PSYCHOLOGIA ROZWOJU CZŁOWIEKA
ZAGADNIENIA DO EGZAMINU.
CZĘŚĆ I
Przedmiot psychologii rozwojowej. Tradycyjne i współczesne ujęcie rozwoju człowieka. Definicje rozwoju. Przedmiot i obszar rozwoju. Cel i sens rozwoju. Istota rozwoju: kierunkowość i postępowość. Kierunki rozwoju: obiektywizacja poznania, samoświadomość, autonomizacja działania. Zmiany ilościowe i jakościowe w rozwoju.. Główne problemy psychologii rozwojowej: dziedziczność czy środowisko, natura czy wychowanie, dojrzewanie czy uczenie się, ciągłość czy brak ciągłości, kumulacja czy transformacja, lokalność czy globalność. Teorie natywistyczne i enwironmentalistyczne. Teorie rozwoju jedno-, dwu- i wieloczynnikowe. Cechy biologiczne stanowiące podłoże psychiki. Mechanizmy i czynniki rozwoju. Procesy: wzrastanie, dojrzewanie, uczenie się, socjalizacja. Periodyzacja życia ludzkiego,.
Kluczowe pojęcia: filogeneza, antropogeneza, ontogeneza, zachowania filogenetyczne i ontogenetyczne, okresy krytyczne i sensytywne, podatność i odporność, gotowość uwarunkowana dojrzewaniem, akceleracja rozwoju, kryzys rozwoju, tempo i rytm rozwoju, cechy dziedziczne, wrodzone, płodowe, konstytucjonalne, genotyp, fenotyp, zmiany intraindywidualne i interindywidualne. Treść wykładu można wzbogacić lekturą artykułu E. Stanisławiak: Rozwój człowieka jako przedmiot badań psychologicznych. [W:] J. Stypułkowska (red.). Problemy rozwoju i wychowania. Warszawa 2004. Wyd. Naukowe Medium (zamieszczonego w ekstranecie. Do przeczytania)
Wybrane teorie rozwoju. Teoria rozwoju psychoseksualnego Z. Freuda. Założenia. Podstawowe pojęcia. Stadia rozwoju: oralne, analne, falliczne, faza latencji, genitalne.
Pojęcia kluczowe: id, ego, superego, świadomość, podświadomość, nieświadomość, mechanizmy obronne, instynkt życia, instynkt śmierci, pojęcie seksualności, strefy erogenne, libido, typy osobowości: oralno-bierny, oralno-sadystyczny, produktywny, analno-retencyjny, analno-ekspulsywny, falliczny, falliczno-narcystyczny, kompleks Edypa, kompleks Elektry.
Wybrane teorie rozwoju. Psychologia indywidualna Alfreda Adlera. Założenia. Pojęcie: poczucia niepełnowartościowości i dążenia do mocy (kompensacji). Cele życia. Styl życia. Rola pozycji wśród rodzeństwa.
Ważna jest umiejętność przedstawienia specyfiki rozwoju i wychowania dziecka najstarszego wśród rodzeństwa, najmłodszego, średniego oraz jedynaka.
Wybrane teorie rozwoju. Koncepcja rozwoju psychospołecznego Erika Eriksona. Etapy rozwoju. Charakterystyka uwzględniająca: rodzaj kryzysu, zadanie rozwojowe, cnotę, znaczące relacje i umiejętności. Stany tożsamości wg J. Marcii.
Pojęcia kluczowe: kryzys psychospołeczny, cnota, tożsamościowe moratorium, rozproszenie tożsamości, tożsamość tymczasowa, osiągnięcie tożsamości.
Wybrane teorie rozwoju. Analiza transakcyjna E. Berne. Założenia. Rozwój jako dojście do autonomii. Co to znaczy wygrać?
Pojęcia kluczowe: transakcja, głaski, kopniaki, potrzeba głasków, stany Ja: Ja-rodzic, Ja-dorosły, Ja – dziecko, pozycje psychologiczne, skrypty, spontaniczność, świadomość, intymność.
Wybrane teorie rozwoju. Teorie uczenia się. Warunkowanie klasyczne. Warunkowanie instrumentalne. Teoria społecznego uczenia się A. Bandury. Zasady uczenia się przez obserwację. Uwarunkowania efektywności. Kary i nagrody w wychowaniu, rodzaje, sposoby i zasady stosowania, uwarunkowania skuteczności, konsekwencje. Ekonomia żetonowa. Warunek grupowy. Zabawa w dobre zachowanie. Metoda C. Sutton.
Kluczowe pojęcia: warunkowanie klasyczne, warunkowanie instrumentalne, uczenie się przez obserwację, naśladownictwo, modelowanie, identyfikacja, kary i nagrody, internalizacja ,atrakcyjność, wiarygodność. Treść wykładu należy wzbogacić lekturą artykułu E. Stanisławiak: Wychowanie przez dawanie przykładu. [W:] J. Stypułkowska (red.). Problemy rozwoju i wychowania. Warszawa 2004. Wyd. Naukowe Medium (zamieszczonego w ekstranecie. Do przeczytania)
Rozwój myślenia /w koncepcji J. Piageta/. Okresy rozwoju. Główne osiągnięcia rozwojowe. Pojęcia asymilacji i akomodacji. Niezmienniki.
Umiejętność przedstawienia koncepcji Piageta. Pojęcia kluczowe związane z teorią Piageta: adaptacja, akomodacja, asymilacja, organizacja, myślenie sensoryczno – motoryczne, konkretne, przedoperacyjne, wyobrażeniowe, prelogiczne, synpraktyczne, magiczne, operacyjne, abstrakcyjne, operacja konkretna, operacja formalna, transdukcja, interioryzacja, odwracalność myślenia, funkcja symboliczna, egocentryzm, centracja – decentracja, pojęcie stałości, niezmienniki.