Miłość jest niewątpliwie najpiękniejszym uczuciem będącym celem i pragnieniem każdego człowieka, powodem życia. To niesamowita siła, która determinuje niemalże wszystkie ludzkie działania i zachowania. Kojarzy się ona z szeroko pojętym poczuciem zarówno szczęścia, radości jak i smutkiem, a nawet głębokim cierpieniem. Ogromna tajemniczość, nieprzewidywalność oraz ambiwalencja tego uczucia inspirowały artystów, były natchnieniem poetów we wszystkich epokach literackich- od antyku po współczesność. Niewątpliwie jednak największy rozkwit literatury podejmującej temat miłości nastąpił w czasach sentymentalizmu, a później romantyzmu, kiedy to szczególną uwagę skupiano na indywidualnych przeżyciach i subiektywnych doznaniach przedstawianej jednostki, a miłość jako najważniejsze uczucie była różnie postrzegana i opisywana.
Głównym przedstawicielem polskiego sentymentalizmu był Franciszek Karpiński, który w swych utworach nawiązywał do twórczości Jana Jakuba Rousseau. W jego założeniach, zgodnych z klimatem tego okresu, miłość to uczucie bezgrzeszne, sielankowe, będące źródłem nieograniczonego szczęścia i euforii. To całkowita tożsamość cielesna i duchowa, przepełniona zmysłowością oraz intymnością nierozerwalnie związaną z miłością do natury. Według Karpińskiego osiągnięcie szczęścia i niewinności możliwe jest wyłącznie przez odsunięcie się od świata i naśladowanie trybu życia pasterzy. Pasterski kostium stanowi pretekst do erotycznych wyznań, a świat ten jest miejscem zabaw, beztroskich zalotów i czarodziejskiej szczęśliwości.
W takiej to konwencji utrzymana jest sielanka „Laura i Filon” przedstawiająca miłosne perypetie dwojga zakochanych. Akcja utworu rozgrywa się w typowo sentymentalnej, idyllicznej, wiejskiej scenerii. Dialog kochanków, toczony w księżycowym blasku pod jaworem, składa się ze słów głęboko nacechowanych emocjonalnie, co świadczy o ekspresyjności ich wypowiedzi. Pełen jest wykrzyknień, niedopowiedzeń, uniesień oraz dramatycznych pytań o uczucia drugiej osoby, co podkreśla całkowitą dominacje miłości nad rozumem. Nie można zapomnieć także o monologu Laury podążającej na spotkanie z ukochanym Filonem. Odznacza się on wyjątkową czułostkowością oraz emocjonalnym zaangażowaniem. Pasterka czując ogromny żal i smutek z powodu rzekomej niewierności swego partnera, poddaje własne przeżycia psychologicznej analizie. Po przekonaniu się o niewinności Filona, z głębokiej rozpaczy, histerii popada nagle w ogromną euforię, szczęście i radość. Przeżywanie skrajnych stanów emocjonalnych świadczy o nadwrażliwości bohaterki oraz postrzeganiu przez nią świata przez pryzmat indywidualnych wrażeń i emocji. Cały utwór przedstawia impulsywność i spontaniczność wypowiedzi kochanków oraz ukazuje ogromny wpływ miłości na zachowanie człowieka.
„Przypomnienie dawnej miłości” to także typowy utwór sentymentalny, który podkreśla przewagę serca nad rozumem. To typ monologu ukształtowanego przez sytuacje wspomnienia i rozmyślania nad przeżyciami z przeszłości. Podmiot liryczny w sposób bezpośredni mówi o swych indywidualnych emocjach, wspomina rzeczywistość ubarwioną subiektywnym odczuciem. Przypomina sobie bowiem sprawy, które bardzo mocno wryły się w jego pamięć, stały się szczególnie ważne oraz wywarły silne piętno w jego świadomości. Wspomnienia te są niezwykle intymne, osobiste, w których niewątpliwie istotną rolę odgrywa przyroda. Arkadyjska wizja natury połączona jest z ludzką miłością, postrzeganą przez bohatera jako całkowite porozumienie dusz, jednak bardziej w wymiarze cielesnym, fizycznym niż duchowym.
