FIZJAOLGIA WYKŁAD I

MORFOLOGIA-nauka o budowie organizmów

FIZJOLOGIA-nauka o czynnościach organizmów

KOMÓRKA-najmniejsza cząstka organizmu zdolna do samodzielnego wykonywania podstawowych czynności życiowych .Zbudowana z substancji białkowej.

-ORGANELLA KOMORKÓWA- struktury cytoplazmatyczne

-MITOCHONDRIA- oddychanie ,przemiana materii, wytwarzanie energii

-SIATECZKA ŚRÓDPLAZMATYCZNA- produkuje białko i kwasy tłuszczowe

-LIZOSOMY- pelni funkcje trawienne a także rozkładające zbędne produkty przemiany materii zwierają enzymy .

-JADRO KOMÓRKOWE-zwiera DNA ,odpowiedzialny za podział komórek ,jądro komórkowe jest otoczone błoną komórkową zbudowana z białek i lipidów.

-DNA-specyficzne cechy budowy komórek.

TRANSPORT PRZEZ BŁONY

1. Transport bierny-bez energii , odbywa się dzięki różnicy stężeń na obu powierzchniach błony (gazy ,woda,mocznik)

2. Transport aktywny -z użyciem energii ,cząsteczka przemieszczana jest wbrew różnicy stężeń (glukoza, sód, potas, jony wapniowe)

PRZEJAWY ŻYCIA KOMÓRKI TO:

1. przemiana materii-pobieranie cial odżywczych ich przemiana i usuniecie poza komórkę

2. pobudliwość- zdolność reagowania komórki na bodźce

3. ruch - może być bierny -przesuwanie składników lub czynny za pomocą skurczu

4. podział komórki przez mejozę dla człowieka ma redukcyjny charakter .

TKANKA-zespół komórek o zbliżonych kształtach i czynnościach mające te same pochodzenie rozwijających się z podobnego listka zarodkowego .

METAPLAZJA- tkanka zbliżona powstała na skutek przemian.

TKANAK NABŁONKOWA

a) nabłonek okrywający -okrywa powierzchnie tkanek

b) nabłonek gruczołowy - tworzy gruczoły

-zewnątrz wydzielnicze

-wewnątrz wydzielnicze (hormony)

c) nabłonek zmysłowy

ZADANIA TKANKI NABŁONKOWEJ

-czynność ochronna

-wchłanianie substancji odżywczych i wody

-wydzielanie z ustroju związków zbędnych

-wydzielanie gruczołów (ślina)

-wychwytywanie zanieczyszczeń pyłowych z powietrza .

TKANKA ŁĄCZNA- składa się z komórki i substancji między komórkowych

1. tkanka łączna właściwa- tworzy osłonki dla naczyń nerwów, tworzą stawy, ścięgna

2. tkanka łączna siateczkowa- niszczenie ciał obcych i własnych oraz wytworzenie przeciwciał.

3. tkanka tłuszczowa- funkcja osłaniająca ,irydująca, zapas energi.

4. tkanka chrzęstna- (chrząstka przy stawach )nie zawiera naczyń i ma słabe właściwości regenerujące.

5. tkanka kostna- zawiera sole mineralne, jest elastyczna ale wytrzymała.

ROLA WAPNIA W ORGANIZMIE

- czynniki krzepnięcia krwi

- uczestnictwo w skurczu mięśniowym

- uszczelnianie naczyń krwionośnych

- działa przeciw zapalnie ,przeciw miażdżycowo ,przeciw obrzękowo

- utrzymuje prawidłowy stan skóry

- chroni przed osteoporozą

BRAK WAPNIA

- krzywice niedobór witaminy D2 u dzieci

- rozmiękcza kości u dorosłych

ROLA KOŚĆCA

- dźwiganie które powoduje ruch

- tworzy osłony dla narządów

- miejsce występowania szpiku

UKŁAD KOSTNY CZŁOWIEKA SKŁADA SIĘ :

a) kręgosłup- szyjny 7 kręgow,piersiowy12 kręgow,5 kregów lędźwiowych, 5 kregów krzyżowych,1-5 guziczny

b) kości klatki piersiowej

c) kończyny

d) czaszka

TKANKA MIĘŚNIOWA-składa się kurczliwych włókien mięśniowych.

