu lub zarząd gminy.

3. Wojewódzki, powiatowy i gminny plan gospodarki odpadami stanowi część odpowiedniego programu ochrony środowiska i jest tworzony w trybie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie środowiska.

4. Projekty planu podlegają zaopiniowaniu:

1. projekt planu krajowego - przez zarządy województw,

2. projekt planu wojewódzkiego - przez ministra właściwego do spraw środowiska, zarządy powiatów i gmin z terenu województwa,

3. projekt planu powiatowego - przez zarząd województwa oraz przez gminy z terenu powiatu,

4. projekt planu gminnego - przez zarząd województwa oraz zarząd powiatu.

8. Organ, o którym mowa w ustępie 7, udziela opinii w terminie nie dłuższym niż 2 miesiące od dnia otrzymania projektu. Nie udzielenie opinii w tym terminie uznaje się za opinie pozytywną.

1. W miastach, w których funkcję organów powiatu sprawują organy gminy, plan gospodarki odpadami obejmuje zadania planu powiatowego i gminnego. Projekt planu jest opiniowany przez zarząd województwa.

2. Dla obszaru miasta stołecznego Warszawy zarząd powiatu warszawskiego opracowuje wspólny plan gospodarki odpadami, obejmujący zadania planu powiatowego i gminnego, który jest opiniowany przez zarząd województwa mazowieckiego oraz zarządy gmin z terenu powiatu warszawskiego; plan ten uchwala rada powiatu warszawskiego.

3. Zarządy gmin, będących członkami związków międzygminnych, mogą opracowywać jeden wspólny plan gospodarki odpadami, obejmujący zadania gminnego planu gospodarki odpadami. Projekt planu jest opiniowany przez zarządy województw i powiatów, na których terenie położone są gminy.

4. Zarządy powiatów, będących członkami związków powiatów, mogą opracowywać jeden wspólny program gospodarki odpadami, obejmujący zadania powiatowego planu gospodarki odpadami. Projekt planu jest opiniowany przez zarządy województw, na terenie których położone są powiaty oraz zarządy gmin z terenu tych powiatów.

5. Minister do spraw środowiska, zarząd województwa, zarząd powiatu i zarząd gminy składa co 2 lata, odpowiednio Radzie Ministrów, sejmikowi województwa, radzie powiatu i radzie gminy, sprawozdanie z realizacji planu gospodarki odpadami.

6. Plany gospodarki odpadami podlegają aktualizacji nie rzadziej niż co 4 lata.

Art. 15.

1. Plany gospodarki odpadami powinny być opracowywane zgodnie z polityką ekologiczną państwa.

2. Wojewódzki, powiatowy i gminny plan gospodarki odpadami powinien być opracowywany zgodnie z planami wyższego szczebla.

3. Krajowy, wojewódzki, powiatowy i gminny plan gospodarki odpadami określa w szczególności:

1. rodzaj, ilość i źródło pochodzenia odpadów, które mają być poddane procesom odzysku lub unieszkodliwienia,

2. rozmieszczenie istniejących instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwienia odpadów wraz z wykazem podmiotów prowadzących działalność w tym zakresie,

3. działania zmierzające do zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko oraz prawidłowego postępowania z nimi, w tym ograniczenia ilości odpadów ulegających biodegradacji zawartych w odpadach komunalnych kierowanych na składowiska,

4. projektowany system gospodarowania odpadami.

4. Gminny plan gospodarki odpadami określa ponadto:

1. rodzaj i harmonogram realizacji przedsięwzięć,

2. harmonogram uruchamiania środków finansowych i ich źródła.

5. Krajowy plan gospodarki odpadami może określać przedsięwzięcia priorytetowe o charakterze ponadwojewódzkim, niezbędne do utworzenia i utrzymania w kraju zintegrowanej i wystarczającej sieci instalacji i urządzeń do unieszkodliwiania odpadów.

1. Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, zasady oraz sposób finansowania przedsięwzięć priorytetowych o charakterze ponadwojewódzkim, o których mowa w ust. 5, kierując się potrzebą utworzenia i utrzymania w kraju zintegrowanej i wystarczającej sieci instalacji i urządzeń do unieszkodliwiania odpadów.

2. Krajowy, wojewódzki, powiatowy i gminny plan gospodarki odpadami obejmuje wszystkie rodzaje odpadów powstających na terenie danej jednostki administracyjnej oraz przywożonych na jej teren, a w szczególności odpady komunalne z uwzględnieniem odpadów ulegających biodegradacji, odpady opakowaniowe, odpady budowlane, wraki samochodowe, opony oraz odpady niebezpieczne, w tym odpady medyczne i weterynaryjne, oleje odpadowe, baterie i akumulatory.

3. Minister właściwy do spraw środowiska może określić, w drodze rozporządzenia, szczegółowy zakres, sposób i formę sporządzania wojewódzkiego, powiatowego i gminnego planu gospodarki odpadami, kierując się potrzebą ujednolicenia sposobu przygotowania planów i zapewnienia ich spójności.