Miłość romantyczna natomiast to miłość uświęcona przez Boga, pokrewieństwo dusz, sacrum, które przede wszystkim odnosi się do metafizycznego, wymiaru. Jest jednak uczuciem tragicznym, mającym ogromną moc destrukcyjną, zawsze przynoszącą człowiekowi cierpienie.
Taką wizje miłości w swych utworach przedstawił jeden z głównych twórców polskiego romantyzmu- Adam Mickiewicz. Najlepszym tego przykładem jest IV cześć „Dziadów”, która przedstawia rozmowę pustelnika z księdzem, dotyczącą miłosnego zawodu Gustawa. Bezsprzecznie jednak największy walor artystyczny ma monolog bohatera, którego status ontologiczny nie jest do końca jasny. Opowiada on dzieje swego tragicznego uczucia do kobiety, która oddała rękę innemu. Targany jest namiętnościami, dręczy się sprzecznymi myślami, przez co wygląda jak ktoś, komu miłość pomieszała zmysły. We wspomnieniach tych szczególną rolę odgrywa jesienna, szara, smutna przyroda będącą odzwierciedleniem jego stanu psychicznego i emocjonalnego. Symboliczna sceneria wieczoru ukazująca noc, księżyc oraz gwiazdy służy przede wszystkim do opisu uczuć i przeżyć bohatera. Natura stała się również pośrednikiem w wyrażaniu emocji Gustawa- uwidacznia się kontrast pomiędzy wyglądem ogrodu w czasie spotkań i po rozstaniu z Marylą- natura nadal trwa a brak ukochanej. Należy podkreślić, iż bohater monologu dokonuje hiperbolizacji, a wręcz teatralizacji swych uczuć i zachowań, które co chwila ulęgają zmianie. Ta ogromna ekspresyjność wypowiedzi widoczna jest przede wszystkim w ciągach pytań, wykrzyknieniach, niedopowiedzeniach, anakolutach i nierównej długości wersach. Emocjonalność monologu Gustawa świadczy o niezwykłej wrażliwości oraz podkreśla jego wewnętrzne rozdarcie. Miłość to dla niego akceptowany przez Boga związek dusz mający wymiar sakralny, który pomimo swej wspaniałości jest siłą fatalną. Winę za to ponosi kobieta, która z jednej strony przedstawiona została przez Gustawa jako anioł, wyidealizowany obiekt uczuć i piękność, a zaś z drugiej jest okrutną, pełną próżności oraz pychy materialistką.
„Do *** Na Alpach Splügen 1829” to spontaniczny monolog ukazujący swobodny bieg skojarzeń i przeżyć wewnętrznych podmiotu litycznego. Ogromną rolę w opisie emocji bohatera odgrywa niezwykła, dzika, żywiołowa a wręcz nieokiełznana przyroda. Tworzy ona pewien rodzaj wizji odrealnionego świata, jest jakby wynikiem projekcji marzenia mówiącego. Jego odczucia są skrajnie zsubiektywizowane, a postrzeganie świata bliskie halucynacji. Podmiot liryczny wszędzie dostrzega ślady ukochanej kobiety, wszystko mu ją przypomina. Ma to niemalże charakter mani prześladowczej, omamu, od którego bohater nie może lub nie chce się uwolnić. Jego wyobraźnia odzwierciedla marzenie, pragnienie bycia przy ukochanej, co później odbiera jako realność. Widoczne jest typowe dla bohatera romantycznego rozdarcie wewnętrzne, które przejawia się ambiwalentnym stosunkiem do adresatki utworu. Wobec ukochanej czuje zarazem pragnienie i niechęć, apoteozę i pogardę. Wszystko to oparte na grze sprzeczności, sprawia, iż uczucia bohatera stają się niestabilne, rozfalowane i zmienne.
