Ćwiczenia 1

26.10

3 etapy:

1. Przygotować

2. Przeprowadzić

3. Opracować

1. Eksplikujemy - czyli doprecyzujemy kogo i co będziemy badać.

- definiujemy pojęcia

- ustalenie zależności pomiędzy zmiennymi cechami - zmiennymi zależnymi i zmiennymi niezależnymi (np. wiek, płeć, stan cywilny, wyznanie, pochodzenie regionalne)

- hipotezy badawcze - na potrzeby teorii

- pytania badawcze - na potrzeby praktyki

- określamy zbiorowość generalną

2. Operacjonalizacja problematyki badawczej.

- określenie czynności jakie należy wykonać aby zbadać dany problem.

Operacjonalizacja - tworzenie wskaźników

Wskaźnik - szereg cech, własności

- opisujemy sposób doboru jednostek do próby

- wybieramy metodę lub metody badania oraz narzędzia badawcze

- ustalenie harmonogramu działań

- poddanie weryfikacji metodologicznej narzędzi oraz poddanie pilotażowi narzędzi

3. Przeprowadzenie badań w terenie.

- przeszkolenie ankietera, jak powinien dotrzeć do respondenta, co mu wolno czego nie wolno, w jaki sposób powinien przeprowadzić ankietę.

- sposoby sprawdzenia pracy naszych ankieterów

4. Faza opracowania badań.

- przejrzeć pod względem poprawności (np. jeżeli nie ma części metryczkowej kwestionariusz jest bezużyteczny)

- skategoryzowanie pytań otwartych

- kodowanie odpowiedzi - nadawanie wariantom odpowiedzi symboli liczbowych

- wprowadzenie do bazy danych

- przy pomocy programów statystycznych dokonanie analizy jednodzielnej i dwudzielnej

Jednodzielna - analiza rozkładów brzegowych, dostajemy liczbowe i procentowe informacje w jaki sposób dokonywali wyborów respondenci.

Dwudzielna - analiza korelacyjna polega na krzyżowaniu dwóch cech

5. Weryfikujemy hipotezy postawione na początku, odpowiadamy na pytania, piszemy raport.

Ćwiczenia 2

16.11

Hipoteza - oznacza przypuszczenie

Ma postać zdania twierdzącego, ale w trakcie tworzenia musi być pytająca.

Jedna cecha wpływa na inną cechę

Nie powinna być pytaniem

Żeby nie była tylko pytaniem hipoteza musi spełniać cechy:

- weryfikowalność empiryczna - jeśli jesteśmy w stanie podczas doświadczenia ją potwierdzić lub obalić

- odkrywcza, nowa - wzbogaca naszą wiedzę, rozwija naukę , są to hipotezy heurystyczne!

- ogólne - swoim zasięgiem obejmuje całe badane zjawisko a nie tylko wycinek, żeby można było uzyskane wyniki uogólniać na szersze grupy (wyniki z próby powinny być uogólnione na całą populację, badaną zbiorowość)

- wolna od wartościowania

- wyrażona w języku danej nauki, wyrażona według jasnych pojęć

Klasyfikacje:

- ze względu na zasięg:

1. ogólne - całego zakresu badanego zjawiska

2. szczegółowe - kilka hipotez zamiast jednej ogólnej

- ze względu na stopień prawdopodobieństwa:

1. wysoko prawdopodobne

2. średnio prawdopodobne

3. nisko prawdopodobne

Pytania badawcze:

Stefan Nowak wprowadził podział na:

1. pytania rozstrzygalne

2. pytania nierozstrzygalne

Socjologia empiryczna zajmuje się rozstrzygalnymi, dzielimy je na:

- rozstrzygnięcia - są zazwyczaj pytaniami zamkniętymi, zaczynają się od partykuły „czy?”

- dopełnienia - np. „jak?” „gdzie?” itp. Mają charakter pytań otwartych lub zamkniętych. Pytania dopełnienia są zazwyczaj pytaniami otwartymi dlatego, że badacz nie jest w stanie przewidzieć ilości odpowiedzi.

Ten podział łączy się z podziałem na pytania :

- otwarte

- zamknięte

Szczególny typ pytań badawczych to pytania filtrujące, pozwalają wyodrębnić spośród wszystkich badanych pewną grupę, która jest pytana w inny sposób lub o coś innego.

Badacz tworząc pytania badawcze każde pytanie opiera na pewnego rodzaju założeniach:

1. pozytywne założenie pytania - spodziewa się przynajmniej jednej bezpośredniej, istotnej, pozytywnej odpowiedzi

2. negatywne założenie pytania - spodziewa się przynajmniej jednej bezpośredniej, istotnej, negatywnej odpowiedzi

3. fałszywe założenie pytania - spodziewa się przynajmniej jednej odpowiedzi fałszywej

4. jedyności założenie pytania - spodziewa się tylko jednej (bezpośredniej, istotnej) odpowiedzi prawdziwej

5. jednorodności zbioru pytania - dla jednego określonego zbioru elementów jest tylko jedna odpowiedź prawdziwa

Ćwiczenia 3

30.11

Pojęcie - opisane za pomocą słowa lub zestawu słów treść wyobrażenia.