* mięśnie gładkie-ściany narządów wewnętrznych (żołądek ,jelita)kurczą się nie zależnie od nas.

* mięśnie poprzecznie prążkowane szkieletowe-mięśnie szkieletu ,praca mięsni zależy od nas

* mięsień sercowy-kurczy się niezależnie od naszej woli(72 razy na minute)

CECHY TKANEK MIĘSNI:

- pobudliwość

- pobudzenie

- kurczliwość

MIĘŚNIE ODDECHOWE:

- przepona(75%siły oddechu)

- mięsnie między żebrowe

- pomocnicze mięsnie wdechowe

WYKŁAD 2

TKANKA NERWOWA-odbiera bodźce ze środowiska zew. i wew. Przekształca je i przekazuje do ośrodkowego układu nerwowego (OUN) wytwarza impulsy nerwowe przekazywane nerwami do narządów wykonawczych

Składa się z :ciała komórkowego i wypustek nerwowych.

UKŁAD NERWOWY-rozwija się z ektodermy steruje czynnościami czynnościami zachowaniem całego ustroju ,odbiera bodźce z środowiska zew. ,prowadzi je do ośrodków nerwowych przekazuje do ośrodków wykonawczych

PODZIAŁ TOPOGRAFICZNY UKŁADU NERWOWEGO

1) mózg

2) mózgowie

3) rdzeń kręgowy

PODZIAL CZYNNOŚCIOWY UKŁADU NERWOWEGO-

1. ukł.somatyczny

a) ukł. piramidowy

b) ukł. pozapiramidowy

2. ukł.autonomiczny

a) ukł. części współczulną

b) ukł. części przywspółczulną

działają one antagonistycznie

W układzie nerwowym obwodowym włókna nerwowe tworzą nerwy. Dzielimy je w zależności od kierunku przewodzenia impulsów dzielimy na:

- czuciowe-przewodzą bodźce z obwodu do OUN

- ruchowe - przewodzą bodźce z OUN na obwód

- mieszane- zawierają włókna ruchowe i czuciowe

FUNKCJE UKŁ. NERWOWEGO

1.kora mózgowa-stanowi nadrzędny ośrodek który sprawuje kontrole nad czynnością innych ośrodków nerwowych(pień mózgowy, rdzeń przedłużony).

W KORZE MÓZGU WYRÓŻNIAMY-

• kora ruchowa - odp. na ruchy dowolne

• kora czuciowa- przyjmuje inf. o bólu ,dotyku ciepła i zimna

• kora wzrokowa- otrzymuje bodźce z gałki ocznej

• kora słuchowa- docierają bodźce zucha wew.

• pola kojarzeniowe- scalają czynności poszczególnych pól kory i odpowiada za pamięć

2. móżdżek -odpowiada za zmysł równowagi ,kontroluje mięsnie utrzymujące wyprostowaną pozycje ciała ,warunkuje koordynację ruchów precyzyjnych

3. pień mózgowy- zbudowany z włókien nerwowych tworzących drogi nerwowe -czuciowe i ruchowe ..w pniu mózgu zlokalizowane są ośrodki regulujące czynności .

4. rdzeń kręgowy- zawiera komórki czuciowe i ruchowe

PODSTAWOWE DZIAŁANIA UKŁ. NERWOWEGO JEST -

Odruch i łuk odruchowy -podstawowy element reakcji odruchowej

1. bodziec zewnętrzny np. uderzenie

2. bodziec bezwarunkowy -po który w warunkach normalnych zawsze występuje ten sam odruch .Odruchy te są wrodzone i mogą być ruchowe oraz wegetatywne.

3. Odruchy warunkowe- nabyte rozwijają się pod wpływem bodźców ,które początkowo nie wywołały reakcji

CZUCIE- subiektywna ocena bodźca działającego na receptory .