Z analizy przedstawionych utworów wynika, że miłość jest niewątpliwie najważniejszym uczuciem zarówno dla sentymentalistów jak i romantyków. Do podobieństw należy również fakt, iż determinowała ona większość ich działań oraz była źródłem wielu emocji- od rozczarowania i cierpienia po nieograniczone szczęście. Wypowiedzi bohaterów miały charakter bardzo emocjonalny i ekspresyjny z powodu ich popadania w skrajne emocje. Istotnym elementem w okazywaniu oraz przeżywaniu uczuć była przyroda, często odzwierciedlająca także stan psychiczny bohaterów.
Widoczne są również różnice pomiędzy tymi dwoma okresami w literaturze. W sentymentalizmie bohaterowie przeprowadzali dogłębna analizę własnych uczuć i przeżyć, a miłość była bardziej fizyczna niż duchowa.
Romantyzm propagował natomiast miłość jako siłę destrukcyjną, niszczącą, z góry skazaną na niepowodzenie. To uczucie uświęcone przez Boga, mająca charakter metafizyczny. Kobieta jest przez romantyków idealizowana jak i dyskredytowana, uważana za materialistkę i osobę niestałą w uczuciach. Niewątpliwe jest jednak, iż sentymentalizm i romantyzm wprowadziły nowe spojrzenie na miłość, co było ogromnym przełomem w literaturze.
Miłość romantyczna w literaturze Romantyzmu
Miłość romantyczna. Dwa słowa, które u jednych wywołują uśmiech politowania i ironii, a u innych przywołują na pamięć to, co było dla nich kiedyś - albo nadal jest - czymś, co wywołuje wzruszenie i poczucie szczęścia lub jest powodem nieopisanej zgryzoty i emocjonalnego cierpienia. Jeśli nie kochamy, wówczas z nostalgią wspominamy chwile, kiedy byliśmy zakochani i tęsknimy za tym. Marzymy o tym, co często wydaje się nierealnym snem, znanym nam jedynie z własnych przeżyć z okresu wczesnej młodości, kiedy miłość przeżywaliśmy najsilniej. Miłość romantyczna jest tą siłą, która z jednej strony może wlać w człowieka niespożytą energię i chęć życia, ale z drugiej - bywa też powodem jego rozpaczy i tęsknoty, których apogeum wobec braku poczucia spełnienia może być nawet pragnienie własnej śmierci. Nie da się zaprzeczyć, że w tych dwóch słowach mieszczą się najbardziej ukryte pragnienia większości z nas i takie same marzenia były przedmiotem poszukiwań minionych pokoleń, niezależnie od panującej epoki, obyczajów, religii czy narodowości. To właśnie miłość romantyczna była i jest motorem napędowym dla kompozytorów, malarzy, pisarzy czy też poetów. Najpiękniejsze dzieła tworzyli ludzie, inspirowani silnymi uczuciami, wśród których miłość z pewnością należy do najsilniejszych przeżyć, jakie dane nam jest odczuwać.
Z pośród wielu epok literackich romantyzm jest jedną z tych, w której uczucie miłości uwypuklone zostało przez twórców literackich w sposób szczególnie ekspresywny. Bohaterowie liryki i epiki z tego okresu przeżywają swoje uczucia w sposób szczególny, często dając im upust w postaci czynów, których w normalnych okolicznościach by się nie dopuścili, czego przykładem niech będzie postawa Gustawa z IV- części mickiewiczowskich „Dziadów": w czasie rozmowy z księdzem, niesiony napływająca falą uczuć tęsknoty za ukochaną, przebija swoje serce sztyletem. Mimo tego, że postępek ten jest czynem symbolicznym (Gustaw z racji tego, że jest widmem, cios zadany w serce nie przynosi mu szkody), postępek ten ukazuje głębię jego emocjonalnych rozterek, które są także powodem dziwnego, nie mieszczącego się w ogólnie przyjętych normach zachowania Gustawa. Jego sercem targają sprzeczne uczucia: z jednej strony kocha kobiety, z drugiej - daje wyraz swej pogardzie dla nich, gdy mówi: „(…) kobieto, puchu marny, ty wietrzna istoto (…)”.