Art. 16.

Przedsięwzięcia związane z unieszkodliwianiem odpadów mogą być realizowane z udziałem środków z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, o ile przedsięwzięcia te zostały ujęte w planie gospodarki odpadami.

Zgodnie z art. 15. Ustawy o odpadach plany gospodarki odpadami powinny być opracowywane zgodnie z polityką ekologiczną państwa.

II Polityka Ekologiczna Państwa Druk Sejmowy nr 2095

Rozdział 3. Cele polityki ekologicznej w zakresie jakości środowiska.

1. Gospodarka odpadami.

83. Kierunkiem przewodnim w zakresie gospodarki odpadami jest zasada zrównoważonego rozwoju oraz zintegrowane podejście do ochrony środowiska z uwzględnieniem zagadnień odpowiedzialności. Idea nowej strategii polega na zaangażowaniu wszystkich partnerów gospodarczych i społecznych (podejście “z dołu do góry”). Celem nadrzędnym polityki w zakresie gospodarki odpadami jest zapobieganie powstawaniu odpadów, przy rozwiązywaniu problemu odpadów “u źródła”, odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystanie odpadów oraz bezpieczne dla środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów nie wykorzystanych. ...

1. Do priorytetów krótkookresowych (lata 2000 - 2002) w dziedzinie gospodarowania odpadami należą:

• ostateczne dostosowanie polskiego prawa do regulacji prawnych Unii Europejskiej, w tym dostosowanie do ramowych dyrektyw w sprawie odpadów, uszczegółowienia zasad gospodarowania takimi odpadami jak: oleje odpadowe, odpady PCB/PCT, zużyte baterie i akumulatory, odpady z produkcji dwutlenku tytanu, osady ściekowe, opakowania; zasad zmniejszania zagrożeń środowiska stwarzanych przez azbest oraz określenie szczegółowych warunków postępowania z odpadami (wykorzystania, spalania i stosowania innych form unieszkodliwiania, składowania, transportu, itp.); uściślenie stosowanej terminologii;

• przygotowanie strategii gospodarowania odpadami na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym;

• opracowanie planów gospodarowania odpadami na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym oraz we współpracy z innymi krajami, z wydzieleniem planów gospodarowania odpadami niebezpiecznymi (w tym wybranymi rodzajami odpadów) i odpadami z opakowań;

• przygotowanie programów likwidacji odpadów niebezpiecznych zawierających metale ciężkie (rtęć, ołów kadm) i trwałe zanieczyszczenia organiczne (PCB) (zarówno odpadów wytwarzanych jak i już nagromadzonych), a także przyspieszenie realizacji programu likwidacji mogilników, w których są przechowywane przeterminowane środki ochrony roślin i inne substancje niebezpieczne;

• tworzenie nowych struktur organizacyjnych i systemów dla realizacji zobowiązań tj. Udzielania pozwoleń, prowadzenia kontroli, identyfikacji, ewidencji i rejestracji odpadów oraz zakładów przeróbki odpadów,

• opracowanie koncepcji budowy zintegrowanej sieci zakładów gospodarki odpadami, ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych;

• zwiększenie wysiłków na rzecz uzyskania wsparcia finansowego z Unii Europejskiej (w ramach funduszy przedakcesyjnych, funduszy strukturalnych i funduszy kohezyjnych), jak również z międzynarodowych instytucji finansowych;

• rozszerzenie mechanizmów rynkowych oraz przygotowanie skutecznych instrumentów ekonomicznych (kaucje, opłaty produktowe, systemy preferencji podatkowych zmierzających w kierunku rozwiązań obowiązujących w krajach Unii Europejskiej na recykling i odzysk materiałów);

• wdrożenie systemów pełnej i wiarygodnej ewidencji odpadów i metod ich zagospodarowywania (baz danych);

• identyfikacja zagrożeń i rozszerzenie zakresu prac na rzecz likwidacji starych składowisk odpadów, modernizacja składowisk eksploatowanych oraz rekultywacja terenów zdegradowanych;

• przeprowadzenie ogólnokrajowej inwentaryzacji instalacji do unieszkodliwiania i wykorzystywania odpadów;

• przygotowanie programów działań zmierzających do zmniejszenia zawartości metali ciężkich w bateriach;

• ustalenie przepisów prawnych dotyczących dopuszczalnych zawartości sumy metali ciężkich (ołowiu, kadmu, rtęci i chromu) w opakowaniach oraz harmonogramu stopniowej redukcji tej zawartości, z uwzględnieniem Dyrektywy Rady i Parlamentu Europejskiego 94/62 WE w sprawie opakowań i odpadów z opakowań;

• zmniejszenie do minimum przemieszczania odpadów, zgodnie ze wspólnotowymi zasadami bliskości i samowystarczalności;

• ograniczenie odpadów składowanych na wysypiskach;

