W dziełach pisarzy, zarówno polskich jak i zagranicznych, stworzonych w epoce romantyzmu, można bez trudu zauważyć pewien powtarzający się motyw. Jest to mianowicie metamorfoza , która, choć przebiega różnorodnie, to jednak prowadzi do podobnych konsekwencji. Na początku chciałabym wyjaśnić pojęcie "metamorfoza"- jest to gruntowna przemiana kogoś, jego sposobu myślenia i zachowania, czasem również wyglądu. Jest to proces znany chyba każdemu, gdyż jak wiemy człowiek z natury jest istotą zmienną, dlatego metamorfoza bohatera jest jednym z ważniejszych tematów w literaturze. Jej przyczyny mogą być różne. Najbardziej widoczne zmiany wewnętrzne bohaterów zauważam w literaturze romantycznej, gdzie bohaterowie zmieniają się z młodzieńców, nieszczęśliwe zakochanych, kierujących się uczuciami, z indywidualistów i marzycieli w bojowników o wolność, w patriotów, którzy dobro ojczyzny stawiają na pierwszym miejscu. Zanim jednak odnaleźli cel swojego życia w walce o niepodległość często musiały zajść w nich głębokie przemiany.

Bohaterem romantycznym, który swą wielkość zawdzięcza wewnętrznej przemianie, jest Jacek Soplica bohater "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza. Na początku był on typowym Sarmatą, mającym poważanie wśród okolicznej szlachty, uczestniczył w wielu ucztach i bankietach, prowadził życie młodego zawadiaki. Głównymi cechami jego charakteru była również: porywczość, impulsywność, kłótliwość, a przede wszystkim duma i ambicja. Pokochał on nieszczęśliwie Ewę córkę Horeszki, z którym przyjaźnił się. Nieszczęśliwie ponieważ Jacek nie pochodził z tak zamożnego rodu jak jego ukochana. Dlatego też jego starania o jej rękę skończyły się niepowodzeniem. Następnie dziewczyna wyszła za mąż za bogatego kasztelana. Ten zawód miłosny spowodował, że poślubił on przypadkową dziewczynę, która urodziła mu syna – Tadeusza, a potem zmarła z rozpaczy, niekochana przez męża. Po tych wydarzeniach zaczął pić, zrujnował swoją pozycję i majątek. Jednak moment przemiany następuje, gdy korzystając z okazji, zabija człowieka, którego uważał za źródło swoich nieszczęść – Stolnika Horeszkę. To właśnie nieszczęśliwa miłość popchnęła gwałtownego młodzieńca do zbrodni. Okryty hańbą i opinią zdrajcy ojczyzny uciekł, pragnąc odpokutować swój czyn. Zabójstwo to spowodowało przełom i głęboką przemianę w jego życiu oraz charakterze. Rezygnuje on ze swojego życia osobistego, zapomina o własnej dumie i powraca już nie jako naiwny i łatwowierny Jacek Soplica, lecz jako dojrzały mężczyzna w mnisim ubraniu pod przydomkiem księdza Robaka, ktore przybrał na znak niegodziwości dotychczasowego życia. Widocznym przejawem tej ewolucji jest właśnie zmiana imienia, która zapewnia nowy start i umożliwia próbę naprawy błędów. I myślę, że mu się to udaje. Zmieniło się też całkowicie jego dotychczasowe usposobienie. Miłość do kobiety przerodziła się w miłość do ojczyzny; z krzykliwego i pysznego młodzieńca zmienia się w cichego myśliciela, do którego bardzo często ludzie zwracają się o pomoc, jest dla nich autorytetem. Dzięki tej przemianie staje się on prawdziwym patriotą i zaczyna walczyć u boku Napoleona, pokazując w ten sposób jak kocha swoją ojczyznę. Lecz nie działa jednostkowo, nie bierze całej idei wyzwolenia na siebie, przeciwnie, jego działalność jest racjonalna, jest jednym z wielu emisariuszy, przygotowuje powstanie na Litwie. Działa wśród społeczeństwa, wierzy w sens wspólnego wysiłku. Przez ową ewolucję i wszystkie inne wydarzenia Jacek pokornieje, działa cicho, dyskretnie, zdobywając powszechny autorytet i uznanie. Przemiana księdza Robaka dokonała się nietypowo, bo nie po próbie samobójczej, ale po zamordowaniu Stolnika. Osiągnięcie dna moralnego staje się początkiem odnowy poprzez służbę ojczyźnie. Chce zrehabilitować się moralnie. To co wskazuje na pełną metamorfozę bohatera to pokora, z jaką spełnia swą misję, tak jak kiedyś duma i wybujała ambicja, teraz pokora charakteryzuje księdza Robaka. Poza tym udaje mu się pogodzić rody Horeszków i Sopliców, które od dosyć dawna były skłócone. Dokonał tego poprzez małżeństwo Tadeusza z Zosią. Udało mu się również namówić szlachtę do udziału w powstaniu, jego plany krzyżują się jednak kiedy zostaje śmiertelnie ranny w czasie walki z Moskalami. Przed śmiercią jednak dokonuje długiej spowiedzi, w której wyjawia kim tak naprawdę jest i uzyskuje przebaczenie. W ten sposób bohater w pełni odpokutował za swe czyny. Metamorfoza Jacka Soplicy oznaczała, iż można odrodzić się na nowo, stać się lepszym człowiekiem, zmienić siebie i swoje życie. Jego wewnętrzna przemiana to droga pokuty i pokory, która sprawia, że pośmiertnie zostaje zrehabilitowany w oczach społeczności i odzyskuje swoje dobre imię. Swoją działalnością potwierdził to, iż stał się zupełnie nowym człowiekiem. Według mnie, po przemianie Jacek Soplica to wzór prawdziwego patrioty, który wszystko jest w stanie poświęcić dla ojczyzny. .