Potęga miłości romantycznej, wydatnie ukazana została w powieści poetyckiej Georga Byrona, pt. „Giaur”. Pod wpływem silnego uczucia do Leili, będącej żoną Hassana, tytułowy bohater nie waha się pomścić śmierci ukochanej, gdy jej mąż tureckim zwyczajem pod osłoną nocy topi niewierną małżonkę w odmętach rzeki. Giaur jest organizatorem i wykonawcą zamachu na życie zabójcy Leili, choć ostatecznie śmierć Hassana nie przynosi mu ulgi, lecz staje się powodem dodatkowej udręki, ponieważ zemsta nie przywróciła mu tej, którą tak zapamiętale kochał. Jego późniejsze życie to cierpienia, tęsknota za ukochaną i samotność, której końcem jest śmierć w klasztorze, gdzie spędził resztę swojego życia. Siła jego uczuć do Leili wyrażana w słowach jest przejmująca, co najlepiej oddaje wypowiedziane przezeń zdanie: „(…) Łoże śmiertelne biorę na świadki, że ciebie dotąd kocham, jak kochałem. Ty jesteś lubym mego serca szałem (…)”.
Dramat, jaki niesie za sobą nieszczęśliwa miłość romantyczna, uwypuklony jest również w jednym z najbardziej romantycznych dzieł Wolfganga Goethego, pt. „Cierpienia młodego Wertera”. Tytułowy bohater tej powieści epistolarnej poznaje piękną Lottę, w której zakochuje się od pierwszego wejrzenia, nie zdając sobie sprawy z tego, że konsekwencje tego uczucia będą dla niego tragiczne w skutkach. Wkrótce bowiem okazuje się, że wybranka jego serca jest zaręczona z Albertem, co stanie się powodem udręki Wertera, niespełnionego w swej miłości, a także samej Lotty, której z kolei rozterką będzie uczucie do dwóch mężczyzn, z których będzie musiała wybrać jednego. To przykład szczególnego rodzaju miłości romantycznej, tak zwanego „trójkąta miłosnego”, w przypadku którego wszyscy zaangażowani emocjonalnie kochankowie przeżywają konflikt uczuć i związany z nim tragizm wyboru. Żadnej z pośród takich osób nie jest łatwo pogodzić się z utratą ukochanej czy ukochanego. Jeżeli chodzi o bohaterów powieści Goethego, to w najgorszej sytuacji wydaje się być Lotta, która musi pogodzić miłość do Alberta z rodzącym się w niej uczuciem do Wertera. Tenże, będąc świadom rozterek swojej ukochanej i sam cierpiący z powodu Lotty, w poczuciu beznadziei, a także chcąc uwolnić ukochaną od podjęcia decyzji, z których każda byłaby wyborem złym, decyduje się na desperacki krok - samobójstwo - widząc w nim jedyna możliwość rozwiązania całej sytuacji.
Omówione tu przeze mnie przykłady miłości romantycznej w głównej mierze - zgodnie z tematem niniejszego wypracowania - nawiązują do epoki romantyzmu, choć przecież, jak wspomniałem na początku tego zadania, miłość romantyczna nie zna ram czasowych i nie jest ograniczona do jednej epoki literackiej. Wszyscy ludzie bowiem, jacy kiedykolwiek istnieli na Ziemi, przeżywali niezwykłe doznania, jakie niesie za sobą stan emocjonalnego uniesienia, zwany miłością romantyczną. Romantyzm jednak, jako okres dominacji uczuć w literaturze, muzyce i sztuce, jest epoką, w której twórcy w sposób szczególny ukazali temperaturę przeżywania takiej miłości przez bohaterów swoich dzieł. Nic dziwnego, że dzięki takiej ekspresywnej formie przekazywania do odbiorców doznań emocjonalnych bohaterów literackich, romantyzm stał się niemal symbolem nieszczęśliwej miłości romantycznej, jako uczucia wzniosłego, jedynego w swoim rodzaju, niosącego jednak za sobą smutek, cierpienie i tęsknotę. Mimo tych, wydawałoby się, negatywnych odczuć, jakie niesie za sobą nieszczęśliwa miłość, nie da się zaprzeczyć, że jest to uczucie wyjątkowe i dobrze się stało, że nasi przodkowie z doby romantyzmu pozostawili po sobie tak wspaniały dorobek literatury, poruszającej problem nieszczęśliwego zakochania, ponieważ ich lektura pobudza w nas wrażliwość i wyobraźnię, rozpala pragnienia lub przywraca na pamięć własne, często odległe wspomnienia, jakie chowamy niejednokrotnie w zakamarkach swoich dusz. Pod tym względem romantyzm jest epoka niepowtarzalną, mającą swój nieodparty urok. Obyśmy jednak nigdy nie uznali dzieł tej epoki za „książki zbójeckie”, tak jak uczynił to Gustaw w IV-części „Dziadów”.