• utrzymanie średniej ilości odpadów komunalnych na poziomie 300 kg/mieszkańca;

• rozpoczęcie prac nad skonstruowaniem odpowiedniego systemu cyklicznej sprawozdawczości dotyczącej gospodarki odpadami, zarówno na potrzeby kraju jak i Wspólnoty Europejskiej (co 3 lata);

85. W średniookresowym horyzoncie czasowym (lata 2002 - 2010) konieczne będzie:

• zintensyfikowanie realizacji opracowanych planów gospodarki odpadami;

• dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r;

• wdrożenie w całym kraju systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych;

• tworzenie kompleksowych systemów odzysku surowców wtórnych z odpadów, m.in. makulatury, szkła tworzyw sztucznych, odpadów gumowych, puszek aluminiowych; odzyskiwanie i powtórne wykorzystywanie co najmniej 50% papieru i szkła;

• stworzenie kompleksowego systemu odzysku opakowań i recyklingu materiałów z opakowań, w tym jednolitego systemu ewidencji tych odpadów; opracowanie i wdrożenie harmonogramu osiągnięcia określonego stopnia odzysku i recyklingu z uwzględnieniem Dyrektywy Rady i Parlamentu Europejskiego 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych;

• budowa zintegrowanej infrastruktury do bezpiecznego zbierania, segregacji, transportu, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych (m.in. przepracowanych olejów, zużytych akumulatorów i baterii);

• zewidencjonowanie urządzeń zanieczyszczonych PCB i podjęcie działań technicznych dla eliminacji tych urządzeń i bezpiecznego usuwania olejów odpadowych zawierających powyżej 50 ppm PCB/PCT (np. oczyszczania transformatorów o zawartości powyżej 0,005% wagowych PCB);

• wprowadzenie systemów ewidencji zakładów posiadających rocznie ponad 500 litrów olejów odpadowych,

• podejmowanie działań w celu eliminacji PCB, w tym, w pierwszej kolejności przeprowadzenie inwentaryzacji urządzeń zawierających powyżej 5 litrów PCB oraz do końca 2010 r. oczyszczenie wszelkich urządzeń i instalacji zawierających te substancje;

• tworzenie rynków zbytu dla materiałów z odzysku;

• rozpoczęcie budowy systemu zintegrowanej sieci zakładów przeróbki odpadów (powiązanej z innymi państwami Unii Europejskiej), szczególnie odpadów niebezpiecznych;

• realizacja programu likwidacji mogilników, w których składowane są przeterminowane środki ochrony roślin i inne substancje niebezpieczne;

• opracowanie i stopniowe wdrażanie narodowej strategii redukcji ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji, z uwzględnieniem Dyrektywy Rady 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów;

• składowanie jedynie unieszkodliwionych odpadów niebezpiecznych;

• zakończenie realizacji programu spalania odpadów szpitalnych;

• wycofanie z produkcji i użytkowania, bądź ograniczenie użytkowania substancji i materiałów niebezpiecznych reglamentowanych przez dyrektywy Unii Europejskiej i międzynarodowe przepisy prawne (m.in. zawierających metale ciężkie, trwałe zanieczyszczenia organiczne i substancje niszczące warstwę ozonową);

• wprowadzenie systemu pozwoleń zintegrowanych na emisje zanieczyszczeń do wszystkich komponentów środowiska w jednym postępowaniu administracyjnym i z punktu widzenia najlepszej dostępnej techniki, zgodnie z wymaganiami odpowiedniej dyrektywy Unii Europejskiej,

• wdrożenie skutecznego systemu kontroli i nadzoru nad gospodarowaniem odpadami, w tym prowadzenie monitoringu;

• rozszerzenie zakresu prac badawczo-rozwojowych nad nowymi technologiami odzysku i ponownego wykorzystania odpadów.

86.W okresie perspektywicznym (lata 2010-2025) priorytetowe kierunki polityki w zakresie ochrony środowiska przed odpadami obejmują:

• pełną przebudowę modelu konsumpcji i produkcji w kierunku poprawy efektywności energetycznej i surowcowej;

• realizacja zobowiązań w zakresie redukcji ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji, z uwzględnieniem Dyrektywy Rady 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów,

• ostateczne rozwiązanie problemu opakowań;

• zorganizowanie sprawnego systemu odzysku wszystkich surowców wtórnych z wykorzystaniem najlepszych dostępnych technik (BAT);

• zapewnienie całkowitego unieszkodliwienia nagromadzonych odpadów niebezpiecznych; w szczególności rozważenie celowości budowy odpowiednich instalacji w kraju lub wykorzystania istniejących za granicą;

• sukcesywną likwidację starych, wcześniej nagromadzonych odpadów przemysłowych i komunalnych;

• kontynuację prac badawczo-rozwojowych dotyczących technologii małoodpadowych oraz technologii odzysku i ponownego użycia odpadów.