1. czucie dotyku ,uścisku , bólu i temperatury

2. czucie propioceptywne i równowagi

3. czucie interoceptywne( fizjologiczne)

4. czucie bólu trzewnego

5. czucie teleceptywne - powonienie ,wzrok i słuch

A) zmysł powonienia

1. zmysł wzroku (należ do nich :rogówka , tęczówka, źrenica, soczewka, ciao szkliste, plamka żółta).

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE UKŁ. OPTYCZNEGO OKA:

*akomodacja -zniana kształtu soczewki przy patrzeniu na przedmioty w różnej odległości

*konwencja oczu - odruchowa zmiana ustawienia gałek ocznych przy patrzeniu na zbliżające się przedmioty , w ten sposób że osie patrzenia krzyżują się.

*kontrola wielkości źrenicy -odbywa się odruchowo, w zależności od natężenia światła.

*wady refrakcji

*droga wzrokowa

- ostrość wzroku

- ądaptacja siatkówki

- pole widzenia

Wady ukł. optycznego : krótkowzroczność, nadwzroczność

2. zmysł słuchu- budowa ucha ;ucho wewnętrzne: ślimak,kanałypółkuliste.zewnętrzne; małżowina uszna, przewód słuchowy ,błona bębenkowa. środkowe; kosteczki słuchowe, trąbka Eustachiusza (łączy jamę ucha środkowego z gardłem).

3. czucie dotyku i ucisku (największe w okolicy opuszków i nosa)

4. czucie ciepła i zimna

5. czucie bólu powierzchniowego

6. czucie smaku (receptory kubków smakowych)

7. czucie proprioceptywne (informuje nas o napięciu i rozciągnięciu mięsni i ścięgien )

8. czucie równowagi

DROGI RUCHOWE- rozpoczynają się w odpowiednich polach kory mózgowej skąd następnie poprzez niższe ośrodki przenoszone są do rdzenia kręgowego i na obwód → krzyżują się w obrębie mózgu .

UKŁAD LIMBICZNY: uczestniczy i odpowiada za uczenie się i za pamięć (proceduralną i opisową) .

WYKŁAD III

UKŁ. ODDECHOWY

Jama nosowa- (włoski ,gruczoły potowe i łojowe, filtr wyłapujący zanieczyszczenia -fałdy błony śluzowej,3 małżowiny nosowe, -zatoki czołowe i szczękowe).

Ograniczona nozdrzami przednimi (skrzydła i przegroda nosowa).Powietrze nozdrzami przednimi przedostaje się do przedsionka nosa, zwierającego włosy ,gruczoły łojowe ,potowe .

W błonie śluzowej jamy nosowej występuje *pole węchowe i *pole oddechowe.

Jama nosowa spełnia 3 zadania

1. reguluje temperaturę powietrza wdychanego (dzięki obfitym splotom żylnym małżowin)

2. zapewnia prawidłowa wilgotność powietrza wdychanego

3. oczyszcza powietrze wdychane z zanieczyszczeń

Gardło - składa się z części nosowej, ustnej i krtaniowej. Część nosowa posiada połączenie z uchem środkowym przez trąbkę słuchową (Eustachiusza)umożliwia wyrównanie ciśnienia w uchu środ. , z drugiej strony może być drogą dla drobnoustrojów w przypadku zapalenia ucha środkowego. W gardle krzyżuje się droga oddechowa z pokarmową .W obrębie gardła występują parzyste migdałki podniebienne, dwa migdałki trąbkowe oraz nieparzysty migdałek gardła (trzeci).

Migdałki odpowiedzialne są za odporność .Rola; łączy jamie nosową z krtanią i jamę ustna z przełykiem.

Krtań - składa się z szkieletu utworzonego przez chrząstki ,mięśnie i błonę śluzową .W górnej części łączy się z gardłem ,oddzielona od niego nagłośnią .Podczas połykania nagłośnia zamyka wyjście drogi oddechowej.

Rola krtani

• jest głównym narządem wytwarzającym głos ,który następnie jest artykułowany w gardle jamie nosowej i ustnej przy udziale języka ,podniebienia, zębów i warg

• zapobiega zachłyśnięciu pokarmem ,dzięki wykształconemu odruchowi kaszlowemu.