Kolejnym bohaterem romantycznym, który poszukując sensu życia przeżywa wewnętrzną przemianę jest Kordian, tytułowy bohater dramatu Juliusza Słowackiego. W akcie I Poznajemy go w momencie młodzieńczej obserwacji świata. Wybujała wyobraźnia i romantyczne marzenia zmuszają go do nieustannego poszukiwania jakiegoś wykraczającego poza codzienność ideału. Młodzieniec jest jednak człowiekiem bardzo wrażliwym. Przeżywa nieszczęśliwą miłość. Obiektem jego westchnień jest znacznie starsza od niego Laura, która jednak nie traktuje go poważnie. Kordian marzy o dokonaniu czegoś wielkiego, pięknego, jednak brakuje mu niezbędnej pewności i zdecydowania, w związku z czym nie potrafi podjąć żadnej decyzji. Osamotniony, nie mogący odnaleźć sensu życia i swojego miejsca w społeczeństwie postanawia się zabić. W akcie drugim po nieudanej próbie samobójstwa, wyrusza w podróż po Europie. Przeżywa wiele rozczarowań podczas tej podróży. Okazuje się, że światem rządzi pieniądz. Ludzie potrafią być mili i uprzejmi, lecz tylko wtedy, gdy im się to opłaca. W miłości również ważna jest potęga pieniądza, ostatecznie nawet najwyższy autorytet Kordiana – papież okazał się zdrajcą uciśnionego narodu. Kordian wyzbył się w ten sposób młodzieńczych złudzeń – skutkiem czego zmienienia swoich poglądów, siebie. Pod wpływem wyniesionych z podróży doświadczeń, przeżywa on głęboką, wewnętrzną przemianę duchową. Ostateczna przemiana następuje podczas monologu wygłoszonego na szczycie Mont-Blanc. To właśnie tam dochodzi do ewolucji. Stanowi ona przełom w jego dotychczasowej postawie: z romantycznego kochanka, nieszczęsnego marzyciela, zniechęconego do życia i ludzi, staje się bojownikiem o wolność. Sens życia odnajduje w poświęceniu się dla ojczyzny. Dzięki owej przemianie znajduje to, czego szukał. Ewoluuje przez cały czas trwania akcji, staje się coraz wierniejszym obywatelem swego kraju. Przemienia się w aktywnego człowieka czynu, pragnącego walczyć o wyzwolenie swego narodu. Ten przełomowy moment rzeczywiście nadaje sens życia Kordianowi. Staje się zwolennikiem idei odkupienia przez poświęcenie. Bohater czuje się powołany do spełniania wielkich czynów, czuje moc, siłę i potęgę. Kolejny etap przemiany bohatera to przejście od postanowień do czynów. Postanawia zabić cara, aby wybawić Polskę z niewoli. Niestety okazuje się, że Kordian nie jest zdolny do wielkich czynów. Po nieudanej próbie zabójstwa cara trafia do szpitala. Kordian przegrywający w akcje III jest jednak innym człowiekiem niż ten poznany w akcie I. Dokonała się w nim wielka przemiana. Poprzez walkę z własną niemocą i marzeniami bohater ewoluował od młodzieńczego poszukiwania idei do sformułowania określonego programu, a następnie do uświadomienia sobie jego nieskuteczności. Ewolucja ta przebiegła jakby po linii kolistej, bowiem na koniec utworu Kordian jest znowu w sytuacji wyjściowej, która zmusza go do porzucenia dotychczasowych ideałów i poszukiwania nowych.

Na podanych przykładach widać, że największe przemiany w człowieku dokonują się głównie dzięki emocjom, jak i poprzez warunki zewnętrzne, w jakich przychodzi człowiekowi żyć. W tekstach, w których odnajdujemy metamorfozę emocji tych nie brakuje. Takim uczuciem, które wyzwala zmiany, jest na przykład cierpienie, towarzyszące w wielu chwilach życia, które ma niebagatelny wpływ na kształtowanie się osobowości bohatera literackiego. Dzięki wprowadzeniu zmienności możliwe jest poruszenie najpoważniejszych problemów ludzkiego życia. Warto też podkreślić szczególną rolę, jaką motyw ten odgrywał w romantycznych utworach literackich. Można wręcz stwierdzić, że bez metamorfozy bohater romantyczny nie byłby bohaterem romantycznym. Jeśli bohater pozostawałby taki sam przez cały czas akcji, to w utworze nie byłoby żadnego napięcia i przez to stałby się on może po prostu banalny i nudny. Przemiana to zwrot akcji - nieodłączny element literatury. Podsumowując każdy bohater romantyczny zmienia się z czasem, w miarę osiągania przez postacie dojrzałości społecznej i nabierania doświadczeń. W wypadku romantyków jest to wyzwolenie narodu. W bohaterach zmienia się postawa i cele życiowe. Przedstawiłam trzy postacie które przeszły ewolucje. Uważam że była ona skutkiem nieszczęśliwej miłości. Pomimo wzlotów i upadków ci trzej bohaterowie byli godni poświęcenia uwagi.