87. Ścisłe przestrzeganie uznanej hierarchii działań w gospodarowaniu odpadami - zapobieganie powstawaniu odpadów, ponowne wykorzystywanie i odzyskiwanie materiałów oraz energii, przekształcanie fizykochemiczne, termiczne lub biologiczne, unieszkodliwianie poprzez obróbkę termiczną i bezpieczne składowanie - służyć będzie zarówno zmniejszaniu rozmiaru problemu odpadów, jak i oszczędności energii oraz surowców.

Ustawa o opłacie produktowej i depozytowej

Jednym z bardziej kluczowych uregulowań prawnych, które może mieć istotny wpływ na kształt organizacyjny planowanego systemu gospodarki odpadami jest projektowana ustawa o obowiązkach przemysłu w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej.

Projekt ustawy określa obowiązki importerów oraz wytwórców produktów związane z wprowadzaniem na rynek krajowy produktów w opakowaniach takich jak:

• opakowania z tworzyw sztucznych,

• opakowania z aluminium (o pojemności mniejszej od 300 l),

• opakowania z blachy białej i lekkiej innej niż aluminium,

• opakowania z papieru i tektury, opakowania ze szkła gospodarczego (poza ampułkami), opakowania z materiałów naturalnych (drewna i tekstyliów),

• opakowania z materiałów wielowarstwowych,

• opakowania wielomateriałowe oraz opakowania złożone,

oraz produktów:

• urządzenia klimatyzacyjne zawierające substancje zubażające warstwę ozonową (CFC i HCFC),

• urządzenia chłodnicze i zamrażające oraz pompy ciepła poza urządzeniami dla gospodarstw domowych zawierające substancje zubażające warstwę ozonową (CFC i HCFC),

• akumulatory ołowiowe (kwasowe),

• akumulatory niklowo - kadmowe,

• ogniwa i baterie galwaniczne,

• oleje smarowe, z wyłączeniem olei bazowych, olei przepracowanych,

• lampy wyładowcze, z wyłączeniem świetlówek kompaktowych,

• opony nowe, używane regenerowane (bieżnikowane), używane nieregenerowane (bieżnikowane).

Zgodnie z projektem ustawy przedsiębiorca będzie miał obowiązek prowadzenia odzysku, a w szczególności recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych i zobowiązany będzie do dnia 31 grudnia 2007 roku osiągnąć poziom odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych co najmniej w wysokości określonej w załączniku nr 4 do ustawy. Rada Ministrów określać będzie , w drodze rozporządzenia ogłoszonego nie później niż na 6 miesięcy przed dniem wejścia w życie, roczne poziomy odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych, w poszczególnych latach, uwzględniając:

• potrzebę stopniowego tworzenia krajowego systemu odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych oraz zwiększenie jego efektywności,

• działania na rzecz zwiększenia konkurencyjności polskiej gospodarki,

• konieczność realizacji zobowiązań międzynarodowych.

Obowiązek osiągnięcia określonego poziomu odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych może być realizowany przez przedsiębiorcę samodzielnie lub za pośrednictwem organizacji odzysku opakowań. Organizacja przejmuje wówczas od przedsiębiorcy obciążające go obowiązki na podstawie umowy.

Projekt ustawy zakłada, że organizacja odzysku opakowań może prowadzić działalność wyłącznie w formie spółki akcyjnej a przedmiotem działania organizacji może być wyłącznie działalność związana z organizowaniem, zarządzaniem lub prowadzeniem przedsięwzięć związanych z odzyskiem i recyklingiem odpadów. Organizacja zobowiązana będzie do złożenia ministrowi właściwemu do spraw środowiska, t terminie dwóch tygodni po jej zarejestrowaniu, odpisu statutu i wypisu z rejestru sądowego lub postanowienia o wpisie do rejestru rządowego.

Ustawa nałoży na przedsiębiorców cały szereg nowych obowiązków związanych ze zgłoszeniami i sprawozdawczością. I tak przedsiębiorca rozpoczynający działalność polegającą na wytwarzaniu lub imporcie produktów w opakowaniach lub produktów, które stają się odpadami poużytkowymi (wymienione w załącznikach do ustawy), jest zobowiązany bez wezwania złożyć zawiadomienie o tym fakcie marszałkowi województwa, w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności. Za rozpoczęcie działalności uważa się datę pierwszej sprzedaży lub powstania pierwszego długu celnego. Przedsiębiorca jest zobowiązany w terminie do 14 dni złożyć zawiadomienie marszałkowi województwa o fakcie likwidacji działalności. Zawiadomienie o rozpoczęciu działalności powinno zawierać nazwę i siedzibę lub imię i nazwisko oraz adres przedsiębiorcy, datę rozpoczęcia lub likwidacji działalności, określenie rodzaju działalności oraz wskazanie sposobu wykonania obowiązku prowadzenia odzyski i recyklingu.