W okresie romantyzmu uczucie pomiędzy kobieta a mężczyzną przestaje być związane z małżeństwem. Miłość jest szalona, bowiem sprzeciwia się racjonalistycznej filozofii życia, a nie dlatego, że nie liczy się z przeszkodami i zdrowym rozsądkiem. Jest uczuciem zmysłowym, duchowym, nie dąży do erotycznego spełnienia. Jednak przede wszystkim miłość romantyczna to miłość nieszczęśliwa, tragiczna, prowadząca do klęski, obłędu a często także śmierci. Stanowi ona bunt przeciwko wszystkim wcześniejszym stylo ludzkiego życia. Miłość staje się zatem jednym z elementów polemiki filozofii romantycznej z oświeceniową.
Miłość romantyczna sta a się natchnieniem dla wielu poetów tego okresu. Jednym z nich jest wybitny niemiecki pisarz Wolfgang Goethe. W swoim utworze „Cierpienia młodego Wertera” ukazuje on miłość jako uczucie nieodwzajemnione, altruistyczne, lekko obłąkane, ale zarazem szczere aż do bólu. Miłość tytułowego bohatera jest bardzo nieszczęśliwa, buntuje się przeciw konwenansom społecznym. Werter przebywa obok swojej ukochanej, która w pełni szanuje jego uczucie. Mimo tego jest żoną innego mężczyzny i nie może spełnić uczuć bohatera. Werter akceptuje ból towarzyszący jego miłości do Lotty, gdyż jest to ból przynoszący oprócz cierpienia także tajemniczą słodycz i rozkosz. Przykład zrozpaczonego kochanka stanowi Gustaw, bohater IV cz. „Dziadów” Adama Mickiewicza. Główny bohater jest człowiekiem wrażliwym, samotnym poetą, niezrozumianym przez ludzi, wyobcowanym. Każdy z tych bohaterów prezentuje typowy obraz romantycznej miłości.
Miłość nieszczęśliwa to uczucie, które łączy zarówno postać Wertera jak tez Giaura i Gustawa. Pierwszy z bohaterów prezentuje postać słabego, biernego wobec życia młodzieńca, który nie potrafi stawić czoła trudom i nawarstwiającym się problemom. Nie jest on w stanie przezwyciężyć destrukcyjnej miłości, która stopniowo niszczy jego świat i osobowość. Uczucie prowadzi Wertera do szaleństwa: „Włóczę się po lesie, a wróciwszy do Loty, widząc jak siedzi z Albertem w altanie pod lipą, nie mogę wytrzymać i zaczynam takie błazeństwa, takie wybryki, takie stroje miny i wyplatam głupstwa, że trudno to sobie wyobrazić.” Werter całym sercem kocha kobietę, która nigdy nie zostanie jego partnerką. Jego uczucie pozostanie na zawsze niespełnione, co sprawia, że życie Wertera przepełnione jest smutkiem i cierpieniem. Przebywa on tuz obok ukochanej i obserwuje jej radość szczęście u boku ukochanego. Jest bezsilny, z bólu rozpoczyna pisanie listów, w których wyraża swoje uczucia. Zupełnie inaczej sytuacja wygląda w przypadku bohatera bajronowskiego, który postanawia za wszelką cenę walczyć o swoją ukochaną.
Gustaw także jest tragicznym kochankiem, doznaje on ogromnego zawodu ze strony kobiety, która nie odpowiadając na jego zaloty pozostaje zimna i obojętna.
