cznej. Bez tego społeczno-polityczny status quo, który j^_st przyczyną ich trudności życiowych, nie ulegnie zmianie, alb^_wj_{enl n}jkt inny, poza biednymi, nie jest tym zainteresowany.

6. Deprywacja społeczna — wyjaśnienia zjawiska

Ogólnie rzecz biorąc, próby wyjaśnienia fenomenu d_epry_Wacji społecznej szły w dwóch kierunkach. Jedni autorzy poszuki_wajj źródeł i istoty biedy we właściwościach i cechach tych, którzy _te: biedy doświadczali (orientacja idywidualistyczna), inni — w cec^gj, \ wła-ściwościa struktury społecznej (orientacja strukturalna)².

A. Wspólnym rysem nurtów występujących w ramacl, _ori_entacji indywidualistycznej jest identyfikowanie zasadniczych nie^₍j_e]_cwatno-ści lub niekompetencji, odpowiedzialnych za sytuację ży^_ową i_udzi biednych, stanowiących ich atrybuty;

• Nieadekwatność biologiczna. Ludzie mogą stać si^ biednY¹™ w konsekwencji ograniczonego stopnia własnych zdolność; sprawno­ści i złego stanu zdrowia, np. choroby psychicznej, upośle(J2_enj_a umy­słowego, fizycznej niepełnosprawności. Ponieważ niektQ_re choroby i zaburzenia (a w efekcie: słabości i ograniczenia) mają u^arunko^³-

¹ B. Jordan, Paupers. The Making of the New Claiming C/a_fj R_oUtledge
& Kegan Paul, Londyn 1973.

² P. Spicker, op. cit.; B. Holman, op. cit

Tomasz Kaźmierczak

32

Zwolennicy tego punkt widzenia, nie negując znacze₍₁j_{a ta}kjch form, jak praca socjalna, uważają, że integracja społeczną _może się. dokonać drogą zmiany socjopolitycznego status quo.

O ile w "pierwszym ujęciu problem deprywacji społecz^: _ma na­turę moralną, o tyle w drugim, na co zwraca uwagę B Jordan¹, techniczną, w trzecim zaś — polityczną. Przyjęcie koncepcjj nieade­kwatnej osobowości" sprowadza kwestię pokonywania bie<j_y"j p_Onia-gania ludziom biednym do pytań o to, jak w generalnie d%_{ne ur}zą-dzonym społeczeństwie uzupełniać istniejące luki instytucj^_name jak doskonalić funkcjonowanie istniejących instytucji i usług spo}_ecznych, jakie nowe ich formy uruchomiać, jak kształcić profesjoną|j_sto-_w jtp. Gdy natomiast przyjmie się polityczną wersję problemu q_epry_Wacji społecznej, istota sprawy sprowadzać się będzie do kwestii _Ob_ecności i aktywności biednych jako odrębnej grupy interesu na sce_nj_e polity-

-cn status uo, który j ó\v"4

33

Deprywacja społeczna a pomoc społeczną

nią genetyczne, przesądza to o pojawianiu się nowych przypadków i trwaniu zjawiska deprywacji społecznej.

• Nieadekwatność „rynkowa". Rynek stanowi podst#^wowy ^me~
chanizm regulacji gospodarki i dystrybucji dóbr w społecz^"^stw'^e- ^°
podstawowych zasad, którym on podlega, należą;

1. konkurencja stymulująca wzrost specjalizacji _w procJ¹¹^'' ^ys-
   trybucji dóbr służący zwiększeniu wydajności;

2. stosunki pieniężne pośredniczące w relacjach pomięty ^uczest~
   nikami rynku, co oznacza, iż o uzyskaniu danego dobra d^^^J^{6 n}'^e
   potrzeba, ale cena;

3. prawo podaży i popytu determinujące nie tylko ceny d°t>^r, ^a'^e
   także cenę pracy, kapitału, gruntów.

Rynek gratyfikuje finansowo tych, którzy mają talent s^ pracowici i przedsiębiorczy. Popadający w biedę rynkowi nieudac^¹¹^ ^m°S3 natomiast mieć pretensje tylko do siebie: własnych kwalifiK^acJ' ^moral" nych i lenistwa, albowiem w warunkach rynkowych każdy j^{est w} P^e^ⁿ' odpowiedzialny za swój los. „Ubóstwo jest po prostu karą ^ymierzoną niezapobiegliwym za brak pracowitości i wydajności ( ) u^^ostwo J^est oczywistą konsekwencją gnuśności i grzechu"¹.

• Nieadekwatność psychologiczna. Problemy życiow^' P°dobnie
  jak dobra rynkowe, nie są alokowane równomiernie- bied*¹' ^{to mn}'^eJ"
  szość, która doświadcza większości problemów. Chodzi ^{tu w szcze}"
  gólności o tzw. rodziny wietoproblemowe, tj. rodziny w K^rych ku­
  muluje się wiele negatyw.ry ,h czynników: zły stan zdrov^^{a> z}'^{e wa}"
  runki mieszkaniowe (substandardowe i zaniedbane) niS^' ^^oc^ód,
  przemoc i zaniedbywanie dzieci, nadużywanie alkoholu _pr^^est?P^CZ0^
  lub balansowanie na jej pograniczu, ograniczone rnożliwo^⁰' P^oznaw-
  cze. Źródła tych problemów leżą w zaburznej osobowoś^' ^ro^^z'^ców
  w rodzinach wieloproblemowych, ich niedojrzałości słaP⁰^'" ^emo"
  cjonalnej i społecznej. Te z kolei są konsekwencją doświad^²⁶" ^wczes"
  nodziecięcych i dziecięcych, a zwłaszcza deprywacji potf²⁶^ Bezpie­
  czeństwa i miłości.

• Nieadekwatność kulturowa. Według O. Lewisa tw^^rcy konce­
  pcji kultury biedy, powstałej w wyniku prowadzenia dług^'^etn'^cn °^~
  serwacji uczestniczącej rodzin meksykańskich i portorvkań^^cn> ^^e^'
  ni wytworzyli swój ą własną, odrębną od innych, kulturę specyficzne

¹ R. Bremner, Shifting Attitudes, [w:] P. Weinberg_er r_re(j •) Perspectives on social Welfare, Collier-Macmillan, 1974; cyt. za R. Holman '<??•^cit''^{Si 7}^'