Tablica 2. Załącznik nr 4 do ustawy

Procentowy poziom odzysku i recyklingu dla odpadów opakowaniowych i poużytkowych w stosunku do masy lub ilości wprowadzanych na rynek krajowy, w drodze sprzedaży lub importu, opakowań i produktów

Odpad powstały z:		Poziom odzysku		Poziom recyklingu
Rodzaj produktów	Symbol PKWiU
1	2		3		4
opakowania razem*	bez względu na symbol PKWiU		50		25
opakowania z tworzyw sztucznych	25.22, 17.40.21-50, 17.40.21-73, 17.40.21-75		-		25
opakowania z aluminium, o pojemności mniejszej od 300 l.	28.72.12		-		40
opakowania z blachy białej i lekkiej innej niż aluminium	28.72.11		-		20
opakowania z papieru i tektury	21.21.12 21.21.13 21.21.14 21.21.15-30		-		48
opakowania ze szkła gospodarczego, poza ampułkami	26.13.11		-		40
opakowania z materiałów naturalnych (drewna i tekstyliów)	bez względu na symbol PKWiU		-		15
opakowania z materiałów wielowarstwowych, opakowania wielomateriałowe oraz opakowania złożone	bez względu na symbol PKWiU		-		16
urządzenia klimatyzacyjne zawierające substancje zubażające warstwę ozonową (CFC i HCFC)	29.23.12		50		50
urządzenia chłodnicze i zamrażające oraz pompy ciepła poza urządzeniami dla gospodarstw domowych zawierające substancje zubażające warstwę ozonową (CFC i HCFC)**	29.23.13		70		70
chłodziarki i zamrażarki typu domowego zawierające substancje zubażające warstwę ozonową (CFC i HCFC)**	29.71.11		50		50
akumulatory ołowiowe (kwasowe)	31.40.21 31.40.22		wszystkie zgłoszone		wszystkie zebrane
akumulatory niklowo - kadmowe wielkogabarytowe	31.40.23		70		70
akumulatory niklowo - kadmowe małogabarytowe (wraz z pakietami)	31.40.23		50		50
ogniwa i baterie galwaniczne, bez ich części: guzikowe, baterie pierwotne, pozostałe baterie wtórne	31.40.1, z wyłączeniem 31.40.13		50		50
oleje smarowe, z wyłączeniem: oleje bazowe, oleje przepracowane	23.20.18, z wyłączeniem: 23.20.18-01, 23.20.18-09.10		50		25***
lampy wyładowcze, z wyłączeniem świetlówek kompaktowych	bez względu na symbol PKWiU		40		40
opony nowe, używane regenerowane (bieżnikowane), używane nieregenerowane (bieżnikowane).	25.11.11 25.11.13-55 25.11.13-57 25.11.14-04 25.11.14-05 25.11.20 25.12.10-30.00 25.12.10-50 25.12.10-90		75		nie dotyczy

* poziom odzysku i recyklingu do uzyskania w skali kraju (nie dotyczy przedsiębiorców)

** dotyczy również substancji zubażających warstwę ozonową, stosowanych jako czynniki spieniające w izolacji

*** dotyczy olejów przepracowanych poddanych regeneracji

Przedsiębiorca zobowiązany będzie do złożenia sprawozdania rocznego zawierającego informacje o:

• nazwie i siedzibie lub imieniu i nazwisku oraz adresie przedsiębiorcy,

• odpowiednio masie lub ilości opakowań, określonych w załączniku do ustawy, w których sprzedał produkty, lub sprzedanych produktów określonych w załącznikach do ustawy (które stają się odpadami poużytkowymi),

• osiągniętych poziomach odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych, z podziałem na poszczególne ich rodzaje.

Podobne sprawozdania roczne będą składane także przez organizacje odzysku opakowań z tym, że będą one zawierać dodatkowi wykaz przedsiębiorców w imieniu których działa organizacja. Sprawozdania roczne składane będą w terminie do 31 marca następnego roku za rok ubiegły. Przedsiębiorca składa sprawozdanie marszałkowi województwa zaś organizacja odzysku opakowań ministrowi właściwemu do spraw środowiska.

Przedsiębiorcy i organizacje obowiązani będą do prowadzenia dodatkowej ewidencji uwzględniającej także wymagania wynikające z odrębnych przepisów, w sposób umożliwiający ustalenie uzyskanych poziomów odzysku i recyklingu oraz obliczenie opłaty produktowej.

Przedsiębiorcy i organizacje odzysku opakowań, którzy nie wykonają obowiązku osiągnięcia określonych rocznych poziomów odzysku i recyklingu, obowiązani będą do wpłacenia opłaty produktowej, obliczonej oddzielnie w przypadku nieosiągnięcia wymaganego poziomu odzysku lub recyklingu.