Desygnat - cecha, własność należąca do danego pojęcia.

Trzy rodzaje treści pojęcia:

1. Pełna - tzn. że podajemy wszystkie cechy, własności przysługujące danej nazwie.

2. Charakterystyczna - cechy i własności istotne dla danego pojęcia i odróżniające je od innych pojęć.

3. Konstytutywna (pleonastyczna) - minimum definicyjne, podanie tych cech, desygnatów bez których to pojęcie nie istnieje.

Funkcje jaką pełnią pojęcia:

1. Funkcja komunikacyjna - rozumienie podobnych słów w określony sposób (ułatwia komunikację).

2. Funkcja poznawcza - porządkuje nasze postrzeganie.

3. Funkcja praktyczna (pragmatyczną) - kieruje naszym działaniem, pozwala nam badać otaczającą rzeczywistość.

4. Funkcja oceniająca - oceniamy nasze spostrzeżenia.

Mniej istotne:

5. Funkcja ekspresyjna - pozwala oddziaływać na odbiorcę.

6. Funkcja impresyjna - pozwala opisywać uczucia, przeżycia, emocje, stany psychiczne.

Warunki jakie musi spełniać pojęcie aby było naukowo użyteczne:

1. Powinno być zdefiniowane - jego zakres powinien być ostry, musimy wiedzieć jakie desygnaty należą do tego pojęcia.

2. Zgoda co do treści wyobrażenia - musimy to pojęcie tak samo rozumieć.

3. Pojęcie powinno mieć ekwiwalent empiryczny - coś co powinno być dostępne obserwacji. Ekwiwalent empiryczny może być bezpośredni i pośredni.

- bezpośredni - obserwowalny

- pośredni - pojecie nieobserwowalne, badamy je przez inne cechy i własności które są z nim związane.

Możemy zaobserwować poprzez:

- opinię

- zachowanie

Klasyfikacja pojęć wg. Roberta Dubina:

1. Enumeratywne

2. Asocjatywne

3. Relacjonalne

4. Statystyczne

5. Sumatywne

Podziały dychotomiczne:

- pojęcia jednostkowe i ogólne

- pojęcia historyczne - istniały w określonym momencie czasowym

- pojęcia uniwersalne - pojęcia ponadczasowe

Pojęcia jednostkowe są zazwyczaj historyczne, a ogólne to pojęcia uniwersalne.

Np. I wojna światowa - jednostkowe historyczne

Wojna - ogólne uniwersalne

Pojęcia jakościowe - dotyczą rodzaju, gatunku, typu - np. kolor oczu, rasa

Pojęcia ilościowe - wszystkie które da się zmierzyć - np. liczba osób, wysokość dochodu, odległość

DEFINICJE

Każda definicja składa się z dwóch członów - definiendum i definiens

Definiendum, potem jest spółka, potem definiens

Wyraz definiowany łącznik człon wyjaśniający

S. Nowak:

- definicje nominalne - spójką jest „nazywamy”

- definicje realne - spójką jest „jest to”

Nominalne:

- sprawozdawcze - analityczne

- projektujące - syntetyczne - (podklasa - regulujące - doregulowywują zakres danego pojęcia) - mogą nazywać nowe zjawiska albo zmieniać nazwy już istniejące.

Realne (opisuje czym to pojęcie jest):

- równościowe - zakres definiendum i definiensa są sobie równe

- częściowe - podają tylko określony fragment, zakres danego ojęcia.

1. perswazyjne - zawierają ładunek emocjonalny, zadaniem ich jest zmiana postawy odbiorcy

2. kontekstowe - definiujemy dane pojęcie w kontekście jego wystepowania (np. zamiast władza - posiadanie władzy)

3. probabilistyczne - podają warunek wystarczający prawdopodobnie jeśli występuje jedna cecha to przynależy do danej nazwy.

4. Operacyjne (instrumentalne) - definicje które określają działanie które musi podjąć badacz żeby zbadać dane pojęcie.

Błędy definicyjne (warunki poprawności budowy definicji)

- CURRICULUM IN DEFINIENDO - błędne koło

a) bezpośrednie - idem per idem („masło maślane”) to samo przez to samo

b) pośredni - DEFINIENDUM DEFINIENT

- IGNOTUM PER IGNOTUM - błąd o charakterze względnym bądź dydaktycznym (nieznane przez nieznane)

- wieloznaczności

a) AMFIBOLIA - wieloznaczność składniowa, zdanie jest tak zbudowane, że można je zinterpretować przynajmniej na 2 sposoby

b) EKWIWOKACJA - w danej definicji użyjemy tego samego wyrazu dwa razy w dwóch różnych znaczeniach

- BŁĄD NIEADEKWATNOŚCI - dotyczy tylko definicji sprawozdawczych - oznacza to, że definicja może być za wąska, za szeroka, zakresy definiendum, definiensa się wykluczają lub są nierozłączne.

Metody badań społecznych ćwiczenia - 6 -

---