Tchawica - zbudowana z chrząstek ,jest przedłużeniem krtani, jej wnętrze pokrywa błon śluzowa z gruczołami śluzowymi i surowiczymi .Nabłonek zawiera rzęski ,które powodują przesuwanie zanieczyszczeń ku górze oczyszczając drogi oddechowe .Tchawica rozdwaja się na dwa oskrzela.

Oskrzela - budowa podobna do tchawicy ,powstaje z podziału głównie prawy i lewy. Oskrzela dzielą się stopniowo aż do oskrzelika i na końcu pęcherzyka płucnego

Płuca- wypełniają klatkę piersiowa ,w części przyśrodkowej tworzą wnękę

Opłucna -cienka błon surowicza, wydzielająca niewielką ilość płynu surowiczego. Wyróżnia się opłucną ścienną pokrywa od wewnątrz ścianę klatki piersiowej i opłucną płuca.

Śródpiersie- przestrzeń ograniczona przez mostek ,kręgi piersiowe i płuca .Znajduje się tam serce ,tchawica i przełyk i inne naczynia.

MECHANIKA ODDYCHANIA

Wdech- powiększenie wymiarów klatki piersiowej we wszystkie kierunki

1. poprzez skurcz i obniżenie przepony, odbywa się 70% wymiany oddechowej. Jest to typ brzuszny oddychania.

2. poprzez unoszenie żeber górnych i mostka -typ oddychania piersiowego .

3. poprzez ruch obrotowy żeber przy skurczu mięśni wobec własnej osi

Wydech- zmniejszenie wymiarów klatki piersiowej ( spokojny wydech nie wymaga zaangażowania mięśni natomiast przy natężonym wydechu są potrzebne mięśnie)

OKREŚLENIE POJEMNOŚCI PŁUC

Pojemność płuc całkowita- ilość powietrz w płucach na szczycie całkowitego wdechu- ok6 litrów.

a) pojemność wdechowa -powietrze wciągane do płuc w czasie najgłębszego wdechu po spokojnym wydechu

- objętość oddechowa

- objętość zapasowa wdechowa

b) pojemność zalegająca czynnościowa

-objętość zapasowa wydechowa

-objętość zalegająca

Objętość oddechowa- ilość powietrza wprowadzona do płuc w czasie spokojnego wdechu wynosi ok. 500ml.

a) 350ml. przedostaje się do płuc i uczestniczy w wymianie gazowej

b) 150ml.pozostaje w górnych drogach oddechowych tworząc przestrzeń martwą anatomiczną.

Wentylacja płuc minutowa- ilość powietrza wdychana i wydychana w spoczynku ok. 8 litrów(16x500ml.)

Wymiana gazowa w czasie wysiłku-następuje zwiększenie pojemności dyfuzyjnej płuc dla tlenu.

Próg wentylacyjny- max. wentylacja podczas wysiłku wynosi 80-220 litrów/ min.

Max. Częstość oddechów wynosi w wysiłku do 60x/min .

Przy niewielkim wysiłku -oddychanie przez nos i usta. Gdy wentylacja wzrasta powyżej 401/min. Człowiek zaczyna oddychać wyłącznie ustami.

Zbyt duży wysiłek powoduje- -szybkie gwałtowne ruchy oddechowe,

- paradoksalne ruchy oddechowe powłok brzusznych

- naprzemienne oddychanie przeponowe i żebrowe.

Manewr Valsalvy- nasilony wydech z udziałem ,mięśni brzucha przy zamkniętej głośni Stosowany przy dużych obciążeniach . Umożliwia to stabilizację klatki piersiowej .Powoduje to częściowe zaciśnięcie naczyń żylnych doprowadzających krew do serca ,wzrost ciśnienia tętniczego krwi .

Wpływ treningu na układ oddechowy

- zwiększenie pojemności życiowej płuc

- zwiększenie max. dowolnej wentylacji płuc

- zwiększenie nasilonej objętości wydechowej

- zwiększenie pojemności dyfuzyjnej płuc

- zwiększenie przepływu przez szczytowe części płuc.

2

---