Opłatę produktową oblicza się jako iloczyn stawki opłaty i różnicy pomiędzy wymaganym a osiągniętym poziomem odzysku (recyklingu) przeliczonej na wielkość wyrażoną w masie albo ilości produktów lub opakowań , z wyłączeniem przedsiębiorcy wprowadzającego na rynek krajowy, w drodze sprzedaży lub importu, akumulatory ołowiowe (kwasowe). Akumulatory ołowiowe zgodnie z projektem ustawy objęte będą opłatą depozytową. Opłatę produktową oblicza się oddzielnie dla każdego rodzaju opakowań i produktów.

Projekt ustawy przewiduje następujące maksymalne stawki opłaty produktowej:

• dla wszystkich typów opakowań: opakowania z tworzyw sztucznych, opakowania z aluminium (o pojemności mniejszej od 300 l), opakowania z blachy białej i lekkiej innej niż aluminium, opakowania z papieru i tektury, opakowania ze szkła gospodarczego (poza ampułkami), opakowania z materiałów naturalnych (drewna i tekstyliów), opakowania z materiałów wielowarstwowych, opakowania wielomateriałowe oraz opakowania złożone - 3 zł za 1 kilogram,

• urządzenia klimatyzacyjne zawierające substancje zubażające warstwę ozonową (CFC i HCFC), urządzenia chłodnicze i zamrażające oraz pompy ciepła poza urządzeniami dla gospodarstw domowych zawierające substancje zubażające warstwę ozonową (CFC i HCFC), chłodziarki i zamrażarki typu domowego zawierające substancje zubażające warstwę ozonową (CFC i HCFC) - 150 zł za 1 sztukę,

• akumulatory niklowo - kadmowe - 50 zł za 1 sztukę,

• ogniwa i baterie galwaniczne - 5 zł za 1 sztukę

• oleje smarowe, z wyłączeniem olei bazowych, olei przepracowanych - 2 zł za 1 kg,

• lampy wyładowcze, z wyłączeniem świetlówek kompaktowych - 3 zł za 1 sztukę

• opony nowe, używane regenerowane (bieżnikowane) - 2 zł za 1 kilogram,

• używane nieregenerowane (bieżnikowane) - 8 zł za 1 kilogram.

Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, ustali szczegółowe stawki opłat produktowych dla poszczególnych opakowań lub produktów, kierując się uciążliwością odpadów opakowaniowych oraz odpadów poużytkowych z tych produktów, a także kosztami ich zagospodarowania.

Stawki opłat będą podlegać z dniem 1 stycznia każdego roku kalendarzowego podwyższeniu w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi wzrostu cen produkcji sprzedanej przemysłu, planowanemu w ustawie budżetowej na ten rok.

Przedsiębiorcy i organizacje odzysku opakowań obowiązani będą do złożenia marszałkowi województwa rocznego sprawozdania o wysokości należnej opłaty produktowej z podziałem na poszczególne rodzaje opakowań lub produktów i określeniem odpowiednio ich masy lub ilości. Obowiązek opłacania opłaty produktowej powstaje na koniec roku kalendarzowego. Opłata produktowa wpłacana będzie na odrębny rachunek bankowy urzędu marszałkowskiego do dnia 31 marca roku następnego po roku, którego opłata dotyczy. Projekt ustawy przewiduje także tryb postępowania w przypadku gdy przedsiębiorca lub organizacja nie dokona wpłaty opłaty produktowej lub dokona wpłaty w wysokości niższej od należnej.

Urzędy marszałkowskie przekazywać będą opłaty produktowe na odrębny rachunek Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 70% zgromadzonych środków pochodzących z opłaty produktowej od sprzedaży produktów w opakowaniach, powiększone o przychody z oprocentowania, Narodowy Fundusz przekaże funduszom wojewódzkim, a następnie gminnym, proporcjonalnie do ilości odpadów opakowaniowych przekazanych do odzysku i recyklingu, wykazanych w sprawozdaniach. Pozostałe środki zgromadzone na rachunku bankowym Narodowego Funduszu przeznaczone zostaną na finansowanie działań w zakresie odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych oraz na edukację ekologiczną dotyczącą selektywnej zbiórki i recyklingu odpadów opakowaniowych.

Wpływy z tytułu opłaty produktowej od sprzedaży produktów (które stają się odpadami poużytkowymi - wymienione w załącznikach do ustawy) gromadzone będą na odrębnych rachunkach bankowych Narodowego Funduszu i przeznaczone zostaną na finansowanie odzysku i recyklingu odpadów poużytkowych, przedsięwzięć w tym zakresie oraz edukację ekologiczną.

Minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i kryteria gospodarowania środkami z opłat produktowych, kierując się koniecznością uproszczenia procedur przyznawania środków i ułatwienia korzystania z nich.

Opłata depozytowa

Opłata depozytowa - w myśl projektowanej ustawy - to opłata pobierana przy sprzedaży detalicznej akumulatorów ołowiowych (kwasowych) jako osobnych produktów, której zwrot następuje po przekazaniu zużytego akumulatora sprzedawcy detalicznemu tych akumulatorów, lub do punktu systemu zbiórki zużytych akumulatorów zorganizowanych przez przedsiębiorcę.