Miłość romantyczna określana jest mianem miłości duchowej, która nie dąży do fizycznego spełnienia. Osoba zakochana w sposób patetyczny i wzniosły mówi o swoich głęboko przeżywanych uczuciach. Tym samym idealizuje obiekt swoich uczuć, nadając mu cechy ponadludzkie, kobieta często utożsamiana jest z aniołem. Właśnie kobietą -aniołem nazywa Werter ukochaną Lotę, traktuje ją jako postać doskonałą. Gustaw natomiast, nazywa swą ukochaną „nadludzką dziewicą”, uważa ją za istotę boską, jest ona jego idealnym dopełnieniem. Miłość do kobiety stanowi sens życia każdego z bohaterów, wypełnia każdą ich myśl, jest nadzieją i największym marzeniem. Miłość jest dla nich z jednej strony bólem trudnym do zniesienia, a z drugiej najsłodszą rozkoszą. Stanowi duchowe uniesienie, niezwykłe przeżycie o nadludzkiej sile. Werter juz po pierwszym spotkaniu czuje niezwykłą wieź duchową z Lotą. Miłość jest wyższym przeznaczeniem, wyróżnieniem, darem i zrządzeniem niemal nadprzyrodzonym. Dlatego też Gustaw tak wiele razy mówi o niezniszczalnych łańcuchach łączących bliźniacze dusze, którym udało się odnaleźć. Zerwanie tego metafizycznego łańcucha nie jest możliwe, ale można przeciąć jego ziemskie ogniwa i w życiu rozdzielić ludzi nawzajem sobie przeznaczonych. Jest to zbudowany na podstawie teorii Platona obraz miłości, w którym to Bóg stworzył dwie połączone dusze i wysyła je na ziemię, gdzie te próbują się odnaleźć. Siła ich przyciąganie jest silniejsza nawet od śmierci, ale powodować może również cierpienie; Taki właśnie los spotyka każdego z bohaterów.
Miłość romantyczna to miłość wieczna, sięgająca poza grób. Każdy z bohaterów ma w ciągu całego życia tylko jedną wybrankę i to jej poświęca wszystkie swoje uczucia.
Bohaterowie romantyczni bardzo często egzaltują swoje uczucia, które rozpięte są pomiędzy miłosnym cierpieniem, a gwałtownymi porywami pragnień. Romantyczny kochanek często patrzy na świat przez pryzmat własnej osoby i ocenia go w bardzo subiektywny sposób. Wertera, który przyjmuje statyczną postawę i nie przejawia woli walki o Lotę, przelewając swoje uczucia wyłącznie na karty papieru. Gustaw natomiast oskarża księdza o to, że nie przygotował go odpowiednio do życia, czytał „zbójeckie książki” o idealnej miłości, która okazała się nieosiągalną, a zderzenie z rzeczywistością niezwykłym cierpieniem. Przyjmuje postawę buntownika i okazuje niechęć względem kobiet oraz ma za złe ich zmienność uczuciową, mówiąc:
„Kobieto, puchu marny! Ty wietrzna istoto!
Postaci Twojej zazdroszczą anieli,
A duszę gorszą masz niżeli”
Giaur natomiast, o swoje nieszczęście obwinia wszystkich ludzi, jednak duma nie opuszcza go do ostatniego dnia życia i nawet wtedy stwierdza: „Gdybym mół odżyć, żyłbym, tak jak żyłem”.
Miłość romantycznych kochanków sprawia i porzucają oni zdolność racjonalnego postępowania. Ich życiem zaczynają kierować liczne namiętności i niespodziewane emocje. Powoduje ona również wielkie wahania stanu psychicznego, do tego stopnia, że może prowadzić do zaburzeń zdrowego rozsądku i podejmowania nieprzemyślanych i pochopnych decyzji. Miłość romantyczna jest uczuciem silnym, namiętnym, które włada całą duszą i umysłem Oznacza ono pełnię człowieczeństwa, najwyższe natężenie ludzkiego ducha, ale równocześnie stanowi sile destrukcyjną, niszcząca psychikę zakochanego i sprowadzająca na niego nieszczęście. Człowiek obdarzony jest czystym, głębokim uczuciem, zdolnością do refleksji, ale gubi się w nierealnych marzeniach .Z czasem zatraca sens własnego istnienia, bolesne uczucie zasłania mu oczy, rujnuje wewnętrznie nieszczęśliwymi namiętnościami i prowadzi do czynu ostatecznego, jakim jest samobójstwo.