Zgodnie z projektem ustawy sprzedawca detaliczny akumulatora ołowiowego (kwasowego) jest obowiązany przy jego sprzedaży do przyjęcia zużytego akumulatora. Jeżeli kupujący nie przekazał zużytego akumulatora przy zakupie nowego, sprzedawca detaliczny jest obowiązany do pobrania opłaty depozytowej. Stawka opłaty depozytowej wyniesie 30 zł za sztukę. Sprzedawca potwierdza na fakturze VAT lub paragonie fiskalnym wysokość pobranej opłaty depozytowej.

Sprzedawca detaliczny, który pobrał opłatę depozytową, obowiązany jest, w terminie 30 dni od daty sprzedaży produktu, przyjąć zużyty akumulator i zwrócić opłatę depozytową, Sprzedawca detaliczny potwierdza zwrot opłaty depozytowej na fakturze VAT lub paragonie fiskalnym.

Do obowiązków sprzedawcy należeć będzie umieszczenie w punkcie sprzedaży produktu, w widocznym miejscu, wywieszki informującej o:

• warunkach i trybie zwrotu zużytego akumulatora i odbioru opłaty depozytowej w punkcie sprzedaży detalicznej i punktach systemu zbiórki zużytych akumulatorów, stworzonych przez przedsiębiorców, których produkty sprzedaje,

• prawie składania skarg i wniosków, określonym w przepisach o Inspekcji Handlowej, dotyczących nieprawidłowości w realizacji zobowiązań wynikających z ustawy, przez sprzedawcę detalicznego,

• instytucji, do której należy składać skargi i wnioski dotyczące nieprawidłowości w realizacji przez sprzedawcę zobowiązań wynikających z ustawy.

Sprzedawca detaliczny zwolniony będzie z obowiązku uzyskania zgody na miejsce oraz sposób gromadzenia akumulatorów ołowiowych, o których mowa w przepisach o odpadach. Sposób gromadzenia zużytych akumulatorów przez sprzedawcę nie może naruszać przepisów szczegółowych o zasadach usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

Przedsiębiorca wytwarzający lub importujący akumulatory ołowiowe będzie obowiązany dołączyć do produktu informację o warunkach i trybie zwrotu zużytego akumulatora oraz własnych punktach systemu zbiórki tego odpadu. Przedsiębiorca zobowiązany także będzie do odebrania na własny koszt od sprzedawcy detalicznego wszystkich przyjętych zużytych akumulatorów i przekazania ich do recyklingu.

W przypadku gdy zwrot pobranej opłaty depozytowej poprzez punkt sprzedaży detalicznej jest niemożliwy z powodu jego likwidacji lub przerwy w działalności, przedsiębiorca wytwarzający lub importujący akumulatory ołowiowe będzie obowiązany poprzez własne punkty systemu zbiórki, do przyjęcia zużytego akumulatora wprowadzonego przez niego do obrotu i zwrotu opłaty depozytowej, w terminie 45 dni od daty sprzedaży produktu.

Przedsiębiorca wytwarzający lub importujący akumulatory ołowiowe będzie zobowiązany na własny koszt odebrać wszystkie zużyte akumulatory z innych miejsc niż punkty sprzedaży detalicznej.

Kontrola przestrzegania przepisów o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej zostanie w myśl projektowanej ustawy przekazana Inspekcji Ochrony Środowiska.

Ustawa wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2002 roku.

Konsekwencje wdrożenia ustawy dla gmin

Ustawa stwarza możliwości pozyskania przez gminy znacznych środków finansowych na tworzenie sprawnej i efektywnej gospodarki odpadami. Wielkość środków finansowych przekazywanych gminie zależeć jednak będzie od ilości odpadów opakowaniowych przekazanych do odzysku i recyklingu z terenu gminy. Jak z powyższego wynika czym sprawniejszy system odzysku i segregacji odpadów opakowaniowych oraz dobrze rozwinięty mechanizm przekazywania surowców wtórnych do recyklingu tym niższe mogą być koszty funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi w gminie. Stwarza to realne możliwości zróżnicowania stawek opłat za wywóz odpadów komunalnych z gospodarstw domowych w zależności od stopnia przygotowania odpadów do segregacji (segregacja u źródła). Tak więc powstaje realna szansa opracowania lokalnych mechanizmów ekonomicznych zachęcających mieszkańców do wdrożenia selektywnej zbiórki odpadów w gospodarstwach domowych. Nowa sytuacja prawna skutkować też winna społeczną presją wymuszającą na lokalnych władzach samorządowych wysoki poziom efektywności działań w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi.