Romantyczny kochanek jest skłonny do refleksji nad sobą i światem, usiłuje oderwać się od rzeczywistości poprzez kontemplację natury, odpoczynek, sztukę oraz rozmyślania. Jego uczucie rozwija się przede wszystkim w wyobraźni, wystarczy tylko jedno spotkanie z ukochana kobietą by osiągnął pełnię szczęścia.
Miłość jest największym szczęściem i najwyższym obowiązkiem, bez miłości nie ma życia. Doskonała i absolutna miłość, nie poddana ani prawu, ani rozumowi, idealizuje i wynosi na piedestał ukochaną istotę, stara się poskromić porywy zmysłu, co prowadzi do cierpienia, rozpaczy i czynów szalonych. Kochanków romantycznych wyzwala z miłosnej udręki dopiero śmierć.
Miłość to uczucie najtrudniejsze i najpiękniejsze, głębokie. Potrafi dać radość i szczęcie, ale potrafi i zabić. Tworzy a zarazem niszczy. Miłość romantyczna zawsze idzie w parze z cierpieniem.
„Takiej miłości każdy młodzian czeka.
Tak być kochaną każda dziewczyna”.
W utworach romantycznych miłość jest rozumiana jako uczucie idealne, platoniczne, a także nieszczęśliwe. Jest ona najpiękniejsza i najtrudniejsza, a zarazem głęboka i piękna. Któż z nas nie marzy o miłości? Jest to uczucie, które towarzyszy człowiekowi od zawsze. Jest wartością nadającą sens ludzkiemu życiu. Nieszczęśliwa miłość to jedna z podstaw bohatera romantycznego, która zawsze opierała się na doznaniach twórców. Uznawana jest za uczucie, któremu trudno się oprzeć. Jest ono wyjątkowe prowadzące do duchownych cierpień, dająca poczucie raju na ziemi. Różne rodzaje miłości mogą być prezentowane na podstawie takich utworów jak „Cierpienia młodego Wertera” oraz „Dziady część IV”.
Jednym z pierwszych utworów mówiących o tego rodzaju uczuciu jest powieść Goethego „Cierpienia młodego Wertera”. Nie jest bohaterem romantycznym, lecz prekursorską kreacją. Werter odczuwa cała gamę nastrojów od euforii po skrajna rozpacz. Werter poznaje Lottę, która jest dla niego „bliźniaczą duszą”. Choć ukochana poznaje w nim pokrewna dusze, szczerze wyznaje, że ma narzeczonego, którego kocha. Odwzajemnia uczucie bohatera, ale nie posuwa się do zdrady. Nie przeszkadza to jednak Werterowi, który coraz głębiej się angażuje. Uważał, „że serca jego i Lotty w jeden rytm biją”. Przełom w uczuciach następuje wraz z przybyciem Alberta, który okazuje się być dobrym, dojrzałym człowiekiem. Wówczas w umyśle Wertera pojawiają się pierwsze myśli samobójcze z powodu świadomości braku sensu życia. Doznaje sporo rozczarowań i upokorzeń. Nie walczy o ukochaną kobietę i jej miłość, nie potrafi odnaleźć się w rzeczywistości. Wszystkie te cechy powodują, iż popełnia samobójstwo. Werter staje się symbolem postawy określanej mianem sentymentalnej albo werterycznej. Świat widzi przez pryzmat poezji i własnych marzeń. Miłość niszczy bohatera Goethego, czyniąc go niezdolnym do życia.