Władze samorządowe gminy realizować będą mogły obowiązki w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, w tym osiąganie odpowiednich poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych, samodzielnie lub we współpracy ze spółkami akcyjnymi zwanymi w projekcie ustawy organizacjami odzysku. To drugie rozwiązanie wydaje się optymalne z ekonomicznego punktu widzenia, gdyż umożliwi połączenie wysiłków organizacyjnych i środków finansowych gminy i organizacji odzysku. Szczególnie istotnym aspektem współpracy pomiędzy gminą a organizacją odzysku może być gwarancja odbioru surowców wtórnych do przedsiębiorstw wykorzystujących w produkcji odpady opakowaniowe (część tych przedsiębiorstw będzie udziałowcami organizacji odzysku). Nadto gminy będą mogły liczyć na pomoc organizacji odzysku w zakresie doradztwa i wdrażanie postępu technicznego związanego z gospodarką odpadami oraz prowadzenie akcji informacyjnych i edukacyjnych w tym zakresie.

Planując system gospodarki odpadami komunalnymi oraz nowe lokalizacje dla obiektów tego systemu, samorządy lokalne muszą opanować trudną sztukę negocjacji z mieszkańcami. Umożliwienie publicznej dyskusji daje możliwość wypowiedzenia się ludziom, którzy będą korzystać z tego systemu oraz tym, którzy w przyszłości będą musieli żyć i mieszkać w pobliżu planowanych obiektów. Publiczna otwarta dyskusja na ten temat daje możliwość ustalenia stanowisk zarówno władzy jak i społeczności lokalnej. W efektywny sposób sprzyja podejmowaniu optymalnych decyzji uwzględniających interesy wszystkich stron, nadto może być doskonałym elementem procesu edukacji ekologicznej.

Konsultacje społeczne rozpoczynać się winny już na etapie tworzenia koncepcji i planu gospodarki odpadami w gminie lub powiecie, a ten tworzony winien być przed uchwaleniem planu zagospodarowania przestrzennego, tak by lokalizacja poszczególnych obiektów systemu nie była przypadkowa lub wymuszona pozamerytorycznymi (nie wynikającymi z celów i funkcji systemu) względami. Proces konsultacji społecznych wynika z prostego faktu, że projektowany system ma służyć mieszkańcom gminy czy powiatu oraz będzie przez nich finansowany (bezpośrednio poprzez opłatę z wywóz nieczystości oraz pośrednio poprzez opłaty produktowe). Nadto aby system był efektywny wymaga świadomego uczestnictwa i zaangażowania w nim obywateli.

Zgodnie z zasadami ekorozwoju plan gospodarki odpadami w gminie czy powiecie powinien zawierać co najmniej cztery podstawowe cele:

• zmniejszenie ilości odpadów, które nie nadają się do powtórnego wykorzystania,

• eliminacja toksycznych śmieci ze strumienia odpadów,

• włączenie do obiegu i gospodarcze wykorzystanie jak największej części odpadów,

• składowanie tylko tych odpadów, które nie przynoszą szkód środowisku.

Na etapie wykonywania prac koncepcyjnych i projektowych nad planem gospodarki odpadami w gminie czy powiecie należy:

• przeprowadzić analizę planów gospodarki odpadami wyższego szczebla i określić wynikających z nich uwarunkowań dla plany gospodarki odpadami gminy lub powiatu,

• przeprowadzić analizę strategii rozwoju i programów ochrony środowiska powiatu i gmin,

• przeprowadzić analizę wielkości obszaru gminy (powiatu), charakteru zabudowań i długości dróg dojazdowych,

• precyzyjnie rozpoznać rodzaj, ilość i źródła powstających odpadów, ich zmienność w zależności od pory roku oraz dokonać prognozy zmian ilościowych i jakościowych w perspektywie okresu dla którego projektowany jest system,

• przeanalizować rozmieszczenie istniejących instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwienia odpadów wraz z wykazem podmiotów prowadzących działalność w tym zakresie,

• dokonać analizy stanu technicznego i wpływu na środowisko istniejących obiektów i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów,

• oszacować wielkości możliwych do odzyskania surowców oraz możliwości ich przetwarzania,

• określić działania zmierzające do zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko oraz prawidłowego postępowania z nimi, w tym ograniczenia ilości odpadów ulegających biodegradacji zawartych w odpadach komunalnych kierowanych na składowiska,

• dla poszczególnych metod zagospodarowania odpadów dokonać wariantowej oceny rozwiązań technicznych i technologicznych,

• przeprowadzić analizę wariantową lokalizacji zakładów utylizacji odpadów i obiektów wspomagających,

• określić rodzaj i harmonogram realizacji przedsięwzięć,

• ustalić optymalne formy organizacyjne systemu gospodarki odpadami komunalnymi,

• ustalić źródła finansowania inwestycji oraz harmonogram ich uruchomienia,

• przeprowadzić optymalizację bilansu kosztów ponoszonych i uzyskiwanych z opłat za wywóz i utylizację odpadów oraz oszacować potencjalne wpływy z opłaty produktowej,

• opracowanie system monitoringu i oceny zamierzonych celów.

13