Werter to postać pokrewna polskiemu bohaterowi z IV części „Dziadów” Adama Mickiewicza. Utwór powstała na podstawie osobistych doświadczeń poety. Gustaw jest nieszczęśliwym kochankiem, który powraca na ziemię jako duch, by znów przeżyć swoje miłosne cierpienia oraz krótkie chwile szczęścia, jak mówi bohater:, „kto za życia, choć raz był w niebie ten po śmierci nie trafi od razu”. Opowiada swe losy dzieląc je na trzy części. Są to godziny miłości, rozpaczy i przestrogi. W pierwszej Gustaw opisuje spotkanie z ukochaną oraz dni szczęśliwej miłości, a w godzinie rozpaczy rozpamiętuje swe nieszczęśliwe przeżycia. Wspomina wesele ukochanej, które doprowadziło go do samobójstwa. Uczucia rozpaczy, miłości i uwielbienia, żalu i gniewu wypierają się nawzajem w słynnym monologu. Gustaw posiada typowe cechy bohatera romantycznego. Przeżywa tragiczną, nieszczęśliwą miłość, która, podobnie jak w przypadku Wertera prowadzi do śmierci. Buntuje się przeciwko światu i niesprawiedliwym stosunkom społecznym, a w godzinie trzeciej chce się podzielić z ludźmi swymi przeżyciami i wyciągnąć z nich odpowiednie wnioski, a przestroga brzmi: szczęście niebiańskie, jeśli trafi się człowiekowi za życia (a szczęściem takim jest miłość) opóźnia drogę do szczęścia wiecznego. Gustaw „za życia był w niebie”, lecz uczucie ukochanej nie dorównało jego miłości, gdyż wyszła za mąż za innego. Tą, którą miał za idealną, boską okazała się „puchem marnym”, a uczucie, które uważał za dar, okazało się nietrwałe i ulotne. Gustaw jest „umarły dla świata”, szalony, chory z miłości, wciąż od nowa ja przeżywa.
Charakterystyczną cechą miłości romantycznej na przykładzie tych utworów jest idealizacja kobiety przez kochanka. Zarówno Werter jak i Gustaw mówią o swoich wybrankach jak o aniołach, idealnych fizycznie i duchowo zjawiskach, których istnienie jest czymś nieprawdopodobnym. Romantyczni kochankowie doznali prawdziwej miłości. Wypełniła ona ich życie radością a jednocześnie przez nią cierpieli. Podobno człowiek zakochany to człowiek szczęśliwy. Miłość ukazana w utworach jest czymś w rodzaju obłędu, choroby. Zamiast pomagać stoi na drodze do prawdziwego szczęścia..
Miłość jest wielką siłą mogącą budować, a zarazem niszczyć. Moim zdaniem wszystkie te utwory zawierają prawdę o życiu. Uczucie, które dawało wcześniej tyle radości w pewnym momencie było powodem wielu rozczarowań, które stawały się przyczyną samobójstwa. Smutne, a często wręcz tragiczne doświadczenia bohaterów przeżywających miłość mogą być dla nas przestrogą. Nie należy również zapominać, że życie nie składa się wyłącznie ze szczęśliwych i udanych związków miłosnych, a negatywne doświadczenia też mają niekiedy swoje dobre strony (uczą wytrwałości, skromności, cierpliwości, obiektywnej analizy sytuacji).
Czym jest miłość romantyczna dla mnie? Przede wszystkim czymś mało prawdopodobnym. Uczucie tak silne, że pokonuje śmierć, robi na mnie wrażenie pięknej, lecz nieziszczalnej wizji literackiej. W obrazie miłości romantycznej podobają mi się te niezwykłe przeżycia, jakich dostarcza ukochana kobieta- wielkie uczucie, głębokie, chwilami nawet szczęśliwe jest czymś pięknym i pociągającym, przyprawiającym o drżenie serca, pozwalającym zapomnieć o całym świecie. Reasumując: miłość jest nieszczęśliwa, niespełniona, jej historia musi się skończyć tragicznie. Prowadzi do samobójstwa. Jednakże coś jest w tej miłości, coś, czego nie da się sprecyzować ani ująć w słowa. To coś przyciąga jak magnes, urzeka. Bo jeśli tak nie jest, czemu wobec tego niemal każdy pragnie takie uczucie przeżyć?